kinh nghiệm về phương pháp rèn kỹ năng làm văn miêu tả cảnh cho học sinh giỏi khối 6

Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
1. Tên sáng kiến : Kinh nghiệm về Phơng pháp
rèn kỹ năng làm văn miêu tả cảnh cho học sinh giỏi khối 6
2. Tác giả: Trần Thị Thu Thuỷ.
3. Trình độ chuyên môn : ĐHSP chuyên ngành ngữ văn.
4. Nơi công tác : Trờng THCS Quang Trung .
5. Đơn vị áp dụng sáng kiến : Trờng THCS Quang Trung.
6. Giải pháp :
6.(1): Điều kiện , hoàn cảnh tạo ra sáng kiến:
- Đối tợng học sinh ở bậc phổ thông trung học cơ sở (nói riêng) rất hồn
nhiên trong trắng nh vùng đất phù sa màu mỡ phì nhiêu . Giáo viên cùng
toàn xã hội phải có trách nhiệm gieo trồng những hạt giống tốt để thu
hoạch hoa thơm trái ngọt về cả tri thức và đạo đức. Với môn Ngữ văn thì
hạt giống tốt về kiến thức văn học không chỉ riêng nội dung ý nghĩa sâu
sắc từ mỗi bài học hay một khái niệm Tiếng Việt nào đó mà học sinh cần
phải có đợc những kỹ năng quý để làm 1 bài văn một cách thành thạo. Mặt
khác văn học từ lâu đã là một bộ môn khoa học xã hội hay song lại là một
môn học khiến nhiều học sinh ngại học, ngại viết. Vậy đối với giáo viên
giảng dạy bộ môn ngữ văn lớp 6 ngoài việc cung cấp nội dung bài dạy
theo hớng dẫn của sách giáo khoa, sách giáo viên, chúng tôi còn phải rất
quan tâm đến phơng pháp rèn kỹ năng hành văn cho học sinh . Đặc biệt là
đối tợng học sinh giỏi khối 6.
* Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm này.
- Việc rèn kỹ năng làm văn miêu tả cảnh này trớc hết rất thiết thực cho
phần làm văn miêu tả cảnh nằm trong công tác học kỳ II ngữ văn 6 và
một phần nâng cao chất lợng bộ môn cho học sinh .Đặc biệt việc rèn kỹ
năng làm văn miêu tả cảnh cho học sinh theo tôi còn là việc tháo gỡ những
vớng mắc, xoá đi mặc cảm ngại học văn của một số học sinh. Từ đó xây
dựng và phát triển tình yêu với môn văn học trong nhà trờng cho học sinh.
Giúp các em có đợc tình yêu với những cảnh vật bình thờng nh: dòng
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định

1
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
sông, cánh đồng, mái trờng rộng hơn là tình yêu quê hơng đất nớc trong
tâm hồn các em học sinh .
Lý do trên đây khiến tôi mạnh dạn đa ra một kinh nghiệm rèn kỹ năng
miêu tả cảnh cho học sinh giỏi khối 6 nói riêng .
* Đối tợng áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này.
- Tôi nghĩ rằng việc rèn kỹ năng miêu tả cảnh cho học sinh giỏi khối 6, tr-
ớc hết là áp dụng cho học sinh có lực học khá của khối. Song ngời giáo
viên cũng có thể vận dụng đợc kinh nghiệm này ở góc độ hẹp hơn, sơ lợc
hơn cho đối tợng là học sinh lớp 6 đại trà vào những buổi phụ đạo. Tuỳ cơ
ứng biến, tôi còn có thể sử dụng kinh nghiệm này một cách tỉ mỉ, kiên trì
cho đối tợng là những học sinh ngại học văn, cha có tình cảm với thể loại
văn miêu tả cảnh.
* Nhiệm vụ của sáng kiến kinh nghiệm .
- Từ những đối tợng đa ra ở trên, giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn 6 sẽ
phải thật linh hoạt trong việc rèn kỹ năng cho học sinh. Sau đây là những
nhiệm vụ của sáng kiến kinh nghiệm này .
+ Giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu của đề bài để xây dựng
hớng làm bài .
+ Hớng dẫn học sinh cách tìm ý cho bài văn tả cảnh .
