Bí ẩn của sét hòn ppt

Bí ẩn của sét hòn
Trong đêm mưa sấm sét, một vật sáng loá hình cầu kích
thước bằng quả cam hay quả nho bay vụt cửa sổ vào nhà hay
lướt qua sân, chớp nhoáng trong vài giây, phá huỷ đồ đạc rồi
biến mất, để lại đằng sau một âm thanh và thứ mùi kỳ lạ. Đó là “nhận dạng”
sơ bộ của sét hòn
Séthònlàmột trongnhữnghiện tượng vậtlýchưa có lời giải thíchthoả đáng.
Nhiều người gắn chúng với maquỷ hay vật thể bay khôngxác định(UFO).Một số
nhà khoahọc khó tính xemchúnglà kết quả của ảo giác hay những sai lệch trong
hoạt động của các giácquan con người. Trên thực tế, séthònlà một hiện tượng tự
nhiênđã đượcquansát và miêu tả tỉ mỉ từ thời Hy Lạp cổ.
Theo ý kiến của McNally(đưa ra vào thập niên 1960), khoảng 5%dân số
trên trái đấtđã tậnmắt nhìnthấy sét hòn. Trongmột lá thư gửi Nhậtbáo Bưuđiện
London,Moris (1936) đã mô tả trường hợp sét hòn làm sôi cả một két nước.
“Bạn đồng hành” của sét
Phần lớn các quan sát được thực hiệnkhi có sấmsét. Đa phầnnhững séthòn
đó xuất hiện hầu như đồng thời với một tiasét đánh từ mây xuống đất. Chúng xuất
hiện cáchmặtđất vài mét. Cònkhi xuất hiện lúc không có sétđánh, chúng bay thấp
hơnnữa. Ngườita cũngquan sátđược những sét hòn baycao trên không và những
sét hòntừ một đám mây bay xuống mặtđất.
Không cứ phải tròn
Chúng thườngcó dạng hình cầu nhưngcũng cóhình dạng khác. Đườngkính
quả cầu thay đổi từ 0,01-1 m, trongđó thường gặplà đườngkính 0,1-0,2 m.Sét
hòncó nhiềumàu khác nhau,thông thường là màu đỏ,da cam vàmàuvàng. Chúng
khôngnhất thiết phải toả sáng rực rỡ nhưng cóthể nhìn thấy rất rõ dưới ánhsáng
ban ngày. Chúngthườnggiữ nguyên độ sáng và kích thướctrongsuốt thời gian
xuấthiện, tuy không hiếm trườnghợp có sự thay đổi.
Hành vi kỳ quặc
Sét hòn thường chuyển động theo phương nằm ngangvới vận tốc vài mét
một giây.Chúng có thể đứngyên trongkhông trung hoặc từ trên mâysà xuốngmặt
đất. Chúng ítkhi bay lênnhư trường hợpcác quả khí cầu nóngchuyển động trong

khôngkhí. Nhiều báocáo mô tả chúng tự xoaykhiđang chuyển động. Thỉnhthoảng
chúng chồmlên các đồ vật cứnghay trênmặt đất.
“Hành vi” củasét hòn là điều gây chú ý nhất đối với các nhàkhoa học. Không
giống các loại sét thông thường và các hiệntượng điện khác, nó không“chú ý”tới
dây dẫn, vật kimloại và nước hơn cácvật dụngkém hay không dẫn điện. Thay vào
đó là một hànhvi giống như được điều khiển bởi sự tò mò và trí thôngminhcỡ
loài vật: bay vòngquanhvà baytheo người, “khám phá”các cănphòng và treo giữa
khoảng không gần cácđồ vật như để “nhìn” cho rõhơn. Sét hòn thường bám vào
các đồ vật kimloại như hàng rào dây thép gai hay đường dây điệnthoại. Sau khi
bám,chúng thườngchuyển độngdọc theonhữngđồ vật này.
Tồn tại ngắn ngủi
Sét hòn thường có thời gian tồn tạikhông quá 5 giây.Một số ít trường hợp
tồn tại quámộtphút.
Ít ngườikhi quansát cảmthấy sức nóngcủa nhiệt. Tuy nhiên, nhiều séthòn
làm cháy đồ vật hay làm nóng chảy kimloại. Báocáo củaMcNally năm 1966mô tả
một sét hòn chạm vào bình nước cùngvới tiếng xèo xèo như khinhúngmột miếng
kimloạinungđỏ vào nước. Đôi khi,chúngphát raâm thanhnhư mộttiếnghuýtcòi.
Nhiều người ngửi thấymùi khác lạ,rất gắt và tươngphản, giốngnhư mùi ozone,
sulphurcháyhay oxit nitric.
Đột nhập như “thần”
Sét hòn thường vàonhà qua màn che hay ốngkhói. Đôi khi, chúngđộtnhập
qua cửa kính mà không làmvỡ kính. Cũng đã thấy trường hợpsét hòn xuấthiện
chínhtrong các toà nhà, có trườnghợp từ máy điện thoại. Sét hòn cũngcó thể xuất
hiện và tồn tại trong một cấutrúc toàn kim loại, ví dụ trong khoangmáy bay,như
một báo cáo củaUmannăm 1968.
Hoàn tất “chuyến du ngoạn”
Sét hòn phân rã theomột tronghai cách: im lặng hay kèm theomột tiếng nổ.
Phân rãgây nổ xảy ra rất nhanhvà kèm theo một tiếngnổ lớn.Phânrã im lặng có
thể xảy ra nhanh haychậm. Sau khiphânrã, thỉnhthoảngsét hòn để lại một chút
sương mù hay chất bã. Hiếm khiquan sát thấy một sét hòn phân rãthành hai hay

