Báo cáo nghiên cứu khoa học: "CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH NÔNG NGHIỆP TỈNH GIA LAI - HIỆN TRẠNG VÀ PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH" pdf

C CU KINH T NGNH NễNG NGHIP
TNH GIA LAI - HIN TRNG V PHNG HNG
CHUYN DCH
THE AGRICULTURAL ECONOMIC DEVELOPMENT
OF GIA LAI PROVINCE CURRENT SITUATION AND ORIENTATION


NGUYN HNG C
Trng i hc Kinh t, i hc Nng


TểM TT
Trong s phỏt trin kinh t núi chung v phỏt trin kinh t nụng nghip núi riờng, Gia Lai cng
nh cỏc tnh khu vc Tõy Nguyờn ang ng trc mt thc t l thiu mt s n nh cn
thit. Mt trong nhng nguyờn nhõn rt c bn ca tỡnh hỡnh trờn l s lc hu v trỡnh sn
xut v s bt hp lý trong c cu kinh t nụng nghip mc dự ó bc u c iu chnh.
Rừ rng l s lc hu tng i ca Gia Lai so vi cỏc tnh, thnh khỏc; s bt n nh v
kinh t, chớnh tr xó hi cho thy cn phi cú s tớnh toỏn li c cu kinh t nụng nghip theo
mt hng cú hiu qu hn. Bi vit ny nhm xem xột, ỏnh giỏ tng quan v hin trng c
cu kinh t nụng nghip, suy ngm v gúp thờm mt cỏch nhỡn v phng hng c bn cho
s chuyn dch c cu kinh t nụng nghip ca tnh Gia Lai, mt tnh m sn xut nụng
nghip cú li th v ang l ngnh kinh t ch yu.

ABSTRACT
In the economic development in general and the agricultural economic development in
particular, Gia Lai as well as other provinces of Western Highlands is facing with a necessary
stability. One of the basic causes of such a situation is the backward level of production and
the unreasonable structure agricultural economy in spite of initial adjustments. Obviously, the
backwardness of Gia Lai compared with other provinces, the economic, political and social
instability indicate that we need to re-organize the structure of agricultural economy in an
effective way. This article focuses on considering and evaluating the current economic

situation, and providing a view on the basic orientation for the agricultural economic change in
Gia Lai, where agricultural production is an advantage and a major economic field.



T VN ệ
Xỏy dổỷng cồ cỏỳu kinh tóỳ hióỷn õaỷi, hồỹp lyù, coù hióỷu quaớ
cao laỡ mọỹt trong nhổợng nọỹi dung troỹng yóỳu cuớa quaù trỗnh Cọng
nghióỷp hoaù, Hióỷn õaỷi hoaù ồớ nổồùc ta. Sổỷ laỷc hỏỷu cuớa cồ
cỏỳu kinh tóỳ noùi chung vaỡ cồ cỏỳu nọng nghióỷp noùi rióng õang
laỡ mọỹt trong nhổợng caớn trồớ lồùn õọỳi vồùi sổỷ phaùt trióứn cuớa
nhióửu õởa phổồng. Chuyóứn sang nóửn kinh tóỳ thở trổồỡng coù sổỷ
quaớn lyù cuớa Nhaỡ nổồùc, õởnh hổồùng XHX; gừn lióửn vồùi quaù
trỗnh phaùt trióứn cuớa LLSX trong nọng nghióỷp; sổỷ chuyóứn bióỳn
cuớa nóửn kinh tóỳ trong thồỡi kyỡ CNH, HH; taùc õọỹng cuớa quaù
trỗnh khu vổỷc hoaù, toaỡn cỏửu hoaù tỏỳt yóỳu dỏựn õóỳn sổỷ chióửu
chốnh vóử cồ cỏỳu kinh tóỳ nọng nghióỷp. Chuyóứn dởch cồ cỏỳu kinh
tóỳ noùi chung vaỡ chuyóứn dởch cồ cỏỳu nọng nghióỷp noùi rióng laỡ
mọỹt yóu cỏửu khaùch quan, laỡ con õổồỡng õóứ khai thaùc trióỷt õóứ
nhổợng lồỹi thóỳ vóử taỡi nguyón, lao õọỹng, õaùp ổùng nhổợng nhu
cỏửu cỏỳp baùch vóử an ninh lổồng thổỷc, nhu cỏửu nguyón lióỷu cho
CNH, goùp phỏửn tờch luyợ vọỳn, taỷo thở trổồỡng cho cọng nghióỷp
v l cå såí âãø äøn âënh kinh tãú, chênh trë, x häüi, âang l
mäüt trong nhỉỵng váún âãư nọng ca Gia Lai v Táy Ngun. Nãúu
so sạnh våïi giai âoản trỉåïc âáy, ngnh kinh tãú näng nghiãûp
ca Gia Lai â cọ nhỉỵng thay âäøi låïn lao c vãư kh nàng
sn xút v cå cáúu nhỉng dỉåìng nhỉ sỉû thay âäøi âọ váùn tiãưm
áøn mäüt sỉû thiãúu bãưn vỉỵng v kẹm hiãûu qu. Váún âãư âàût ra
l cå cáúu kinh tãú ngnh näng nghiãûp hiãûn nay âang váûn âäüng
theo xu hỉåïng no? Xu hỉåïng áúy cọ ph håüp hay khäng? Cáưn

âënh hỉåïng v tiãúp tủc âiãưu chènh nhỉ thãú no âãø hỉåïng tåïi
mäüt cå cáúu cọ hiãûu qu cao.

