Bài giảng khoa học môi trường và sức khỏe môi trường part 7 pot

1

120
Nhà b p: S p x p theo b p m t chi u, ngăn n p, g n gàng ti n s d ng, h p v sinh.
Kho th c ph m: ph i

m b o ngăn n p, h p v sinh ch ng m t t.

Nơi ch bi n th c ăn.

5. Các cơng trình v sinh
5.1. Cung c p nư c s ch
Ngu n nư c ph i m b o các i u ki n sau:
- Ngu n nư c h p v sinh.
v kh i lư ng (100 -150l/tr /ngày)
- Có các ư ng ng nư c d n nư c t i các khu v c nhà b p, phòng v sinh c a t ng
nhóm tr .
5.2. Khu v c nhà xí chung Nngồi nhà xí riêng cho t ng nhóm tr cịn c n ph i có nhà
xí chung u xây theo ki u t ho i ho c Sulabh, có
nư c c r a thư ng xuyên.
5.3.H th ng thoát nư c th i
Ph i kín, d thốt nư c không
ph hay khu v c.

ng và ư c d n t i h th ng c ng chung c a thành

6. Khu v c sân chơi.
Chi m t 50 - 60% di n tích tồn trư ng.
Sân chơi ph i m b o m t khung c nh s ph m
b ng r ng t p th d c, vui chơi ch y nh y và an toàn.
v n

p, hài hịa và sinh

ng. Có m t

Có cây che bóng mát ho c giàn che n ng. Trong sân chơi chia ra các khu v c trò chơi
ng, th d c, chơi giao thông, chơi v i cát và chơi v i nư c.

7. Nguyên t c v trang thi t b trong nhà tr .
7.1. Giư ng cũi
Tùy theo t ng nhóm tu i mà óng các giư ng cũi khác nhau. Chi u dài c a giư ng
ph i l n hơn chi u cao c a tr t 20 - 30cm. Chi u r ng giư ng b ng 2 l n chi u r ng vai tr .
Chi u cao c a thành giư ng ph i phù h p v i chi u cao c a tr sao cho tr khơng trèo ra
ngồi ư c. Chân giư ng ch cao 10cm. i v i cũi, c n óng cho t 5 - 10 tr chơi trong
ó, thanh cũi cao hay th p tùy thu c vào tu i cu tr .
Ví d : tr < 5 tháng thì thành cao 35cm
Tr 5 - 10 tháng thì thành cao 45cm
Hai bên thành cũi c n có c c căng dây treo chơi cho tr .
7.2. Bàn ăn, bàn chơi, bàn h c
Ph i m b o phù h p v i t m vóc c a tr sao cho khi tr ng i vào bàn th y tho i mái.
Kích thư c (cm)
Cao tr (cm)
Cao bàn
Cao gh
Hi u s

8.

B ng kích thư c bàn gh
S I

S II
65 - 74
75 - 82
33
37
16
19
17
18

nhà tr , m u giáo
S III
S IV
83 - 94
95-99
41
43
22
24
19
19

S V
100-109
47
27
20

chơi c a tr
M c ích cu

chơi là làm cho tr vui v , ho t ng có m c ích và có phương
hư ng.
chơi cịn giúp cho tr phát tri n cơ th , phát huy kh năng tư ng tư ng và sáng
ki n.
chơi ph i phù h p v i t ng
tu i và mang tính giáo d c nên c n ph i p , ch c


1

121

ch n, h p v sinh. Không ư c cho tr dùng nh ng
b o an toàn cho tr .

chơi b ng lông ho c th y tinh,

m

8.1. V i tr dư i 1 tu i
chơi ph i có màu s c tươi p, ư c treo nơi d nhìn th y.
chơi ph i có tác
d ng giúp tr mau chóng phát tri n các giác quan và năng khi u quan sát.
Kích thư c c a
chơi ph i phù h p v i lòng bàn tay c a tr . Khi tr b t u bi t i,
chơi
giúp tr i nh ng bư c u tiên trong cu c i.
8.2. V i tr t 1 - 2 tu i
Th i kỳ này tr ã b t u bi t b t chư c các
b o giúp tr t p nhi u l n (x p chơi...)

ng tác c a ngư i l n, do ó

chơi ph i

m

8.3. V i tr t 2 - 3 tu i
Th i kỳ này ã bi t b t chư c nhi u ng tác c a ngư i l n, cho nên
chơi c n có nhi u
màu s c và nhi u hình dáng, cho tr nh ng lo i chơi b t chư c c ng vi c ngư i l n (làm
n i tr , bán hàng, làm bác sĩ...). ng th i c n nhi u trò chơi phát tri n v n ng s nhanh
nh n, sáng ki n...

9. Chăm sóc và giáo d c tr
Tr ư c ti p nh n và nhà tr ph i m b o m t s yêu c u v tình tr ng s c kh e như
sau:
- Tr không m c các b nh ang th i kỳ ti n tri n như các b nh lao, viêm kh p...
- Tr ph i có m t gi y ch ng nh n s c kh e do b m ã cho i khám và theo dõi
trong th i gian 6 tháng trư c ó.
- M i tr khi ư c nh n vào nhà tr c n ph i có m t y b và có nhi u phi u theo dõi
v s phát tri n th l c qua hai ch s chi u cao ng, chi u cao ng i và cân n ng c a tr . M i
năm tr ư c ki m tra s c kh e t 1 - 3 l n.
- Tr ph i ư c tiêm ch ng và u ng vaccine phòng 7 b nh trong chương trình
TCMR.
- Tr m c các b nh nhi m khu n, sau khi kh i b nh, mu n tr l i nhà tr ph i có gi y
ch ng nh n c a cán b y t .
- Trong q trình ni dư ng, tr ph i ư c ăn úng ch
theo nhóm tu i. Nhà b p
ph i ư c ki m tra v sinh các th c ơn cho tr , m b o an tồn th c ph m.

- Các cơ nuôi d y tr ph i hư ng d n cho tr nh ng hành vi văn minh trong khi ăn và
ng viên tr ăn h t su t.
- m b o gi c ng cho tr t i nhà tr , tr ph i ư c ng
s l n và s th i gian cho
t ng l a tu i.

II. L p m u giáo
L a tu i m u giáo t 36 tháng n 72 tháng ư c chia làm 3 nhóm tu i:
- M u giáo t 36 - 48 tháng.
- M u giáo nh t 48 - 60 tháng.
- M u giáo l n t 60 - 72 tháng.
S lư ng tr trong l p quy nh:
L p m u giáo bé : 25 tr
L p m u giáo nh : 30 tr
L p m u giáo l n : 35 tr .


1

122

1. Quy ho ch
- Các phịng h c có di n tích t 40 - 50m2.
- Các phịng ng có di n tích t 25 - 30m2.
- Phịng ho t ng âm nh c có trang b gương soi, các d ng c
Ngồi ra, các phịng khác u b trí như nhà tr .

m nh c, ài, máy cassette.

2. Trang b bàn gh trong các l p m u giáo

- