Giáo trình bênh vật nuôi

BӜ NÔNG NGHIÊP VÀ PHÁT TRIӆN NÔNG THÔN



GIÁO TRÌNH
MÔN HӐC: BӊNH Ӣ VҰT NUÔI
MÃ SӔ: MH02
NGHӄ SӰ DӨNG THUӔC THÚ Y TRONG
CHĂN NUÔI
TRÌNH ĈӜ SѪ CҨP NGHӄ




HÀ NӜI, Năm 2011

1
TUYÊN BӔ BҦN QUYӄN


Tài liӋu này thuӝc loҥi sách giáo trình nên các nguӗn thông tin có thӇ ÿѭӧc
phép dùng nguyên bҧn hoһc trích dүn dùng cho các mөc ÿích vӅ ÿào tҥo và tham
khҧo.
Mӑi mөc ÿích khác mang tính lӋch lҥc hoһc sӱ dөng vӟi mөc ÿích kinh doanh
thiӃu lành mҥnh sӁ bӏ nghiêm cҩm.
Mã tài liӋu: MH02

2
LӠI NÓI ĈҪU

ĈӇ ÿáp ӭng nhu cҫu phát triӇn ngành chăn nuôi theo hѭӟng công nghiӋp cӫa
nѭӟc ta trong thӡi gian tӟi. Nhӳng ngѭӡi tham gia vào hoҥt ÿӝng chăn nuôi gia súc,
gia cҫm cҫn ÿѭӧc ÿào tҥo ÿӇ hӑ có nhӳng kiӃn thӭc, kӻ năng và thái ÿӝ cҫn thiӃt.
Trѭӡng ÿҥi hӑc Nông Lâm Bҳc Giang ÿѭӧc Bӝ Nông NghiӋp & PTNT giao nhiӋm
vө xây dӵng chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ, nghӅ “Sӱ dөng thuӕc thú y trong
chăn nuôi”.
Chѭѫng trình ÿѭӧc xây dӵng dӵa trên cѫ sӣ phân tích nghӅ theo phѭѫng pháp
DACUM và cҩu trúc Mô ÿun. KiӃn thӭc, kӻ năng và thái ÿӝ cӫa nghӅ ÿѭӧc tích
hӧp vào các Mô ÿun. KӃt cҩu cӫa chѭѫng trình gӗm nhiӅu Mô ÿun và môn hӑc,
mӛi Mô ÿun tích hӧp nhiӅu công viӋc và bѭӟc công viӋc liên quan chһt chӁ vӟi
nhau nhҵm hѭӟng tӟi hình thành nhӳng năng lӵc thӵc hiӋn cӫa ngѭӡi hӑc. Vì vұy
nhӳng kiӃn thӭc lý thuyӃt ÿѭӧc chӑn lӑc và tích hӧp vào công viӋc, mӛi công viӋc
ÿѭӧc trình bày dѭӟi dҥng mӝt bài hӑc.
Ĉây là chѭѫng trình chӫ yӃu dùng cho ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ, ÿӕi tѭӧng hӑc là
nhӳng ngѭӡi có nhu cҫu ÿào tҥo nhѭng không có ÿiӅu kiӋn ÿӃn các cѫ sӣ ÿào tҥo
chính quy ÿӇ hӑc tұp ӣ bұc hӑc cao, thӡi gian tұp trung dài hҥn, hӑ có trình ÿӝ hӑc
vҩn thҩp. Vì vұy viӋc ÿào tҥo diӉn ra vӟi thӡi gian ngҳn, tҥi cӝng ÿӗng, hình thӭc
gӑn nhҽ phù hӧp vӟi ÿiӅu kiӋn và hoàn cҧnh cӫa hӑc viên.
Tài liӋu này ÿѭӧc viӃt theo tӯng mô ÿun, môn hӑc cӫa chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ
cҩp nghӅ, nghӅ sӱ dөng thuӕc thú y trong chăn nuôi và ÿѭӧc dùng làm giáo trình
cho các hӑc viên trong khóa hӑc sѫ cҩp nghӅ, các nhà quҧn lý và ngѭӡi sӱ dөng lao
ÿӝng tham khҧo, hoàn chӍnh ÿӇ trӣ thành giáo trình chính thӭc trong hӋ thӕng dҥy
nghӅ
ViӋc xây dӵng mӝt chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ theo phѭѫng pháp
DACUM dùng cho ÿào tҥo nông dân ӣ nѭӟc ta nói chung còn mӟi mҿ. Vì vұy
chѭѫng trình còn nhiӅu hҥn chӃ và thiӃu sót, tұp thӇ các tác giҧ mong muӕn sӵ
ÿóng góp cӫa các bҥn ÿӗng nghiӋp ÿӇ chѭѫng trình ÿѭӧc hoàn thiӋn hѫn.
Xin trân trӑng cҧm ѫn !

Tham gia biên soҥn
1.NguyӉn Ĉӭc Dѭѫng – Chӫ biên
2.Trҫn Xuân ĈӋ
3.NguyӉn Trӑng Kim





3
MӨC LӨC

Ĉӄ MӨC TRANG

TUYÊN BӔ BҦN QUYӄN 1
LӠI NÓI ĈҪU 2
MӨC LӨC 3
Giӟi thiӋu môn hӑc: 6
Chѭѫng 1: BӊNH Ӣ TRÂU, BÒ 7
Mөc tiêu: Hӑc xong chѭѫng này ngѭӡi hӑc có khҧ năng: 7
A. Nӝi dung 7
I. BӊNH LÂY 7
1. BӋnh nhiӋt thán 7
2. BӋnh lӣ mӗm, long móng trâu, bò. 8
3. BӋnh tө huyӃt trùng trâu, bò. 11
4. BӋnh dӏch tҧ trâu,bò 13
II. BӊNH KHÔNG LÂY 14
1. BӋnh chѭӟng hѫi dҥ cӓ 14
2. BӋnh nghӁn dҥ lá sách 16
3. BӋnh viêm phәi 17

4. BӋnh trúng ÿӝc sҳn 18
5. BӋnh viêm tӱ cung. 20
6. BӋnh viêm vú 21
III.BӊNH KÝ SINH TRÙNG. 22
1. BӋnh sán lá gan. 22
2. BӋnh giun ÿNJa bê nghé 24
3. BӋnh tiên mao trùng 25
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành 26
I. Câu hӓi: 26
II. Bài thӵc hành: 27
C. Ghi nhӟ: Trӑng tâm bài 28
Chѭѫng 2: BӊNH Ӣ LӦN 29
Mөc tiêu: Hӑc xong chѭѫng này ngѭӡi hӑc có khҧ năng: 29
A. Nӝi dung 29
I. BӊNH LÂY: 29
1. BӋnh dӏch tҧ lӧn 29
2. BӋnh tө huyӃt trùng lӧn 31
3. BӋnh phó thѭѫng hàn lӧn 33
4. BӋnh ÿóng dҩu lӧn 35
5. BӋnh tai xanh 36
II. BӊNH KHÔNG LÂY 38

4
1. BӋnh phân trҳng lӧn con. 38

2. BӋnh tiêu chҧy ӣ lӧn 39
3. BӋnh viêm vú. 41
4. BӋnh viêm tӱ cung ӣ lӧn 42
5. BӋnh bҥi liӋt ӣ lӧn 43
6. BӋnh mҩt sӳa ӣ lӧn 44

III. BӊNH KÝ SINH TRÙNG Ӣ LӦN 45
1. BӋnh giun ÿNJa lӧn 45
2. BӋnh sán lá ruӝt lӧn 46
3. BӋnh ghҿ lӧn 46
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành 48
C. Ghi nhӟ: Trӑng tâm bài 50
Chѭѫng 3. BӊNH Ӣ GIA CҪM 51
Mөc tiêu: Hӑc xong chѭѫng này ngѭӡi hӑc có khҧ năng: 51
A. Nӝi dung 51
I. BӊNH LÂY 51
1. BӋnh cúm gia cҫm. 51
2. BӋnh nui cát xѫn 54
3. BӋnh tө huyӃt trùng gia cҫm. 55
4. BӋnh Gumboro 58
5. BӋnh CRD 60
6. BӋnh ÿұu gà 62
7. BӋnh thѭѫng hàn gà 64
II. BӊNH KHÔNG LÂY 66
1. BӋnh thiӃu Vitamin B
1
66
2. BӋnh thiӃu vitamin A 67
3. BӋnh thiӃu vitamin E 67
4. BӋnh thiӃu khoáng 68
III. BӊNH KÝ SINH TRÙNG 70
1. BӋnh cҫu trùng gà 70
2. BӋnh giun ÿNJa gà 72
B. Câu hӓi và bài tұp thӵc hành 73
I. Câu hӓi: 73
II. Bài thӵc hành: 73

C. Ghi nhӟ: Trӑng tâm bài 75
HѬӞNG DҮN GIÁNG DҤY MÔN HӐC 76
I. Vӏ trí, tính chҩt cӫa môn hӑc 76
II. Mөc tiêu cӫa môn hӑc 76
III. Nӝi dung môn hӑc 76
IV. Hѭӟng dүn thӵc hiӋn bài thӵc hành 76
V. Yêu cҫu vӅ ÿánh giá kӃt quҧ hӑc tұp. 77

5
TÀI LIӊU THAM KHҦO 78

DANH SÁCH BAN CHӪ NHIӊM XÂY DӴNG CHѬѪNG TRÌNH, BIÊN SOҤN
GIÁO TRÌNH DҤY NGHӄ TRÌNH ĈӜ SѪ CҨP 79

DANH SÁCH HӜI ĈӖNG NGHIӊM THU 79

6
MÔN HӐC: BӊNH Ӣ VҰT NUÔI
Mã môn hӑc MH02
Giӟi thiӋu môn hӑc:
Môn hӑc bӋnh ӣ vұt nuôi là môn hӑc chuyên ngành, ÿѭӧc bӕ trí hӑc tұp trѭӟc các
mô ÿun chuyên môn trong chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ sӱ dөng thuӕc thú y
trong chăn nuôi. Hӑc xong môn hӑc này ngѭӡi hӑc có khҧ năng nhұn biӃt: nguyên

nhân, triӋu chӭng, chҭn ÿoán và phòng, trӏ bӋnh lây, không lây, ký sinh trùng ӣ
trâu, bò, lӧn, gia cҫm. Môn hӑc ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ phân tích mӕi liên hӋ
giӳa môn hӑc và mô ÿun trong chѭѫng trình ÿào tҥo sѫ cҩp nghӅ. Quӻ thӡi gian ÿӇ
giҧng dҥy môn hӑc ÿѭӧc thiӃt kӃ 48 giӡ, trong ÿó lý thuyӃt 24 giӡ, thӵc hành 20
giӡ. Phҫn lý thuyӃt cӫa môn hӑc gӗm 3 chѭѫng: BӋnh ӣ trâu, bò, lӧn và bӋnh ӣ gia
cҫm. Phҫn thӵc hành gӗm câu hӓi, bài tұp, bài thӵc hành ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ
nӝi dung cѫ bҧn cӫa các bài hӑc lý thuyӃt vӅ nguyên nhân, triӋu chӭng, chҭn ÿoán
và phòng – trӏ bӋnh lây, không lây, ký sinh trùng ӣ vұt nuôi giúp ngѭӡi hӑc hình
thành kiӃn thӭc, kӻ năng và thái ÿӝ nghӅ nghiӋp, trong viӋc sӱ dөng thuӕc kháng
sinh thông thѭӡng trong chăn nuôi.
Các bài hӑc trong môn hӑc ÿѭӧc sӱ dөng phѭѫng pháp dҥy hӑc lý thuyӃt và thӵc
hành, trong ÿó thӡi lѭӧng cho các bài thӵc hành ÿѭӧc bӕ trí 30 %. Vì vұy ÿӇ hӑc
tӕt môn hӑc ngѭӡi hӑc cҫn chú ý thӵc hiӋn các nӝi dung sau;
- Tham gia hӑc tұp ÿҫy ÿӫ các bài lý thuyӃt, thӵc hành có trong môn hӑc, trong ÿó
quan tâm ÿһc biӋt ÿӃn thӵc hành vӅ nhұn biӃt nguyên nhân, triӋu chӭng, chҭn ÿoán
và phòng - trӏ bӋnh lây, không lây, ký sinh trùng thѭӡng gһp ӣ vұt nuôi.
- Phҧi có ý thӭc kӹ luұt trong hӑc tұp, nghiêm túc, say mê nghӅ nghiӋp, giám nghƭ,
giám làm và ÿҧm bҧo an toàn cho ngѭӡi, vұt nuôi. An toàn thӵc phҭm và bҧo vӋ
sӭc khӓe cho cӝng ÿӗng.
Phѭѫng pháp ÿánh giá kӃt quҧ hӑc tұp môn hӑc ÿѭӧc thӵc hiӋn theo Quy chӃ thi,
kiӇm tra và công nhұn tӕt nghiӋp trong dҥy nghӅ hӋ chính quy, ban hành kèm theo
QuyӃt ÿӏnh sӕ 14/2007/QĈ-BLĈTBXH, ngày 24 tháng 5 năm 2007 cӫa Bӝ trѭӣng
Bӝ Lao ÿӝng – Thѭѫng binh và Xã hӝi.

7
Chѭѫng 1: BӊNH Ӣ TRÂU, BÒ

Mөc tiêu:
Hӑc xong chѭѫng này ngѭӡi hӑc có khҧ năng:
- Trình bày ÿѭӧc nguyên nhân, triӋu chӭng, bӋnh tích, phòng, trӏ bӋnh lây, không
lây và bӋnh ký sinh trùng ӣ trâu, bò.
- Nhұn biӃt ÿѭӧc triӋu chӭng, biӋn pháp phòng, trӏ bӋnh lây, không lây và bӋnh ký
sinh trùng ӣ trâu, bò.
A. Nӝi dung:
I. BӊNH LÂY
1. BӋnh nhiӋt thán.
1.1. Nguyên nhân bӋnh
- BӋnh nhiӋt thán còn gӑi là bӋnh than là bӋnh truyӅn nhiӉm nguy hiӇm chung cho
nhiӅu loài gia súc và ngѭӡi.
- BӋnh do trӵc khuҭn nhiӋt thán gây ra.
Vi khuҭn hình thành giáp mô và nha
bào. Nha bào hình thành ngoài thiên
nhiên khi có oxy tӵ do, nhiӋt ÿӝ thích
hӧp (12 - 42
o
C), ÿӝ ҭm 60%, chҩt dinh
dѭӥng thiӃu.
- Vi khuҭn có sӭc ÿӅ kháng kém vӟi

nhiӋt ÿӝ cao và các hóa chҩt, ӣ nhiӋt ÿӝ
100
o
C tiêu diӋt vi khuҭn trong 15 phút.
- Nha bào có sӭc ÿӅ kháng mҥnh vӟi
nhiӋt, các hoá chҩt sát trùng thông
thѭӡng và tӗn tҥi rҩt lâu trong ÿҩt, hàng
chөc năm.