1. THỈÛC TRẢNG CÅ CÁÚU NGNH KINH TÃÚ NÄNG NGHIÃÛP GIA LAI
Gia Lai l mäüt tènh nàòm åí phêa Bàõc Táy Ngun våïi diãûn
têch tỉû nhiãn l 15.495,71km
2
, diãûn têch âáút näng nghiãûp l
338.203 ha, trong âọ chiãúm tåïi 33% âáút â bazan thêch håüp våïi
nhiãưu loải cáy träưng, nháút l cáy cäng nghiãûp. Täøng diãûn
têch rỉìng l 757.675 ha våïi nhiãưu loải lám âàûc sn. Ngưn
nỉåïc däưi do våïi cạc hãû thäúng säng Ba, Sã San, Sãrãpäk, Biãøn
Häư, cạc cäng trçnh thu âiãûn Ialy, Ayun Hả Nhçn chung, ti
ngun âáút âai, ngưn nỉåïc, khê háûu, hãû thäúng âäüng, thỉûc
váût cho phẹp Gia Lai cọ thãø phạt triãøn mäüt nãưn näng nghiãûp
khạ ton diãûn. Trong nhỉỵng nàm qua, näng nghiãûp váùn l ngnh
kinh tãú ch úu ca Gia Lai. Våïi viãûc thỉûc hiãûn cạc chỉång
trçnh phạt triãøn kinh tãú: âáøy mảnh CNH, HÂH näng nghiãûp, näng
thän; chỉång trçnh 135, 327; chênh sạch âënh canh, âënh cỉ näng
nghiãûp â cọ nhỉỵng bỉåïc phạt triãøn måïi. Trçnh âäü phạt
triãøn, nàng sút, sn lỉåüng näng nghiãûp â tàng lãn âạng kãø,
cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp â cọ sỉû chuøn âäøi theo hỉåïng
têch cỉûc. Tuy váûy, nhỉỵng kãút qu trãn chỉa â sỉïc âãø âỉa Gia
Lai thoạt khi tçnh trảng cháûm phạt triãøn. Cọ thãø tháúy
âiãưu ny åí mäüt säú chè tiãu so sạnh sau âáy:
So sạnh mäüt säú chè tiãu ca Gia Lai våïi mỉïc trung bçnh
ca khu vỉûc Táy Ngun
v c nỉåïc (nàm 2000) [1]
Chè tiãu Âån vë Gia Lai Táy Ngun C
nỉåïc

1. GDP/ngỉåìi 1000 â 2.765 3.196 5.736
2. Giạ trë xút
kháøu/ng
USD/
ngỉåìi
61,5 113,7 183
3. SL lỉång thỉûc quy
thọc
Kg/ ngỉåìi 235,7 298 453
4. T lãû thu NS/ GDP % 9,4 7 23,2
5. Säú mạy âiãûn
thoải/100 dán
Mạy 2,1 2,7 4
6. Säú bạc sé/ 1 vản
dán
BS/ 1vản
dán
2,8 2,7 4,7

Âãø xem xẹt cå cáúu kinh tãú ca ngnh näng nghiãûp trỉåïc
hãút chụng ta hy xem xẹt cå cáúu kinh tãú ca tènh. Cå cáúu
kinh tãú ca Gia Lai nhçn chung váùn l mäüt cå cáúu lảc háûu,
mang nàûng tênh cháút ca mäüt nãưn kinh tãú thưn näng. So våïi
cå cáúu kinh tãú chung ca c nỉåïc, näng nghiãûp Gia Lai cn
chiãúm t lãû quạ cao so våïi cäng nghiãûp v dëch vủ. Âiãưu
ny cho tháúy trỉåïc màõt v kãø c láu di, näng nghiãûp váùn
l ngnh säú mäüt ca tènh.
Cå cáúu kinh tãú ca tènh Gia Lai (1994 - 2003) [2]
Âån vë tênh: %
Cå cáúu 1994 1996 2000 2002 2003

Täøng säú 100 100 100 100 100
Näng nghiãûp 58,3 51,8 57,9 55,7 53,9
Cäng nghiãûp 12,8 22,2 19,6 17,7 20,6
Dëch vủ 28,9 26,0 22,5 26,6 26,5

Bng säú liãûu trãn cho tháúy trong 10 nàm qua näng nghiãûp
váùn l ngnh chiãúm ch úu. Sỉû chuøn dëch cå cáúu kinh tãú
â theo hỉåïng gim dáưn t trng näng nghiãûp, tàng dáưn t
trng cäng nghiãûp nhỉng täúc âäü tỉång âäúi cháûm v cn khạ xa
so våïi mủc tiãu ca tènh l gim t trng ca näng nghiãûp
xúng cn khong 42% vo nàm 2010. Âạng chụ l t trng
ca ngnh cäng nghiãûp cọ xu hỉåïng tàng nhỉng khäng äøn âënh
trong khi âọ t trng ngnh dëch vủ lải gim, âiãưu ny cho
tháúy r nhỉỵng nh hỉåíng ca nãưn kinh tãú tỉû cung, tỉû cáúp
cn khạ cao.
Thỉûc trảng cå cáúu ngnh näng nghiãûp Gia Lai hiãûn nay nhỉ
thãú no? Trỉåïc hãút chụng ta xem xẹt bng säú liãûu sau:
Giạ trë sn xút v cå cáúu ngnh näng nghiãûp. [2]
1996 2000 2003

GTSX
(Tr.â)
%
GTSX
(Tr.â)
%
GTSX
(Tr.â)
%
Ton ngnh 1.272.960

100 3.144.93
2
100 4.063.29
6
100
Näng nghiãûp 1.147.473

90,14 3.035.04
9
96,50 3.926.53
6
96,63
Lám nghiãûp 123.887 9,74 108.121 3,44 133.923 3,30
Thu sn 1.600 0,12 1.762 0,06 2.837 0,07