+ Rèn kỹ năng diễn đạt trong văn miêu tả cảnh cho học sinh .
+ Rèn kỹ năng dựng đoạn trong văn tả cảnh .
+ Luyện lời văn chuyển cảnh, liên kết đoạn cho bài văn tả cảnh.
+ Luyện viết mở bài và kết bài cho bài văn tả cảnh.
* Cơ sở nảy sinh sáng kiến
a. Cơ sở lý luận:
Văn học là một bộ môn nghệ thuật sáng tạo ngôn từ đầy giá trị. Có thể coi
mỗi một tác phẩm văn học là một viên ngọc trong cuộc sống, nó bay bổng
tạo nên những khúc nhạc làm cho cuộc sống đời thờng thêm chất thơ. Vậy

làm thế nào cho học sinh mình cảm nhận đợc chất thơ của cuộc sống đời
thờng cũng nh có thể sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật bé con
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
2
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
giá trị ? Tôi nghĩ đó là một việc làm mà mọi giáo viên đang tìm cách đi
nhẹ nhàng nhất và có hiệu quả nhất.
Nhìn nhận vấn đề một cách cụ thể hơn chúng ta thấy:chơng trình ngữ
văn lớp 6 so với chơng trình tiểu học mà các em đã làm quen và có nhiều
những khái niệm trừu tợng. Riêng làm văn, đòi hỏi các em phải có cách
viết già dặn hơn, sinh động hơn và đặc biệt trong văn miêu tả cảnh phải có
hình ảnh sống động,thuyết phục lòng ngời. điều đó không thể đi từ lý
thuyết sang thực hành ngay đợc, bởi t duy của lứa tuổi các em học sinh lớp
6 còn là t duy cụ thể, cha tiếp nhận ngay đợc những kiến thức trừu tợng.
Cảm quan của các em còn thô sơ cha có nhiều tính hình ảnh, sáng tạo
nghệ thuật.
b. Cơ sở thực tế:
Thực sự mà nói thì các em đã quá quen với việc thực hành viết văn dạng
văn bản mẫu và tái tạo văn bản tơng tự mẫu ở cấp tiểu học. Cho nên việc
sáng tạo một văn bản nghệ thuật đối với các em học sinh lớp 6 là việc làm
vô cùng khó khăn và không có hứng thú. Hơn nữa sự say mê đọc t liệu văn
học của các em học sinh ( thời nay) quả là ít ỏi, hầu nh là không có bởi
những thông tin hiện đại: hoạt hình, truyện tranh, đặc biệt là những dịch
vụ In-tơ-nét tràn lan cuốn hút lòng trẻ. Điều đó đơng nhiên làm nghèo nàn
vốn ngôn từ nghệ thuật quý giá của văn học trong mỗi học sinh.
Từ những cơ sở trên chúng tôi thiết nghĩ :quá trình rèn kỹ năng làm văn
miêu tả cảnh cho học sinh lớp 6 là một việc làm thiết thực nên làm và làm
một cách cặn kẽ để có hiệu qủa tốt nhất.
6 (2) Các giải pháp thực hiện .
Giải pháp cụ thể .

a.Trớc nhất giáo viên cần giúp học sinh biết cách xác định đúng yêu cầu
của đề bài để xây dựng hớng làm bài.
* Ví dụ:
1/ Đề bài: miêu tả cảnh nh sau: Em hãy miêu tả quê hơng em vào một buổi
chiều nắng đẹp.
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
3
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
Giáo viên cho học sinh thấy: Trên đây là một đề bài dạng miêu tả cảnh tổng
hợp. Vậy thế nào là cảnh tổng hợp? - Giáo viên chỉ rõ cho học sinh thấy ta
xác định cảnh tổng hợp nhờ những từ ngữ nào.