Vi khuҭn nhiӋt thán dѭӟi kính hiӇn vi
1.2. TriӋu chӭng bӋnh
Thӡi gian nung bӋnh 2 - 3 ngày.
Con vұt có biӇu hiӋn vұt run rҧy, thӣ hәn hӇn gҩp, bӓ ăn, vã mӗ hôi, niêm mҥc ÿӓ
ӱng hoһc tím bҫm. Sӕt cao (40 - 42,5
o
C), thè lѭӥi, gөc ÿҫu, mҳt ÿӓ, quay cuӗng, lҧo
ÿҧo, loҥng choҥng, âm hӝ, hұu môn chҧy máu. Vұt chӃt nhanh trong vài giӡ, tӹ lӋ
chӃt cao.
1.3. BӋnh tích cӫa bӋnh
ThӇ hiӋn ӣ các loài gia súc gҫn giӕng nhau vӟi mӝt sӕ biӇu hiӋn sau
- Sau khi chӃt bөng chѭӟng to, xác chóng thӕi, hұu môn lòi dom, phân có máu ÿen,
khó ÿông.
- Niêm mҥc ÿӓ hoһc tím bҫm, mNJi có chҩt nhҫy lүn máu. Hҥch lâm ba sѭng ӭ
máu, phәi tө máu, nӝi tâm mҥc xuҩt huyӃt, lách sѭng to, mӅm nát, nhNJn nhѭ bùn.
Bóng ÿái chӭa nѭӟc tiӇu màu hӗng.

8

Bò chӃt bӋnh nhiӋt thán

BӋnh nhiӋt thán trên ngѭӡi

1.4. Chҭn ÿoán bӋnh
- Dӵa vào triӋu chӭng ÿiӇn hình và dӏch tӉ bӋnh ÿӇ chҭn ÿoán.TriӋu chӭng nhѭ
trình bày ӣ trên. Dӏch tӉ: phát lҿ tҿ, có tính chҩt ÿӏa phѭѫng.
- Cҫn chҭn ÿoán phân biӋt mӝt sӕ bӋnh nhѭ: tө huyӃt trùng, ung khí thán, ký sinh
trùng ÿѭӡng máu, ngӝ ÿӝc.v.v…
1.5. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
Dùng vacin nhѭӧc ÿӝc nha bào nhiӋt thán tiêm dѭӟi da, liӅu lѭӧng 1ml/con,
thӡi gian miӉn dӏch trong vòng 1 năm.
- Khi có bӋnh phҧi công bӕ. Thi hành nghiêm ngһt các biӋn pháp kiӇm dӏch, cách
ly, theo dõi. Cҩm mә xác chӃt, vұn chuyӇn ÿӃn nѫi khác.
-Tiêu ÿӝc chuӗng trҥi, xác chӃt phҧi ÿӕt hoһc chôn ӣ hӕ sâu 2m, nҵm giӳa 2 lӟp
vôi bӝt, phҧi xây mҧ nhiӋt thán, có biӇn báo và rào chҳn…
- ĈӅ phòng bӋnh lây sang ngѭӡi, tuyӋt ÿӕi không tiӃp xúc vӟi gia súc bӋnh,
không ăn thӏt gia súc ӕm chӃt.
+ Trӏ bӋnh
Tӕt nhҩt là dùng huyӃt thanh và Penicilin theo tӹ lӋ sau:
- HuyӃt thanh: 100 – 200ml/gia súc lӟn ; 50 – 100ml/gia súc nhӓ.
- Peniciline liӅu cao 2 – 3 triӋu ÿѫn vӏ/trâu, bò có thӇ kӃt hӧp vӟi các kháng
sinh khác và tiêm thêm các thuӕc trӧ sӭc, trӧ lӵc cho bӋnh súc.
2. BӋnh lӣ mӗm, long móng trâu, bò.
2.1. Nguyên nhân bӋnh

9
- BӋnh lӣ mӗm long móng là bӋnh truyӅn nhiӉm cҩp tính lây lan rҩt nhanh, rӝng
cho trâu, bò, lӧn, dê, cӯu…, gây thiӋt hҥi lӟn cho sҧn xuҩt chăn nuôi và kinh tӃ

quӕc dân.
- BӋnh do virus lӣ mӗm long móng gây ra. Virus có sӭc ÿӅ kháng cao ÿӕi vӟi ngoҥi
cҧnh, trong ÿҩt ҭm có thӇ sӕng hàng năm, dѭӟi ánh nҳng mһt trӡi hàng ngày mӟi
chӃt.
- NhiӋt ÿӝ trên 70
o
C giӃt chӃt virus, các thuӕc sát trùng mҥnh (NaOH 1%; Formon
2% ) diӋt virus trong khoҧng 5 – 6 giӡ.
- Virus có nhiӅu trong mөn nѭӟc, màng bӑc cӫa mөn, ÿѭӡng xâm nhұp chӫ yӃu qua
ÿѭӡng tiêu hoá, vӃt thѭѫng xây xát ӣ da…
2.2. TriӋu chӭng bӋnh
Thӡi gian nung bӋnh 3 - 7 ngày, trung bình 3 - 4 ngày có khi chӍ trong khoҧng 16
giӡ.
- ThӇ thông thѭӡng (thӇ nhҽ): Con vұt
sӕt cao, ӫ rNJ, ít ÿi lҥi , kém ăn hoһc bӓ
ăn. Sau 2 - 3 ngày xuҩt hiӋn nhiӅu mөn
ӣ niêm mҥc miӋng, chân, vú và chӛ da
mӓng.
- MiӋng chҧy dӟt dãi ra ngoài nhѭ bӑt
xà phòng, con vұt không ÿi ÿѭӧc.
- ThӇ biӃn chӭng (thӇ nһng): xҭy ra khi
chăm sóc con bӋnh không ÿҧm bҧo vӋ
sinh, các mөn vӥ ra bӏ nhiӉm trùng tҥo
thành vùng viêm hóa mӫ ӣ nhӳng nѫi
mөn vӥ. Trâu, bò sӕt cao, kém ăn hoһc
không ăn.

MiӋng trâu chҭy nѭӟc dãi do bӋnh lӣ mӗm
long móng
2.3. BӋnh tích cӫa bӋnh

Chân: mөn loét, lӣ ӣ kӁ móng, móng long ra. Nhӳng con khi khӓi bӋnh, bӋnh tích
ÿӇ lҥi là nhӳng vӃt sҽo.


