Tiết 40: Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự-GV Nguyễn Ngà

Trong văn bản tự sự, khi muốn làm cho chi tiết,
hành động, cảnh vật, con người và sự việc trở nên
sinh động, cần kết hợp với yếu tố nào?
A: Miêu tả B: Biểu cảm
C:Thuyết minh D: Nghị luận

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1:Ví dụ:(1; 2: SGK/117)



Trước lầu Ngưng bích khoá xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.
Bẽ bàng mấy sớm đèn khuya,
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?


Sân lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
Buồn trông cửa bể chiều hôm,

Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa
xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm Ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.

? Nhóm 1: Tìm những câu thơ tả ngoại cảnh?
? Nhóm 2: Tìm những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thuý Kiều?
Ví dụ 1: Kiều ở lầu Ngưng Bích



Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.
Bẽ bàng mấy sớm đèn khuya,
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?


Sân lai cách mấy nắng mưa,

Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa
xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm Ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.

Ví dụ 1: Kiều ở lầu Ngưng Bích



Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.
Bẽ bàng mấy sớm đèn khuya,
Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?


Sân lai cách mấy nắng mưa,

Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa
xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm Ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.

? Căn cứ vào dấu hiệu nào em nhận biết được những câu thơ tả
ngoại cảnh và những câu thơ tả nội tâm?
Ví dụ 1: Kiều ở lầu Ngưng Bích

* Những câu thơ tả ngoại cảnh:
Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.

Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa
xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm Ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.

=> Những câu thơ tả ngoại cảnh có đối
tượng là cảnh vật, màu sắc, âm thanh
quanh lầu Ngưng Bích:
=> Là miêu tả bên ngoài có thể quan sát
trực tiếp.
* Những câu thơ tả nội tâm:
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?
Sân lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
=>Những câu thơ tả nội tâm có đối tượng
là cảm nghĩ, của nàng Kiều về thân
phận cô đơn, về người thân chốn quê
nhà:
=>Là suy nghĩ, diễn biến nội tâm của
nhân vật, không thể quan sát trực tiếp.
? Những câu thơ tả ngoại cảnh có quan
hệ như thế nào với việc thể hiện nội
tâm nhân vật trong ví dụ trên?
-
Yếu tố miêu tả ngoại cảnh có tác dụng
diễn tả cảm xúc và tâm trạng của
Thuý Kiều ở lầu Ngưng Bích.
? Điểm khác nhau cơ bản giữa tả
ngoại cảnh và tả nội tâm trong
ví dụ trên là gì?
? Em có nhận xét gì về
yếu tố miêu tả nội tâm

trong ví dụ trên? Nó có
tác dụng như thế nào?

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1:Ví dụ: (1; 2:SGK/117)
2: Nhận xét:
- Những câu thơ miêu tả nội tâm trên đã tái hiện được suy nghĩ, cảm xúc,tâm trạng
của Kiều ở lầu Ngưng Bích, nó có tác dụng khắc hoạ tính cách và phẩm chất nhân
vật trong văn bản.

? Từ nhân xét trên, em
hiểu “miêu tả nội tâm
trong văn bản tự sự” là
gì? Nó có tác dụng như
thế nào?
-Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ,
cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật. Đó là biện pháp
quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.

Ví dụ 2
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau ép cho
nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của
lão mếu như con nít.

? Tâm trạng lão Hạc trong đoạn văn trên như thế nào?
? Em có nhận xét gì về cách miêu tả nội tâm nhân vật lão
Hạc của tác giả Nam Cao?
=> Lão Hạc đau đớn, hối hận sau khi bán chó.
=> Tác giả miêu tả tâm trạng lão Hạc đau đớn, hối hận sau
khi bán chó thông qua nét mặt, cử chỉ, hành động.

( TrÝch L·o H¹c- Nam Cao)

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1:Ví dụ: (1; 2:SGK/117)
2: Nhận xét:
- Những câu thơ miêu tả nội tâm trên là suy nghĩ, tâm trạng của Kiều ở lầu Ngưng
Bích có tác dụng khắc hoạ tính cách và phẩm chất nhân vật trong văn bản.
- Tác giả miêu tả tâm trạng lão Hạc đau đớn, hối hận sau khi bán chó thông qua nét
mặt, cử chỉ, hành động.
? Hãy so sánh điểm khác nhau về cách miêu tả nội tâm nhân vật
Kiều trong ví dụ 1 và cách miêu tả nội tâm lão Hạc trong ví dụ 2?