Ví dụ: Đề yêu cầu tả cảnh tổng hợp thờng chứa những từ ngữ nh: một miền
quê, quê hơng em, cảnh vùng quê, hoặc cảnh nơi em ở cảnh tổng hợp là
nh thế nào?- là cảnh gồm nhiều cảnh nhỏ, cảnh lẻ. Những cảnh nhỏ, của quê
hơng hay miền quê thờng là cảnh đồng, dòng sông, con đờng làng, cây đa
giếng nớc sân đình, khu vờn nhà sau đó giúp học sinh hình dung đợc cụ thể
về cảnh miêu tả ở thời gian nào (mùa nào) ở không gian nào ( cảnh đó nh thế
nào) Việc xác định đợc đúng yêu cầu của đề nh ở ví dụ trên sẽ giúp các em
rất nhiều trong việc định hình đợc đối tợng miêu tả.
b.Hớng dẫn cách tìm ý cho bài văn tả cảnh.
Khi học sinh đã xác định đúng yêu cầu của đề, xác định chính xác đối tợng
miêu tả nhng chắc chắn cha thể định hình đợc hớng đi cho bài viết. Để giúp
học sinh định hình đợc hớng đi của bài viết văn miêu tả cảnh tôi đã hớng dẫn
học sinh bớc tìm ý cho bài văn tả cảnh :
- Nhất nhất phải theo một trình tự: Tìm ý bao quát không gian của cảnh
chung sẽ tả, sau đó cụ thể sẽ có những cảnh nào? Cảnh nh thế nào?
- Bao quát không gian cảnh đợc coi là một thao tác sơ khoáng của bức tranh
cảnh, rất quan trọng trong việc định hình tâm thế cũng nh nhãn thế cho ngời
thởng thức bức tranh cảnh bằng ngôn từ. Vậy học sinh cần phải nắm đợc
cách viết phần bao quát không gian cảnh nh thế nào ? Thực tế tôi thấy học

sinh thờng viết một cách cộc lốc cụt lủn, có khi chỉ viết đợc một, hai câu cho
phần tả bao quát. Nên dù không phải lĩnh vực tự nhiên, nhng tôi đã đa ra theo
ý nh một công thức rễ nhớ cho học sinh :
+ Để tả bao quát cảnh, trớc hết phải có câu xác định vị trí miêu tả khái quát.
Thờng là một vị trí cao hơn, xa cảnh trung tâm để có thể chụp đợc toàn cảnh
miêu tả vào nhãn quan của ngời quan xát một cách tơng đối chọn vẹn.
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
4
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
+ Sau câu văn giúp ngời đọc biết đợc vị trí của ngời quan xát là những lời
văn nhận xét, đánh giá khái quát đầy nghệ thuật về cảnh chung đó.
Cũng không quên lu ý với học sinh rằng : Lời văn nhận xét, đánh giá khái
quát đầy nghệ thuật là những lời văn sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ
sao cho cảnh tả nổi lên sống động, tự nhiên, hồn hậu, trong sáng sát hợp với
yêu cầu của đề mà phần (a) đã xác định và mang tính biểu cảm của ngời
quan sát cảnh.
* Một vài ví dụ cụ thể:
Ví dụ: Tả bao quát cảnh quê hơng em vào một buổi sáng mùa thu:
Đứng trên đầu đê, ngắm nhìn toàn cảnh làng quê, tôi nh đang đắm mình
trong sắc thu vàng của trốn quê hơng thanh bình, trù phú.
Hay một ví dụ khác về cảnh quê hơng vào sáng mùa xuân :
Đứng giữa cánh đồng giang rộng cánh tay mà cảm nhận về làng quê. Ôi !
quê hơng tôi đẹp nh một nàng tiên đang mỉm cời trớc nhân gian. Thật ấm áp,
thanh bình đầy sức sống,
- Những ý cốt yếu nhất của một dàn bài văn miêu tả cảnh còn là cụ thể những
cảnh nào? ( Nếu là đề tổng hợp thì cảnh sẽ chia thành nhiều cảnh đơn, nếu là
đề tả cảnh đơn thì cảnh đơn sẽ có có những điểm nổi bật gì? Nh thế nào? )
Học sinh phần lớn thờng xa vào kiểu gặp đâu nói đó và không hề xác định
đợc rằng mình đang tả cảnh có mục đích làm nổi lên diện mạo nh thế nào, có
làm bật lên đợc t tởng chủ đề mà mình đã xác định đợc ở đầu bài yêu cầu

không. Để khắc phục đợc tình trạng này tôi cho học sinh luyện kỹ năng xác
định, lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu của cảnh sẽ tả .