Mөn loét ӣ miӋng trâu bӋnh

Mөn loét ӣ kӁ chân trâu bӋnh

10
2.4. Chҭn ÿóan bӋnh
Dӵa vào triӋu chӭng lâm sàng và dӏch tӉ hӑc nhѭ: vұt sӕt cao, niêm mҥc miӋng, kӁ
móng, vú và nhӳng nѫi da mӓng có mөn nѭӟc. Trâu, bò chҧy nhiӅu nѭӟc dãi, kém
ăn hoһc bӓ ăn, không ÿi lҥi, bӋnh lây nhanh giӳa trâu, bò ӕm sang trâu, bò khoҿ…
2.5. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
* Phòng bҵng các loҥi vaccine sau:
- Vac xin ÿa giá OAC cӫa Liên Xô (1978 – 1988).
- Vac xin ÿa giá OAC, ASIA 1 cӫa hãng Hoechst ҩn Ĉӝ (1992).
- Vac xin ÿa giá OA
22
C, ASSIA 1 cӫa hãng Rhone Merieux cӫa Pháp (1993).
Tiêm cho trâu, bò, bê, nghé, dê, cӯu… trên 2 tuҫn tuәi. LiӅu lѭӧng 2ml/con; dê,
cӯu 1ml/con. Sau khi tiêm 10 ngày gia súc miӉn dӏch và thӡi gian miӉn dӏch kéo
dài 6 tháng.
+ Trӏ bӋnh:
Không có thuӕc ÿһc hiӋu. Chӳa triӋu chӭng bҵng các loҥi axit hӳu cѫ (chanh,
khӃ…) hoһc xanh Methylen, oxy già. Các vӃt loét trong mӗm, lѭӥi dùng xanh
Methylen hoһc oxy già 5 – 10% bôi chӕng bӝi nhiӉm. Khoҧng sau 10 – 15 ngày gia
súc khӓi bӋnh. Ĉӗng thӡi vӋ sinh chuӗng trҥi, bӋnh súc sҥch sӁ.

Chà sát khӃ chua, chanh vào mөn loét
ӣ miӋng và chân trâu, bò

Bôi xanh methylen vào mөm loét ӣ
kӁ móng bò bӋnh

Các bi͏n pháp kh͙ng ch͇ b͏nh:
-Trong chuӗng bӋnh súc; ÿӕt toàn bӝ rѫm, cӓ, rác thҧi hàng ngày, thu gom phân, nѭӟc
tiӇu vào hӕ ӫ rӗi tiêu ÿӝc bҵng vôi sӕng (50kg vôi/m
3
).

11
- Phun tiêu ÿӝc chuӗng nuôi và khu vӵc dân cѭ bҵng hóa chҩt theo chӍ ÿӏnh cӫa thú
y (dùng Proryl 5% phun môi trѭӡng).
- Ngăn chһn không cho ÿӝng vұt, sҧn phҭm ÿӝng vұt dӉ lây nhiӉm ra, vào vùng có
dӏch.
- Cҩm giӃt mә trâu, bò, lӧn, dê, cӯu… trong vùng dӏch.
- Không bán chҥy gia súc sang vùng khác làm dӏch lan rӝng.
- Báo cáo cho cán bӝ thú y các trѭӡng hӧp gia súc bӏ bӋnh và nghi bӋnh.
- Tiêm phòng vành ÿai cho ÿàn trâu, bò và lӧn bҵng vacin.



Tiêm phòng vác xin lӣ mӗn long móng cho bò

vác xin lӣ mӗn long móng

Tuyên truyӅn cho mӑi ngѭӡi biӃt tác hҥi và sӵ nguy hiӇm cӫa bӋnh ÿӇ thӵc hiӋn
tӕt, triӋt ÿӇ các hѭӟng dүn cӫa Ban chӕng dӏch khi có dӏch xҧy ra.
3. BӋnh tө huyӃt trùng trâu, bò.
3.1. Nguyên nhân bӋnh
- BӋnh do vi khuҭn tө huyӃt trùng gây ra, vi khuҭn tӗn tҥi trong thiên nhiên (ÿҩt,
nѭӟc…), ӣ niêm mҥc ÿѭӡng hô hҩp trên cӫa mӝt sӕ ÿӝng vұt. Khi sӭc ÿӅ kháng cӫa
cѫ thӇ giҧm sӁ tăng cѭӡng ÿӝc gây bӋnh. Vi trùng dӉ bӏ tiêu diӋt bӣi nhiӋt ÿӝ, ánh
sáng mһt trӡi và các chҩt sát trùng thông thѭӡng. Vi khuҭn xâm nhұp qua ÿѭӡng
tiêu hoá thông qua thӭc ăn, nѭӟc uӕng, có thӇ qua ÿѭӡng hô hҩp.
3.2. TriӋu chӭng bӋnh
* ThӇ quá cҩp (thӇ kӏch liӋt): bӋnh xҧy ra nhanh, con vұt có triӋu chӭng thҫn
kinh nhѭ: ÿұp ÿҫu vào tѭӡng, giãy giөa, run rҭy, ngã xuӕng rӗi chӃt (có thӇ trong
24h).

12
* ThӇ cҩp tính: thӡi kǤ nung bӋnh ngҳn (1 – 3 ngày). Con vұt mӋt, không nhai
lҥi, thân nhiӋt tăng (40 – 42
o
C), niêm mҥc mҳt, mNJi ÿӓ rӗi tái xám. Vұt ho tӯng
cѫn, nѭӟc mNJi chҧy ra. Có hiӋn tѭӧng chѭӟng hѫi. Hҥch hҫu, trѭӟc vai thѭӡng bӏ
sѭng. Khó nuӕt, khó thӣ, cuӕng lѭӥi sѭng to (trâu 2 lѭӥi), chân yӃu.


KiӇm tra hҥch hҫu trâu

Trâu sӕt, bӓ ăn, bөng chѭӟng
3.3. BӋnh tích cӫa bӋnh
- Tө huyӃt, xuҩt huyӃt ӣ tә chӭc liên kӃt dѭӟi da, bҳp thӏt ѭӟt có màu tím.
- Hҥch lâm ba tích nѭӟc, cҳt ra có nhiӅu nѭӟc vàng. Màng phәi lҩm tҩm xuҩt huyӃt.
Phәi viêm, tim xuҩt huyӃt.

3.4. Chҭn ÿoán bӋnh
Dӵa vào triӋu chӭng chính cӫa bӋnh và dӵa vào mùa vө phát bӋnh ÿӇ phát hiӋn
bӋnh.


3.5. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh:
-VӋ sinh chuӗng trҥi, thӭc ăn, thӭc uӕng, tăng cѭӡng chăm sóc, nuôi dѭӥng,
quҧn lý, sӱ dөng trâu, bò ÿúng kӻ thuұt.

