khai quat van hoc VN tu dau the ki XX den CMT8-1984

Giáo viên thực hiện
Tr n Ng c Th chầ ọ ạ
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÒA HỘI

KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ
KỈ XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
I. Đặc điểm cơ bản của văn học VN từ đầu
thể kỉ XX đến CMT8 năm 1945
1.Văn học đổi mới theo hướng hiện đại hoá.
a. Khái niệm hiện đại hoá văn học

Là quá trình làm cho văn học thoát ra khỏi hệ thống thi pháp
văn học trung đại và đổi mới theo hình thức của văn học
phương Tây, có thể hội nhập với nền văn học hiện đại trên
thế giới.




Ví dụ:
Ví dụ:


Bút pháp nghệ thuật
Bút pháp nghệ thuật
“
“
Đầu lòng hai ả tố nga
Đầu lòng hai ả tố nga
Thuý kiều là chị em là Thuý vân.

Thuý kiều là chị em là Thuý vân.
Mai cốt cách, tuyết tinh thần,
Mai cốt cách, tuyết tinh thần,
Mỗi ngưòi mỗi vẻ, mười phân vẹn mười.
Mỗi ngưòi mỗi vẻ, mười phân vẹn mười.
Vân xem trang trọng khác vời,
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang.
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc lại là phần hơn.
So bề tài sắc lại là phần hơn.
Làn thu thuỷ, nét xuân sơn,
Làn thu thuỷ, nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh…”
Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh…”


( Nguyễn Du )
( Nguyễn Du )
“
“
Em đẹp lắm khi mày em nhíu lại
Em đẹp lắm khi mày em nhíu lại
Cặp mày xanh như rừng biếc chen cây

Cặp mày xanh như rừng biếc chen cây
Em thảnh thơi như buổi sáng đầu ngày
Em thảnh thơi như buổi sáng đầu ngày
Em mạnh mẽ như buổi chiều giữa hạ”
Em mạnh mẽ như buổi chiều giữa hạ”


( Xuân Diệu )
( Xuân Diệu )




Ví dụ
Ví dụ
Đặc điểm
Đặc điểm
Văn học trung đại
Văn học trung đại
Văn học hiện đại
Văn học hiện đại
Bút pháp nghệ thuật
Ước lệ, tượng trưng
Ước lệ, tượng trưng
Bút pháp tả thực
Bút pháp tả thực
Quan niệm văn học
Văn chương chở đạo,
Thơ nói chí
Hoạt động nghệ thuật đi

tìm và sáng tạo cái đẹp
Quan niệm thẫm mỹ
Hướng về cái đẹp trong
quá khứ, thiên về cái
cao cả, tao nhã
Hướng về cuộc sống hiện
tại, đề cao vẻ đẹp con
người trần thế
Đội ngũ sáng tác
Các nhà Nho
Các nhà văn nghệ sĩ
mang tính chuyên nghiệp
Hình thức chữ viết Hán, Nôm
Chữ quốc ngữ
…. … …




KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
b. Những nhân tố tạo điều kiện cho nền văn học thời kì
b. Những nhân tố tạo điều kiện cho nền văn học thời kì
này đổi mới theo hướng hiện đại hoá.
này đổi mới theo hướng hiện đại hoá.

Xã hội thực dân nửa phong kiến,cơ cấu xã hội có những
Xã hội thực dân nửa phong kiến,cơ cấu xã hội có những

biến đổi sâu sắc: xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới
biến đổi sâu sắc: xuất hiện các giai cấp, tầng lớp mới

Ảnh hưởng của văn hoá phương Tây (đặc biệt là Pháp)
Ảnh hưởng của văn hoá phương Tây (đặc biệt là Pháp)

Lực lượng sáng tác chủ yếu: tầng lớp trí thức Tây học (
Lực lượng sáng tác chủ yếu: tầng lớp trí thức Tây học (
tiếp
tiếp
cận nhiều với văn học Pháp)
cận nhiều với văn học Pháp)

Chữ quốc ngữ đã thay thế chữ Hán và chữ Nôm trong nhiều
Chữ quốc ngữ đã thay thế chữ Hán và chữ Nôm trong nhiều
lĩnh vực.
lĩnh vực.

Nghề in, xuất bản, báo chí, phong trào dịch thuật ra đời và
Nghề in, xuất bản, báo chí, phong trào dịch thuật ra đời và
phát triển khá mạnh.
phát triển khá mạnh.

Sự xuất hiện của đội ngũ phê bình văn học
Sự xuất hiện của đội ngũ phê bình văn học




Những nhân tố trên tạo điều kiện cho nền văn học Việt Nam

Những nhân tố trên tạo điều kiện cho nền văn học Việt Nam
đổi mới theo hướng hiện đại hoá.
đổi mới theo hướng hiện đại hoá.

KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN
CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
c. Quá trình hiện đại hoá:
3 giai đoạn.
c.1.Giai đoạn thứ nhất ( từ đầu TK XX đến khoảng năm 1920)

Đây là giai đoạn mở đầu và chuẩn bị các điều kiện cần
thiết cho công cuộc hiện đại hoá văn học.

Chữ quốc ngữ được phổ biến rộng rãi, báo chí và phong
trào dịch thuật phát triển khá rầm rộ, thúc đẩy sự hình
thành và phát triển của nền văn xuôi chữ quốc ngữ.

Thành tựu chủ yếu của giai đoạn này là thơ của các chí sĩ
cách mạng: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc
Kháng, Nguyễn Thượng Hiền,
 Nhìn chung, văn học ở giai đoạn này chỉ mới đổi mới về
nội dung tư tưởng, chứ chưa đổi mới về hình thức nghệ
thuật.

Xuất dương lưu biệt
Xuất dương lưu biệt
Sinh vi nam tử yếu hi kì,
Sinh vi nam tử yếu hi kì,
Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di.
Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di.

Ư bách niên trung tu hữu ngã,
Ư bách niên trung tu hữu ngã,
Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ.
Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ.
Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế,
Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế,
Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si.
Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si.
Nguyện trục trường phong Đông hải khứ,
Nguyện trục trường phong Đông hải khứ,
Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.
Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.
Làm trai phải lạ ở trên đời
Làm trai phải lạ ở trên đời
Há để càn khôn tự chuyển dời.
Há để càn khôn tự chuyển dời.
Trong khoảng trăm năm cần có tớ,
Trong khoảng trăm năm cần có tớ,
Sau này muôn thuở há không ai?
Sau này muôn thuở há không ai?
Non sống đã chết sống thêm nhục,
Non sống đã chết sống thêm nhục,
Hiền thánh còn đâu học cũng hoài.
Hiền thánh còn đâu học cũng hoài.
Muốn vượt biển Đông theo cánh gió,
Muốn vượt biển Đông theo cánh gió,
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi.
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi.

( Phan Bội Châu )
( Phan Bội Châu )

KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
c. Quá trình hiện đại hoá: 3 giai đoạn.
c.1.Giai đoạn thứ nhất ( từ đầu TK XX đến khoảng năm 1920)
c.2. Giai đoạn thứ hai ( từ 1920 đến 1930 )
- Giai đoạn này có những thành tựu đáng kể. Các tác giả, tác phẩm có
giá trị như: tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh, Hoàng Ngọc Phách; truyện
ngắn của Phạm Duy Tốn, Nguyễn Bá Học; thơ của Tản Đà, Á Nam Trần
Tuấn Khải; kịch nói của Vũ Đình Long, Vi Huyền Đắc, Nam Xương.
- Bộ phận truyện kí của Nguyễn Ái Quốc viết bằng tiếng Pháp đã góp
phần đáng kể vào quá trình hiện đại hoá văn học trong nước.
 Nhìn chung, giai đoạn này đạt được một số thành tựu đáng ghi nhận
trong quá trình hiện đại hoá. Tuy nhiên nhiều yếu tố của văn học trung
đại vẫn còn tồn tại từ nội dung đến hình thức.

Thề non nước
“ Nước non nặng một lời thề,
Nước đi đi mãi không về cùng non.
Nhớ lời nguyện nước thề non,
Nước đi chưa lại non còn đứng không.
Non cao những ngóng cùng trông,
Suối khô dòng lệ chờ mong tháng ngày
Xương mai một nắm hao gầy,
Tóc mây một mái đã đầy tuyết sương.
Trời tây ngả bóng tà dương,
Càng phơi vẻ ngọc nét vàng phôi pha.
Non cao tuổi vẫn chưa già,

Non thời nhớ nước nước mà quên non!
Dù cho sông cạn đá mòn,
Còn non còn nước vẫn còn thề xưa…”
(Tản Đà )


Nội dung Nghệ thuật
Cái tôi cá nhân
( mờ nhạt )
Chữ quốc ngữ
( Hình ảnh ước lệ,
tượng trưng…)

Đoạn trích: Cha con nghĩa nặng của Hồ Biểu Chánh
Nội dung Hình thức
Đề cao tình cảm cao quý
(Tình cảm cha con )
Văn xuôi quốc ngữ.
Câu văn biền ngẫu, kết cấu
theo kiểu tiểu thuyết
chương hồi của Trung Quốc

KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
c.
c.
Quá trình hiện đại hoá: 3 giai đoạn.
Quá trình hiện đại hoá: 3 giai đoạn.

c.3
c.3
Giai đoạn thứ ba
Giai đoạn thứ ba
( từ 1930 đến 1945 )
( từ 1930 đến 1945 )
►
Quá trình hiện đại hoá văn học đã được hoàn tất với những cuộc cách
Quá trình hiện đại hoá văn học đã được hoàn tất với những cuộc cách
tân sâu sắc trên mọi thể loại, nhất là tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ.
tân sâu sắc trên mọi thể loại, nhất là tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ.
►
Truyện ngắn và tiểu thuyết được viết theo lối mới từ cách xây dựng
Truyện ngắn và tiểu thuyết được viết theo lối mới từ cách xây dựng
nhân vật đến nghệ thuật kể chuyện và ngôn ngữ nghệ thuật với các
nhân vật đến nghệ thuật kể chuyện và ngôn ngữ nghệ thuật với các
tác giả tiêu biểu như: Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Nguyễn Công
tác giả tiêu biểu như: Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Nguyễn Công
Hoan, Nam Cao, Thạch Lam, Nguyễn Tuân, nhóm Tự lực văn đoàn,…
Hoan, Nam Cao, Thạch Lam, Nguyễn Tuân, nhóm Tự lực văn đoàn,…
►
Thơ ca đổi mới sâu sắc với phong trào thơ mới, đưa lại một “cuộc
Thơ ca đổi mới sâu sắc với phong trào thơ mới, đưa lại một “cuộc
cách mạng trong thơ ca” cùng với những tên tuổi sáng chói và phong
cách mạng trong thơ ca” cùng với những tên tuổi sáng chói và phong
cách riêng biệt như Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn
cách riêng biệt như Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn
Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính,…
Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính,…
►

Những thể loại mới như Phóng sự, bút kí, tuỳ bút, kịch nói, phê bình
Những thể loại mới như Phóng sự, bút kí, tuỳ bút, kịch nói, phê bình
văn học,…cũng góp phần khẳng định sự đổi mới toàn diện của văn
văn học,…cũng góp phần khẳng định sự đổi mới toàn diện của văn
học.
học.




Công cuộc hiện đại hoá đã diễn ra trên mọi mặt của đời sống văn
Công cuộc hiện đại hoá đã diễn ra trên mọi mặt của đời sống văn
học, làm biến đổi toàn diện nền văn học nước nhà.
học, làm biến đổi toàn diện nền văn học nước nhà.

Ví dụ: Vội vàng ( Xuân Diệu )
Ví dụ: Vội vàng ( Xuân Diệu )
Tôi muốn tắt nắng đi,
Tôi muốn tắt nắng đi,
Cho màu đừng nhạt mất.
Cho màu đừng nhạt mất.
Tôi muốn buộc gió lại,
Tôi muốn buộc gió lại,
Cho hương đừng bay đi
Cho hương đừng bay đi
( … )
( … )
Ta muốn ôm
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều;
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều;
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng,
Cho no nê thanh sắc của thời tươi
Cho no nê thanh sắc của thời tươi
- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!
- Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!

Tác giả, tác phẩm
Tác giả, tác phẩm
Nội dung
Nội dung
Hình thức
Hình thức
Xuân Diệu
( Vội vàng )
Cái tôi cá nhân dạt dào
cảm xúc, tha thiết, rạo
rực,…
Chữ quốc ngữ, hình
ảnh gợi cảm, tinh tế,
…

Thạch Lam
( Hai đứa trẻ )
Nhân đạo:cảm
thông, thương xót
những kiếp người
nhỏ bé,…
Truyện ngắn, câu văn
mềm mại, giàu chất
thơ,
Nam Cao
( Chí phèo )
Cảm thông, thương
xót cho những người
lao động lương thiện
bị áp bức, bóc lột,…
Truyện ngắn, nghệ
thuật kể chuyện độc
đáo, miêu tả tâm lí
tinh vi,…

KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
XX ĐẾN CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
2. Văn học hình thành hai bộ phận và phân hoá thành nhiều xu hướng,
2. Văn học hình thành hai bộ phận và phân hoá thành nhiều xu hướng,
vừa đấu tranh với nhau, vừa bổ sung với nhau để cùng phát triển
vừa đấu tranh với nhau, vừa bổ sung với nhau để cùng phát triển
.
.