Ví dụ: Cảnh khu vờn vào buổi sáng mùa thu thì có những đặc điểm gì nổi
bật?
Đầu tiên giáo viên cho học sinh xác định chủ đề của cảnh sẽ dựng là một
cảnh khu vờn tơi tốt, đầy hoa thơm trái ngọt, rất thanh bình, dân giã mà mang
đợc vẻ trù phú của chốn quê hơng yêu dấu, đặc biệt cảnh phải mang đợc
dáng dấp của thời gian, không gian mà đề quy định ( có đặc trng của mùa
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
5
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
thu). Sau đó giáo viên hớng cho học sinh tái hiện từng hình ảnh của khu vờn
theo trí tởng tợng nhng phải sát với hiện thực .
Ví dụ: Cảnh giàn thiên lý trớc sân nhà ngào ngạt dậy hơng buổi sớm, hình
ảnh cây cau cạnh bể nớc với những tàu lá già giang rộng, đọt lá non cao vút;
hình ảnh vờn hoa đua sắc vàng thu cùng ong bớm; hình ảnh vờn rau tơi tốt
cũng rất mang đặc trng mùa thu:cải sen làm da đang lên ngồng đang trổ hoa
vàng rực, những ngọn mồng tơi đang quăn mình leo lên bờ dậu để ra quả vắt
mình sang thu; tiếp đó là hình ảnh hàng cây ăn quả với những hơng vị màu
sắc của thu. Ví dụ: Thơm lựng chuối tiêu chứng quốc đốm vàng, những trái
na mở mắt nhìn nắng thu, cây hồng trái chín nh những chấm son trên nền trời
thu
Với cách làm nh trên tôi đã cho học sinh luyện tập tìm đặc điểm cho nhiều
cảnh khác nhau với những thời gian, không gian đa dạng.Các em đợc luyện
tập dới hình thức: thi nhau tìm đặc điểm, giáo viên hệ thống và giúp các
em chọn lựa những đặc điểm tiêu biểu nhất trong mỗi cảnh. Nh thế sẽ tạo đ-
ợc hứng thú của học sinh với cảnh sẽ tả.
c. Rèn kỹ năng diễn đạt cho học sinh trong văn miêu tả cảnh.
Tìm đợc đặc điểm tiêu biểu của cảnh sẽ tả đã là một bớc quan trọng song
cha phải là đã tả cảnh. Miêu tả cảnh là dựng lại đợc cảnh một cách sống

động, chân thực, nghệ thuật. Vậy những đặc điểm vừa tìm đợc ở trên sẽ diễn
đạt nh thế nào là một điều giáo viên chúng tôi rất quan tâm.
Thực tế là qua nhiều năm chấm bài văn miêu tả của học sinh chúng tôi thấy
đáng buồn một điều là vốn ngôn từ của các em rất nghèo nàn, diễn đạt lủng
củng, thờng sảy ra hiện tợng bí từ, dùng sai nghĩa từ, lặp từ, lặp ý nh vậy
để làm bài văn của học sinh diễn đạt trong sáng có sức hấp dẫn chúng tôi
nghĩ rằng không có cách nào khác ngoài việc trau rồi ngôn từ nghệ thuật cho
mỗi học sinh. Để học sinh tự giác làm điều này là một việc làm rất khó, mà
nên để học sinh tự làm sau khi giáo viên đã tạo đợc trong lòng học sinh sự
yêu thích ngôn từ nghệ thuật. Dựa vào tâm lý lứa tuổi, chúng tôi đã gieo
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
6
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
luồng yêu thích này qua việc cung cấp và phân tích một số t liệu đợc giáo
viên chọn lọc kỹ càng trích trong các tác phẩm của các nhà văn.
Ví dụ: đoạn trích miêu tả cảnh trong vờn dới nắng chiều sau đây:
Chiều buông, ánh mặt trời trở nên vàng sậm hơn. ánh chiều vàng trải lên
cành lá, mái nhà một màu vàng ong mon đẹp lạ vờn cây nhà tôi cũng vậy.
