skkn sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả dạy học phần lịch sử việt nam - lớp 12

1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
TRƯỜNG THPT NGUYỄN XUÂN NGUYÊN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH
CỰC ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ
VIỆT NAM - LỚP 12.
Người thực hiện: Vũ Thị Hồng
Chức vụ: Giáo viên
Sáng kiến kinh nghiệm môn: Lịch sử.
Đơn vị : Trường THPT Nguyễn Xuân Nguyên
THANH HOÁ NĂM 2013
A. ĐẶT VÂN ĐÊ
I. Lí do chọn đề tài:
Nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông nói chung, chất lượng dạy học môn lịch
sử nói riêng là nhiệm vụ cần kíp của chúng ta. Đặc biệt với những người trực tiếp
làm công tác giảng dạy môn lịch sử chắc chắn tất cả họ đều rất băn khoăn, trăn trở
để tìm ra những phương pháp giáo dục tối ưu, nhằm nâng cao kết quả dạy học môn
lịch sử. Trong những năm gần đây, bộ GD và ĐT đẩy mạnh việc đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng dạy và học tích cực. Việc đổi mới phương pháp dạy học
được xem là yếu tố quyết định đến kết quả và chất lượng của công tác giáo dục
hiện nay .
Dạy và học tích cực là việc người giáo viên thông qua nhiều cách thức khác nhau
để phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh trong việc nhận thức tình huống có
vấn đề và tự mình tìm câu trả lời cho vấn đề đặt ra .
Bên cạnh đó chống việc học nhồi nhét, theo quan niệm học sử chỉ cần nhớ chứ
không cần suy nghĩ. Chính quan niệm và cách học này đã làm tê liệt sự thông minh
sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh. Nguồn tri thức của loài người là vô tận,
thời gian các em ngồi học trên ghế nhà trường, trực tiếp nghe thầy cô giáo giảng

dạy là có hạn vì thế dạy học cần tạo cho học sinh khả năng tự học, tự chiếm lĩnh
tri thức. Để hình thành kĩ năng tự học của học sinh thì ngay từ khi ngồi trên ghế
nhà trường người giáo viên phải chú ý tới cách truyền đạt, dẫn dắt hoạt động học
2
tập của học sinh để giúp các em lĩnh hội kiến thức một cách tự giác, chủ động, tích
cực, sáng tạo và ngày càng say mê môn học .
Trong đời sống hiện nay, các em rất nhiều nguồn cung cấp thông tin và kiến thức
khác nhau, các em hoàn toàn có khả năng tự học, vì vậy yêu cầu của học sinh đối
với người thầy trong công tác trong giáo dục cũng rất cao. Chính sự đòi hỏi của học
sinh về phương pháp, cách thức giáo dục từ phía người thầy và yêu cầu nâng cao
chất lượng giảng dạy bộ môn lịch sử của bộ GD – ĐT, đồng thời để đáp ứng yêu
cầu về nguồn nhân lực trong thời đại mở cửa đặt ra những đòi hỏi cấp thiết đối với
người giáo viên lịch sử. Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy bộ môn lịch sử thì việc
đổi mới phương pháp dạy học được thực hiện ở mức độ khác nhau, tùy thuộc vào
cơ sở vật chất, điều kiện dạy học và chính bản thân mỗi giáo viên.
Đối với chương trình lịch sử lớp 12- đặc biệt là phần lịch sử Việt Nam, do đây là
phần kiến thức trọng tâm của thi tốt nghiệp và thi đại học nên khi dạy giáo viên
thường chú ý nhiều đến nội dung, nặng về cung cấp kiến thức mới và việc thực
hiện các phương pháp dạy học tích cực trong các bài học chắc chắn chưa triệt để.
Bản thân tôi trong quá trình giảng dạy đã xem việc đổi mới phương pháp dạy học là
nhiệm vụ hàng đầu, và thực tế việc áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học mới
trong quá trình dạy học lịch sử lớp 12, tôi đã đúc rút một số kinh nghiệm và trình
bày trong đề tài :
3
“ Sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả dạy học
phần lịch sử Việt Nam- lớp 12”.
Kính mong được các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến công tác giáo
dục lịch sử cùng chia sẻ .
II . Mục đích nghiên cứu
Năm học 2012 - 2013 là năm tiếp tục thực hiện “ Đổi mới quản lí và chất lượng

