Hóa công nghệ và môi trường II- Chương I

Hoá công nghệ môi
trường 2
Chương IV
MÔI TRƯỜNG THẠCH QUYỂN
Giảng viên chính - Thạc só Võ Thò Bích Lâm

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Mục tiêu
Học xong phần này sinh viên hiểu được :

Thành phần các chất dinh dưỡng có trong môi
trường thạch quyển.

Một số chu trình của nitơ, photpho, kali

Nguyên nhân cơ bản gây ô nhiễm và biện pháp
bảo vệ môi trường đất.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Nội dung
1. Các chất dinh dưỡng vi lượng, vó lượng,
chu trình nitơ, photpho, kali.
2. Sự ô nhiễm thạch quyển – Biện pháp
bảo vệ môi trường đất

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường

•
Thảo luận 1
Hãy cho biết vai trò
và chức năng và cấu
trúc của thạch quyển?

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Vai trò chức năng của thạch quyển

Vai trò trực tiếp .

Vai trò gián tiếp.
Theo quan điểm sinh thái môi trường : Đất như
một một vật thể sống vì trong đất có chứa
nhiều sinh vật bậc thấp và bậc cao. Đất
được xem là nguồn tài nguyên vô cùng quý
giá và có thể tái tạo được . Đất cũng tuận thủ
các qui luật sống: Phát sinh, phát triển , thoái
hoá và già cỗi. Do vậy độ màu mỡ của đất
phụ thuộc vào thái độ ứng xử của con người.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
•
Về mặt sinh thái: Đất còn là vật mang của
các hệ sinh thái tồn tại trên cạn. Sự tác động
của con người vào đất chính là tác động tới
các hệ sinh thái đó. Để các hệ sinh thái trên
cạn phát triển bền vững ,đòi hỏi con người

phải có những hiểu biết , có tri thức nhất
đònh về đất.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Cấu trúc của thạch quyển
Lớp A: Vỏ Trái Đất
Lớp B, C, D :Quyển Manti.
Lớp E, F, G: Nhân Trái Đất
G
F
E
D
C
B
A
Km 0
80
400
900
2900
5100
6371
5000

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Thành phần Hoá học của thạch quyển
•
Đònh nghóa: Đất là vật thể thiên nhiên được

hình thành qua một thời gian dài do kết quả
tác động tổng hợp của năm yếu tố: đá mẹ,
động vật, thực vật , khí hậu , đòa hình và
thời gian. Các loại đất, đá và khoáng cấu tạo
nên vỏ Trái Đất dưới tác động của khí hậu,
sinh vật , đòa hình , trải qua một thời gian
nhất đònh dần dần bò vụn ra và cùng với chất
hữu cơ rồi sinh ra đất.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Đ= f(Đa, Sv, Kh, Nc, Đh, Ng). t
•
Thành phần của đất:
–
Thành phần vô cơ.
–
Thành phần hữu cơ.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Tại sao nói đất là tài
nguyên? Tài nguyên đất là
đất thuộc tài nguyên tái tạo
được hay thuộc tài nguyên
không tái tạo được?

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
I. Các chất dinh dưỡng vi lượng, vó lượng

•
Thế nào là chất dinh dưỡng vi
lượng và chất dinh dưỡng vó
lượng? Vai trò và tác dụng của
các chất dinh dưỡng vi lượng và
chất dinh dưỡng vó lượng?
Thảo luận 2

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
•
1.Các chất dinh dưỡng vi lượng: Là những nguyên
tố mà cây trồng chỉ cần một lượng rất nhỏ khoảng
10-3 ppm. nếu lượng lớn sẽ gây độc cho cây : B,
Na, Cu, Zn, V, Mo , Fe, Mn … Phân lớn trong số
này có trong thành phần của enzim, một số khác
như: Cl, Fe, Mn , Zn tham gia vào quá trình tổng
hợp quang học

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
•
2.Các chất dinh dưỡng vó lượng: Là nguyên tố chủ
yếu cần thiết cho sự sinh trưởng của cây trồng:
C,H, O, N, P, K,Ca… Không khí và nước là nguồn
cung cấp C,H,O . Các chất dinh dưỡng có chứa
nguyên tố N được tạo ra từ một số thực vật ( cây
họ đậu, cây Đinh lăng…) và từ nitơ của khí quyển
nhờ vi khuẩn cố đònh nitơ.
•