Giàn bầu mậm xanh tơi, lá non màu xanh nhạt, lá già thì xanh thẫm. ánh
nắng chiều chiếu xuống giàn bầu, bí, cái cốt lá xanh ngắt loc qua một lợthắt
một màu xanh ngọc bích xuống vờn . Nhãn , bởi , mít và các loại cây khác
nữa tất cả đều xanh um tùm, nom nh chiếc ô khổng lồ , Đó là mầu xanh no
nắng , no gió và no thức nuôi cây .Vờn cây lao xao , gió thoảng đâu đây mùi
hơng quả chín , hơng hoa ngọt lịm
Sau mỗi một vài đoạn văn nh thế giáo viên phân tích những hình ảnh ngôn
từ nghệ thuật sáng giá sao cho tạo đợc hứng khởi ở học sinh , kích thích các
em thích tìm , viết những lời văn hay . có lẽ rèn kỹ năng diễn đạt là một ph-
ơng pháp đòi hỏi kỳ công nhất của thầy trò chúng tôi , nó cần phải mất một
quá trình có nhiều bớc .
Sau khi tạo hớng thú cho học sinh qua cách tiếp xúc với các t liệu chọn lọc

, chúng tôi mới cho các em luyện tập diễn đạt bằng hình thức giáo viên đa ra
một loạt hình ảnh , yêu cầu học sinh dùng lời văn kết hợp biện pháp nghệ
thuật so sánh , nhân hoá , sử dụng những từ láy gợi hình gợi âm để tập diễn
đạt .
Ví dụ : Hình ảnh cây đa -> Cây đa xum xuê , um tùm nh chiếc ô khổng lồ ,
hứng lấy nắng ma bảo vệ cho cái giếng làng thân quen , thấp thoáng sau tán
lá đa là mái đình cổ kính quê em
- Hình ảnh không gian đồng cỏ -> Dọc theo cánh đồng là đồi cỏ may cứng
nhọn trải bạt ngàn nh một tấm thảm bạc phếch nắng ma . Những bông cỏ
may rung rinh nhẹ nhàng trong gió chiều thu mát rợi nh đang biểu diễn một
điệu múa mềm mại nhịp nhàng . Mấy chú chim sẻ tha thẩn trong vùng cỏ
may rộng tìm kiếm sâu bọ và đâu đây tiếng cuốc vọng vào tha thớt rồi tắt hẳn
trong không gian đồng quê mùa thu .
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
7
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
- Tiếng chim ngoài bãi -> Ngoài đê , ven ruộng ngô cánh bãi xanh um một
màu lá mớt của ngô xen đỗ , xen cà . Lại có tiếng chim khác nó bay vút lên
cao thả vào không trung nghe mát lành . Nó khoan thai , dìu dặt nh ngón tay
thon thả búng vào dây đàn thập lục , nẩy ra tiếng đồng , tiếng thép lúc đầu
vang to sau nhỏ dần nhỏ dần rồi tắt lịm
ở giai đoạn luyện kỹ năng diễn đạt nh thế này chúng tôi đặc biệt chú ý đến
phép so sánh trong các câu văn . Có thể coi so sánh hay để tạo những nốt
luyến cho những bản nhạc ngôn từ , những nét đậm của bức tranh ngôn ngữ .
Chúng tôi đã hớng cho học sinh luyện tập cách dùng nhiều từ so sánh khác
nhau sao cho thật đa dạng phong phú gợi cảm , tạo ấn tợng cho ngời đọc
Ví dụ :
- Dòng sông quê em dới đêm trăng mềm mại nh một áng tóc trữ tình .
- Không gian quê hơng Y nh một chiếc chuông lớn vô cùng treo suốt mùa
thu .

- Những lá sen già khum khum chắng khác gì những chiếc thúng con đựng
đầy ắp nắng chiều thu .
- Cây cối rì rào , lao xao gió nồm nam , lá cây lay động, lấp lánh tựa ngàn
triệu con mắt lá răm sáng trng nắng hè .
- Trăng về khuya cứ ngỡ là con thuyền đang trôi trên dòng sông Ngân .
