Tiet 128-Nghia tuong minh va ham y

M«n häc: Ng÷ v¨n
9
1. Hàm ý là phần thông báo:
1. Hàm ý là phần thông báo:
A.Trái ng ợc với nghĩa t ờng minh.
A.Trái ng ợc với nghĩa t ờng minh.
B.Cùng một nội dung với nghĩa t ờng minh.
B.Cùng một nội dung với nghĩa t ờng minh.
Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra bài cũ


Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái tr ớc câu trả
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái tr ớc câu trả
lời đúng.
lời đúng.
C. Không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nh ng có
C. Không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nh ng có
thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. Đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
D. Đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào ng ời ta dùng hàm ý ?
2. Khi nào ng ời ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn ng ời nghe không hiểu.
B. Muốn ng ời nghe không hiểu.


C.Không biết rõ ý.

C.Không biết rõ ý.
D.Muốn chấm dứt cuộc thoại.
D.Muốn chấm dứt cuộc thoại.
3. Trong lời nói hàng ngày:
3. Trong lời nói hàng ngày:
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.


C.Có câu có, có câu không có hàm ý.
C.Có câu có, có câu không có hàm ý.


D.Hàm ý đ ợc nhiều ng ời dùng.
D.Hàm ý đ ợc nhiều ng ời dùng.


Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau ?
Lan:
Lan:
Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.
Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.
Bình:
Bình:
Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoại ở quê ra.
Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoại ở quê ra.

Lan:
Lan:
Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Bình:
Bình:
ừ,
ừ,
thế cũng đ ợc.
thế cũng đ ợc.
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
Chị Dậu vừa nói vừa mếu máo:
-Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đ ợc ăn ở nhà
bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ
ăn thật no, không phải nh ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
bằng giọng luống cuống:
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách
xót xa:
-
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
-
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh xét đánh bên tai, nó liệng
củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
-U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé

bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà
chơi với em con.
( Ngô Tất Tố)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu máo:
-Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đ ợc
ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn
tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nh
ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt
lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con
bằng cách xót xa:
-
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
-
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh xét đánh bên
tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
-U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con
còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp.
U để cho con ở nhà chơi với em con.
( Ngô Tất Tố)
-Con chỉ đ ợc ăn ở
nhà bữa này nữa
thôi.

Hàm ý: Sau bữa ăn

này, con không đ ợc
ở nhà nữa vì u buộc
phải bán con.
Đó là sự thật đau
lòng chị Dậu nói
tránh không dám nói
thẳng.
-Con sẽ ăn ở nhà cụ
Nghị thôn Đoài.
Hàm ý: U đã bán con
cho cụ Nghị thôn Đoài
Ng ời nói chị Dậu Ng ời nghe - cái Tí
Ch a hiểu ý câu
nói của mẹ
Đã hiểu ý câu
nói của me.
Có ý thức đ a hàm ý
vào câu nói
Có năng lực giải
đoán hàm ý
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.

3.Ghi nhớ: (SGK-91)
-Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa
này nữa thôi.

Hàm ý: Sau bữa ăn này, con
không đ ợc ở nhà nữa vì u
buộc phải bán con.
Đó là sự thật đau lòng chị
Dậu nói tránh không dám nói
thẳng.
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị
thôn Đoài.
Hàm ý: U đã bán con cho
cụ Nghị thôn Đoài.
Ng ời nói chị Dậu Ng ời nghe - cái Tí
Ch a hiểu ý câu nói
của mẹ.
Đã hiểu ý câu nói
của me.
Có ý thức đ a hàm ý vào
câu nói.
Có năng lực giải đoán
hàm ý.
II.Luyện tập:
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:

-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Số1: (91)
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
b)-Ng ời nói: anh Tấn; Ng ời nghe: chị hàng đậu (thím Hai D ơng).
- Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để -> hàm ý: Chúng tôi không thể cho đ ợc.
-Ng ời nghe hiểu đ ợc hàm ý đó thể hiện ở hai câu nói cuối cùng của đoạn văn: Thật càng giàu
có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có!
a)-Ng ời nói: anh thanh niên; Ng ời nghe : ông hoạ sĩ và cô gái.
- Chè đã ngấm rồi đấy -> Hàm ý: Mời bác và cô vào uống n ớc.
- Ng ời nghe đã hiểu hàm ý đó, chi tiết: Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà và ngồi
xuống ghế cho biết điều đó.
Bài tập1: (90)
c)-Ng ời nói: Thuý Kiều; Ng ời nghe: Hoạn Th
-Tiểu th cũng có bây giờ đến đây! -> Hàm ý: mát mẻ, giễu cợt: Quyền quí nh tiểu th cũng
có lúc phải đến tr ớc Hoa Nô này ?
-
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều ->Hàm ý: Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng.
- Hoạn Th hiểu đ ợc hàm ý đó nên hồn lạc phách xiêu-Khấu đầu d ới tr ớng liệu điều kêu ca.
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a

hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Số1: (91)
Số2: (92)
2)
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
-Cơm sôi rồi, chắt n ớc giùm cái! Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đ ờng cho nó:
-Cháu phải gọi Ba chắt n ớc giùm con, phải nói nh vậy.
Nó không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
-Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngồi im [ ].
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc l ợc ngà)

