Báo cáo nghiên cứu khoa học: " NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH THÀNH PHẦN TERPENOIT TRONG TINH DẦU RÁI ĐẠI LỘC - QUẢNG NAM" pptx

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 6(35).2009

73
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH THÀNH PHẦN TERPENOIT
TRONG TINH DẦU RÁI ĐẠI LỘC - QUẢNG NAM

A STUDY ON THE DETERMINATION OF TERPENOID COMPOSITION
IN THE DIPTEROCARPUS ALATUS ROXB ESSENTIAL OIL
IN DAILOC DISTRICT OF QUANGNAM PROVINCE
Đào Hùng Cường
Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng
Huỳnh Thị Thanh Hương
Trường THPT Phan Châu Trinh
TÓM TẮT
Terpenoit trong tinh dầu rái thu được bằng phương pháp cất lôi cuốn hơi nước và chiết
soxhlet với ethanol. Kết quả định danh thành phần của tinh dầu chưng cất bằng lôi cuốn hơi
nước và tinh dầu chiết soxhlet bằng ethanol gần như hoàn toàn khác nhau cả về số lượng cấu
tử lẫn hàm lượng tinh dầu. Phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước thu được tinh dầu có 13
cấu tử với các chỉ số hóa lý: chỉ số khúc xạ 1,4987; tỷ trọng 0,9243; chỉ số axit 0,19; chỉ số este
0,56 với một số cấu tử chính neoalloocimene 90,17%; α-humulene 3,37%; β-caryophillene
1,86% germacrene-D 1,31%. Phương pháp chiết soxhet thu được tinh dầu có 15 cấu tử trong
đó có một số cấu tử chính với hàm lượng (%):β-Caryophyllene: 1.587; α-Caryophyllene: 2.956;
1H-Cycloprop[e]azulene,1aβ,2,3,4,4aα,5,6,7bβ-octahydro-1,1,4β,7-tetramethyl: 90,43; 1H-
Cyclopropa[a]naphthalene,1a,2,3,5,7,7α,7β-octahydro-1,1,7,7a-tetramethyl-,[1aR-
(1aα,7α,7aα,7bα)]: 2.334.
ABSTRACT

The terpenoid in the essential oil of Dipterocarpus alatus Roxb is obtained through
distillation and soxhlet extraction with an ethanol method. There is a significant difference in the
essential oil composition and its content in the results of determination of the composition of oil
which is obtained by a distillation with steam and soxhlet extraction with an ethanol method. The

steam-distilled oil contained 13 compounds. The value of the physico-chemical parameters of
this oil includes refractive index 1.4987, specific gravity: 0.9243, acidic index: 0.19, ester index:
0.56 and some main components of terpenoid are neollaoocimen: 90.17%, α-humulene: 3.37%,
β-caryophillene: 1.86%, germacrene-D: 1.31%. The soxhlet distilled oil contained 15
compounds in which the main components and their contents in percentage comprise : β-
Caryophyllene: 1.587; α-Caryophyllene: 2.956; 1H-Cycloprop[e]azulene,1aβ,2,3,4,4aα,5,6,7bβ-
octahydro-1,1,4β,7-tetramethyl: 90,43; 1H-Cyclopropa[a]naphtha-lene,1a,2,3,5,7,7α,7β-
1.
octahydro-1,1,7,7a-tetramethyl-,[1aR-(1aα,7α,7aα,7bα)] : 2.334.
Đặt vấn đề
Giống dầu, thuộc họ dầu (Dipterocarpus) ở Việt Nam có giá trị kinh tế lớn nhất
là cây dầu rái (hình 1). Cây dầu rái cho ta dầu rái hay còn gọi là dầu con rái [2], [5].
Trong y học cổ truyền, dầu rái dùng để chữa một số bệnh như viêm da, lở loét,
mụn nhọt, nước ăn chân, bệnh vảy nến, eczema… Theo một công trình nghiên cứu của
Ấn Độ, dầu rái chưa chế biến có thể xem như một chất kích thích khá mãnh liệt khi đắp
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 6(35).2009

74
Hình 1. Cây dầu rái
lên các vết ung sang khó trị [6]. Ngoài ra dầu rái thường dùng để làm sơn trám thuyền,
sơn quét các vật dụng bằng mây, tre, gỗ, nứa và còn dùng để thắp sáng.
Thời gian gần đây, người ta dùng dầu rái để phối
trộn với sơn gốc dầu, hay để biến tính một số nhựa như:
epoxi, phenolfomandehit, acrylic,…[1], [3].
2. Thực nghiệm
Tinh dầu rái là phần có hoạt tính sinh học mạnh
nhất của dầu con rái. Thành phần chính của tinh dầu rái là
các hợp chất terpenoit, một trong những nguồn nguyên liệu
thiên nhiên tái sinh đang rất được quan tâm hiện nay [4].
2.1. Nguyên liệu