Tçnh hçnh trãn cho tháúy giạ trë sn xút ca näng - lám -
thu sn âãưu tàng qua cạc nàm, trong âọ näng nghiãûp tàng bçnh
qn hng nàm khong 3,45%, lám nghiãûp tàng bçnh qn 0,02%,
thu sn tàng bçnh qn 1,10%. Täúc âäü tàng trỉåíng ny l khạ
cháûm so våïi mỉïc bçnh qn ca c nỉåïc. Tuy nhiãn xẹt vãư cå
cáúu, näng nghiãûp chiãúm t trng ráút cao v váùn cọ xu hỉåïng
tàng lãn trong khi âọ t trng ca lám nghiãûp v thu sn
cọ xu hỉåïng gim mảnh. Cå cáúu ny phn ạnh sỉû lảc láûu
ca näng nghiãûp v máút cán âäúi nãúu so sạnh våïi tiãưm nàng
lám nghiãûp ca Gia Lai. Cọ nhiãưu ngun nhán khạch quan ca
tçnh hçnh trãn nhỉ chênh sạch âọng cỉía rỉìng, gim sn lỉåüng
khai thạc gäù, sỉû biãún âäüng liãn tủc våïi biãn âäü cao ca
giạ c cạc màût hng näng sn ch úu nhỉng cå bn váùn
l do tàng quạ nhanh diãûn têch träưng c phã mäüt cạch tỉû

phạt lm cho diãûn têch rỉìng bë thu hẻp, trçnh âäü sn xút
näng nghiãûp cn úu kẹm, âäüc canh. Màût khạc, cäng tạc âiãưu
hnh chè âảo ca cạc cáúp chênh quưn âëa phỉång chỉa âi sạt
våïi mủc tiãu chuøn dëch, thiãúu linh hoảt, cn nhiãưu hản
chãú v lụng tụng. Dỉåïi âáy chụng ta s âi sáu vo phán têch
cå cáúu ca cạc ngnh trong näüi bäü ngnh näng nghiãûp.
* Cå cáúu ngnh näng nghiãûp (träưng trt v chàn ni)
Näng nghiãûp theo nghéa hẻp bao gäưm träưng trt v chàn
ni. Trong täøng thu tỉì näng nghiãûp, ngnh träưng trt váùn l
ngnh ch úu, chàn ni chè chiãúm t lãû tháúp.
Cå cáúu giạ trë träưng trt v chàn ni [2]

1994 1996 2000 2002 2003
GTSX näng nghiãûp
(Tr.â)
771.282 1.147.4
73
3.033.0
49
3.509.0
39
3.926.3
56
Träưng trt (%) 79,20 84,80 93,30 93,60 94,40
Chàn ni (%) 20,80 15,20 6,70 6,40 5,60

Nhỉ váûy trong 10 nàm, tỉì 1994 âãún 2003 t trng ca
ngnh träưng trt khäng ngỉìng tàng nhanh v tỉång ỉïng l sỉû
gim mảnh t trng ca ngnh chàn ni. Sỉû biãún âäøi tỉång
quan t lãû trãn l báút håüp l våïi xu hỉåïng phạt triãøn

tiãún bäü ca näng nghiãûp, nháút l trong âiãưu kiãûn Gia Lai l
tènh cọ kh nàng däưi do vãư âäưng c, ngun liãûu v cäng
nghiãûp chãú biãún thỉïc àn gia sục, gia cáưm. Chàn ni r rng
l chỉa âỉåüc nháûn thỉïc l mäüt lénh vỉûc quan trng, cáưn
phi âáưu tỉ phạt triãøn thnh mäüt trong nhỉỵng lénh vỉûc sn
xút hng hoạ ch úu.
Trong näüi bäü ngnh träưng trt, trong thåìi gian qua, diãûn
têch, sn lỉåüng v giạ trë sn xút âãưu tàng nhanh. Chè riãng
diãûn têch cáy träưng â tàng tỉì 157.448 ha nàm 1994 lãn 338.203
ha nàm 2003, gáúp 2,15 láưn. Cå cáúu cáy träưng â cọ sỉû thay
âäøi theo chiãưu hỉåïng têch cỉûc: diãûn têch cáy hng nàm tỉì
75,9% nàm 1994 â gim xúng 54,5% nàm 2003, trong khi âọ diãûn
têch cáy láu nàm cng thåìi k â tàng tỉì 24,1% lãn 45,5%.[3]
Trong cå cáúu cáy träưng hng nàm, diãûn têch ngä, sàõn, lụa
nỉåïc âãưu tàng nhanh, gáưn gáúp âäi thåìi k 1994, chiãúm 38%
diãûn têch gieo träưng. Cáưn tháúy r ràòng, Gia Lai khäng cọ thãú
mảnh vãư träưng lụa do âọ chè nãn nãn táûp trung vo ngä lai,
sàõn, chè duy trç träưng lụa nỉåïc åí nhỉng nåi cọ âiãưu kiãûn
thûn låüi, cọ kh nàng thu låüi täút, âäưng thåìi gim v
tiãún tåïi xoạ b diãûn têch träưng lụa cản, nàng sút tháúp
v báúp bãnh. Tỉì 1995 tåïi nay bçnh qn mäùi nàm â gim
khong 1.625 ha lụa cản. Cng våïi viãûc âỉa cạc giäúng cáy
träưng måïi, ạp dủng k thût måïi vo canh tạc, nàng sút,
sn lỉåüng cáy träưng â tàng lãn âạng kãø (vê dủ lụa nàng
sút tàng 31%, sn lỉåüng tàng 59%; ngä lai nàng sút tàng 136%,
sn lỉåüng tàng 753% so våïi nàm 1995[3]. Kãút qu trãn gọp pháưn
quan trng cho viãûc âạp ỉïng nhu cáưu lỉång thỉûc tải chäù, tàng
ngưn näng sn hng hoạ v ngun liãûu cho cäng nghiãûp chãú
biãún.
Cáy cäng nghiãûp ngàõn ngy ca Gia Lai trỉåïc âáy váùn táûp

trung ch úu l mêa våïi diãûn têch canh tạc khong 15.543 ha,
tàng gáúp 4,3 láưn nàm 1994. Gáưn âáy, tènh â âỉa thãm mäüt säú
loải cáy träưng måïi nhỉ bäng, dỉïa Cayen nhàòm âa dảng hoạ
cáy träưng, thay thãú cạc loải cáy träưng cọ hiãûu qu kinh tãú
tháúp sang cạc loải cáy träưng cọ hiãûu qu cao hån. Âáy l
mäüt hỉåïng âi âụng tuy nhiãn do giạ c chỉa äøn âënh, thiãúu
biãûn phạp cáưn thiãút âãø thục âáøy nãn kãút qu cn hản chãú.
Diãûn têch bäng måïi chè âảt hån 5000 ha, dỉïa 180 ha.
Trong cå cáúu cáy träưng láu nàm, c phã l cáy cäng nghiãûp
cọ giạ trë hng hoạ låïn, cọ låüi thãú so sạnh ca tènh.
Diãûn têch c phã nàm 1994 måïi chè l 8.295 ha â tàng lãn
81.037 ha nàm 2000, gáúp gáưn 10 láưn, chiãúm tåïi 24% diãûn têch
gieo träưng [4]. Tuy nhiãn pháưn låïn diãûn têch nọi trãn lải l
träưng c phã väúi (95%) vç váûy hiãûu qu kinh tãú khäng cao.
Trong nhiãưu nàm liãưn, giạ c phã gim mảnh, thë trỉåìng khäng
äøn âënh nãn viãûc träưng måïi gim. Diãûn têch c phã bàõt âáưu
thu hẻp dáưn, nàm 2003 gim xúng cn 77.531 ha. Giạ c tháúp
â nh hỉåíng nghiãm trng tåïi viãûc thu häưi väún âãø tàng âáưu
tỉ thám canh. Tçnh hçnh trãn büc Gia Lai phi tênh âãún viãûc
tênh toạn diãûn têch c phã håüp l, kçm hm viãûc gia tàng
diãûn têch tỉû phạt. Chuøn âäøi cáy träưng âäúi våïi diãûn têch
c phã kẹm hiãûu qu, gim båït diãûn têch c phã väúi âãø tàng
diãûn têch c phã ch. Quạ trçnh chuøn âäøi ny l ph håüp
âãø phạ thãú âäüc canh cáy c phã, dáưn tiãún tåïi mäüt cå cáúu
cáy träưng âa dảng hoạ, gàõn våïi kinh tãú thë trỉåìng.
Cao su l cáy thêch nghi våïi âáút âai, khê háûu phêa Táy ca
tènh, l cáy cọ giạ trë kinh tãú khạ cao, nháút l trong vi
nàm gáưn âáy. Nàm 2003, diãûn têch cao su ca tènh âảt 57.307 ha,
gáúp gáưn 3 láưn nàm 1994, chiãúm 17% diãûn têch gieo träưng. Nàng
sút tỉång âäúi cao tỉì 15 - 17 tả m khä/ ha/ nàm. Âáy l cáy

cọ thãø âáưu tỉ phạt triãøn thãm.
Cáy tiãu cng l mäüt trong nhỉỵng thãú mảnh ca Gia Lai.
Tỉì 1994 âãún 2003, diãûn têch tiãu â tàng tỉì 99 ha lãn 2.507,6
ha, gáúp hån 2,5 láưn. Nàng sút tàng tỉì 8 tả/ ha lãn 27 tả/ ha,
gáúp 3,8 láưn [6]. Âáy l loải cáy thêch håüp våïi quy mä vỉåìn
häü gia âçnh.
Cáy âiãưu khạ thêch håüp våïi vng Âäng Nam ca tènh nhỉ
cạc huûn Kräng Pa, Käng Chro. Tỉì 1994 âãún 2003 diãûn têch âiãưu
â tàng tỉì 5.906 ha lãn 12.324 ha[6]. Viãûc hçnh thnh cạc vỉåìn
âiãưu trỉåïc âáy pháưn låïn mang tênh tỉû phạt, khäng chụ tåïi
giäúng nãn nàng sút tháúp cáưn phi tỉìng bỉåïc ci tảo, âỉa
vo cạc giäúng måïi cọ nàng sút v hiãûu qu cao hån.
Ngnh chàn ni l ngnh cọ tiãưm nàng to låïn ca Gia Lai
nhỉng t trng liãn tủc gim (gáưn 4 láưn so våïi nàm 1994). So
våïi nàm 1994, cå cáúu ngnh chàn ni chuøn dëch theo xu hỉåïng
gim dáưn chàn ni gia sục, tàng chàn ni gia cáưm: ân tráu
gim 24,6 %, ngỉûa gim 28%, dã cỉìu gim 23%, ân b tàng
16,3%, ân låün tàng 32%, gia cáưm tàng 73,2%. Xu hỉåïng biãún âäøi
nọi trãn l do tạc âäüng ca cå giåïi hoạ näng nghiãûp v váûn
ti lm cho nhu cáưu vãư sỉïc kẹo gim. Ngỉåüc lải nhu cáưu
thỉûc pháøm ca thë trỉåìng ngy cng tàng dáùn âãún sỉû gia tàng
ca ân b, låün, gia cáưm. Sỉû âiãưu chènh ny l ph håüp,
tuy nhiãn âiãưu âạng nọi åí âáy l Gia Lai hon ton cọ thãø
phạt triãøn täút vãư chàn ni âải gia sục nháút l b. Hiãûn
nay, chàn ni b âảt hiãûu qu kinh tãú khạ cao, täún êt lao
âäüng nhỉng täúc âäü tàng trỉåíng khạ cháûm. Âiãưu ny phn ạnh
sỉû khọ khàn vãư väún âáưu tỉ vç giạ ca mäüt con b trỉåíng
thnh khạ cao, tỉì 3 - 5 tr. âäưng/ con. Chàn ni b hiãûn nay
váùn ch úu l åí cạc häü gia âçnh v cạc trang trải. Gàõn
liãưn våïi quạ trçnh trãn, tènh â chụ trng tåïi viãûc häù tråü