nhiều sét hòn nhỏ hơn.
Sét hòn khôngbao giờ xuất hiện ở vách núicao, các cao ốc haycác điểm cao
thường thu hút các loại sétkhác. Nó tới thămcác nôngdân và lảngtránh giớikhoa
học! Những điều này đã ủng hộ cho lý thuyết khả dĩ nhất về sét hòn: Soliton-Maser.
Trongsố các mô hìnhvề sét hòn, chỉ có lý thuyết của nhàvật lý NgaNobel
Pyotr Kapista (mô hìnhTrường điện từ tần số cao) là đượcnhiều người quantâm
chỉnhlý, bổ sung.Ban đầu, Kapitsacoisét hònlà sự phóng điện phiđiện cực, tạo ra
bởi các sóng đứng siêu cao tần UHF, nguồn gốc chưa rõ,tồn tại giữa mặt đất và
đám mây.
Trêncơ sở lý thuyếtnày, Giáosư PeterH. Handel,Đại học Missouri(Mỹ) đã
đưa ra lýthuyết Soliton-Maser năm1975. Theođó, sét hòn ngoài trời được tạo ra
bởi mộtmaserkhí quyểncó thể tích nhiều km3. Maser làthiết bị tạora sự khuếch
đại bứcxạ visóng, giống như laser là thiết bị tạo ra sự khuyếch đại ánh sáng.Trong
một số điều kiệnnhất định,masertạo ramột điện trườngđịnh xứ (hay soliton),
xuấthiện như một sét hòn quan sát được.
Nói cách khác, sét hòn là các soliton (các giả hạt) do masertạora trong
khôngkhí. Tuynhiên,một sự xuất hiệnnhư vậychưa được tạora trong phòng thí
nghiệm.
Có ba lý giải ủng hộ cho Lý thuyết Soliton-Maser:
Đầu tiên, sét hònkhônghề có mặt tại cácvách núicao, nhà cao tầnghay các
điểm cao thường thuhút cácloại sét khác. Chínhđiềuđó khiếnnhiều người nghi
ngờ sự tồn tại của chúng. Tuy nhiên, theo lýthuyết Soliton-Maser, các vùngkhông
gian chật hẹpbên cạnh các cấu trúc độ cao lớn như thế là không thích hợp cho sự
xuấthiện sét hòn. Ngượclại, khisét đánhxuống cánh đồngvắng, trườngtác động
cao 3 kmvà rộngtới 10 km.Đó là lý do sét hòn giữ được bí mật của mình: Nó tìm
gặp các nông dân và rời xa những nhà khoa học!
Thứ hai, sét hònvô hại trong khoang máy bay, tàu ngầm hay trongnhững
ngôi nhà có cấu trúc dẫn điện.Theo lýthuyết Soliton-Maser,nănglượngcủa maser
trong các cấu trúc đó chỉ khoảng 10jun, sovới mứchàng tỷ junngoài trời, nên
khôngnguy hiểm đối với con người.

Thứ ba, sét hòn ngoài trời thường kết thúc bằngmộtvụ nổ mạnh,đôi khi có
sức phá hoại ghê gớm.Điều đặcbiệt là các đồ vật có tínhdẫn điện chịutác động
mạnhhơn rất nhiều sovới vật không dẫn điện.
Ngoài ra, lýthuyết trêncòn được ủnghộ bởi nhữngthí nghiệm về phóng
điện UHF củahai nhà nghiên cứusét hònOhtsukivà Ofuruton tại ĐH Kỹ thuật
hàng không, Nhật Bản và của các nhà khoahọctại Trungtâm khoahọcKurchatov,
nước Nga,bắt đầu từ những nămđầuthập niên 90.
Nhầm lẫn vô hại
Sét hòn và ngọn lửa St.Elmo(ngọn lửa của Thánh Elmo)thường đượcđánh
đồngvới nhau một cách sailầm.LửaSt. Elmo là sự phóng điện từ một vật dẫn có
đầu nhọn khiếncho mật độ điện tích tăng cao, dẫn tớisự phóng điện do có điện
trường mạnh.Giống như séthòn, lửa St. Elmocó dạng hìnhcầu. Nhưngkhông
giống sét hòn,ngọn lửa này vẫn tiếp xúc vớivật dẫn, mặc dù cókhi nó dichuyển
dọc vật dẫn.Hơn nữa, lửa St. Elmo có thời giansốnglớn hơn sét hòn rấtnhiều.