13
- Dùng vac xin: vac xin vô hoҥt (keo phèn) liӅu 2 – 3ml/con, miӉn dӏch trong
vòng 6 tháng (chú ý không tiêm cho trâu, bò ӕm yӃu, gҫn ÿҿ, hay mӟi ÿҿ).
+ Trӏ bӋnh
- Dùng kháng huyӃt thanh ÿa giá; có thӇ dùng ÿӇ phòng, bao vây dұp tҳt dӏch (liӅu
chӳa gҩp 2 lҫn liӅu phòng).
- Dùng kháng sinh: Sulfamethazin; Sunfamerazin; Sunfathiazon; Streptomycin;
oxtetraxylin; Kanamycin; Gentamycin.v.v… kӃt hӧp thuӕc vitamin B
1
, cafein…
- Chú ý hӝ lý, chăm sóc tӕt gia súc.
4. BӋnh dӏch tҧ trâu, bò.
4.1. Nguyên nhân bӋnh
- BӋnh dӏch tҧ trâu, bò là bӋnh truyӅn nhiӉm cҩp tính, lây lan nhanh cӫa loài
nhai lҥi. Do virus dӏch tҧ trâu, bò gây nên. Virus ÿӅ kháng kém ÿӕi vӟi các yӃu tӕ ngoҥi
cҧnh. NhiӋt ÿӝ 50 – 60
o
C giӃt chӃt virus trong 20 phút. Các chҩt sát trùng thông thѭӡng
tiêu diӋt virus dӉ dàng sau vài phút. Tҩt cҧ các ÿӝng vұt nhai lҥi (trâu, bò, dê, cӯu, hѭѫu,
nai…) ÿӅu nhiӉm virus này. Virus nhiӉm vào cѫ thӇ trâu, bò qua ÿѭӡng tiêu hoá.

4.2. TriӋu chӭng bӋnh
Thӡi kǤ nung bӋnh: 3 – 4 ngày; cNJng có thӇ lên ÿӃn 7 – 10 ngày.
+Th͋ c̭p tính:
- Vұt ӫ rNJ, run rҭy, nghiӃn răng, mҳt lӡ
ÿӡ, lѭng cong, lông dӵng, kém ăn hoһc
bӓ ăn. Sӕt cao (40 – 41
o
C), Thӡi kǤ ÿҫu
phân táo bón, sau Ӎa chҧy phân loãng.
Phân có lүn máu màu nâu ÿen và có
màng giҧ, mùi thӕi khҳm… Con vұt thӣ
nhanh, khó thӣ, tim ÿұp nhanh, yӃu dҫn
chӃt. (TӍ lӋ chӃt cao có thӇ 90 – 100%).
Trâu, bò cái có chӱa thѭӡng ÿҿ non hoһc
sҧy thai.
- Niêm mҥc miӋng, mҳt có nhӳng ÿiӇm
xuҩt huyӃt. Viêm kӃt mҥc nѭӟc mҳt , có
dӱ


Bò sӕt , mӋt mӓi, Ӎa chҭy
- MNJi viêm chҧy nѭӟc, lúc ÿҫu lӓng vàng ÿөc, sau ÿһc có mӫ, mùi hôi thӕi. Niêm
mҥc miӋng viêm ÿӓ sүm , có vӃt loét hoһc mөn loét bҵng hҥt thóc, hҥt ngô, ÿӗng xu
hay tӯng mҧng, phӫ mӝt lӟp bӵa màu vàng xám.
+Th͋ mãn: Vұt gày còm, lông dӵng, thӣ dӕc, Ӎa chҧy. Nhӳng con vұt này chӭa và
gieo rҳc mҫm bӋnh.
4.3. BӋnh tích cӫa bӋnh
- Xác chӃt gҫy, mҳt hõm, có dӱ, mNJi có chҩt rӍ ÿһc khô, miӋng có nhiӅu vӃt loét.
- Xoang bөng, xoang ngӵc có dӏch viêm

14


- Niêm mҥc ruӝt có vӃt loét kích thѭӟc thay ÿәi, trên vӃt loét có phӫ bӵa màu
xám; chҩt bã ÿұu; hoһc màng lүn máu. Ĉһc biӋt là van hӗi manh tràng xuҩt huyӃt,
tө huyӃt, sѭng, ÿӓ sүm, tím bҫm hoһc ÿen xҥm, có khi bӏ loét.
- Trӵc tràng tө huyӃt, xuҩt huyӃt thành tӯng vӋt dài, gan vàng úa, dӉ nát.
- Hҥch màng treo ruӝt sѭng, tө huyӃt. Lách, thұn tө huyӃt, thӏt mӅm, nhão, thҩm
máu.
4.4. Chҭn ÿóan bӋnh
Dӵa vào triӋu chӭng, bӋnh tích lâm sàng ÿiӇn hình nhѭ: trâu, bò sӕt cao, thӣ khó, Ӎa
chҧy, phân loãng có màng giҧ, mùi thӕi khҳm, Ӎa chҧy vӑt cҫn câu…
4.5. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
HiӋn nay dùng vacin nhѭӧc ÿӝc ÿông khô tiêm cho bê trên 6 tháng tuәi và
trâu, bò liӅu lѭӧng 0,5 – 1ml/con miӉn dӏch 1 năm. VӋ sinh chuӗng trҥi, tә chӭc
kiӇm dӏch…
+ Trӏ bӋnh
Dùng kháng huyӃt dӏch tҧ trâu, bò ( ÿiӅu trӏ sӟm mӟi có hiӋu quҧ).

II. BӊNH KHÔNG LÂY
1. BӋnh chѭӟng hѫi dҥ cӓ.
1.1. Nguyên nhân bӋnh.
- Do trâu, bò ăn nhiӅu thӭc ăn dӉ lên men sinh hѫi nhѭ: thӭc ăn xanh chӭa nhiӅu
nѭӟc, cây cӓ hӑ ÿұu, thân cây ngô non, cây lҥc tѫi… hoһc nhӳng thӭc ăn ÿang lên
men nhѭ: cây cӓ, rѫm dҥ mөc…
- Do ăn phҧi nhӳng thӭc ăn chӭa ÿӝc tӕ.
- Do kӃ phát tӯ các bӋnh liӋt dҥ cӓ, viêm dҥ tә ong, viêm phúc mҥc…
1.2. TriӋu chӭng bӋnh

15
- Vùng bөng trái chѭӟng to, hõm hông trái căng phӗng vѭѫn cao hѫn cӝt sӕng.



Vùng bөng trái bò chѭӟng to, hõm hông trái căng phӗng, cә vѭѫn ÿӇ thӣ

- Trâu, bò khó thӣ tҫn sӕ hô hҩp tăng, dҥng hai chân ÿӇ thӣ, hoһc thè lѭӥi ÿӇ thӣ.
- Tƭnh mҥch cә phình to, tim ÿұp nhanh 140 nhӏp/phút, mҥch yӃu, huyӃt áp giҧm.
- Con vұt khó chӏu, ÿӭng, nҵm không yên, bөng phình to có biӇu hiӋn ÿau bөng,
vұt ngoҧnh lҥi nhìn bөng, vүy ÿuôi, cong lѭng, hai chân sau thu vào bөng .
1.3. Chҭn ÿoán bӋnh
- Dӵa vào triӋu trӭng ÿiӇn hình cӫa bӋnh nhѭ ÿã nêu trên.
- Phân biӋt vӟi bӋnh tө huyӃt trùng: có sӕt vùng hҫu sѭng
1.4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
- Chăm sóc, nuôi dѭӥng, quҧn lý trâu, bò ÿúng quy trình kӻ thuұt.
- VӋ sinh thӭc ăn, nѭӟc uӕng cho con vұt .
- Không cho trâu, bò ăn nhӳng thӭc ăn nҩm mӕc, kém phҭm chҩt.
- Theo dõi và ÿiӅu trӏ sӟm các bӋnh: liӋt dҥ cӓ, viêm dҥ tә ong, viêm phúc mҥc.
+ Trӏ bӋnh
*Làm thoát hѫi trong dҥ cӓ:
- Xoa bóp vùng dҥ cӓ nhiӅu lҫn mӛi lҫn cách nhau 10 – 15 phút.
- Cho trâu, bò ÿӭng ӣ trҥng thái ÿҫu cao hѫn mông.
- Ĉánh lѭӥi cho con vұt ÿӇ kích thích ӧ hѫi.
Dùng thuӕc:
- Amoniac liӅu 15ml hoһc axit lactic liӅu 10 – 15ml pha vào 1000ml nѭӟc cho
uӕng.
- Cӗn 70
o

liӅu 100 – 200ml cho thêm 1 – 2 cӫ tӓi giã nhӓ, pha trong 500ml nѭӟc
cho uӕng.

16

Chӑc Troca dҥ cӓ bò trong ÿiӅu trӏ bӋnh chѭѫng hѫi dҥ cӓ

- Natri Sulfat hoһc Magie Sulfat liӅu 200 – 500g cho trâu, bò uӕng 1 lҫn.
- Thөt rӱa trӵc tràng cho con vұt.
*Dùng phѭѫng pháp chӑc dҥ cӓ ÿӇ thoát hѫi:
- Cҳt lông sát trùng vùng lõm hông bên trái.
- Dùng troca chӑc thӫng da, tә chӭc dѭӟi da, thành dҥ cӓ.
- ĈiӅu chӍnh cho hѫi ra tӯ tӯ, tránh tháo hѫi ÿӝt ngӝt.
- Dùng thuӕc trӧ tim Cafein 20% liӅu 10 – 15ml/con/1 lҫn, tiêm dѭӟi da cho trâu,
bò.
2. BӋnh nghӁn dҥ lá sách.
2.1. Nguyên nhân
- Do gia súc ăn thӭc ăn bӝt khô, rѫm, cӓ khô nhѭng ít ÿѭӧc uӕng nѭӟc, hoһc
thӭc ăn có chӭa chҩt ÿӝc, lүn bùn cát, thӭc ăn kém phҭm chҩt
- Do thӡi tiӃt thay ÿәi ÿӝt ngӝt, thay ÿәi khҭu phҫn ăn, gia súc phҧi làm viӋc
quá sӭc gây ҧnh hѭӣng ÿӃn cѫ năng tiêu hóa.
2.2. TriӋu chӭng
BӋnh thѭӡng xҧy ra chұm (sau ăn 5 – 7 ngày).
Giai ÿoҥn ÿҫu con vұt giҧm ăn, ít nhai lҥi, mӋt mӓi, thӍnh thoҧng bӏ bӝi thӵc
hoһc chѭӟng hѫi nhҽ.

17
Sau ÿó gia súc sӕt cao, bӓ ăn, không
nhai lҥi, không ӧ hѫi, miӋng có nhiӅu
bӵa trҳng, mùi hôi. Luôn ÿau vùng dҥ

lá sách, ngoҧnh ÿҫu nhìn vӅ phía bөng
phҧi.
BӋnh kéo dài 7 – 10 ngày. Giai
ÿoҥn cuӕi cѫ thӇ mҩt nѭӟc, mҳt trNJng
sâu, da nhăn nheo, viêm ruӝt, Ӎa chҧy
và có thӇ nhiӉm ÿӝc rӗi chӃt.
2.3. Chҭn ÿoán
Căn cӭ vào thӡi gian (mùa giá rét hay
mҳc), tình hình thӭc ăn, nѭӟc uӕng.

Bò sӕt, bӓ ăn, không nhai lҥi

2.4. ĈiӅu trӏ
- ĈiӅu chӍnh lҥi khҭu phҫn thӭc ăn: giҧm thӭc ăn khô, khó tiêu, tăng cѭӡng cho
gia súc uӕng nhiӅu nѭӟc, nên pha mӝt ít muӕi ăn vào nѭӟc trѭӟc khi cho uӕng.
- Cho gia súc vұn ÿӝng ÿӇ kích thích co bóp dҥ lá sách, vұn ÿӝng 3 lҫn/ngày, mӛi
lүn 30 phút. Dùng tay móc phân ӣ trӵc tràng ÿӇ kích thích ÿi tiӇu.
- Dùng thuӕc
+ Dùng thuӕc tҭy ma nhê sun phát (100 – 300g) hòa nѭӟc cho uӕng hoһc tiêm
thҷng vào dҥ lá sách 1 lҫn.
+ Dùng thuӕc tăng cѭӡng co bóp dҥ lá sách: Pilocarpin, Strychnin, NaCl 10%
+ Dùng thuӕc nâng cao sӭc ÿӅ kháng, tăng cѭӡng trӧ sӭc, trӧ lӵc:
3. BӋnh viêm phәi.
3.1. Nguyên nhân gây bӋnh
- Do chăm sóc, nuôi dѭӥng bê, nghé kém, sӭc ÿӅ kháng giҧm khi thӡi tiӃt thay ÿәi,
bӋnh bӝi phát.
- Do con vұt hít vào hѫi ÿӝc, bөi làm tәn thѭѫng niêm mҥc phӃ quҧn gây viêm phӃ
quҧn phәi.
- Do con vұt sһc thӭc ăn, sһc thuӕc… là nguyên nhân gây bӋnh.
- Do kӃ phát tӯ bӋnh tө huyӃt trùng, dӏch tҧ, giun phәi, ҩu trùng giun ÿNJa, bӋnh

tim, ӭ huyӃt phәi…
3.2. TriӋu chӭng bӋnh
- Con vұt ӫ rNJ, mӋt mӓi, kém ăn hoһc không ăn.
- Sӕt cao, thân nhiӋt 40 – 41
o
C, sӕt lên xuӕng.
- Bê, nghé ho. Lúc ÿҫu ho khan, ho ngҳn, con vұt có cҧm giác ÿau vùng ngӵc, sau
thӡi gian ho ѭӟt kéo dài, ÿau giҧm.
- Nѭӟc mNJi ít, ÿһc màu xanh, dính vào hai bên mNJi, khó thӣ, tҫn sӕ hô hҩp tăng
(40 – 100lҫn/phút).


18

TriӋu chӭng thӣ khó ӣ Bò

BӋnh tích ӣ phәi bò bӏ viêm

3.3. Chҭn ÿoán bӋnh
- Dӵa vào triӋu chӭng lâm sàng cӫa bӋnh nhѭ ÿã nêu ӣ trên ÿӇ phát hiӋn bӋnh.
- Chҭn ÿoán phân biӋt vӟi bӋnh tө huyӃt trùng, dӏch tҧ, bӋnh lao, bӋnh giun phәi
3.4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
- Chăm sóc, nuôi dѭӥng, quҧn lý bê, nghé ÿúng quy trình kӻ thuұt.
- Tiêm vác xin phòng các bӋnh truyӅn nhiӉm nhѭ: tө huyӃt trùng trâu, bò liӅu 0,–
1ml/con; dӏch tҧ trâu bò liӅu 1ml/con; lӣ mӗm long móng 0,5 – 1ml/con…
+ Trӏ bӋnh
*Dùng các loҥi kháng sinh sau:
- Penicilin liӅu 2 triӋu ÿѫn vӏ cùng vӟi Streptomycin liӅu 2gam/con/1 lҫn tiêm.
- Gentamycin liӅu 1g cùng vӟi Lincosin liӅu 1g/con/1 lҫn.