âáưu tỉ cho cạc chỉång trçnh ạp dủng tiãún bäü khoa hc cäng
nghãû vo chàn ni nhỉ nảc hoạ ân låün, sinh hoạ ân b
nhỉng kãút qu cn hản chãú.
* Cå cáúu näüi bäü ngnh lám nghiãûp: âang cọ xu hỉåïng
chuøn tỉì khai thạc sang khoanh ni, ni träưng, chàm sọc v
bo vãû rỉìng. Kãút qu ca sỉû chuøn hỉåïng ny â náng âäü
che ph ca rỉìng tỉì 47,7% nàm 1994 lãn 48,5% nàm 2000 v 49%
nàm 2003. [4]
Cå cáúu giạ trë sn xút ngnh lám nghiãûp [4],[2]

1994 2000 2002 2003
T trng lám nghiã
p trong
GDP(%)
5,78 3,67 1,6 1,4
Giạ trë sn xút lám
nghiãûp (Tr. â)
85.208 108.121 110.368 133.923

Cå cáúu (%):
- Khai thạc lám sinh
- Khai thạc lám sn
100
86,3
13,7
100
73,0
27,0
100
69,8

30,2
100
62,2
37,8
Cạc säú liãûu trãn cho tháúy màûc d giạ trë sn xút lám
nghiãûp tàng dáưn qua cạc nàm nhỉng t trng ca lám nghiãûp
ngy cng gim. So våïi tiãưm nàng v ngưn lỉûc sỉí dủng
(âáút lám nghiãûp chiãúm tåïi 53,6% diãûn têch âáút tỉû nhiãn) thç
kãút qu trãn l úu kẹm. Tuy váûy sỉû tiãún bäü åí âáy l t
trng giạ trë khai thạc lám sinh cọ xu hỉåïng gim v khai
thạc lám sn cọ xu hỉåïng tàng. Âáy l hỉåïng phạt triãøn lám
nghiãûp âụng âàõn theo con âỉåìng kãút håüp giỉỵa hiãûu qu kinh
tãú v bo vãû mäi trỉåìng sinh thại.
* Ngnh Thu sn chè chiãúm t trng ráút nh trong näng
nghiãûp ca Gia Lai våïi diãûn têch ni träưng hiãûn tải khong
109 ha, sn lỉåüng hng nàm khong 95 táún, tảo ra giạ trë
khong 2.800 tr. âäưng. Våïi âëa hçnh âäưi tháúp v nhiãưu súi,
Gia Lai cọ thãø ci tảo tàng diãûn têch ni träưng thu sn
âãø êt nháút âạp ỉïng âỉåüc nhu cáưu trong tènh.
Tỉì bỉïc tranh täøng thãø vãư cå cáúu ngnh kinh tãú näng
nghiãûp Gia Lai cọ thãø rụt ra nhỉỵng nháûn xẹt täøng quạt sau:
- Cå cáúu kinh tãú nọi chung v cå cáúu näng nghiãûp hiãûn
tải ca tènh váùn l mäüt cå cáúu lảc háûu, thưn näng, thiãúu
cán âäúi giỉỵa cäng nghiãûp - näng nghiãûp - dëch vủ; giỉỵa näng
nghiãûp - lám nghiãûp; giỉỵa träưng trt v chàn ni.
- Chuøn dëch cå cáúu näng nghiãûp â theo xu hỉåïng têch
cỉûc trong näüi bäü ngnh träưng trt v chàn ni, trong cå cáúu
cáy träưng nhỉng cn cháûm v thiãúu vỉỵng chàõc. Âạng lo ngải
l t trng ca ngnh chàn ni cn quạ tháúp v cọ xu
hỉåïng gim. Thãú mảnh vãư cáy cäng nghiãûp, lám nghiãûp chỉa

âỉåüc khai thạc âãø tảo ra mäüt cå cáúu näng nghiãûp håüp l v
cọ hiãûu qu cao.
- Chuøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp cn mang tênh tỉû
phạt, thiãúu hàón mäüt quy hoảch bi bn, khạ lụng tụng,
nàûng vãư âäúi phọ tçnh thãú ngàõn hản, mang tênh ch quan, chỉa
gàõn våïi cå chãú thë trỉåìng.
- Cạc âiãưu kiãûn cå bn cho viãûc chuøn sang mäüt cå cáúu
näng nghiãûp hiãûn âải cn hản chãú âọ l tçnh trảng thiãúu
väún âáưu tỉ, sỉû ngho nn ca cå såí váût cháút k thût, dán
trê tháúp, táûp quạn canh tạc lảc háûu, hãû thäúng dëch vủ, cäng
nghiãûp chãú biãún phủc vủ cho chuøn âäøi cå cáúu kinh tãú näng
nghiãûp phạt triãøn kẹm, thë trỉåìng khäng äøn âënh v tạc âäüng
ca nhỉỵng chênh sạch khuún khêch chuøn dëch cå cáúu chỉa â
mỉïc.

2. PHỈÅNG HỈÅÏNG V MÄÜT SÄÚ BIÃÛN PHẠP CHUØN DËCH CÅ CÁÚU
KINH TÃÚ NGNH NÄNG NGHIÃÛP GIA LAI
Nháûn thỉïc âỉåüc táưm quan trng ca ca viãûc chuøn dëch
cå cáúu kinh tãú trong quạ trçnh CNH, HÂH, Nghë quút Âải häüi
Âng láưn thỉï IX khàóng âënh cáưn phi: “Phạt triãøn kinh tãú
nhanh, cọ hiãûu qu v bãưn vỉỵng, chuøn dëch cå cáúu kinh tãú,
cå cáúu lao âäüng theo hỉåïng cäng nghiãûp hoạ, hiãûn âải hoạ’’
[5, tr 92]. Âäúi våïi khu vỉûc Táy Ngun, Nghë quút cng chè
r: “Táy Ngun l âëa bn chiãún lỉåüc quan trng ca c
nỉåïc c vãư kinh tãú x häüi v qúc phng - an ninh, cọ låüi
thãú âãø phạt triãøn näng nghiãûp, lám nghiãûp sn xút hng
hoạ låïn kãút håüp våïi cäng nghiãûp chãú biãún, phạt triãøn cäng
nghiãûp nàng lỉåüng v cäng nghiãûp khai thạc khoạng sn” do
váûy cáưn ‘’Cọ chiãún lỉåüc v quy hoảch xáy dỉûng Táy Ngun
giu vãư kinh tãú, vỉỵng mảnh vãư qúc phng, an ninh, tiãún

tåïi thnh vng kinh tãú âäüng lỉûc”. Trãn cå såí âọ phỉång
hỉåïng chuøn dëch cå cáúu kinh tãú ca Táy Ngun l “Phạt
triãøn nhanh theo hỉåïng thám canh l chênh âäúi våïi cạc cáy cäng
nghiãûp gàõn våïi thë trỉåìng xút kháøu (c phã, cao su, ch,
bäng ), chàn ni âải gia sục, träưng v bo vãû rỉìng, cáy
dỉåüc liãûu, cáy âàûc sn v cäng nghiãûp chãú biãún näng, lám
sn” [5, tr 186].
Váûy phỉång hỉåïng chuøn dëch cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp
ca Gia Lai hiãûn nay l gç? Tỉì sỉû phán têch hiãûn trảng cå
cáúu kinh tãú näng nghiãûp, dỉûa trãn nhỉỵng kãút qu kho sạt
vãư cạc âiãưu kiãûn tỉû nhiãn x häüi ca Gia Lai v âënh hỉåïng
phạt triãøn Táy Ngun ca Âng v Nh nỉåïc cọ thãø âãư xút
phỉång hỉåïng chuøn dëch cå cáúu näng nghiãûp nhỉ sau:
Phỉång hỉåïng chung ca sỉû chuøn dëch cå cáúu näng nghiãûp
Gia Lai l nhanh chọng thoạt khi nãưn näng nghiãûp lảc háûu,
chëu nh hỉåíng nàûng nãư ca läúi sn xút tỉû cung tỉû cáúp
sang mäüt nãưn kinh tãú näng nghiãûp sn xút hng hoạ låïn
phạt triãøn ton diãûn gàõn våïi cäng nghiãûp chãú biãún nhàòm
náng cao cháút lỉåüng v giạ trë sn pháøm näng nghiãûp. Mủc
tiãu ca tènh l:
- Täúc âäü tàng trỉåíng ca näng nghiãûp l 9% (giai âoản
2001 - 2005), 8,1% (giai âoản 2006 - 2010);
- Gim t trng ca näng nghiãûp trong GDP xúng cn
49,5% nàm 2005, 42% nàm 2010. T trng lao âäüng trong näng
nghiãûp 67,7% nàm 2005, 63,5% nàm 2010.
- GDP bçnh qn/ ngỉåìi âảt 4.202.000 â nàm 2005, 6.385.000 â
nàm 2010. [6]
- Âäúi våïi träưng trt: Tiãúp tủc âiãưu chènh gim t
trng ca träưng trt. Bäú trê lải cå cáúu cáy träưng thêch håüp
våïi âiãưu kiãûn tỉû nhiãn, våïi nhu cáưu thë trỉåìng. Táûp trung ỉu

tiãn phạt triãøn cáy cäng nghiãûp, cán âäúi giỉỵa diãûn têch träưng
cáy cäng nghiãûp ngàõn ngy v láu nàm, tảo ra sỉû häù tråü láùn
nhau khi cọ sỉû biãún âäüng ca nhu cáưu thë trỉåìng. Trỉåïc màõt
cáưn gim båït diãûn têch c phã, nháút l nhỉỵng nåi kẹm hiãûu
qu, tàng diãûn têch cao su, bäng Duy trç diãûn têch cáy lỉång
thỉûc åí mỉïc âm bo nhu cáưu cáưn thiãút, củ thãø l sn
lỉåüng lỉång thỉûc quy thọc 350.000 táún nàm 2005, 400.000 táún nàm
2010. [1]
- Âäúi våïi chàn ni cáưn phạt triãøn mảnh chàn ni, tàng
nhanh t trng ca chàn ni trong näng nghiãûp. Pháún âáúu âãún
2010 âỉa chàn ni thnh ngnh sn xút hng hoạ quan trng.
Phạt triãøn mảnh chàn ni âải gia sục våïi phỉång thỉïc láúy
häü lm âån vë sn xút chênh, cọ sỉû håüp tạc giụp âåỵ ca
cạc hiãûp häüi, doanh nghiãûp v Nh nỉåïc. Chàn ni gia cáưm
chè duy trç åí mỉïc âạp ỉïng nhu cáưu näüi tènh.
- Âäúi våïi lám nghiãûp: Gàõn phạt triãøn lám nghiãûp våïi
âënh canh, âënh cỉ, xáy dỉûng x häüi nghãư rỉìng. Pháún âáúu âãún
nàm 2005 ph xanh ton bäü âáút träúng, t lãû rỉìng che ph 52%
nàm 2005 v 58,7% nàm 2010.[1] Trỉåïc màõt chè chụ trng tàng
giạ trë sn xút v t trng ca lám nghiãûp ch úu dỉûa
vo khai thạc lám sn. Dáưn dáưn âỉa lám nghiãûp thnh mäüt
trong hai ngnh sn xút näng nghiãûp ch úu ca tènh.
- Âäúi våïi Gia Lai viãûc chuøn dëch cå cáúu näng nghiãûp
cn phi nhàòm mủc tiãu quan trng l nhanh chọng xoạ âọi,
gim ngho; náng cao thu nháûp v mỉïc säúng ca nhán dán; tảo
ra sỉû äøn âënh láu di vãư chênh trë x häüi väún l váún âãư
khạ phỉïc tảp ca khu vỉûc Táy Ngun. Pháún âáúu âãún nàm 2010
gim t lãû häü ngho xúng cn 5%.
Thỉûc hiãûn phỉång hỉåïng v cạc mủc tiãu ca chuøn dëch
cå cáúu näng nghiãûp nọi trãn l váún âãư hãút sỉïc khọ khàn