Cách này chúng tôi cũng cho học sinh luyện trong nhiều tiết học để trở
thành thao tác thuần thục , nhuần nhuyễn , đồng thời cho học sinh kết hợp về
tìm đọc t liệu sao cho có những lời văn miêu tả sống động gợi cảm nhất .
d . Rèn luyện kỹ năng dựng đoạn văn miêu tả cảnh .
Dựng đoạn văn chính là cách sắp xếp các lời văn diễn đạt sao cho hợp lý ,
logic , chặt chẽ , mạch lạc. Học sinh thờng rất lúng túng không biết tả cảnh
cụ thể là tả cảnh gì ? Tả nh thế nào ? theo trình tự từ đâu ? Chúng thờng
làm vào kể lể , liệt kê cảnh một cáh tràn lan , không trội lên đợc những đặc
trng của cảnh và càng không tạo đợc ấn tợng cho ngời đọc về cảnh . Vậy ng-
ời giáo viên phải làm nh thế nào để khắc phục khó khăn này . Trớc hết tôi h-
ớng cho học sinh hình dung mỗi một cảnh nhỏ sẽ viết thành một đoạn văn
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
8
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
trọn vẹn . Trong đoạn văn đó sẽ đi từ khái quát cụ thể . Bao giờ câu đầu đoạn
cũng là câu miêu tả khái quát cảnh đó . Ví dụ khái quát cảnh dòng sông : D-
ới chân em là dòng sông hiền hoà chảy nh một tấm lụa trải dài xa tít .
Sau câu tả khái quát là một loạt câu miêu tả cụ thể theo trình tự từ gần đến
xa theo tầm mắt . Ví dụ : mùa này nớc sông lng chừng nớc , nớc sông trong
xanh in bóng mây trời sâu thẳm .Mái chèo khuấy động , lăn rung rinh cả
những cây tóc tiên dới đáy . Trên mặt sông điểm xuyến nhwngx lá trúc vàng
bé tẻo teo nh những chiếc thuyền tí hon dập dềnh trên sóng nớc bao la . Cá
nớc bơi từng đàn đen trĩu , nhô lên hụp xuống nh những ngời bơi ếch .
Những con sóng lăn tăn nh những con rắn vẩy vàng , vẩy bạc đang nô đùa .
Sóng vỗ nhẹ hai bên bờ lóc bóc nghe thật vui tai . Trời chiều , trên sông có

những con thuyền hối hả cập bến , chất đầy cau tơi xoài thơm từ các miền
đất lạ mang về . Tiếng ngời lao xao trong tiếng hạ buồm cót két bên bờ sông
quê
Trong quá trình miêu tả tả cụ thể giáo viên lu ý cho học sinh trình tự miêu tả
cho phù hợp vơpí vị trí quan sát kết hợp lời văn so sánh ,lời văn nhận xét ,
đánh giá và sự liên tởng tởng tợng phong phú , ý câu trớc với câu sau logic
với nhau tạo độ kết về mặt nghĩa ,nhữnh câu đoạn cuối thờng là những câu
có ý nghĩa sâu sắc , làm đậm nét cho bức tranh thiên nhiên nên giáo viên h-
ớng cho học sinh biết dành những lời văn trội hơn vào cuối đoạn
Cứ theo cách hớng dẫn nh trên giáo viên cho học sinh luyện viết thành
nhiều đoạn cho nhiều cảnh .