- Ampecilin liӅu 2 triӋu ÿѫn vӏ cùng vӟi Kanamycin liӅu 2g/con/1 lҫn tiêm.
* Dùng thuӕc trӧ sӭc, trӧ lӵc nâng cao sӭc ÿӅ kháng cho con vұt
- Dung dӏch glucoza 20 – 40% liӅu 500ml.
- Cafein 20% liӅu 20ml.
- Urotropin 10% liӅu 15g.
- Vitamin C liӅu 3g.
- Caxi chlorua 10% liӅu 100ml.
Hoà ÿӅu tiêm tƭnh mҥch ngày mӝt lҫn.
- Dùng thuӕc giҧm ho long ÿӡm Chlorua amon hoһc Bicarbonat Natri.
4. BӋnh trúng ÿӝc sҳn.
4.1. Nguyên nhân bӋnh
- Do trâu, bò ăn nhiӅu lá sҳn, hoһc cӫ sҳn.
- Trong khҭu phҫn ăn có nhiӅu bӝt sҳn nhѭng chӃ biӃn không ÿúng quy trình.
- Do ÿói lâu ngày, ÿӝt ngӝt ăn nhiӅu lá sҳn hoһc cӫ sҳn.


19

Thân, lá sҳn tҫu

Cӫ sҳn tҫu
4.2. TriӋu chӭng bӋnh
- BӋnh xҧy ra nhanh sau 10 – 20 phút kӇ tӯ khi gia súc ăn sҳn. Trâu, bò ÿӭng nҵm
không yên, toàn thân run rҭy, ÿi loҥng choҥng.
- Mӗm chҧy dãi, nôn mӱa, khó thӣ, tim ÿұp nhanh, yӃu có lúc loҥn nhӏp. Thân
nhiӋt thҩp hoһc bình thѭӡng, bӕn chân và gӕc tai lҥnh.
- Con vұt hôn mê, ÿӗng tӱ giãn rӝng, co giұt rӗi chӃt…


Bò trúng ÿӝc sҳn

4.3. Chҭn ÿoán bӋnh
Dӵa vào triӋu chӭng lâm sàng cӫa bӋnh nhѭ ÿã nêu ӣ trên ÿӇ phát hiӋn bӋnh.

20
4.4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
- NӃu cho trâu, bò ăn sҳn cӫ tѭѫi phҧi loҥi bӓ vӓ, ngâm sҳn cӫ vào nѭӟc trѭӟc khi
nҩu chín hoһc cho con vұt ăn.
- Không cho trâu, bò ăn nhiӅu lá sҳn, nӃu sӱ dөng lá sҳn thì sӱ dөng mӝt lѭӧng ít
trong khҭu phҫn.
+ Trӏ bӋnh
- Nhanh chóng loҥi bӓ sҳn ra ngoài cѫ thӇ bҵng cách gây nôn, hoһc thөt rӱa ruӝt
cho con vұt. Dùng Apomorphin liӅu 0,02 - 0,05g/con tiêm dѭӟi da có tác dөng gây
nôn.
- Dùng xanh methylen 1% liӅu 1ml/1kg thӇ trӑng tiêm dѭӟi da cho con vұt.
- Dùng Nitrit natri 1% liӅu 1ml/1kg thӇ trӑng tiêm tƭnh mҥch cho trâu, bò.
- Dùng Thyosulfat natri 1% liӅu 1ml/1kg thӇ trӑng tiêm tƭnh mҥch cә cho trâu, bò.
- Cho con vұt uӕng nѭӟc ÿѭӡng, mұt hoһc tiêm glucoza 20 – 40% liӅu 500 –
100ml/con cùng vӟi Cafein liӅu 10 – 15ml vào tƭnh mҥch cә cho trâu, bò.
5. BӋnh viêm tӱ cung.
5.1. Nguyên nhân bӋnh.
- Do phӕi giӕng cho trâu, bò bҵng phѭѫng pháp thө tinh nhân tҥo không ÿҧm bҧo
vӋ sinh hoһc thao tác thô bҥo, không ÿúng kӻ thuұt làm tәn thѭѫng niêm mҥc tӱ
cung gây viêm.
- Do can thiӋp trâu, bò ÿҿ khó gây tәn thѭѫng ÿѭӡng sinh dөc là nguyên nhân dүn
tӟi viêm.
- Do bӋnh truyӅn nhiӉm nhѭ: sҧy thai truyӅn nhiӉm.
5.2. TriӋu chӭng bӋnh

Mӫ chҭy ra ӣ ÿѭӡng sinh dөc bò

Bò viêm tӱ cung sau ÿҿ

- Trâu, bò mҽ sӕt nhҽ, mӋt mӓi, chu kǤ ÿӝng dөc rӕi loҥn, giҧm lѭӧng sӳa
- Ĉѭӡng sinh dөc có dӏch viêm màu trҳng ÿөc chҧy ra, mùi hôi thӕi khó chӏu,

21
5.3. Chҭn ÿoán bӋnh
Dӵa vào triӋu chӭng chính cӫa bӋnh nhѭ: ÿѭӡng sinh dөc có dӏch viêm màu trҳng
ÿөc chҧy ra, mùi hôi thӕi khó chӏu .
5. 4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
- Chăm sóc, nuôi dѭӥng, quҧn lý trâu, bò sinh sҧn ÿúng quy trình kӻ thuұt.
- Phӕi giӕng cho trâu, bò cҫn thӵc hiӋn vӋ sinh, sát trùng dөng cө và phía sau cѫ
thӇ con vұt.
- Thөt rӱa tӱ cung bҵng dung dӏch thuӕc tím 0,1% liӅu 500ml sau khi ÿҿ.
+ Trӏ bӋnh
- Thөt tӱ cung bҵng dung dӏch thuӕc tím 0,1% liӅu 500ml – 1000ml ngày 1 lҫn,
thөt rӱa liên tөc trong 7 ngày.
- Tiêm các thuӕc Lincocin liӅu 4000 - 6000 UI/1kg trӑng lѭӧng cѫ thӇ vào bҳp thӏt
cho trâu, bò 1 lҫn trong ngày, tiêm liên tөc 4 - 7 ngày.
6. BӋnh viêm vú.
6.1. Nguyên nhân gây bӋnh
- Do tác ÿӝng cѫ hӑc làm tәn thѭѫng bҫu vú, vi khuҭn gây bӋnh xâm nhұp vào vӃt
thѭѫng gây viêm. Thѭӡng gһp trong trѭӡng hӧp trâu, bò vҳt sӳa không ÿúng kӻ
thuұt, hoһc do con vұt bӏ va ÿұp vào bҫu vú…
- Do thay ÿәi thӡi tiӃt ÿӝt ngӝt.
6. 2. TriӋu chӭng bӋnh

- Trâu, bò sӕt, ăn uӕng kém, lѭӧng sӳa giҧm hoһc mҩt. Con vұt không cho con bú,
tránh ngѭӡi vҳt sӳa, sӳa loãng màu trҳng, phӟt vàng, mùi tanh, nӃu viêm nһng sӳa
lүn máu hoһc lүn mӫ.
- Bҫu vú sѭng, ÿӓ, ÿau.