giáo dục toàn diện”. Như vậy việc nâng cao chất lượng giáo dục đại trà và đào tạo
mũi nhọn, nhằm tạo một thế hệ học sinh biết vươn lên trong học tập , trong cuộc
sống và không bằng lòng với những gì mình đã có, đã biết. Đặc biệt đối với người
thầy phải đổi mới phương pháp dạy học, phải hiện đại hóa dạy học theo hướng
thường xuyên đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục .
Mặt khác một trong những yêu cầu đổi mới dạy học là nhằm phát huy vai trò chủ
thể tích cực chủ động của học sinh trong quá trình học và chiếm lĩnh tri thức .
Nội dung giáo dục được liên tục cải tiến tinh giản, thay những kiến thức lỗi thời ,
giữ cái cơ bản nhất bổ sung cái hiện đại phù hợp với mục tiêu giáo dục.Về phương
pháp không thể giữ lối mòn mà cần phải đổi mới đa dạng dựa trên sự lựa chọn hợp
lý phù hớp với mục đích , nội dung và trình độ người học .
4
III . Nhiệm vụ nghiên cứu
Xuất phát từ nhiệm vụ được giao, giảng dạy môn lich sử đặc biệt là lớp 12. Tôi
thấy cần phải thường xuyên đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn để đáp ứng
yêu cầu của người học về kiến thức và phục vụ cho các kỳ thi, đồng thời tạo sự hấp
dẫn của bộ môn, muốn người học quan tâm hơn tới bộ môn lịch sử, đưa lich sử về
đúng với vị trí và tầm quan trong của nó trong việc hình thành nhân cách, đạo đức
học sinh
IV . Đối tượng , phạm vi nghiên cứu
1 - Đề tài này chủ yếu xung quanh vấn đề phương pháp dạy học tích cực trong phần
lịch sử Việt Nam lớp 12. Việc sử dụng và kết hợp tốt các phương pháp dạy học
truyền thống và hiện đại để góp phần năng cao kết quả dạy học bộ môn lịch sử lớp
12. Đối tượng nghiên cứu chủ yếu của đề tài là :
+ Một số phương pháp dạy học tích cực.
+ Tình hình, kết quả học tập của học sinh lớp 12 môn Lịch sử.
+ Một số bài học cụ thể trong phần lich sử Việt Nam lớp 12(Chương trình cơ bản )
2 - Phạm vi nghiên cứu :
Học sinh khối 12 trường THPT Nguyễn Xuân Nguyên.
V. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện tốt đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau :
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu hỗ trợ
5
- Phương pháp phát vấn nêu vấn đề
- Phương pháp thực nghiệm, so sánh
- Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học sinh
B . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I . Cở sở lí luận của vấn đề nghiên cứu:
Dạy học tích cực là phương pháp giáo dục hiện đại, hướng tới lấy học sinh làm
trung tâm của quá trình giáo dục. Tính tích cực chủ động học tập của học sinh là
thái độ cải tạo chủ thể học sinh đối với khách thể thông qua sự huy động ở mức cao
nhất các chức năng tâm lí nhằm giải quyết nhiệm vụ học tập. Tích cực chủ động
trong học tập còn là đặc trưng cho quá trình biến đổi liên tục bên trong của mô hình
cấu trúc tâm lí hoạt động nhận thức. Giáo dục và tạo ra tính chủ động tích cực trong
học tập làm cho học sinh không còn ở thế thụ động, phải hướng vào năng lực giải
quyết vấn đề. Người giáo viên điều khiển việc học tập của học sinh để họ làm chủ
được nội dung và có khả năng giải quyết những vấn đề liên quan đến nội dung đã
học .
Mặt khác biết tôn trọng khả năng của học sinh ở mỗi trình độ khác nhau, tức là tôn
trọng các trạng thái hứng thú, năng lực lĩnh hội của người học bằng hoạt động của
6
chính bản thân họ. Kiến thức được khẳng định thông qua hành động và chỉ có ý
nghĩa, giá trị khi nó là sản phẩm của hoạt động .
Luật giáo dục điều 24 cũng xác định : “ phương pháp giáo dục phổ thông phải phát
huy tính tích cực, tự giác chủ động của học sinh phù hợp với từng đặc điểm của lớp
học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học .” Thực tế cho thấy , xu thế chung
của việc phát triển giáo dục thế giới hiện nay là hướng vào việc đào tạo những con
người có năng lực góp phần vào sự tiến bộ xã hội . Đồng thời góp phần vào phát
triển nền văn minh nhân loại bằng khả năng sáng tạo, thích ứng và có đạo đức .
Giáo dục bền vựng chính là hướng vào tính hoàn thiện, tính nhân văn , tính đạo

đức, tính tiến bộ, tính cộng đồng và bản sắc dân tộc. Sự nghiệp giáo dục của nước
ta nói chung và Thanh Hoá nói cũng đều nằm trong quỹ đạo đó .
Để nâng cao hơn nữa chất lượng dạy và học môn lich sử trong các trường phổ
thông hiện nay, bộ GD và ĐT đã triển khai rất nhiều biện pháp giáo dục hiện đại và
các kĩ thuật dạy học mới bên cạnh những phương pháp giáo dục truyền thống. Dựa
trên sự chỉ đạo và hướng dẫn dạy học của ngành, bản thân tôi đã có nhiều ứng dụng
vào thực tiễn dạy học và đem lại hiệu quả rõ rệt. Điều này được phản ánh qua kết
quả giảng dạy và thay đổi nhận thức của học sinh về bộ môn .
II . Thực trạng vấn đề nghiên cứu:
Bản thân bộ môn lịch sử là một môn học có nhiều sự kiện , lượng kiến thức đỏi hỏi
ghi nhớ chính xác nhiều , đây là một thách thức lớn đối với các em học sinh
7
Một thực tế dễ nhìn thấy hiện nay là đa số học sinh còn lười học, chưa say mê môn
học lịch sử. Nếu phải học thì các em thường học theo cách đối phó với kiểm tra, thi
cử nên rất nhanh quên. Đa số các em học sinh chưa độc lập suy nghĩ để trả lời câu
hỏi, mà phải lệ thuộc hoàn toàn vào sách giáo khoa hoặc chỉ nêu một vài sự kiện
đơn giản, sơ lược. Vì vậy các em nên có một phương pháp học tích cực để chiếm
lĩnh kiến thức từ bài giảng của giáo viên .
Mặt khác một số giáo viên khi dạy chưa cải tiến nội dung và phương pháp dạy học,
chưa gây hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó dẫn đến học sinh nhàm chán , học
thụ động nên chất lượng đa số học sinh còn thấp .
Bản thân lich sử loài người và bộ môn lịch sử có nhiều thế mạnh trong viêc giáo
dục thế hệ trẻ và tạo cho họ sự hứng thú thật sự. Qua môn học, tầm nhìn của họ đối
với cuộc sống quá khứ - hiện tại – tương lai được mở rộng, các em tìm thấy trong
di vãng nhiều câu trả lời xác đáng cho hôm nay và ngày mai.
Vì vậy để tạo cho học sinh thói quen và ý thức thường trực sẵn sàng , tiếp thu tri
thức , đặc biệt là những kiến thức về lịch sử dân tộc là việc làm hết sức cần thiết .
Đây cũng là mục đích dạy học tích cực .
Đối với các em học sinh lớp 12, ngoài các kỳ thi kiểm tra do nhà trường tổ chức
các em còn tham gia thi tốt nghiệp và đặc biệt là thi đại học, nên học và hiểu Lịch

