Dạy Ngữ Văn bằng giáo án điện tửĐôi điều trao đổi docx

Dạy Ngữ Văn bằng giáo án điện tử-
Đôi điều trao đổi
1. Theo một nghĩa tương đối: dạy học bằng giáo án điện tử (GAĐT) là
một hình thức dạy học tiên tiến và do khả năng lưu trữ, tích hợp, thể hiện
thông tin nhanh, đa dạng, cho phép đẩy mạnh sự tương tác giữa thầy và trò,
dẫn đến sự thay đổi sâu xa về hình thức của dạy và học. Sau hơn một năm
thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ thông tin
(CNTT) trong nhà trường phổ thông, chúng tôi nhận thấy, việc dạy bằng giáo
án điện tử (GAĐT) đối với môn Ngữ Văn hay các phân môn khác đều đem lại
những hiệu quả nhất định. Nếu được đầu tư cẩn thận, phương pháp này sẽ
tạo hứng thú cho học sinh, đặc biệt là khi giảng những nội dung có minh hoạ
bằng tranh ảnh, âm thanh, sơ đồ, biểu bảng Mặt khác, việc trình diễn nội
dung bài dạy bằng màn hình vừa mới lạ đối với học sinh vừa giúp cho giáo
viên tiết kiệm một lượng lớn thời gian ghi bảng, giáo viên sẽ sử dụng thời
gian đó vào việc mở rộng vấn đề, liên hệ những kiến thức bên ngoài góp
phần làm cho bài học phong phú, sinh động, sâu sắc hơn
Cái được lớn nhất ở mỗi tiết giảng bằng giáo ánđiện tử chính làmột lượng
lớn kiếnthức,hình ảnhtrựcquan sinh động được chuyển tảiđến các emhọc sinh.
Nó khôngnhững giúp cho tiết học trở nênlôi cuốn hơn mà còn hạn chế việc GV bị
cháygiáo án vì thời gian được kiểm soát bằng máy. Nếu như trong mỗi tiết học
thông thường,giáo viên phải dành khá nhiều thời gian để treo tranh ảnh,thao tác
các hoạtđộng thínghiệm thì trong tiết học có sử dụng giáo án điện tử, những
chuyện đó chỉ cần thao tác trong giây lát. Sự giải phóng đôi tay chocả giáo viên và
học sinhcho phép các em cóthể tương tác nhiều hơn với thầy côgiáo, làmnâng
cao hiệu quả giờ học. Ngoài ra, về phương diện sức khoẻ, giảng dạy bằng GAĐT sẽ
giúpGV tránh được bụiphấn và hạn chế những căn bệnhthường thấy do ảnh
hưởngcủa nghề nghiệp tạo nên.
Rõ ràng, hiệu quả của phươngpháp giảng dạymới bằnggiáo án điện tử là
khôngthể phủ nhận.Tuy vậyCNTT khôngphải là tất cả, CNTTkhôngthể thay thế
được người thầy.Như chúng tôi đã nói ở trên, nó chỉ giúp người thầy thay đổi cách
chế biến để có những "mónăn" ngonvà bổ dưỡng - những bài học hấp dẫn, lý thú.

Nếu quálạm dụng CNTT(ở đây chúng tôi muốn đề cập đến việc quá phô diễn kỹ
năng tinhọc,sử dụng nhữnghiệu ứng, những kỹ xảo khôngcần thiết) thì những
"mónăn" ngon và bổ dưỡngấy sẽ không còn nữa, học sinhsẽ khôngcó khả năng
cảm thụ vẻ đẹp củangôn từ vănchương mà chỉ chú tâm đếnphần trìnhdiễn kỹ
thuật tin học.
2. Quathực tế dự giờ thể nghiệm của các đồng nghiệp, chúngtôi nhận thấy khá
nhiều điều bất cập:
Thứ nhất, vănchương hấpdẫn ngườiđọcbởi tính hình tượng, tính gợi
hình gợi cảm của nó. Dạyđúng chưa phải làcái đích của môn văn mà còn phải dạy
sao cho có hồn, cho sinh động, cho hay. Sau mỗi giờ học văn, người học ít nhiều
thỏa mãn được loại khoái cảm đỉnh cao này, khi ấy họ sẽ tự tìm đến văn chương
hơnlà épbuộc. Nhà vănkhôngcócảmhứngkhông thể cótácphẩm,người dạyvăn
thiếu độ rung của tâm hồn thì tiết giảng khó thành công. Thế nhưng, khi sử dụng
GAĐT, phần lớn các giáo viên mà chúng tôi được dự hầu như bị phụ thuộc hoàn
toàn vào màn hình máy tính,"vậtlộn" với màn hình, thực hiện những thao tác đơn
giản đến mức đơn điệu là: Click chuột - diễn giải - Click chuột Các em HS vốn lâu
nay đã quen với việc các thầy cô dạy dưới hình thức giảng - đọc - chép thì nay các
em như được đi trên mây, trêngió. Nhiều em tâmsự: "Tiết học thì sống động thật
nhưngchữ chạynhanhquáchúng emkhôngghi bài được". Học sinhthì cắm cúi ghi
chép vì sợ thầy chuyểnsang trangkhác.Cuối cùng dẫn đến một tiết dạy rờirạc,xơ
cứng;học sinh không cảmnhận được nét đặcsắc của văn bản
Thứ hai, dạy văntrước hết phảitruyền chođượccái thần,cái hồncủa
văn chương. Trước đây dạy văn chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình,
diễn giảng để truyền chất văn từ thầy sang trò; thầy khơi gợi nhều liên tưởng
tinh tế,thú vị. Nay chuyển trung tâm về phía người học, người dạychỉ đóng vai
trò hướng dẫn, "đỡ đầu" cho người học. Các phương tiện dạy học hiện đại được
huy động tối đa, cứ ngỡ như thế chắc chắn chất lượng sẽ được nâng lên, vượtxa
ngày trước, nhưnghiệu quả lai không như ý muốn.
Tự thân phương pháp không giải quyết được vấn đề nếu nó không
phù hợp với đặc trưng đối tượng. Chẳng hạn, sử dụng máy chiếu phụ trợ cho