2.2.
Nguyên liệu nghiên cứu là dầu rái được lấy từ cây
dầu rái ở xã Đại Thạnh, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam.
Chiết tách, xác định các chỉ tiêu hóa lý, thành phần tinh dầu rái
Phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước
Cho dầu rái vào bình cầu của bộ chưng cất lôi cuốn hơi nước để chiết tách tinh
dầu, khảo sát thời gian, tỷ lệ khối lượng dầu rái/thể tích nước (D/N) để thu được hàm
lượng tinh dầu tối ưu. Tinh dầu sau khi chiết được làm khô bằng Na
2
SO
4
Phương pháp chiết soxhlet bằng ethanol
khan, xác
định các chỉ số vật lý, hóa học theo phương pháp phân tích trọng lượng, khúc xạ trên
máy BP221 S hiệu Satorius và khúc xạ kế Abbe , thành phần hóa học trên máy GC-MS
Engin 5989B MS (Mỹ) tại Phòng Cấu trúc – Viện Hóa học.
Cho một lượng dầu rái xác định vào thiết bị chiết soxhlet, tiến hành chiết bằng
dung môi ethanol, thu dịch chiết, đuổi dung m ôi bằng cất quay chân không trên thiết bị
BUCHH-VACUUM CONTROLLER V-800.
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Tinh dầu chưng cất bằng lôi cuốn hơi nước
Tinh dầu thu được bằng phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước có màu vàng
nhạt, mùi thơm nồng, vị cay. Hàm lượng và các chỉ số hóa lý của tinh dầu rái chưng cất
lôi cuốn hơi nước được thể hiện trên bảng 1.
Bảng 1. Tinh dầu chưng cất lôi cuốn hơi nước
Điều kiện chiết tách
Hàm lượng %
tinh dầu
Chỉ số hóa lý
Thời gian (h) Tỷ lệ D/N

31,5
Axit Este Tỷ trọng Khúc xạ
12 1/25 0,19 0,56 0,9243 1,4987
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 6(35).2009

75
Kết quả trên bảng 1 cho thấy hàm lượng tinh dầu trong dầu rái là khá cao, các
chỉ số axit, este rất thấp, điều này lý giải vì sao dầu rái được sử dụng rộng rãi trong công
nghệ bảo quản các sản phẩm gỗ, nứa, mây, tre.
Kết quả phân tích xác định thành phần tinh dầu chưng cất lôi cuốn hơi nước
bằng phương pháp GC-MS được thể hiện trên phổ đồ hình 2.

Hình 2. Phổ GC-MS tinh dầu lôi cuốn hơi nước
Kết quả định danh bằng phương pháp tra cứu thư viện phổ với các tín hiệu pic cộng
hưởng trên phổ đồ hình 2 cho thấy tinh dầu chưng cất lôi cuốn hơi nước có 13 chất
tương ứng với các hàm lượng (%):
3.2. Tinh dầu chiết soxhlet
α-copanene 0,22; β-elemene 0,39; α-gurjunene
0,85; β-caryophyllene 1,86; α-humulene 3,37; neollaoocimen 90,17; germacrene-D
1,31%; alloaromadendrene 0,10; germacrene-B 0,35; cycloizolongiflorene 0,24;
aromadendrene 0,34;dehydroaromadendrene 0,11; coumarin 0,24 và 0,45% các hợp
chất chưa định danh.
Tinh dầu thu được bằng phương pháp chiết soxhlet với dung môi ethanol có màu
vàng đậm, mùi thơm nồng, vị cay. Kết quả phân tích xác định thành phần tinh dầu chiết
soxhlet bằng phương pháp LC-MS được thể hiện trên phổ đồ hình 3.

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 6(35).2009

76

12 13 14 15 16 17 18 19
Time (min)
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Relative Abundance
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 6(35).2009

77
Trong dầu chưng cất bằng lôi cuốn hơi nước và tinh dầu chiết soxhlet cũng có
một số cấu tử giống nhau nhưng có hàm lượng khác nhau: α-copaene (trong tinh dầu lôi
cuốn hơi nước 0,135%, tinh dầu chiết soxhlet 0,22%); β-caryophyllene (trong tinh dầu

lôi cuốn hơi nước 0,186%, tinh dầu chiết soxhlet
4.
1,587%).
Kêt luận
Dầu rái Đại Lộc Quảng Nam chứa một hàm lượng lớn tinh dầu – khoảng trên
30%. Thành phần và hàm lượng của các cấu tử phụ thuộc lớn vào phương pháp tách
chiết. Tinh dầu chiết tách bằng phương pháp lôi cuốn hơi nước có 13 cấu tử được định
danh với cấu tử có hàm lượng cao nhất là neollaoocimen 90,17%, tinh dầu chiết soxhlet
bằng etanol có 15 cấu tử được định danh với cấu tử có hàm lượng cao nhất là 1H-
Cycloprop[e]azulene,1aβ,2,3,4,4aα,5,6,7bβ-octahydro-1,1,4β,7-tetramethyl- 90,43 %.
[1] Bùi Thị An, Nguyễn Thị Việt Triều, Lê Thị Lực,
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nghiên cứu chế tạo sơn bảo vệ từ
dầu của họ cây dầu rái Việt Nam
[2] Võ Văn Chi, Phương Đức Tiến,
, Tạp chí Hóa học và Ứng dụng, 1993.
Phân loại thực vật -Thực vật bậc cao
[3] Đào Hùng Cường,
, Nhà xuất
bản Đại học và Trung học chuyên nghiệp, 1978.
Nghiên cứu đánh giá khả năng chống thấm của dầu rái,
[4] Lê Văn Đăng,
Tạp chí
Khoa học và Ứng dụng Đại học Đà Nẵng, 2004.
Chuyên đề một số hợp chất thiên nhiên
[5] Phạm Hoàng Hộ,
, Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia thành phố Hồ Chí Minh, 2005.
Cây cỏ Việt Nam
[6] Darby N, Money T, 1978,

, tập 1, Nhà xuất bản Giáo dục, 1980.
Terpenoit and Steroid.