sử là điều không thể thiếu. Chỉ có phương pháp học tập tích cực mới đem lại cho
8
các em sự ghi nhớ sâu sắc và hiểu Lịch sử để có thể vận dụng kiến thức đã học vào
giải quyêt những vấn đề chuyên sâu, khái quát.
Vì vậy việc áp dụng những phương pháp dạy học tích cực để nâng cao hiệu quả học
tập môn Lịch sử lớp 12 là vấn đề được nhiều giáo viên quan tâm.
III. Giải pháp và tổ chức thực hiện:
1. Dạy học tích cực là gì :
Phương pháp dạy học tích cực là hướng tới hoạt động học tập tích cực chủ động ,
sáng tạo của học sinh.Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn học tập, học sinh là
trung tâm của quá trình dạy học. Phương pháp dạy học tích cực sẽ chống lại lối dạy
đọc chép, thói quen học tập thụ động.
Khi giảng dạy bên cạnh những phương pháp dạy học truyền thống ( thuyết trình,
miêu tả, ….) người thầy cần kết hợp với các phương pháp giáo dục hiện đại,tổ chức
hướng dẫn học sinh tự khám phá những điều mình chưa biết trên cơ sở kiến thức đã
biết. Phương pháp học tập tích cực là học sinh được trao đổi, thảo luận giải quyết
vấn đề theo suy nghĩ của mình từ đó khám phá ra những kiến thức mới, các em
được bộc lộ và phát huy khả năng sáng tạo của mình.
Với lượng kiến thức quá nhiều của môn Lich sử, giáo viên không nên nhồi nhét vào
đầu học sinh quá nhiều sự kiện,nhân vật, thời gian, mà trong quá trình dạy nên hình
thành cho các em phương pháp tự học, tự ghi bài theo tóm tắt hoặc cách ghi nhớ
thông minh theo đặc điểm và đặc trưng riêng biệt của sự kiện .
9
Để đạt hiệu quả cao trong dạy học ngoài việc vận dụng những phương pháp tối ưu
trong quá trình lên lớp thì cũng cần có sự chuẩn bị chu đáo của cả thầy và trò.
2. Đối với giáo viên:
Chuẩn bị đâỳ đủ mọi đồ dùng trước khi lên lớp: Giáo án,bản đồ, tranh ảnh, sơ đồ
hệ thống kiến thức. Muốn có giờ dạy tốt cần phải có một giáo án tốt.Giáo án chính
là kịch bản mà người thầy đã chẩn bị trước.Một giáo hay không phải là lấy sãn
trong tài liệu hoặc đao trên mạng xuống, mà nó phải qua sử lí của người thầy, vừa

tinh giản lại vừa đảm bảo kiến thức trọng tâm của bài học.
Khi giảng bài mới giáo viên cần phải biết kết hợp sáng tạo linh hoạt nhiều phương
pháp, kỹ thuật dạy học nhằm phát huy tính tích cực,chủ động ,sáng tạo của học
sinh.Trong quá trình dạy học giáo viên cũng cần tạo niềm vui, hứng khởi, thái độ tự
tin trong học tập của học sinh. Tổ chức hoạt động học tập tại lớp phù hợp với đối
tượng học sinh của mình.Tuỳ theo trình độ nhân thức của học sinh từng lớp để có
các hoạt động theo cá nhân, nhóm và cả lớp.
Về câu hỏi được sử dụng trong bài học cũng cần phải chú ý.Không nên đưa ra
những câu hỏi quá dễ.Cần có sự phân loại các dạng câu hỏi ,mỗi dạng câu hỏi có
cách trả lời và ghi nhớ riêng.Câu hỏi phải đi từ dễ đến khó .những câu hỏi khó giáo
viên nên gợi ý cho học sinh trả lời, không nên để học sinh suy nghĩ quá lâu, gây
không khí nặng nề cho cho lớp học. Sau khi học sinh trả lời giáo viên phải nhận
xét câu trả lời hoặc cho học sinh khác bổ sung .Khi giảng bài giáo viên chú ý đến
10
sự song song giữa thầy và trò. Thầy giảm thuyết trình, tăng cường dẫn dắt, điều
khiển ,tổ chức, phát triển khả năng giải quyết vấn đề của học sinh, giúp học sinh tự
khám phá tri thức mới và được tranh luận ,thảo luận nhóm.
3. Đối với học sinh:
Học sinh phải chuẩn bị bài trước khi đến lớp, phải đọc trước sách giáo khoa, trả lời
tất cả các câu hỏi trong sách giáo khoa liên quan đến phần sẽ học.
Trên lớp học cần chú ý nghe giảng, tích cực suy nghĩ, học tập dựa trên kiến thức
giáo viên cung cấp. Học sinh phải tự phân tích hoặc so sánh sự kiện này với sự kiện
khác. Biết sử dụng bản đồ, lược đồ trình bày diễn biến một cuộc khởi nghĩa hoặc
một giai đoạn Lịch sử. Bên cạnh đó cần tạo cho học sinh thói quen đọc sách . Muốn
giỏi Lịch sử cần phải đọc nhiều sách.
4. Một số phương pháp dạy học tích cực được vận dụng trong giảng dạy phần
Lịch sử Việt Nam - lớp 12.
4.1. Phương pháp dạy học nêu vấn đề:
Dạy học nêu vấn đề là xu hướng tất yếu nhằm đề cao vai trò tích cực của học sinh
trong quá trình học tập, dưới sự hướng dẫn của giáo viên thông qua hệ thống câu