* Miêu tả nội tâm Kiều (Ví dụ 1.a):
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấm lạnh những ai đó giờ?
Sân lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.
* Miêu tả nội tâm Kiều (Ví dụ 1.b):
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa,
Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,
Ầm Ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
*Miêu tả nội tâm lão Hạc(Ví dụ 2):
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết

nhăn xô lại với nhau ép cho nước mắt
chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và
cái miệng móm mém của lão mếu như
con nít.
? Có mấy cách miêu tả nội tâm trong
văn bản tự sự? Nêu đặc điểm của mỗi
cách?
=> Miêu tả nội tâm Thuý Kiều bằng cách
tái hiện những suy nghĩ, cảm xúc, của nhân
vật: qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm.
=> Miêu tả nội tâm Thuý Kiều thông qua
cảnh vật
=> Miêu tả nội tâm lão Hạc bằng cách
diễn tả nét mặt,cử chỉ, hành động của nhân
vật: qua lời của ông giáo.

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1:Ví dụ: (1; 2:SGK/117)
2: Nhận xét:
- Những câu thơ miêu tả nội tâm trong văn bản trên là suy nghĩ, diễn biến tâm trạng
nhân vật có tác dụng khắc hoạ tính cách và phẩm chất của Kiều ở lầu Ngưng Bích.
- Tác giả miêu tả tâm trạng lão Hạc đau đớn, hối hận cực điểm sau khi bán chó
thông qua nét mặt, cử chỉ, hành động.
- Có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách
diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của
nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián
tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, của
chỉ, trang phục, của nhân vật

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:

1:Ví dụ: (1; 2:SGK/117)
2: Nhận xét:
- Những câu thơ miêu tả nội tâm trong văn bản trên là suy nghĩ, diễn biến tâm trạng
nhân vật có tác dụng khắc hoạ tính cách và phẩm chất của Kiều ở lầu Ngưng Bích.
- Tác giả miêu tả tâm trạng lão Hạc đau đớn, hối hận cực điểm sau khi bán chó
thông qua nét mặt, cử chỉ, hành động.
3: Ghi nhớ:
- Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm
trạng của nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, là cho nhân vật
sinh động.
- Người ta có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc,
tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh
vật, nét mặt, của chỉ, trang phục, của nhân vật.


? Khi viết văn bản tự sự có yếu tố miêu tả nội tâm, ta cần chú ý như thế
nào ?
* Trả lời:
Khi viết văn bản tự sự có yếu tố miêu tả nội tâm, cần chú ý mối quan
hệ ngoại cảnh với nội tâm và ngoại hình với phẩm chất tính cách của
nhân vật.

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1:Ví dụ: (1; 2:SGK/117)
2: Nhận xét:
- Những câu thơ miêu tả nội tâm trong văn bản trên là suy nghĩ, diễn biến tâm trạng
nhân vật có tác dụng khắc hoạ tính cách và phẩm chất của Kiều ở lầu Ngưng Bích.
- Tác giả miêu tả tâm trạng lão Hạc đau đớn, hối hận cực điểm sau khi bán chó
thông qua nét mặt, cử chỉ, hành động.
3: Ghi nhớ:

- Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm
trạng của nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật
sinh động.
- Người ta có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc,
tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh
vật, nét mặt, của chỉ, trang phục, của nhân vật.
II: Luyện tập:


* Nhóm 1:
Bài 1: Thuật lại đoạn trích Mã
Giám Sinh mua Kiều, trang 97-98
bằng văn xuôi, chú ý miêu tả nội
tâm của nàng Kiều.
* Nhóm 2:
Bài 2: Hãy đóng vai nàng Kiều
viết đoạn văn kể lại việc báo ân,
báo oán, trong đó bộc lộ trực tiếp
tâm trạng của Kiều lúc gặp lại
Hoạn Thư.

I: Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự:
1:Ví dụ: (1; 2:SGK/117)
2: Nhận xét:
3: Ghi nhớ:
II: Luyện tập:
Bài 1:
Bài 2:
Bài 3:
Viết một đoạn văn ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một

chuyện có lỗi đối với bạn.


Học kĩ bài, nắm được tác dụng và cách sử dụng yếu tố
miêu tả miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự.
Chuẩn bị trả bài tập làm văn số 2: Thống kê và nêu tác dụng
của các yếu tố miêu tả trong bài (Văn tự sự kết hợp với yếu tố
miêu tả).