Thực vật phát triển và hút thu chất dinh dưỡng
phụ thuộc nhiều vào sự có mặt của N,P,K.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
•
3. Vai trò của các chất dinh dưỡng vi lượng, vó
lượng và mối quan hệ tương hỗ giữa chúng.
•
Các chất dinh dưỡng vó lượng có mối quan hệ
mật thiết và tác động tương hỗ với nhau:
•
- Tăng mức độ dinh dưỡng của N sẽ tăng sự
xâm nhập vào thực vật các nguyên tố P, K, Ca,
Mg, Cu, Fe, Zn, Mn .
•

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
•
- Đảm bảo nhu cầu N, P, K cho thực vật thì
thực vật sẽ tăng nhu cầu các nguyên tố vi lượng
: B, Na, Cu, Zn, Mo …ngược lại các nguyên tố
này lại đóng vai trò quan trọng trong việc giảm
hiệu lực các nguyên tố đa lượng VD: Sự xâm
nhập nitơ vào thực vật trong nhiều thí nghiệm
làm giảm sự thiếu hụt Fe, M n, Zn nhưng không
ảnh hưởng tới Cu, B, Cl .

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi

trường
•
- Dư P sẽ ngăn cản sự hút thu Zn và giảm sự
xâm nhập Cu, Fe, Mn vào thực vật, sự thu
hút P bởi thực vật sẽ tăng cường khi xuất
hiện các nguyên tố Cu, Zn, Ca, Mo…
•
- Hiện tượng đối kháng giữ sự tốn tại các
nguyên tố như Fe và Ca; Mn và Zn….Hiện
tượng điều phối giữa các nguyên tố như: S và
Mn, Zn; Cu và Co, B, Zn …

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
•
Tóm lại:
•
Như vậy cùng một ion nhưng có thể tác động
xấu hay tốt lên sự hút các ion khác. Sự thay đổi
mức độ cung cấp những nguyên tố dinh dưỡng làm
tăng những phản ứng cơ thể , nghóa là nếu thừa
một nguyên tố nào đó thì phản ứng bảo vệ của
thực vật được thể hiện trong việc tăng sự hút thu
các nguyên tố khác.
•
Nếu thừa ít, một trong những nguyên tố đa
lượng , khi mà thực vật chưa bò chết , thường làm
giảm sút trầm trọng các nguyên tố khoáng khác.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi

trường
II. Chu trình của nitơ ,photpho, kali trong tự
nhiên
•
II.1. Chu trình của nitơ
Thảo luận 3
Hãy trình bày vai trò của nitơ và
chu trình của nitơ trong tự nhiên?

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Động vật
Thực vật
Photphat
hoà tan
Phot phat
không hoà tan
Phần còn lại
của động vật
Phần còn lại
của thực vật
Các vi khuẩn
trong đất
II.2. Chu trình của photpho

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
Nguyên sinh vậtVi khuẩn
Photphat vô cơ
H

x
PO
4
(3-x)-
Photphat vô cơ
không tan
Cặn lắng không hoạt tính
Phần hữu cơ còn lại
Động vật
ăn thòt
Nguyên sinh
động vật
Lân hữu cơ
hoà tan Keo
Dinh dưỡng
Chất dinh
dưỡng
Cu
2+
Al
3+
Fe
3+
Fe
2+

H
+
Thực phẩm

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
III. Ô nhiễm môi trường đất
•
Sơ đồ quá trình hình thành hệ sinh thái đất
Đá
Phong hoá
Hoá học, lí hocï
Vụn ra
Mẫu chất
S
i
n
h

v
a
ä
t

đ
ơ
n

b
a
ø
o
P
h

o
n
g

h
o
a
ù

s
i
n
h

h
o
ï
c
Hệ sinh thái đất
Không khí, ánh sáng
Nước, sinh vật, con người
Môi trường
Phong hoá
Hoá học, lí học

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
III.1. Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi
trường đất
•

Ô nhiễm đất do hoá chất.
•
Ô nhiễm đất do tác nhân sinh học.
•
Ô nhiễm đất do tác nhân vật lí.
•
Ô nhiễm đất do các chất phóng xạ.
•
Ô nhiễm đất do đòa hình , do khai thác quá mức.
•
Ô nhiễm đất do chiến tranh.

Võ Thò Bích Lâm – Hoá Học môi
trường
III.2.Biện pháp bảo vệ và quản lí môi trường
đất
•
(Đọc và tóm tắt trang 126, 127 trong giáo trình)