trong âiãưu kiãûn củ thãø ca Gia Lai, cáưn phi âãư ra v thỉûc
hiãûn hng loảt cạc biãûn phạp:
- Kháøn trỉång r soạt, âiãưu chènh v xáy dỉûng quy hoảch
täøng thãø cho phạt triãøn näng nghiãûp. Khàõc phủc tçnh trảng
quy hoảch chảy theo thỉûc tiãùn. Cáưn âäøi måïi tỉ duy quy hoảch
dỉûa trãn cạc dỉû bạo di hản, cọ läü trçnh cho tỉìng giai
âoản v hỉåïng vo nhỉỵng thỉï m ‘’thë trỉåìng cáưn’’ trãn cå
såí khai thạc âỉåüc hiãûu qu nhỉỵng thỉï mçnh cọ.
- Náng cao kh nàng väún âáưu tỉ âãø âáøy mảnh CNH, HÂH näng
nghiãûp, näng thän, phủc vủ cho quạ trçnh chuøn dëch cå cáúu
kinh tãú trãn cå såí phạt triãøn kinh tãú nhiãưu thnh pháưn,
triãût âãø khai thạc cạc ngưn väún âáưu tỉ tỉì dán cỉ; måí räüng
caùc hỗnh thổùc tờn duỷng; ióửu chốnh thồỡi haỷn vay vọỳn linh
hoaỷt phuỡ hồỹp vồùi chu kyỡ sinh trổồớng cuớa cỏy trọửng, vỏỷt
nuọi; Phỏn bọứ vaỡ sổớ duỷng hồỹp lyù caùc nguọửn vọỳn ổu õaợi; tờch
cổỷc tỗm kióỳm õọỳi taùc õỏửu tổ nổồùc ngoaỡi tỏỷp trung vaỡo caùc
lộnh vổỷc xỏy dổỷng cồ sồớ haỷ tỏửng, phaùt trióứn cọng nghióỷp chóỳ
bióỳn saớn phỏứm nọng nghióỷp.
- ọỳi vồùi chờnh saùch õỏỳt õai, cỏửn khỏứn trổồng hoaỡn
thaỡnh vióỷc giao õỏỳt, giao rổỡng vaỡ cỏỳp GCN quyóửn sổớ duỷng
õỏỳt lỏu daỡi theo luỏỷt õởnh vồùi õỏửy õuớ 5 quyóửn: Chuyóứn õọứi,
chuyóứn nhổồỹng, thổỡa kóỳ, thóỳ chỏỳp vaỡ cho. Trong quy hoaỷch,
sổớ duỷng õỏỳt nọng nghióỷp cỏửn chuù troỹng tồùi xu hổồùng tờch tuỷ
vaỡ tỏỷp trung õỏỳt õai õóứ õi lón saớn xuỏỳt lồùn nhổng õọửng thồỡi
phaới coù chờnh saùch họự trồỹ õóứ haỷn chóỳ sổỷ mỏỳt õỏỳt canh taùc
cuớa nọng dỏn dổồùi taùc õọỹng phỏn hoaù cuớa cồ chóỳ thở trổồỡng.
- Chuyóứn dởch cồ cỏỳu kinh tóỳ õọửng thồỡi laỡ quaù trỗnh ổùng
duỷng caùc thaỡnh tổỷu mồùi cuớa khoa hoỹc cọng nghóỷ vaỡo saớn
xuỏỳt. ióửu õoù õoỡi hoới phaới phaùt trióứn nguọửn nhỏn lổỷc tổồng
xổùng. Trỗnh õọỹ dỏn trờ thỏỳp, tỏỷp quaùn canh taùc laỷc hỏỷu laỡ

nhổợng caớn trồớ lồùn cho quaù trỗnh chuyóứn dởch. Chờnh vỗ vỏỷy
cỏửn õỏứy maỷnh phaùt trióứn giaùo duỷc õaỡo taỷo, mồớ rọỹng caùc
hỗnh thổùc lión kóỳt õaỡo taỷo, phaùt trióứn hóỷ thọỳng caùc trung
tỏm daỷy nghóử, hổồùng nghióỷp, tổỡng bổồùc nỏng cao trỗnh õọỹ vn
hoaù, khoa hoỹc kyợ thuỏỷt cuớa dỏn cổ. ỏy laỡ cọng vióỷc rỏỳt khoù
khn nhỏỳt laỡ vồùi õọỳi vồùi õọửng baỡo caùc dỏn tọỹc thióứu sọỳ
chióỳm tyớ lóỷ lồùn trong dỏn cổ.
- ỏứy maỷnh caùc hoaỷt õọỹng nghión cổùu, trióứn khai õổa
tióỳn bọỹ khoa hoỹc cọng nghóỷ vaỡo nọng nghióỷp, tổỡng bổồùc caới
taỷo cn baớn giọỳng cỏy trọửng, vỏỷt nuọi, taỷo ra bổồùc õọỹt phaù
vóử nng suỏỳt, chỏỳt lổồỹng vaỡ khaớ nng caỷnh tranh cuớa haỡng
hoaù nọng saớn trón thở trổồỡng. Nỏng cao nng lổỷc tióỳp thu, ổùng
duỷng khoa hoỹc cọng nghóỷ cho nọng dỏn thọng qua õỏứy maỷnh cọng
taùc khuyóỳn nọng, khuyóỳn lỏm, chuyóứn giao cọng nghóỷ tổỡng
bổồùc phaùt trióứn nọng nghióỷp theo hổồùng saỷch
- Phaùt trióứn maỷnh meợ thở trổồỡng tióu thuỷ nọng saớn, õỏứy
maỷnh hoaỷt õọỹng xuùc tióỳn thổồng maỷi, phaùt trióứn caùc trung
tỏm giao dởch thổồng maỷi õóứ họự trồỹ tióu thuỷ cho nọng dỏn, taỷo
ra thở trổồỡng ọứn õởnh. ọỳi vồùi nọng nghióỷp Gia Lai, thở trổồỡng
nổồùc ngoaỡi giổợ vai troỡ rỏỳt quan troỹng cho vióỷc tióu thuỷ
nhióửu mỷt haỡng nọng saớn, trong õoù tốnh giổợ vai troỡ laỡ õỏửu
mọỳi quan troỹng trong vióỷc tỗm kióỳm, duy trỗ vaỡ phaùt trióứn thở
trổồỡng nổồùc ngoaỡi. Bón caỷnh õoù cỏửn phaới coù mọỹt hóỷ thọỳng
cung cỏỳp thọng tin nhanh choùng õóứ kởp thồỡi hổồùng dỏựn nọng dỏn
õióửu chốnh saớn xuỏỳt khi coù bióỳn õọỹng trón thở trổồỡng.
- Phaùt trióứn maỷnh meợ hóỷ thọỳng dởch vuỷ cho saớn xuỏỳt
nọng nghióỷp, tỏỷp trung vaỡo cung ổùng giọỳng, phỏn boùn, thuyớ
lồỹi, tióu thuỷ, dởch vuỷ khoa hoỹc kyợ thuỏỷt. Tổỡng bổồùc hỗnh
thaỡnh vaỡ phaùt trióứn hóỷ thọỳng baớo hióứm nọng nghióỷp.
- ỏửu tổ coù troỹng õióứm õóứ dỏửn caới taỷo, nỏng cỏỳp vaỡ