e. Luyện lời văn chuyển cảnh , liên kết đoạn trong văn tả cảnh
Lời văn chuyển cảnh không nhiều nhng có tác dụng rất lớn trong việc liên
kết , liên hoàn mạch văn , nó đánh giá trình độ khéo léo của cây bút miêu tả
cảnh . Giáo viên chúng tôi sẽ mách nhỏ cho các em học sinh những thủ
thuật chuyển cảnh sau đây :
- Các cảnh nhỏ đợc nối tiếp nhau một cách tự nhiên theo mô típ liên cảnh (
cảnh kề gần nhau theo tầm quan sát ) VD: chỉ một lát con đờng đã dẫn ra tới
đầu làng . Cây đa Giếng đình
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
9
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
- Chuyển cảnh nhờ những hình ảnh trung gian . VD : Bờ đê cao to vạm
vỡ . Chân đê cỏ mọc thành thảm xanh tốt . Trâu bò thung thăng gặm cỏ ,
vểnh đôI tai nghe tiếng sáo trở về . Âm thanh ấy lúc trầm lúc bổng , hoà
nhịp với tiếng chim hoạ mi lảnh lót rắc đều xuống mặt sông . Con sông quê
tôI nằm uốn khúc giữa làng rồi chạy dài bất tận
- Hớng chuyển cảnh theo gam màu . VD : Sáng nay ra trông thấy màu trời
có vàng hơn thờng khi . Màu lúa chín dới đồng vàng suộm lại . Nắng nhạt
ngả màu vàng hoe . Trong vờn lắc l những quả xoan vàng lịm . Từng chiếc

lá mít vàng ối . Buồng chuối đốm quả chín vàng . Bụi mía vàng xọng , đốt
ngầu phấn trắng
- Chuyển cảnh bằng cách nối âm thanh với không gian . Ví dụ : Nối âm
thanh của sự vật bên bờ sông với không gian vắng của bến sông ( lấy động
làm nổi tĩnh ); Sóng vỗ nhẹ hai bên bờ lóc bóc nghe thật vui tai . Trên sông
giờ đây có những con thuyền hối hả cập bến , chất đầy cau tơi xoài thơm từ
các miền đất lạ mang về . Tiếng ngời lao xao trong tiếng hạ buồm cót két
bên bờ sông quê . Chiều dần buông , bến sông trở về vắng lặng . Những con
đò nằm im đợi khách qua sông
- Chuyển cảnh bằng cách liên tởng theo sự quan sát qua các giác quan
khác nhau : Thính giác , thị giác , khứu giác , vị giác và bằng cả cảm giác
nữa . VD: Vờn cây lao xao , gió thoảng đâu đây mùi hơng quả chín , hơng
hoa thơm ngọt lịm . Tiếng chim líu lo nh đem hơng thơm ấy bay cao , cao
mãi . Tu hú kêu trong nắng chiều cho rặng vải ven sông chín đỏ , cho cái
chua bay đi , miền ngọt còn lại . Hẹn một bến sông quê từng thuyền tráI
ngọt ra vào .Sông quê tôi
Phơng pháp này giáo viên cho học sinh tập viết kết hợp với học tập t liệu
để có nhiều cách chuyển cuốn hút ngời đọc .
g. Giáo viên hớng cho học sinh luyện cách mở bài và kết bài miêu tả .
- Giáo viên đa ra một số cách mở để học sinh luyện theo :
Cách mở bài hay thòng là gián tiếp : Có thể giới thiệu cảnh bằng lời mời gọi
du khách để giới thiệu cảnh và bộc lộ cảm xúc của ngời viết một cách khái
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
10
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
quát . Có thể dẫn dắt từ lời thơ , bài hát về cảnh sẽ tả để giới thiệu cảnh.
Hoặc có thể bộc lộ cảm xúc hồi tởng về cảnh để mà giới thiệu
Dù là cách mở bài nào giáo viên cũng lu ý cho học sinh đủ ý cần nêu trong
mở bài .
- Kết bài không những đủ ý chốt của bài viết mà nên tạo độ lắng cho nốt

trầm xao xuyến vang vọng trong tâm hồn ngời đọc điều này phụ thuộc vào
trình độ diễn đạt của học sinh , nên giáo viên hớng các em trau dồi t liệu văn
học .
VD: Một kết bài : Chiều thu- quê hơng ơi! Hồn tôi nh hoá thành tiếng sáo
trúc nâng trên môi chú bé mục đồng và hình nh thu đang dạo lên khúc nhạc
đồng quê ;những tiếng lao sao rất nhẹ, rất êm . Chiều nay quả là một buổi
chiều sâu lắng dìu dịu , nó sẽ in đậm mãi trong ký ức tuổi thơ tôi.
7. Kết quả sử dụng sáng kiến
* Quá trình thực hiện kinh nghiệm của tôi qua nhiều năm bồi dỡng đội
tuyển văn 6 hoàn toàn đợc áp dụng 6 kỹ năng cơ bản nh vừa nêu ở trên đã
mang lại hiệu quả đáng kể , chí ít là đã phá bỏ đợc mặc cảm của học sinh với
môn văn trừu tợng là môn ngại viết, ngại nghĩ . Đã có một số em sáng tạo đ-
ợc những tác phẩm bé congiá trị của mình trên các báo tờng hàng năm.
