CHỐNG SỐT RÉT BẰNG PHƯƠNG PHÁP VÔ SINH pptx

CHỐNG SỐT RÉT BẰNG PHƯƠNG
PHÁP VÔ SINH

Đọc tin tức về Iran, Iraq, chúng ta thường thấy nhắc đến cơ quan
IAEA (International Atomic Energy Agency) tạm dịch là cơ quan nguyên tử
năng quốc tế, và chúng ta tưởng cơ quan này chỉ có nhiệm vụ thanh tra các
cơ sở hạt nhân trên thế giới. Thật ra, cơ quan này có những nhiệm vụ khác,
thí dụ nghiên cứu dùng nguyên tử năng để giúp diệt muỗi chống sốt rét.
Muỗi đòn xóc (anopheles) truyền ký sinh sốt rét từ người nay sang
người khác. Theo truyền thống, muỗi được kiểm soát bằng thuốc diệt côn
trùng như DDT trước đây. Nhưng các nhà khoa học của cơ quan nguyên tử
năng quốc tế đang nghiên cứu dùng tia bức xạ làm cho muỗi đực vô sinh. Kỹ
thuật làm côn trùng vô sinh (SIT: Sterile Insect Technique) đã kiểm soát
được ruồi TseTse và một số côn trùng khác như ruồi trái cây (fruit flies).
Các nhà khoa học của IAEA đang tìm cáp áp dụng kỹ thuật này lên muỗi
đòn xóc.
Một chuyên viên côn trùng học y khoa của IAEA bảo SIT là phương
pháp kiểm soát sinh sản cho côn trùng. Họ cố tạo ra một số lớn muỗi đực vô
sinh, và thả ra trong vùng nhiều muỗi. Những con muỗi đực này sẽ tìm muỗi
cái để giao hợp. Muỗi cái suốt đời chỉ giao hợp 1 lần, nên nếu bạn tình vô
sinh thì trứng của muỗi cái không thể nở được. Phương pháp làm vô sinh
muỗi đực chỉ cần vài phút. Ấu trùng muỗi được thu thập trong một bình
chứa kim loại và đưa vào máy để phơi nhiễm với tia phóng xạ. Khi ra khỏi
máy, những con muỗi này sẽ mất khả năng sinh sản.
Trong phòng thí nghiệm nóng và ẩm của IAEA, toán nghiên cứu cố
phát huy phương pháp nuôi lớn bầy muỗi đực cho đủ mạnh để sống sót sau
khi chịu bức xạ và đủ khả năng gợi tình để thu hút muỗi cái trong thiên
nhiên. Họ đang tìm cách chuyên chở và thả muỗi vô sinh vào chỗ hoang dã.
Các nhà khoa học đang tìm một vài vùng để thực hiện dự án, đầu tiên
là vùng phía bắc Sudan đang thử SIT cho muỗi. Vùng này có nhiều sa mạc
khô cằn, nhưng người, thú vật và muỗi hoang sống dọc theo bờ sông Nile.

Mặc dầu số muỗi ít, nhưng bệnh sốt rét lan truyền cao ở vùng này. Ấu trùng
vô sinh sẽ được thả dọc theo bờ sông là nơi muỗi hoang sinh sản.
Nếu dự án thành công, sẽ thực hiện thêm vài chỗ nữa trước khi áp
dụng trên chương trình rộng lớn ở các nước đang bị sốt rét hoành hành.
Một dự án chống muỗi sốt rét khác
Các loài côn trùng như muỗi thường chỉ làm tình 1 lần trong đời, nếu
thành công, muỗi đực phải bít kín tinh dịch bên trong muỗi cái bằng cách
dùng một nút tình. Không có nút này, trứng không thụ tinh và côn trùng
không thể sinh sản.
Nghiên cứu của đại học hoàng gia Luân-đôn nhắm vào những giống
muỗi vec-tơ bệnh sốt rét ở Phi châu, đó là muỗi “Anopheles gambiae”.
Giống muỗi này chỉ làm tình 1 lần trong đời, nên nếu gián đoạn tiến trình
sinh sản có thể kiểm soát sinh sản muỗi từ đó kiểm soát được bệnh sốt rét.
Khi làm tình, muỗi đực đưa tinh dịch vào muỗi cái và tiếp theo 1 khối
lượng protein và tinh dịch tạo ra nút tình bít kín lại. Muỗi cái giữ tinh trùng
trong 1 cơ quan đặc biệt để thụ tinh trứng suốt đời. Trong phòng thí nghiệm,
các nhà nghiên cứu có thể chận đứng thành công tiến trình sinh sản bằng
cách ngăn sự tạo ra nút tình ở loài muỗi đực. Nút này không thấy ở các loài
muỗi khác và vai trò của nút này trước kia chưa rõ. Nhưng toán nghiên cứu
của đại học hoàng gia cho thấy nút cần thiết để bảo đảm tinh trùng được tồn
trữ đúng chỗ trong bộ phận tồn trữ tinh trùng ở muỗi cái, như vậy trứng mới
thụ tinh được trong cuộc đời của muỗi cái. Trong phòng thí nghiệm, các nhà
khoa học có thể chận đứng sinh sản bằng cách ngăn không cho tạo nút này.
Theo lời của người cầm đầu nghiên cứu, trước kia người ta tưởng nút
này không cho những con đực khác gieo giống vào đó nữa. Nhưng họ khám
phá nút đóng vai trò quan trọng cho phép muỗi cái tồn trữ trứng đúng cách
bên trong cơ thể muỗi cái, điều này cần thiết cho sinh sản thành công. Lấy
nút này đi hay can thiệp vào tiến trình tạo nút tình sẽ làm cho giao hợp
không thành công. Sự khám phá này có thể dùng để phát triển phương pháp
mới kiểm soát giống muỗi Anopheles gambiae, giới hạn lan truyền bệnh sốt

rét. Các nhà khoa học không cho tạo ra nút bằng cách phá enzym chính làm
cho tinh dịch đông lại thành chất keo rắn.