giảng dạy văn học dân gian (nhất là phần ca dao dân ca) sẽ rất thành công, bởi
đặc trưng của nó là loại nghệ thuật đa chức năng: người dạy có thể làm sống lại
không gian diễn xướng bằng hình ảnh trên màn hình. Hay dạy các tiết tập làm
văn, trả bài hoặc bài tiếng Việt, sử dụng GAĐT có tác dụng lớn trong việc tiếp
nhận của học sinh. Nhưng khi dạy các tiết đọc văn, nếu lạm dụng máy chiếu có
khi lại phản cảm.Thông điệp văn chương vọng từ con chữ, gợi trí tưởng tượng
chứ khôngthể hìnhảnhhóa bằngđườngnét trênmànhìnhđược. Thúthực,được
dự nhiềutiết đọc văntheophương phápmới;ngoàimộtsố íttiết thành công, còn
lại tôi cứ tự phân vân: không biết người ta dạy văn hay trình chiếu hình ảnh cho
văn, chất văn tỏa ra từ ngôn từ bay đi đâu hết; bước ra khỏi phòng học mà lòng
cứ nhẹ tênh, bao nhiêu hồn cốt củatác phẩm văn chươngtìm mãi mà chẳngthấy
đâu, mặc dù trong các tiết dạy bằng GADĐT, giáo viên luôn cố gắng sử dụng
những tranh ảnh minh hoạ trực quan (có giáo viên khi giảng bài "Tấm Cám" đã
sử dụnghơn26 hìnhảnh khiếnchohọcsinhchỉ tậptrung chờ xemảnhvàxem
mà ítchú ý lĩnh hội nội dungbàigiảng).
Thứ ba,khisoạnGAĐT,giáoviênbiên soạnthườngkhôngcósự phân
định rạchròi giữanội dunggiảngvà nộidung họcsinhcầnghichép.Giáoviêncứ
"chiếu" kiến thức ngồnngộn lênmànhìnhmà không cóquy ước nàođể họcsinh
nắm bắt kiến thức. Điều này dẫn đến tình trạng học sinh ghi chép mải miết mà
không sao ghi kịp, ghi ý phụ mà bỏ mất ý chính là chuyện thường. Ngoài ra, một
số giáo viên còn sử dụng các kiểu hiệu ứng cho chữ "nhảy múa lung tung" khiến
học sinh không tậptrung học đượcmàcứ lo xem chữ. Có nhiều tiết học,ngay cả
những tiết thao giảng, giáo viên giảng trên GAĐT rất hay, tương tác giữa thầy và
trò rất tốt, học sinh tham gia và hiểu rõ bài học. Nhưng khi hết tiết học, xem lại
tập vở thì học sinh ghi lạikiến thức đã họckhôngđược bao nhiêu.Cónhững học
sinh không biết phần nào phải ghi, phần nào không ghi, nên trang vở để trống.
Điều này dẫn đến ba hậu quả: học sinh không nắm tổng quát được bài học, khó
học bài và mau quên các kiến thức đã thu được khinghe giảng.
3. Thật ra, để chuẩn bị cho một bài giảng bằng giáo án điện tử là chuyện không hề
đơngiản chútnào.Ngoài việcđòihỏiGVcómộtkiếnthứcnhất địnhvề tin họcnhư