Sau đây tôi xin đa ra một vài con số thực tế và kết quả cụ thể của học
sinh giỏi văn lớp 6, sau khi đợc cung cấp các kỹ năng cơ bản về phơng pháp
miêu tả cảnh trên một bài viết hoàn chỉnh đã chấm một cách khách quan :
+ Học sinh đạt điểm giỏi ( 9-10) là 34%
+ Học sinh đạt điểm khá là 51 %
+ Số học sinh còn lại hầu nh các em viết đạt yêu cầu của bài viết văn miêu tả
cảnh đại trà .
8. Đề xuất để áp dụng, phát huy sáng kiến .
Từ những kinh nghiệm nhỏ bé trên của tôi, tôi xin mạnh dạn đa ra một
vài đề xuất sau :
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
11
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
* Khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này về phía giáo viên phải thực sự
kiên trì , mẫu mực trong cách dùng từ , kiên trì trong việc kiểm tra , đánh
giá, sửa chỉnh các phần viết luyện kỹ năng của các em. Mặt khác giáo viên
cũng phải kiên trì su tầm , chọn lọc t liệu giá trị để cung cấp cho các em

đồng thời tìm cách hớng các em cách vận dụng sáng tạo những t liệu để biến
thành cách diễn đạt riêng của bản thân mỗi học sinh.
- Về phía học sinh phải nhiệt tình , tự giác trau dồi vốn từ, ngôn từ nghệ
thuật bằng cả trái tim. Phải quan sát tinh tế những cảnh vật thiên nhiên th-
ờng nhật , phải tởng tợng phong phú và cần phải nhập tâm vào cảnh vật để
có đợc những cảm xúc chân thực với cảnh vật thiên nhiên khi miêu tả .
Để bồi dỡng tình yêu văn cho học sinh nói chung , làm giàu vốn ngôn
ngữ miêu tả cho các em học sinh khối 6 nói riêng chúng tôi còn có những
mong muốn :
- Trớc hết giáo viên ngữ văn trong cùng khối phải su tầm t liệu miêu tả
thành những cuốn t liệu quí để lu giữ trong tủ sách nhà trờng .Nhà trờng
cũng cung cấp thêm những tài liệu về văn miêu tả cho học sinh THCS để làm
giàu cho tủ sách . Học sinh cũng tự giác su tầm những đoạn văn , bài văn
miêu tả có giá trị , phô to 2 bản , giữ 1 bản để học , 1 bản nộp tủ sách nhà tr-
ờng .
- Sau đó nhà trờng thờng xuyên tổ chức phong trào thi đua đọc t liệu từ
tủ sách nhà trờng . Hoạt động này sẽ cho điểm xếp loại cho cá nhân và
lớp .
* Lời kết
Niềm vui của mỗi giáo viên ngữ văn đứng lớp đâu chỉ là chất lợng tính
bằng con số của mỗi năm , mà chính là những ánh mắt long lanh vì đã hiểu
bài , những bàn tay tự viết ra đợc những lời văn óng ánh , những nụ cời thiện
cảm với môn văn từ phía học sinh .Để đạt đợc những điều vô cùng quí giá đó
mỗi giáo viên chúng tôi đâu chỉ có say mê nhiệt tình với công tác giảng dậy
mà còn phải tìm tòi hớng đi hiệu quả nhất .
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
12
Sáng kiến kinh nghiệm Văn 6 - Năm học 2007 - 2008
Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ bé của riêng tôi . Rất mong sự
đóng góp chỉ bảo của lãnh đạo chuyên môn và các thầy cô đồng nghiệp để

sáng kiến kinh nghiệm của tôi đợc hoàn thiện hơn, có hiệu quả hơn trong
những năm dạy sau .
Xin chân thành cảm ơn !
Tác giả sáng kiến
kinh nghiệm
Trần Thị Thu Thuỷ
Giáo viên : Trần Thị Thu Thuỷ - Trờng THCS Quang Trung Nam Định
13