Tiết 44: Các yếu tố tự sự,miêu tả trong văn bản biểu cảm

1

Năm học : 2009-2010
2
3
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
-Đoạn 1: + Tự sự : Hai câu đầu.
+ Miêu tả: Ba câu sau.
→ Tạo bối cảnh chung.
- Đoạn 2: Tự sự kết hợp với biểu cảm
→ uất ức vì già yếu.
- Đoạn 3: Miêu tả và tự sự ; hai câu cuối là biểu cảm → Cam phận.
- Đoạn 4: Trực tiếp biểu cảm
→ Tình cảm cao thượng, vị
tha, vươn lên sáng ngời
1/Xét bài thơ:Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ).
4
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
Đỗ Phủ.
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mành cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.
Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức ,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được ,
Quay về , chống gậy lòng ấm ức !
Giây lát gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.

Man vải lâu năm lạnh tưa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?
Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan ,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!
Đoạn 1: - Tự sự ( Hai câu đầu)
- Miêu tả (Ba câu sau)
=> Có vai trò tạo bối cảnh chung
Đoạn 2: - Tự sự kết hợp với biểu
cảm => Uất ức vì già yếu.
Đoạn 3: - Tự sự , miêu tả và hai
câu cuối biểu cảm => Cam phận
Đoạn 4: Trực tiếp biểu cảm. =>
Tình cảm cao thượng, vị tha
vươn lên sáng ngời.
5
 Các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ nó đã gợi ra đối tượng
biểu cảm để tác giả gửi gắm cảm xúc .
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
1/Xét bài thơ:Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ).
2/ Xét đoạn trích “ Tuổi thơ im lặng” của Duy kháng
Đoạn 1:
- Miêu tả: Miêu tả bàn chân bố bị bệnh.
- Tự sự : Kể chuyện bố ngâm chân.

Đoạn 2:
-Tự sự: Kể chuyện bố đi sớm về khuya.
-Miêu tả: Miêu tả các đồ vật để đánh bắt cá và nghề cắt tóc
của bố .
Đoạn 3:
- Biểu cảm: Thể hiện tình yêu thương bố của người con.
6
→ Yếu tố biểu cảm không thể bộc lộ được vì không có đối tượng để
người viết gửi gắm cảm xúc.
→ Tự sự không nhằm mục đích kể lại sự việc một cách đầy đủ, chi
tiết. Và miêu tả không nhằm mục đích tả lại phong cảnh. Ở đây
chúng nhằm mục đích khêu gợi cảm xúc
2/ Xét đoạn trích “ Tuổi thơ im lặng” của Duy kháng
Đoạn1: - Miêu tả:Miêu tả bàn chân bố bị bệnh.
-Tự sự : Kể chuyện bố ngâm chân.
Đoạn2: -Tự sự: Kể chuyện bố đi sớm về khuya.
-Miêu tả:Miêu tả các đồ vật để đánh bắt cá và nghề cắt tóc
của bố .
Đoạn3: -Biểu cảm: Thể hiện tình yêu thương bố của người con.
7
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
1/ Xét bài thơ: “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ).
 Các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ nó đã gợi ra đối tượng
biểu cảm để tác giả gửi gắm cảm xúc .
2/ Xét đoạn trích “ Tuổi thơ im lặng” của Duy Kháng
 Yếu tố biểu cảm không thể bộc lộ được vì không có đối tượng để
người viết gửi gắm cảm xúc.
 Tự sự không nhằmmục đích kể lại sự việc một cách đầy đủ, chi
tiết. Và miêu tả khôngnhằm mục đích tả lại phong cảnh. Ở đây chúng
nhằm mục đích khêu gợi cảm xúc

8
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Ghi nhớ:
 Muốn phát biểu suy nghĩ , cảm xúc đối với
đời sống xung quanh, hãy dùng phương thức tự sự
và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi
gắm cảm xúc.
Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm
xúc , do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục
đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong
cảnh.
9
II Luyện tập:
Bài tâp 1: ( Trang 138 SGK)
Kể lại nội dung : “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” – của Đỗ Phủ
bằng bài văn xuôi biểu cảm.
Gợi ý:
- Miêu tả: + Cảnh nhà tranh bị gió thu phá.
+ Cảnh trẻ con cướp những tấm
tranh. + Cảnh ngôi nhà bị
mưa dột, ước át… - Tự sự: + Gió
thu thổi tốc mái nhà.
+ Việc trẻ con cướp những tấm tranh.
+ Sự rét buốt trong đêm tối… - Biểu
cảm: + Vượt lên trên nỗi bất hạnh của cá nhân,
ông đã thể hiện tấm lòng cao thượng, vị tha…

I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
10

Bài tham khảo
Mùa thu năm ấy, gió thổi dữ dội. Căn nhà của ta mới dựng được vài
tháng bị gió cuốn tung. Cái thì bay sang sông rãi khắp bờ. Cái thì bị cuốn
treo trên ngọn cây ở cánh rừng xa. Cái thì bị cuốn xuống rãnh mương
đầy nước.
Lũ trẻ ở thôn nam thấy ta già yếu nên thi nhau chạy ra cướp giật mà ta
chẳng làm gì được. Chỉ một loáng, tất cả các mảnh tranh bị chúng lấy
sạch, chạy tuốt vào lũy tre. Mặc cho ta gào thét khan cả cổ,đành phải
chống gậy quay về với bao nỗi ấm ức.
Đến lúc gió không thổi nữa thì mây đen kéo đến, trời đen như mực.
Mưa ào ào trút xuống, trong nhà không có chỗ nào không dột, chiếc mền
cũ mỏng tanh không đủ ấm, lại bị con đạp rách. Mưa ngoài trời cứ tiếp
tục rơi, rơi mãi chẳng dứt. Ta từ lúc hoạn nạn đến giờ vốn chẳng ngủ
được, lại thêm bây giờ trời lạnh,mưa ướt lại càng khó ngủ.
Ta chỉ mong sao có một ngôi nhà rộng muôn ngàn gian, để cho tất cả
những kẻ nghèo, dân chúng lầm than trong thiên hạ đều có chỗ nương
thân, sung sướng. Than ôi! Nhưng đến bao giờ mới có được. Có như vậy
thì riêng một nhà ta, một mình ta chịu chết rét ta cũng thấy vui.
11
Bài tâp 2: ( Trang 138 SGK)
Dựa vào văn bản: “Kẹo mầm” Của Băng Sơn viết lại thành một bài
văn biểu cảm.
Gợi ý:
- Tự sự: + Kể lại việc đổi tóc rối để lấy kẹo mần.
- Miêu tả: + Cảnh chải tóc của mẹ ngày trước và hình
dáng của mẹ.
- Biểu cảm: + Thể hiện nỗi nhớ thương mẹ.
II Luyện tập:
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài tập 1: (Trang 138 –SGK)

* Ghi nhớ: (SGK – 138)
12
Bài tâp 3: Việc đưa các yếu tố to sự và miêu tả vào bài văn biểu cảm
có tác dụng gì? .
Yếu tố tự sự và miêu tả làm cho người đọc quan tâm.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho đoạn văn kéo dài.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn không tẻ nhạt.
Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn sinh động, cụ thể
II Luyện tập:
I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm:
Bài tập 1: (Trang 138 –SGK)
Bài tập 2: (Trang 138 –SGK)
B
A
C
D
* Ghi nhớ: (SGK – 138)
13
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
a)Bài vừa học:
- Học thuộc ghi nhớ SGK/ 138
- Vận dụng các yếu tố : Tự sự, miêu tả để tạo lập văn bản biểu
cảm
- Sưu tầm và chép các đoạn văn, bài văn biểu cảm để làm tư liệu.

b)Bài sắp học:
- Soạn bài: “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng” Của Hồ Chí
Minh.
– Đọc và tìm hiểu chú thích SGK/141.

– Trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản.
– Sưu tầm một số bài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc
cảnh thiên nhiên.
14