hỏi gợi mở. Học sinh được đưa vào tình huống có vấn đề ,tự lĩnh hội kiến thức
thông qua các thao tác tư duy độc lập như: phân tích, tổng hợp ,so sánh.
Ví dụ 1:
11
Khi dạy bài 13 “ Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ 1925-1930” Sau khi
vào bài học Tôi nêu vấn đề: Cách mạng Việt Nam đầu thế kỷ XX đang đứng trước
một cuộc khủng hoảng về đường lối và lãnh đạo.Vậy “muốn giải quyết sự khủng
hoảng này trước tiên cần phải có những điều kiện gi” ?
Học sinh phát biểu: Cần có sự chuyển biến căn bản các lực lượng xã hội , có sự
trưởng thành của một giai cấp để lãnh đạo cách mạng,hoặc cần có một nhân vật lịch
sử nhận thức được sứ mệnh của thời đại.
Ta hãy xem lịch sử giải quyết vấn đề trên như thế nào. Giáo viên hướng dẫn học
sinh tìm hiểu nội dung bài học để lí giải cho vấn đề trên.
Ví dụ 2:
Khi học bài 16 “ Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám
( 1939- 1945)…” Tôi nêu vấn đề: Có ý kiến cho rằng “ cách mạng tháng Tám của
Việt Nam là một sự ăn may”, câu khẳng định trên là đúng hay sai chúng ta cùng
tìm hiểu bài học. Cuối cùng khi dạy đến nguyên nhân thắng lợi của cách mạng
tháng Tám tôi trở lại vấn đề đã nêu để học sinh lí giải và khẳng định : Cách mạng
tháng Tám là sự chuẩn bị lâu dài trong suốt 15 năm của toàn đảng và toàn dân ta,
đồng thời là sự lãnh đạo sáng suốt, kịp thời của Đảng và chủ tịch Hồ Chí Minh.
Ví dụ 3:
Khi dạy bài 20 “ Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc 1953-
1954”.
12
Tiết 1: Trước khi nói về nội dung kế hoạch Nava giáo viên nêu câu hỏi nhận thức
như sau: “ Vì sao kế hoạch Nava ngay từ khi ra đời đã chứa đựng những mâu thuẫn
và lúng túng?”
Để trả lời câu hỏi này, giáo viên phải đưa ra những câu hỏi gợi mở nhắc lại những
kiến thức cũ phần Lịch sử thế giới như:

- Phạm vi ảnh hưởng của các nước phương Tây vào Đông Nam Á theo sự thoả
thuậc của Hội nghị Ianta.
- Tình hình nước Pháp và Mĩ sau chiến tranh thế giới thứ Hai như thế nào?
Sau khi học sinh trả lời giáo viên đi đến khẳng định mục đích của kế hoach Nava
với Pháp và Mĩ.
+ Pháp mong giành một thắng lợi quân sự để kết thúc chiến tranh, rút quân về
nước.
+ Mĩ mong giành một thắng lợi quân sự để quốc tế hoá chiến tranh, có cớ nhảy vào
Đông Dương thay chân Pháp.
Như vậy việc sử dụng câu hỏi nhận thức có vai trò quan trọng trong việc khắc sâu
kiến thức cho học sinh , đưa người học vào tình huống có vấn đề buộc các em phải
suy nghĩ để giải đáp từ đó phát triển các kỹ năng nhận thức của học sinh.
4. 2. Phương pháp dạy học theo sơ đồ tư duy :
Đây là phương pháp dạy học có nhiều ưu điểm, dễ áp dụng đem lại hiệu quả cao
trong dạy học. Phương pháp này giúp cho quá trình ghi nhớ bài học của học sinh dễ
13
dàng hơn .Các em nắm được nội dung bài học ngay tại lớp và ghi nhớ sâu sắc .
Trong phần lịch sử Việt Nam từ 1919 – 2000 hầu như tất cả các bài đều có thể áp
dụng dạy học theo sơ đồ tư duy. Phương pháp sơ đồ tư duy đặc biệt hữu hiệu khi
chúng ta tiến hành ôn tập cho học sinh thi tốt nghiệp .
Ví dụ 1 :
Khi dạy bài 12 “ Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1919 đến năm
1925 “ sau khi học xong toàn bộ nội dung bài học giáo viên hình thành cho học
sinh 2 sơ đồ sau:
Sơ đồ 1 : Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ 2 của thực dân Pháp và tác động
của nó.

