CHỐNG SỐT RÉT BẰNG PHƯƠNG PHÁP VÔ SINH doc

CHỐNG SỐT RÉT BẰNG
PHƯƠNG PHÁP VÔ SINH


Đọc tin tức về Iran, Iraq, chúng ta thường thấy nhắc đến cơ quan IAEA
(International Atomic Energy Agency) tạm dịch là cơ quan nguyên tử năng quốc
tế, và chúng ta tưởng cơ quan này chỉ có nhiệm vụ thanh tra các cơ sở hạt nhân
trên thế giới. Thật ra, cơ quan này có những nhiệm vụ khác, thí dụ nghiên cứu
dùng nguyên tử năng để giúp diệt muỗi chống sốt rét.
Muỗi đòn xóc (anopheles) truyền ký sinh sốt rét từ người nay sang người khác.
Theo truyền thống, muỗi được kiểm soát bằng thuốc diệt côn trùng như DDT
trước đây. Nhưng các nhà khoa học của cơ quan nguyên tử năng quốc tế đang
nghiên cứu dùng tia bức xạ làm cho muỗi đực vô sinh. Kỹ thuật làm côn trùng vô
sinh (SIT: Sterile Insect Technique) đã kiểm soát được ruồi TseTse và một số côn
trùng khác như ruồi trái cây (fruit flies). Các nhà khoa học của IAEA đang tìm cáp
áp dụng kỹ thuật này lên muỗi đòn xóc.
Một chuyên viên côn trùng học y khoa của IAEA bảo SIT là phương pháp kiểm
soát sinh sản cho côn trùng. Họ cố tạo ra một số lớn muỗi đực vô sinh, và thả ra
trong vùng nhiều muỗi. Những con muỗi đực này sẽ tìm muỗi cái để giao hợp.
Muỗi cái suốt đời chỉ giao hợp 1 lần, nên nếu bạn tình vô sinh thì trứng của muỗi
cái không thể nở được. Phương pháp làm vô sinh muỗi đực chỉ cần vài phút. Ấu
trùng muỗi được thu thập trong một bình chứa kim loại và đưa vào máy để phơi
nhiễm với tia phóng xạ. Khi ra khỏi máy, những con muỗi này sẽ mất khả năng
sinh sản.
Trong phòng thí nghiệm nóng và ẩm của IAEA, toán nghiên cứu cố phát huy
phương pháp nuôi lớn bầy muỗi đực cho đủ mạnh để sống sót sau khi chịu bức xạ
và đủ khả năng gợi tình để thu hút muỗi cái trong thiên nhiên. Họ đang tìm cách
chuyên chở và thả muỗi vô sinh vào chỗ hoang dã.
Các nhà khoa học đang tìm một vài vùng để thực hiện dự án, đầu tiên là vùng phía
bắc Sudan đang thử SIT cho muỗi. Vùng này có nhiều sa mạc khô cằn, nhưng
người, thú vật và muỗi hoang sống dọc theo bờ sông Nile. Mặc dầu số muỗi ít,

nhưng bệnh sốt rét lan truyền cao ở vùng này. Ấu trùng vô sinh sẽ được thả dọc
theo bờ sông là nơi muỗi hoang sinh sản.
Nếu dự án thành công, sẽ thực hiện thêm vài chỗ nữa trước khi áp dụng trên
chương trình rộng lớn ở các nước đang bị sốt rét hoành hành.
Một dự án chống muỗi sốt rét khác
Các loài côn trùng như muỗi thường chỉ làm tình 1 lần trong đời, nếu thành công,
muỗi đực phải bít kín tinh dịch bên trong muỗi cái bằng cách dùng một nút tình.
Không có nút này, trứng không thụ tinh và côn trùng không thể sinh sản.
Nghiên cứu của đại học hoàng gia Luân-đôn nhắm vào những giống muỗi vec-tơ
bệnh sốt rét ở Phi châu, đó là muỗi “Anopheles gambiae”. Giống muỗi này chỉ làm
tình 1 lần trong đời, nên nếu gián đoạn tiến trình sinh sản có thể kiểm soát sinh sản
muỗi từ đó kiểm soát được bệnh sốt rét.
Khi làm tình, muỗi đực đưa tinh dịch vào muỗi cái và tiếp theo 1 khối lượng
protein và tinh dịch tạo ra nút tình bít kín lại. Muỗi cái giữ tinh trùng trong 1 cơ
quan đặc biệt để thụ tinh trứng suốt đời. Trong phòng thí nghiệm, các nhà nghiên
cứu có thể chận đứng thành công tiến trình sinh sản bằng cách ngăn sự tạo ra nút
tình ở loài muỗi đực. Nút này không thấy ở các loài muỗi khác và vai trò của nút
này trước kia chưa rõ. Nhưng toán nghiên cứu của đại học hoàng gia cho thấy nút
cần thiết để bảo đảm tinh trùng được tồn trữ đúng chỗ trong bộ phận tồn trữ tinh
trùng ở muỗi cái, như vậy trứng mới thụ tinh được trong cuộc đời của muỗi cái.
Trong phòng thí nghiệm, các nhà khoa học có thể chận đứng sinh sản bằng cách
ngăn không cho tạo nút này.
Theo lời của người cầm đầu nghiên cứu, trước kia người ta tưởng nút này không
cho những con đực khác gieo giống vào đó nữa. Nhưng họ khám phá nút đóng vai
trò quan trọng cho phép muỗi cái tồn trữ trứng đúng cách bên trong cơ thể muỗi
cái, điều này cần thiết cho sinh sản thành công. Lấy nút này đi hay can thiệp vào
tiến trình tạo nút tình sẽ làm cho giao hợp không thành công. Sự khám phá này có
thể dùng để phát triển phương pháp mới kiểm soát giống muỗi Anopheles
gambiae, giới hạn lan truyền bệnh sốt rét. Các nhà khoa học không cho tạo ra nút
bằng cách phá enzym chính làm cho tinh dịch đông lại thành chất keo rắn.

Bài này dựa theo 2 bản tin khoa học của BBC
Dược sĩ Lê-văn-Nhân