Đáp án:
-
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ -> Hàm ý: Chắt giùm n ớc để
cơm khỏi nhão. Vì tr ớc đó em bé nói thẳng rồi mà không có
hiệu quả và lần này thời gian bức bách hơn để tránh cơm nhão.
-Sử dụng hàm ý của em bé không thành công. Vì Anh Sáu
vẫn ngồi im ( không cộng tác, vờ không nghe, không hiểu).
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:

-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Số1: (91)
Số2: (92)
Số 3: (92)
3) Hãy điền vào l ợt lời của B trong đoạn thoại sau đây
một câu có hàm ý từ chối
A: Mai về quê với mình đi !
B : / /
A : Đành vậy.
Đáp án:
B : Mai mình bận ôn thi.
( Hoặc: Mai mình có việc rồi.)

Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:

1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Số1: (91)
Số 2: (92)
Số 3: (92)
Số 4: (92)
4) Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh hi
vọng với con đ ờng trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là
thực, đâu là h . Cũng giống nh những con đ ờng trên mặt đất;
kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đ ờng. Ng ời ta đi mãi thì
thành đ ờng thôi.
(Lỗ Tấn, Cố h ơng)
Đáp án:
Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý:
Tuy hi vọng ch a thể nói là thực hay h , nh ng nếu cố
gắng thực hiện thì có thể đạt đ ợc.
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần

chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Số1: (91)
Số 2: (92)
Số 3: (92)
Số 4: (92)
Số 5: (93)
5) Tìm những câu có hàm ý mời mọc
hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại
giữa em bé với những ng ời ở trên mây và
sóng (trong bài thơ Mây và sóng của Ta-
go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu
có hàm ý mời mọc rõ hơn.
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
Đáp án:
Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc
chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng,
bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
- Chơi với bọn tớ thích lắm!
Bọn tớ ca hát tứ sáng sớm cho đến hoàng
hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà
không biết từng đến nơi nao.
- Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ
không?
Mẹ mình đang đợi ở nhà.- Làm

thế nào có thể rời mẹ mà đến đ ợc.
Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở
nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi đ
ợc?.
Câu có hàm ý từ chối:
Câu có hàm ý mời mọc:
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Số1: (91)
Số 2: (92)
Số 3: (92)
Số 4: (92)
Số 5: (93)
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
A.
A.
Ng ời nói (ng ời viết) có trình độ văn hoá cao.

Ng ời nói (ng ời viết) có trình độ văn hoá cao.
B.
B.
Ng ời nghe (ng ời đọc) có trình độ văn hoá cao.
Ng ời nghe (ng ời đọc) có trình độ văn hoá cao.
C.
C.
Ng ời nói (ng ời viết) có ý thức đ a hàm ý vào câu còn ng ời
Ng ời nói (ng ời viết) có ý thức đ a hàm ý vào câu còn ng ời
nghe (ng ời đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
nghe (ng ời đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
D.
D.
Ng ời nói (ng ời viết) phải sử dụng phép tu từ
Ng ời nói (ng ời viết) phải sử dụng phép tu từ
.
.
A
1. Tôi làm bài rồi.
2. Bây giờ bạn mới làm
bài sao.
3. Lan ơi ! Đã m ời hai giờ
rồi đấy !
2. Nối câu ở cột A với cột B cho phù hợp
B
a. Câu có sử dụng
hàm ý.
b. Câu có nghĩa t
ờng minh.
O

Bài tập trắc nghiệm
Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)Tiết 128 Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I.Điều kiện sử dụng hàm ý:
1.Ví dụ: (SGK-90)
2.Nhận xét:
Sử dụng hàm ý có hiệu quả cần
chú ý:
-Ng ời nói (viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói.
-Ng ời nghe (đọc) phải hiểu và
có năng lực giải đoán hàm ý.
3.Ghi nhớ: (SGK-91)
II.Luyện tập:
Sử dụng hàm ý có tác dụng:
-Trong giao tiếp:
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi cần vì
không trực tiếp nói ra điều đó mà do ng ời nghe
tự suy ra.
-
Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú
và tăng giá trị biểu cảm.
H ớng dẫn về nhà:
-Học lí thuyết phân biệt nghĩa t ờng minh và hàm ý.
Vận dụng đ a hàm ý trong nói, viết phù hợp hoàn cảnh giao tiếp.
-Chuẩn bị: Ch ơng trình địa ph ơng ( phần Tiếng Việt ). Tìm các
từ ngữ địa ph ơng đ ợc sử dụng trong các tác phẩm văn học đã
học và trong ngôn ngữ hàng ngày của nhân dân các vùng miền (
yêu cầu chuẩn bị theo SGK,tr.97,98)