14
Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp lần thứ 2
Kinh tế Việt Nam

Xã hội thuộc địa nửa
phong kiến
Sơ đồ 2: Hậu quả của chính sách khai thác và bóc lột
Kinh tế Chính trị Xã hội
Lạc hậu Quyền lực nằm Mâu thuẫn xã hội
trong tay TD pháp ngày càng gay gắt
15
Công
nghiệp
Thương
nghiệp
Giao
thông
vận tải
Nông
nghiệp
Địa
chủ
PK
Nông
dân
Tư
sản
Tiểu
tư
sản
Công
nhân
Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ 2 của Pháp
Dựa trên hai sơ đồ này giáo viên có thể củng cố bài học hoặc có thể kiểm tra bài cũ

ở tiết học sau.
Ví dụ 2:
Khi dạy bài 13: “ Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ 1925- 1930” để trình
bày sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam giáo viên sử dụng sơ đồ sau để học
sinh có thể hình dung rõ ràng hơn về quá trình dẫn đến sự ra đời của Đảng Cộng
sản Việt Nam.

16
Hội Việt Nam
Cách mạng
thanh niên
Đông Dương
Cộng sản đảng
An Nam Cộng
sản đảng
Đảng
Cộng
sản Việt
Nam
Ví dụ 3:
Khi dạy bài 17 “ Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà từ sau ngày 2-9-1945 đến trước
ngày 19-12-1946”. Giáo viên kết hợp trình bày nội dung bài học với việc hình
thành sơ đồ sau:
17
Tân Việt Cách
mạng đảng
Việt Nam Quốc
dân Đảng
Đông Dương
Cộng sản liên

đoàn
18
Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà từ 2-9-1945 đến trước ngày 19-12-1946.
Thuận lợi Khó khăn
Biện pháp giải
quyết khó khăn
Chính
trị
Kinh
tế
Tài
chính
Văn
hoá –
xã
hội
Chính
trị
Kinh
tế
Tài
chính
Văn
hoá –
xã
hội
Quân
sự
Đối
ngoại

19
Trước
6-3-1946
Sau 6-
3-1946
Với
quân
THDQ
Với
Pháp
Với
quân
THDQ
Với
Pháp
Như vậy: Qua việc hình thành sơ đồ tư duy ta có thể thấy toàn bộ nội dung bài học
được tóm tắt đầy đủ ,rõ ràng. Học sinh có thể nắm được nội dung bài học ngay tại
lớp .Tuy nhiên khi sử dụng phương pháp này giáo viên cũng cần lưu ý sử dung sơ
đồ tư duy không chỉ giáo viên cung cấp một chiều mà có thể hướng dẫn học sinh tự
hình thành sau mỗi bài học .Nếu giáo viên hình thành được kỹ năng này cho các
em sẽ góp phần phát triển kỹ năng tư duy khái quát, tổng hợp ,so sánh ,giúp các em
nhớ kỹ và hiểu sâu sắc bài học hơn.
4.3. Sử dụng kỹ thuật những mảnh ghép:
Kỹ thuật những mảnh ghép tôi đã áp dụng với lớp học ôn khối thi đại học khi dạy
về hoạt động của Nguyễn Ái Quốc từ năm 1920 đến năm 1930. Sau khi chia lớp
thành các nhóm tôi sử dụng bảng thống kê các sự kiện sau:
Thời gian Sự kiện Địa điểm
7/1920
12/1920
1921

