Bài giảng Kinh tế học vi mô: Chương 4 Lý thuyết lựa chọn tiêu dùng Võ Hữu Phước

ThS VO HUU PHUOC
1
KINH TẾ HỌC VI MÔ
LÝ THUYẾT LỰA CHỌN
TIÊU DÙNG
ThS VO HUU PHUOC
2
Các giả định:
• Mức thỏa mãn khi tiêu dùng sản phẩm có
thể định lượng và đo lường được
• Các sản phẩm có thể chia nhỏ
• Người tiêu dùng luôn có sự lựa chọn hợp lý
I. LÝ THUYẾT HỮU DỤNG
ThS VO HUU PHUOC
3
1. Các khái niệm cơ bản
* Hữu dụng (U - Utility)
Là sự thỏa mãn nhu cầu của con người khi
tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ.
* Tổng hữu dụng (TU-Total Utility)
Là toàn bộ sự thỏa mãn nhu cầu của con
người khi tiêu dùng một số lượng hàng hóa và
dịch vụ trong một thời gian nào đó.
ThS VO HUU PHUOC
4
* Hữu dụng biên (MU – Marginal Utility)
Khái niệm: Là mức độ thỏa mãn tăng thêm khi
người tiêu dùng sử dụng thêm một đơn vị hàng
hóa và dịch vụ.
Công thức:
Q: Số lượng sản phẩm tiêu dùng

TU: Tổng hữu dụng (tính bằng đơn vị dụng ích)
MU: Hữu dụng biên (tính bằng đơn vị dụng ích)
Q
TU
MU



ThS VO HUU PHUOC
5
Ví dụ:
Quan sát một người tiêu
dùng ăn bánh chiêu đãi
Số bánh tiêu dùng
(Q)
Tổng hữu dụng
(TU)
Hữu dụng biên
(MU)
0 0
1 3 3
2 5 2
3 6 1
4 6 0
5 5 -1
ThS VO HUU PHUOC
6
ThS VO HUU PHUOC
7
2. Định luật hữu dụng biên giảm dần

Trong một đơn vị thời gian nhất
định, nếu người tiêu thụ càng tiêu
dùng nhiều đơn vị sản phẩm, thì hữu
dụng biên của người đó sẽ giảm dần
(các yếu tố khác không đổi).
ThS VO HUU PHUOC
8
3. Hành vi ứng xử của người tiêu dùng
• Mục đích của người tiêu dùng: Tối đa hóa
thỏa mãn.
• Ngân sách của người tiêu dùng có hạn.
• Ứng xử của người tiêu dùng: Chọn
phương án tiêu dùng tối đa hóa thỏa mãn
nhưng đồng thời phù hợp với ràng buộc
về ngân sách.
ThS VO HUU PHUOC
9
II. Phân tích cân bằng tiêu dùng
1. Ba giả thiết cơ bản của người tiêu dùng
• Người tiêu dùng có khả năng sắp xếp theo
thứ tự mức thỏa mãn.
• Người tiêu dùng luôn thích có nhiều hàng
hóa hơn ít hàng hóa
• Sở thích có tính bắc cầu
ThS VO HUU PHUOC
10
2. Đường đẳng ích (Bàng quan)
Khái niệm:
Đường đẳng ích là một đường biểu thị các
kết hợp tiêu dùng hàng hóa đem lại cùng một

mức thỏa mãn cho người tiêu dùng.
Phối hợp Hàng hóa X Hàng hóa Y
A 2 8
B 3 4
C 4 3
D 8 2
ThS VO HUU PHUOC
11
Y
X
8
7
6
5
4
3
2
1
0
2 3 4 5 6 8
Đường đẳng ích
A
B
C
D
U
1
U
2
U

3
ThS VO HUU PHUOC
12
Nhận xét:
• Các đường đẳng ích càng xa gốc tọa độ
thì mức thỏa mãn càng lớn
• Tập hợp các đường đẳng ích trên một đồ
thị được gọi là sơ đồ đẳng ích
• Dốc xuống về bên phải
• Lồi về gốc O
• Các đường đẳng ích không cắt nhau
ThS VO HUU PHUOC
13
3. Đường ngân sách
3.1. Khái niệm:
Đường ngân sách là tập hợp các phối hợp
khác nhau giữa 2 sản phẩm mà người tiêu dùng
có thể mua được với cùng mức thu nhập và giá
cả sản phẩm đã cho.
Gọi X là số lượng sản phẩm X được mua
Gọi Y là số lượng sản phẩm Y được mua
Gọi P
X
, P
Y
là giá của sản phẩm X, Y
Gọi I là thu nhập của người tiêu dùng
Phương trình đường ngân sách có dạng:
X.P
X

+ Y.P
Y
= I
ThS VO HUU PHUOC
14
Đồ thị
Y
X
O
D
C
B
A
Vùng giới hạn ngân
sách chi tiêu
Vùng quá giới hạn
ngân sách chi tiêu
I/P
Y
I/P
X
ThS VO HUU PHUOC
15
3.2. Đặc điểm:
• Đường ngân sách của người tiêu dùng là một
đường thẳng dốc xuống về bên phải
• P
X
/P
Y

: độ dốc (tỷ lệ đánh đổi giữa hai sản
phẩm)
Ví dụ: Thu nhập người tiêu dùng là I= 1000
dùng để mua 2 SP với giá tương ứng P
X
= 100,
P
Y
= 200.
Ta có phương trình đường ngân sách:
Y= 5 - 1/2X
ThS VO HUU PHUOC
16
Y
X
O
I/P
Y
I/P
X
3.3. Sự dịch chuyển của đường
ngân sách
Thu nhập thay đổi (các yếu tố khác không đổi)
I
1
/P
X
I
1
/P

Y
I
2
/P
X
I
2
/P
Y
ThS VO HUU PHUOC
17
Y
X
O
I/P
X1
Giá sản phẩm thay đổi (các yếu tố khác không đổi)
Giá sản phẩm X tăng lên (P
X
tăng)
I/P
X
I/P
Y
ThS VO HUU PHUOC
18
4. Nguyên tắc tối đa hóa hữu dụng
Mục tiêu: Tối đa hóa sự thỏa mãn trong điều
kiện ngân sách có hạn
X

Y
A
B
U
1
U
2
U
3
E
Y
Y
X
X
P
MU
P
MU

X
0
Y
0
X.P
X
+ Y.P
Y
= I
ThS VO HUU PHUOC
19

X là sản phẩm thiết yếu
O
I
X
X
1
X
2
E
F
I
1
I
2
I
Z
Z
2
Z
1
E
F
I
1
I
2
Z là sản phẩm cấp thấp
O
I
Y

Y
1
Y
2
E
F
I
1
I
2
O
Y là sản phẩm cao cấp
ThS VO HUU PHUOC
20
Nhận xét:
• Đường tiêu dùng theo giá: là tập hợp các phối
hợp tối ưu giữa hai sản phẩm khi giá một sản
phẩm thay đổi (các yếu tố khác không đổi)
• Đường tiêu dùng theo thu nhập: là tập hợp các
phối hợp tối ưu giữa hai sản phẩm khi thu
nhập thay đổi (các yếu tố khác không đổi)
• Đường Engel: phản ánh mối quan hệ giữa sự
thay đổi lượng cầu sản phẩm với sự thay đổi
thu nhập (các yếu tố khác không đổi)
ThS VO HUU PHUOC
21
3. Tác động thay thế và tác động thu nhập
Y
O
M’

X
U
1
U
2
X
2
X’ K X
1
Y
2
Y
1
E
F
M
J
N
K’