a.
a.
Bộ phận văn học công khai
Bộ phận văn học công khai


Do khác nhau về quan điểm nghệ thuật và khuynh hướng thẩm mĩ
Do khác nhau về quan điểm nghệ thuật và khuynh hướng thẩm mĩ
nên bộ phận này phân hoá thành hai xu hướng chính:
nên bộ phận này phân hoá thành hai xu hướng chính:
a.1.
a.1.
Văn học lãng mạn.
Văn học lãng mạn.
►
Thể hiện trực tiếp và sâu sắc cái Tôi trữ tình đầy cảm xúc, đồng thời
Thể hiện trực tiếp và sâu sắc cái Tôi trữ tình đầy cảm xúc, đồng thời
phát huy cao độ trí tưởng tượng để diễn tả những khát vọng ước mơ.
phát huy cao độ trí tưởng tượng để diễn tả những khát vọng ước mơ.
►
Một số tác giả tiêu biểu: nhóm Tự lực văn đoàn, các nhà thơ mới,
Một số tác giả tiêu biểu: nhóm Tự lực văn đoàn, các nhà thơ mới,
truyện ngắn trữ tình của Thạch lam, Thanh Tịnh, Hồ Zếnh, tuỳ bút và
truyện ngắn trữ tình của Thạch lam, Thanh Tịnh, Hồ Zếnh, tuỳ bút và
truyện ngắn của Nguyễn Tuân,…
truyện ngắn của Nguyễn Tuân,…



Vh lãng mạn góp phần thức tỉnh ý thức cá nhân, đấu tranh chống
Vh lãng mạn góp phần thức tỉnh ý thức cá nhân, đấu tranh chống
luân lí, lễ giáo phong kiến cổ hủ để giải phóng cá nhân, giành quyền
luân lí, lễ giáo phong kiến cổ hủ để giải phóng cá nhân, giành quyền
hưởng hạnh phúc cá nhân,…Tuy nhiên nó ít gắn trực tiếp với đời sống
hưởng hạnh phúc cá nhân,…Tuy nhiên nó ít gắn trực tiếp với đời sống
xã hội chính trị của đất nước, đôi khi đề cao chủ nghĩa cá nhân cực
xã hội chính trị của đất nước, đôi khi đề cao chủ nghĩa cá nhân cực
đoan.
đoan.


KHÁI QUÁT VĂN H C VI T NAM T Đ U TH K Ọ Ệ Ừ Ầ Ế Ỉ
XX Đ N CÁCH M NG THÁNG TÁM NĂM 1945Ế Ạ
2. Văn học hình thành hai bộ phận và phân hoá thành nhiều xu hướng, vừa
đấu tranh với nhau, vừa bổ sung với nhau để cùng phát triển.
a. Bộ phận văn học công khai
a.1. Văn học lãng mạn.
a.2. Văn học hiện thực

Tập trung vào việc phơi bày thực trạng bất công, thối nát của
xã hội đương thời, đi sâu phản ánh tình cảnh khốn khổ của
các tầng lớp nhân dân bị áp bức bóc lột với một thái độ cảm
thông sâu sắc.

Một số tác giả tiêu biểu: Nguyễn Công Hoan, Nguyên Hồng,
Nam Cao, Tô Hoài, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố,…
 Có tính chân thật cao và thấm đượm tinh thần nhân đạo. Tuy
nhiên các nhà văn hiện thực phê phán chỉ thấy tác động một
chiều của hoàn cảnh đối với con người, coi con người là nạn

nhân bất lực của hoàn cảnh.
 Hai xu hướng này cùng tồn tại song song, vừa đấu tranh với
nhau, vừa ảnh hưởng, tác động qua lại, chuyển hoá lẫn nhau.




VĂN HỌC VN TỪ ĐẦU TK XX – CMT8 1945
ĐẶC ĐIỂM
HIỆN ĐẠI HOÁ
KHÁI NIỆM N. NHÂN QUÁ TRÌNH




QUÁ TRÌNH HĐH
BƯỚC 1
Đổi mới về nội dung tư
tưởng, chưa đổi mới về
hình thức
Bước 2
Có đổi mới cả nội
dung lẫn hình thức
nhưng chưa đáng
kể
BƯỚC 3
Đổi mới toàn diện
cả nội dung lẫn
hình thức

VĂN HỌC VN TỪ ĐẦU TK XX – CMT8 1945
ĐẶC ĐIỂM
HIỆN ĐẠI HOÁ
KHÁI NIỆM N. NHÂN QUÁ TRÌNH
sự phân hoá phức tạp
BỘ PHẬN VH
CÔNG KHAI
VH LÃNG MẠN VH HIỆN THỰC