6/1923
11/1924
6/1925
2/1930
20
Sau khi các nhóm hoàn thành bảng tổng hợp các sự kiện trên, các em sẽ trả lời câu
hỏi tiếp theo: Trong các sự kiện trên sự kiện nào đã chấm dứt sự khủng hoảng về
đường lối và lãnh đạo của cách mạng Việt Nam ?
Ở câu hỏi thứ 2 sau khi các nhóm thảo luận , đại diện nhóm sẽ ghép với nhóm khác
để trình bày kết quả đã thảo luận của nhóm mình.
Phần thảo luận ở các nhóm hoàn thành giáo viên sẽ mời đại diện ở các nhóm lên
trình bày và sự góp ý của các nhóm khác. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên các em
sẽ đi đến kết luận chung của bài học. Ngoài những câu hỏi đã nêu trên trong quá
trình các em trình bày giáo viên có thể yêu cầu các em đánh giá ý nghĩa của sự kiện
tháng 12/1920 và tháng 6/1925 .
Như vậy việc sử dụng kỹ thuật những mảnh ghép sẽ yêu cầu học sinh phải đọc tài
liệu và tìm hiểu thêm nội dung bài học từ nhiều nguồn thông tin khác nhau. Đồng
thời phát triển khả năng phối hợp làm việc nhóm của các em.
Kỹ thuật này còn có thể áp dụng khi giáo viên ra bài tập về nhà và yêu cầu học sinh
đại diện tự kiểm tra kết quả học tập và chuẩn bị của các nhóm ở buổi học tiếp theo.
4.4. Sử dụng phương pháp quan sát trực quan sinh đông thông qua xem phim
tư liệu hoặc tranh ảnh lịch sử .
Do điều kiện nhà trường không cho phép việc tổ chức tham quan lịch sử tại hiện
trường nên tôi thường tạo trực quan sinh động cho học sinh bằng cách quan sát
tranh ảnh hoặc xem phim tài liệu.
21
Phim tư liệu là một trong trong những nguồn tài liệu rất thiết thực và bổ trợ cho
học lịch sử . Thông qua xem phim tư liệu các em sẽ có sự nhìn nhận lịch sử một
cách chính xác và cụ thể. Xem phim tư liệu không chỉ cung cấp kiến thức mà còn
mang lại cho các em nhiều cảm xúc, tình cảm .

Xem phim tư liệu, lịch sử sẽ đưa các em trở về với quá khứ, được sống trong các
thời khắc giai đoạn cụ thể của lịch sử dân tộc, tránh sai lầm trong việc hiện đại hoá
lịch sử, hoặc chỉ biết lịch sử qua những trang sách, những sự kiện, số liệu khô khan,
vô cảm .
Trước khi xem phim giáo viên nêu nhiệm vụ cơ bản của bài học để học sinh theo
dõi và định hướng trả lời. Phương pháp này đã tạo cho học sinh rất phấn khích, tò
mò các em tập trung quan sát, theo dõi để cuối cùng trả lời câu hỏi đã đưa ra.Nếu
em nào trả lời tốt câu hỏi giáo viên sẽ cho điểm .
Ví dụ 1 :
Khi dạy bài 16 “ Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa Tháng Tám
( 1939 - 1945 ). Sau khi học xong nội dung bài học, giáo viên củng cố bài bằng
cách cho học sinh xem một số đoạn trích trong bộ phim “ Sao tháng Tám”. Để các
em thấy sự thống trị của Nhật - Pháp đối với nhân dân ta. Đời sống cơ cực của
người dân Việt Nam , nạn đói tràn lan đặc biệt là hình ảnh bọn lính khố xanh, khố
đỏ đang kéo những chiếc xe bò đi thu dọn xác người chết đói nằm ngổn ngang theo
các tuyến đường quốc lộ. Hay hình ảnh những người nông dân Việt Nam sống vật
22
vờ, gầy gò như những bóng ma, đã tác động mạnh đến cảm xúc, tình cảm của các
em. Các em đồng cảm với nỗi khổ của người dân Việt nam lúc này, đồng thời cũng
hiểu được tại sao nhân dân ta phải vùng dậy đấu tranh quyết liệt để đánh đuổi đế
quốc - phát xít , giành độc lập. Qua việc xem bộ phim tư liệu này các em còn thấy
được quá trình vận động cách mạng và lãnh đạo khởi nghĩa của Đảng Công Sản
Đông Dương , sự mưu trí, mạo hiểm và tài năng của các chiến sĩ cộng sản. Để học
sinh có thể rút ra được những vấn đề lớn liên quan , phục vụ cho nội dung bài học,
giáo viên phải nêu câu hỏi, bài tập, nhận thức trước khi xem phim tư liệu hoặc lịch
sử.
Ví dụ 2 :
Khi dạy bài 20 “ Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc “
( 1953 - 1954 ) để học sinh có thể hình dung lại cuộc kháng chiến thần thánh của
dân tộc về quá trình chuẩn bị kháng chiến, cuộc chiến đấu trong các chiến dịch,