sử dụng thành thạo phần mềm Power Point thì nó còn yêu cầu GV phải có khả
năng vận dụng hợp lý giữa việc trình bày bài giảng một cách khoa học gắn với
phương pháp sư phạm. Để giờ dạy bằng GAĐT đạt hiệu quả, ta phải giải quyết khó
khăn của học sinh ngay từ người thầy và giải quyết ở ba khâu: soạn GAĐT,trình
chiếu giáo án vàhướng dẫn học sinh ghi chép.
a. Soạn giáo án:
Mỗilớp học cótrung bìnhtừ 40-50 học sinh.Trong khiđó các tiết dạy GAĐT
thường phải tắt bớtđèn, đóngbớt cửa sổ hay kéo rèm hạn chế ánh sáng trời để
ảnh trênmàn rõhơn.Như vậy, những họcsinh ngồi ở các dãy cuối lớp hay những
học sinhmắt kém sẽ khókhăn khi quan sát hìnhảnh, chữ viết hay côngthức trên
màn chiếu. Do đó để học sinhcó thể ghi chép được bài họcchính xác từ màn chiếu,
giáo viênkhisoạn giáoán trên PowerPointcần chú ý một số nguyên tắc về hình
thức sau:
-Về màu sắc của nền hình: cần tuânthủ nguyên tắc tương phản
(contrast),chỉ nên sử dụng chữ màu sậm (đen, xanhđậm, đỏ đậm )trên nền trắng
hay nền màu sáng.Ngược lại, khi dùngmàunền sậm thì chỉ nên sử dụng chữ có
màu sáng hay trắng.
-Về font chữ: chỉ nên dùng các fontchữ đậm, rõ và gọn(Arial,Tahoma,
VNI-Helve ) hạn chế dùng các font chữ có đuôi (VNI-times )vì dễ mất nét khi
trìnhchiếu.
-Về size chữ: giáo viên thường muốn chứa thậtnhiều thôngtintrên
một slidenên haycó khuynh hướng dùng cỡ chữ nhỏ. Thựctế, trong kỹ thuật
video, khichiếu trên mànhình TV (25inches)cho vài người xemhay dùngmáy
chiếuProjector chiếu lên màn cho khoảng 50 ngườixem thìsize chữ thíchhợp
phải từ cỡ 28 trở lên mới đọc rõ được.
-Về trình bày nội dung trên nền hình:giáo viên không nên trình bày nội
dungtràn lấp đầy nền hìnhtừ trên xuốngtừ trái qua phải,mà cần chừa ra khoảng
trống đều hai bênvà trêndưới theo tỷ lệ thích hợp (thường là 1/5), để đảm bảo
tính mỹ thuật, sự sắc nét và không mất chi tiếtkhi chiếu lên màn. Ngoài ra, những
tranh,ảnh hayđoạn phimminhhọa dù haynhưngmờ nhạt, khôngrõ ràng thì cũng

khôngnên sử dụng vì không có tác dụng cung cấp thôngtin xác định như ta mong
muốn.
b.Trình chiếu GAĐT
Khi giáo viên trình chiếu PowerPoint, để học sinhcó thể ghi chép kịp thì nội
dungtrong mỗi slidekhông nênxuất hiện dày đặc cùng lúc. Ta nênphân dòng hay
phân đoạn thíchhợp, choxuất hiện theo hiệu ứng thời giantương ứng. Trường
hợp cónội dung dài mà nhất thiết phải xuất hiện trọn vẹn cùnglúc, ta trích xuất
từng phần thíchhợp để giảng, sau đó đưa về lại trang có nội dung tổngthể, học
sinh sẽ dễ hiểu và dễ chép hơn.
c.Hướng dẫn học sinh ghi chép
Trongtiết học, học sinhphải có sẵn trước mặt sách giáo khoa quy định của
Bộ GD&ĐT và dùng vở để ghi chép. Khi trình chiếu Power Point và giảngbài, giáo
viên hướng dẫn học sinh cáchghi bài học vào vở như sau:
a- Nhữngkiếnthứccăn bản,thuộc nộidunggiáokhoaquyđịnhsẽ nằmtrong
các slide có ký hiệu riêng. Ví dụ kýhiệu (@, đặt ở góc trên bên trái). Họcsinh phải
chép đầy đủ nội dung trong các slide này. Tập hợp nội dung các slide có ký hiệu
riêng tạo nên kiến thức yêu cầu tối thiểucủa tiết học.
b - Những nội dung có tính thuyết minh, minh họa, mở rộng kiến thức sẽ
nằm trong các slide khác,không cóký hiệu riêng. Với những slide này, học sinh tự
chọn họcnộidung để chép tùy theo sự hiểu bài của mình.
c- Với những kiến thức căn bản nhưng khádài, nếu chép hết sẽ ảnh hưởng
đến tiếnđộ của tiết học, sau khigiảng xonggiáo viên hướng dẫn học sinh đánh dấu
trong sách giáo khoađể về nhà chép (học sinhsẽ chừa khoảng trống thích hợp).
theo quy luật sáng tạo. Đổi mới phương pháp là tất yếu nhưng mọi đổi mới
đều phải cókế thừa,phải phù hợp vớiđặctrưng từng môn học.Trênđâylànhững
nhận định ban đầu của chúng tôi về việc dạy Ngữ Văn ở trường PT bằng GAĐT.
Phảithấy rằng,bêncạnhnhữngưu điểmthiếtthực,GAĐT vẫncònkhôngítbất cập
như đã trình bày. Có thể đây chỉ là những khía cạnh nhỏ mà chúng tôi ghi nhận
được.Mong các đông nghiệpcùng những người làm công tác quản lý giáo dục hãy
quan tâm hơn nữa vấn đề này để tiết dạy Ngữ Văn ở trường PT nói riêng và các

phân môn khác nói chung, ngày càng đặcsắc,chất lượng hơn.