Cơ sở di truyền ung thư part 9 pdf

Ung th có phải bệnh di truyền?
Ung th và sự điều khiển chu trình tế bào
Nội dung
Các dạng biểu hiện của bệnh ung th
Khái niệm về các gen gây ung th
41
Khái niệm về các gen gây ung th
(oncogene)
Khái niệm về các gen ức chế khối u
(tumor suppressor genes)
Các cơ chế di truyền liên quan đến
sự phát sinh ung th
Cơ chế di truyền và sự phát sinh ung th
Trong phần lớn các trờng hợp bị ung th, sự hình thành các khối u
ác tính không chỉ đơn thuần liên quan đến sự hoạt hóa một gen tiền
ung th, hay bất hoạt một gen ức chế khối u duy nhất. Mà thay vào
đó, sự hình thành và phát triển các khối u, cũng nh hiện tợng di
căn thờng phụ thuộc vào sự tích lũy nhiều đột biến có liên quan
đến những gen này cùng lúc. Vì vậy, cơ chế di truyền dẫn đến ung
th là đa dạng và phức tạp.

Douglas
và
Robert
Weinberg
(
2000
)
đề
xuất
SáU

cột
mốc
trong
quá
42

Douglas
và
Robert
Weinberg
(
2000
)
đề
xuất
SáU
cột
mốc
trong
quá
trình phát sinh ung th:
1) Các tế bào ung th nhận đợc tín hiệu thúc đẩy tăng trởng và phân
bào. Quá trình này có thể xảy ra do sự thay đổi các yếu tố ngoại bào,
hoặc do sự thay đổi trong chính hệ thống truyền tín hiệu dẫn đến
phân bào, đáp ứng cực đoan với chính các yếu tố sinh trởng do cơ
thể sinh ra, dẫn đến sự phân chia tế bào không giới hạn.
Cơ chế di truyền và sự phát sinh ung th
Douglas và Robert Weinberg đề xuất SáU cột mốc trong quá trình
phát sinh ung th:
2) Các tế bào ung th trở nên vô cảm với các tín hiệu ức chế sự tăng

trởng và phân bào. ở các tế bào bình thờng, các tín hiệu kích thích
phân bào và ức chế phân bào thờng tồn tại một cách cân bằng và
đợc điều khiển chặt chẽ. Còn ở các tế bào ung th, các yếu tố tăng
trởng và kích thích phân bào thờng chiếm u thế. Trong quá
trình di căn, các tế bào ung th hầu nh mất khả năng đáp ứng lại
các
tín
hiệu
ức
chế
phân
bào,
vợt
qua
các
điểm
kiểm
tra
tế
bào,
43
các
tín
hiệu
ức
chế
phân
bào,
vợt
qua

các
điểm
kiểm
tra
tế
bào,
phân chia liên tục và phát triển thành các khối u ác tính.
3) Các tế bào ung th thoát khỏi các con đờng chết theo chơng trình.
Nh chúng ta đã biết, một số protein nh p53 giữ một vai trò quan
trọng bảo vệ cơ thể chống lại sự tích lũy các tế bào bị sai hỏng gây
nguy hiểm cho cơ thể. p53 có thể kích hoạt hệ thống phá hủy tế bào
bị sai hỏng theo cơ chế apotosis. Tuy vậy, nếu các tế bào bị sai hỏng
có thể vợt qua rào cản này, thì khả năng tích lũy các sai hỏng
của chúng thậm trí còn cao hơn. Vì vậy, có nhiều nguy cơ phát triển
thành các tế bào ung th và khối u ác tính.
Cơ chế di truyền và sự phát sinh ung th
Douglas và Robert Weinberg đề xuất SáU cột mốc trong quá trình
phát sinh ung th:
4) Các tế bào ung th có khả năng phân chia không giới hạn. ở động
vật có vú, trung bình một tế bào có khả năng phân chia khoảng 50
70 lần. Sự hạn chế về khả năng sao chép có liên quan đến cấu trúc
phần đầu mút (telomere) của NST. Tuy vậy, ở nhiều tế bào ung th
đoạn đầu mút này đợc bù đắp bởi enzym ADN telomerase hoạt
động bất thờng. Các tế bào ung th có đặc tính này đợc gọi là các
tế
bào
bất
tử
.
44

tế
bào
bất
tử
.
5) Các tế bào ung th phát triển hệ thống tự nuôi dỡng. ở sinh vật đa
bào, mọi mô đợc cung cấp chất dinh dỡng bởi hệ thống mạch.
Trong đó, ở ngời và ĐVCXS, đó là hệ tuần hoàn. Các tế bào khối u
tiền ác tính thờng sinh trởng chậm do không đợc nuôi dỡng
trực tiếp bởi hệ tuần hoàn, nhng sau đó ở khối u hệ thống tĩnh
mạch phát triển do sự biểu hiện u thế của các yếu tố hình thành
tĩnh mạch. Khi đợc cung cấp đầy đủ chất dinh dỡng, các tế bào
ung th phát triển mạnh gây nguy hiểm cho cơ thể.
Cơ chế di truyền và sự phát sinh ung th
Douglas và Robert Weinberg đề xuất SáU cột mốc trong quá trình
phát sinh ung th:
6) Các tế bào ung th có khả năng xâm nhập vào các vùng mô khác và
hình thành ổ ung th mới (hiện tợng di căn). Hơn 90% bệnh nhân
ung th chết vào giai đoạn các tế bào ung th di căn. Khi các khối u
di căn, các tế bào ung th từ khối u nguyên thủy di chuyển theo
mạch máu hoặc mạch bạch huyết tới các vị trí khác nhau trong cơ
thể
trớc
khi
trú
ngụ
tại
một
vị
trí

mới
và
h
ì
nh
thành
ổ
ung
th
mới
.
45
thể
trớc
khi
trú
ngụ
tại
một
vị
trí
mới
và
h
ì
nh
thành
ổ
ung
th

mới
.
Nh vậy, kết quả của sự di căn là sự hình thành khối u thứ cấp cách
vị trí khối u ban đầu. Đến giai đoạn này, sự kiểm soát điều hòa các
hoạt động của tế bào trong cơ thể là cực kỳ khó khăn. Vì vậy, di căn
thờng là giai đoạn cuối và nguy hiểm nhất trong quá trình phát
sinh ung th.
Nh vậy, cơ chế phân tử phát sinh ung th ngày càng hiểu biết rõ
ràng hơn. Đó là cơ sở cho việc đề ra các biện pháp phòng, chống và
điều trị hiệu quả hơn các bệnh ung th hiện nay và sau này.