tình cảm dân quân ,… giáo viên có thể sử dụng một số đoạn trích trong bộ phim “
Hoa ban đỏ” để minh hoạ cho nội dung bài học .
Như vậy việc dạy học bằng phương pháp trực quan, qua các tư liệu lịch sử là hết
sức cần thiết và bổ ích. Phương pháp này các em vừa được học vừa được giải trí,
học không hề căng thẳng, gò bó .
Dạy học băng phim tư liệu có rất nhiều loại: phim truyện lịch sử, tài liệu, phóng
sự… Vì vậy người thầy phải biết chọn lọc, sắp xếp phù hợp với nội dung bài học
23
Phương pháp này có thể tổ chức học theo nhiều cách. Tuỳ theo điều kiện dạy học
của từng lớp học hoặc học tập trung một vài lớp trong một hội trường .
4.5. Kết hợp một số phương pháp truyền thống và hiện đại nhằm nâng cao
hiệu quả bài học lịch sử .
Việc dạy học lịch sử cần kết hợp cả các phương pháp truyền thống và hiện đại. Các
phương pháp như tường thuật, miêu tả, kể chuyện nêu đặc điểm nhân vật lịch sử.Để
phát huy tính tích cực của học sinh trong các phương pháp dạy hoc truyền thống
giáo viên sẽ nêu các bài tập nhóm, giao nhiệm vụ để học sinh tìm hiểu trước khi
học bài mới.
Ví dụ 1 :
Trước khi học bài 12 , giáo viên sẽ nêu bài tập: tìm những câu chuyện nói về hoạt
động của Nguyễn Ái Quốc ở nước ngoài từ 1919 - 1930. Học sinh sẽ tìm kiếm các
câu truyện nói về hoạt động của Nguyễn Ái Quốc trên mạng hoặc các nguồn tài
liệu khác nhau .
Ví dụ 2 :
Khi học lịch sử Việt Nam 1946 - 1954, giáo viên yêu cầu học sinh tìm hiểu, sưu
tầm về các câu chuyện chiến đấu của các vị anh hùng: Bế Văn Đàn, La Văn Cầu ,
Phan Đình Giót ,…Dạy về chiến dịch Biên Giới giáo viên yêu cầu học sinh kể về
tấm gương anh dũng lấy thân mình chèn pháo của anh Bế Văn Đàn. Hay trong
chiến dịch Điện Biên Phủ anh Phan Đình Giót lấy thân mình lấp lỗ châu mai .
24
Thông qua việc dạy học bằng kể chuyện tường thuật, miêu tả, chúng ta sẽ góp phần

giáo dục đạo đức, tình cảm truyền thống dân tộc cho học sinh .
Như vậy việc kết hợp giữa phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại sẽ là
cách thức dạy học tối ưu. Để lịch sử thực sự trở thành một môn học hấp dẫn học
sinh, mỗi giáo viên phải biết sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp tuỳ theo nội
dung và đặc trưng của từng bài .
IV . Kết quả đạt được và bài học kinh nghiệm:
Những phương pháp trên được thực hiện trong thực tế giảng dạy ở Trường THPT
Nguyễn Xuân Nguyên qua một số năm gần đây đã góp phần phát huy tính tích cực
học tập của học. Các em biết khai thác sách giáo khoa, vận dung kiến thức cũ để
hiểu kiến thức mới. Học sinh hiểu bài nhanh, nhớ lâu, góp phần thu hút sự quan
tâm của học sinh với môn lịch sử .
1 . Kết quả kiểm nghiệm:
- Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực đã mang lại những chuyển biến rõ rệt
trong ý thức học và kết quả học tập môn lịch sử. Trong các năm học trước tôi áp
dụng phương pháp dạy học tích cực trong việc ôn tập tốt nghiệp cho học sinh lớp
12 và kết quả đạt được đối với với bộ môn rất khả quan. Tỉ lệ học sinh đậu tốt
nghiệp đạt điểm trung bình môn lịch sử đạt hơn 90%.Góp phần nâng cao tỉ lệ đậu
tốt nghiệp của nhà trường .
- Đối với lớp mũi nhọn ôn thi đại học (lớp C10), Phương pháp dạy học tích cực
25