22

Vú bò sѭng to, mҩt sӳa
6.3. Chҭn ÿoán bӋnh: Dӵa vào triӋu chӭng lâm sàng nhѭ ÿã nêu ӣ trên ÿӇ phát hiӋn
bӋnh.
6.4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
- Chăm sóc, nuôi dѭӥng, quҧn lý trâu, bò sinh sҧn ÿúng quy trình kӻ thuұt.
- Tránh các tác ÿӝng cѫ hӑc vào bҫu vú con vұt bҵng cách tách con hoһc hҥn chӃ
cho con bú và thѭӡng xuyên kiӇm tra, phát hiӋn bӋnh ÿiӅu trӏ kӏp thӡi.
+ Trӏ bӋnh
Dùng cao tiêu viêm Matitis xoa vào bҫu vú viêm cho trâu, bò ngày bӕn lҫn mӛi
lҫn cách nhau 2 giӡ.
Tiêm Penicilin liӅu 500 000 UI hoà trong 20ml Novocain 3% tiêm xung quanh
tә chӭc vú viêm ngày hai lҫn mӛi lҫn cách nhau 6 – 8 giӡ.
Thөt vào bҫu vú dung dӏch thuӕc sát trùng sau
- Dung dӏch thuӕc tím 0,1% liӅu 100 - 200ml ÿӇ lѭu trong bҫu vú 2 - 4 giӡ vҳt kiӋt.
- Dung dӏch thuӕc Rivanlol 0,1% liӅu 100 - 200ml ÿӇ lѭu trong bҫu vú 2 - 4 giӡ
vҳt kiӋt.
- Dung dӏch Lugol 1/300 liӅu 100 - 200ml ÿӇ lѭu trong bҫu vú 2 - 4 giӡ vҳt kiӋt.
- Tiêm vitamin B

1
liӅu 5 - 7ml và Cafein liӅu 5 - 7ml/con tiêm bҳp thӏt cho trâu,
bò.
III.BӊNH KÝ SINH TRÙNG.
1. BӋnh sán lá gan.
1.1. Nguyên nhân bӋnh
- Do hai loài sán lá ký sinh trong ӕng dүn mұt ӣ gan trâu,bò gây ra.
- Sán trѭӣng thành hình lá, ÿҿ trӭng theo ӕng dүn mұt vào ruӝt và ra ngoài cùng
vӟi phân. Gһp ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi trӭng nӣ thành ҩu trùng non bѫi tӵ do trong
nѭӟc, nӃu gһp ӕc không vҭy sӁ chui vào cѫ thӇ ӕc phát triӇn thành ҩu trùng gây
nhiӉm. Ҩu trùng này theo ÿѭӡng tiêu hóa cӫa ӕc ra ngoài môi trѭӡng nѭӟc bám vào
cây cӓ thuӹ sinh. Trâu, bò ăn phҧi ҩu trùng vào ruӝt, tҥi ÿây ҩu trùng di hành theo
máu ÿӃn gan phát triӇn thành sán trѭӣng thành.

23


Sán lá gan trѭӣng thành

Sán lá gan trong ӕng dүn mұt cӫa gan

1.2. TriӋu chӭng bӋnh
- Con vұt suy nhѭӧc, niêm mҥc nhӧt nhҥt, lông xù, dӉ rөng, chѭӟng bөng nhҽ, Ӎa
chҧy, gҫy yӃu, lao tác kém. Trâu, bò cho sӳa bӏ bӋnh thì lѭӧng sӳa giҧm tӟi 20 –
50%. Vұt có thӇ chӃt do kiӋt sӭc.
- Thuӹ thNJng xuҩt hiӋn ӣ các vùng thҩp cӫa cѫ thӇ nhѭ dѭӟi hàm, yӃm ngӵc


Bò bӋnh gҫy, yӃu, Ӎa chҭy Ӕc ký chӫ trung gian sán lá gan

1.3. Chҭn ÿoán bӋnh
- Dӵa vào triӋu chӭng ÿiӇn hình nhѭ: xác gҫy, lông xù, da thô, Ӎa chҧy… ÿӇ phát
hiӋn bӋnh.
- Mә khám gia súc tìm sán trѭӣng thành trong ӕng mұt cӫa gan.
1.4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh

24
- Ĉӏnh kǤ tҭy sán 2 lҫn/năm vào các tháng 3 hoһc 4 và 8 hoһc 9.
- Ӫ phân trâu, bò theo phѭѫng pháp nhiӋt sinh hӑc ÿӇ diӋt trӭng sán.
- DiӋt ký chӫ trung gian (ӕc không vҧy) bҵng cách tháo cҥn nѭӟc, rҳc vôi bӝt, nuôi
vӏt.v.v…
- Luân canh tăng vө cây trӗng nhҵm tҥo ÿiӅu kiӋn bҩt lӧi ÿӕi vӟi sӵ phát triӇn cӫa
ӕc ký chӫ trung gian.
- VӋ sinh thӭc ăn, nѭӟc uӕng…
+ Trӏ bӋnh
Dùng thuӕc sau:
- Fasiozanida: 15mg/kg P – cho uӕng hoһc trӝn vào thӭc ăn.
- Fasinex: 12mg/kg P – cho uӕng hoһc trӝn vào thӭc ăn.
- Okazan: 10mg/kg P – cho uӕng hoһc trӝn vào thӭc ăn.
2. BӋnh giun ÿNJa bê nghé.
2.1. Nguyên nhân bӋnh
Do giun ÿNJa ký sinh trong ÿѭӡng tiêu
hoá bê, nghé gây nên. Thân hình giun
ÿNJa thon hai ÿҫu màu vàng nhҥt, con
ÿӵc dài 13 – 15cm, con cái dài 19 –
26cm. Giun trѭӣng thành ÿҿ trӭng, trӭng
theo phân ra ngoài môi trѭӡng
2.2. TriӋu chӭng bӋnh
- Dáng ÿi lù ÿù, ÿҫu cúi, lѭng cong,

ÿuôi cөp, lúc ÿҫu còn chұm chҥp theo
mҽ. Khi nһng thì bӓ ăn, nҵm mӝt chӛ,
thӣ yӃu, bөng ÿau, nҵm ngӱa dãy giөa,
ÿҥp chân lên bөng.


Giun ÿNJa bê, nghé trѭӣng thành
- Phân màu trҳng, hôi thӕi, nghé gҫy sút rҩt nhanh. Bê, nghé ӣ lӭa tuәi tӯ mӝt tuҫn ÿӃn
trên dѭӟi ba tháng tuәi hay mҳc bӋnh.
- Bөng sôi, lông xù, mҳt lӡ ÿӡ, niêm mҥc nhӧt, mNJi khô
2.3. Chҭn ÿoán bӋnh
Dӵa vào triӋu chӭng lâm sàng, dӏch tӉ hӑc ÿӇ phát hiӋn bӋnh:
- Dáng ÿi lù ÿù, ÿҫu cúi, lѭng cong, ÿuôi cөp, lúc ÿҫu còn chұm chҥp theo mҽ
- Nҵm mӝt chӛ, thӣ yӃu, bөng ÿau, nҵm ngӱa dãy giөa, ÿҥp chân lên bөng
- Phân màu trҳng, hôi thӕi
2.4. Phòng và trӏ bӋnh
+ Phòng bӋnh
Chăm sóc tӕt bê, nghé sѫ sinh. Bӗi dѭӥng trâu, bò mҽ khi có chӱa, phân ӫ theo
phѭѫng pháp nhiӋt sinh hӑc.