xỏy dổỷng kóỳt cỏỳu haỷ tỏửng nọng nghióỷp, nọng thọn laỡm cồ sồớ
cho vióỷc hỗnh thaỡnh caùc vuỡng chuyón canh saớn xuỏỳt quy mọ lồùn
v phạt triãøn hãû thäúng cäng nghiãûp chãú biãún, náng dáưn t
lãû hng näng sn xút kháøu â qua chãú biãún.
- Phạt huy vai tr ch âảo ca cạc näng trỉåìng, lám
trỉåìng qúc doanh trong quạ trçnh chuøn dëch cå cáúu kinh tãú
näng nghiãûp âi âäi våïi khuún khêch phạt triãøn kinh tãú häü,
trang trải v sỉû tham gia ca cạc thnh pháưn kinh tãú vo
quạ trçnh phạt triãøn v chuøn dëch cå cáúu kinh tãú näng
nghiãûp.

KÃÚT LÛN
Trong giai âoản nhỉỵng nàm trỉåïc màõt ca quạ trçnh CNH,
HÂH åí nỉåïc ta, chuøn dëch cå cáúu kinh tãú cọ nghéa to låïn
âäúi våïi tàng trỉåíng kinh tãú v gii quút cạc váún âãư chênh
trë x häüi. Trong khn khäø ca mäüt bi bạo v ngưn tỉ
liãûu cọ hản, bi viãút måïi chè âãư cáûp nhỉỵng váún âãư chung,
chỉa cọ âiãưu kiãûn âi sáu vo nhỉỵng váún âãư củ thãø ca
chuøn dëch cå cáúu ngnh kinh tãú näng nghiãûp ca Gia Lai. Hy
vng ràòng nọ gọp thãm mäüt cạch nhçn måïi, täøng quan vãư mäüt
quạ trçnh âang diãùn ra trong thỉûc tiãùn. Chuøn dëch cå cáúu
kinh tãú bn thán nọ l mäüt quạ trçnh khạch quan nhỉng âäưng
thåìi cng phủ thüc ráút nhiãưu vo cạc nhán täú ch quan nhỉ
nháûn thỉïc v hnh âäüng ca con ngỉåìi trong thỉûc tiãùn. Gàõn
liãưn våïi thỉûc hiãûn cạc mủc tiãu v phỉång hỉåïng chuøn dëch
cå cáúu kinh tãú näng nghiãûp âỉåüc nãu åí pháưn trãn cáưn âäøi måïi
v tàng cỉåìng kh nàng âiãưu hnh chè âảo ca tènh v cạc
cáúp chênh quưn âëa phỉång âäúi våïi quạ trçnh chuøn dëch cå
cáúu näng nghiãûp, coi âọ l mäüt trong nhỉỵng biãûn phạp hng
âáưu hiãûn nay âãø khai thạc tiãưm nàng näng nghiãûp, phạt triãøn

kinh tãú vỉỵng chàõc, nhanh chọng thoạt khi tçnh trảng cháûm
phạt triãøn, tỉìng bỉåïc âỉa Gia Lai thnh mäüt tènh giu cọ,
vàn minh, hiãûn âải.


TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Quy hoạch tổng thể KT-XH tỉnh Gia Lai đến năm 2010, UBND tỉnh Gia Lai (3/2002).
[2] Niên giám thống kê Gia Lai từ năm 1994 đến 2003, Cục thống kê Gia Lai.
[3] Niên giám thống kê Gia Lai từ năm 1994 đên 2003 và tính tốn của tác giả.
[4] Báo cáo tình hình SXNN và phát triển nơng thơn giai đoạn 1996-2000, Cục TK Gia
Lai.
[5] Văn kiện Đại hội đại biểu tồn quốc lần thứ IX, NXB Chính trị Quốc gia, 2001.
[6] Chương trình hành động của UBNN tỉnh về việc đẩy mạnh CNH, HĐH nơng nghiệp
nơng thơn giai đoạn 2002-2010, UBND tỉnh Gia Lai (2/2002).
[7] Giáo trình Kinh tế Chính trị, NXB Chính trị Quốc gia, 2002.
[8] Nguyễn Thế Nhã, Giáo trình Kinh tế Nơng nghiệp, NXB Thống kê, Hà Nội, 2002.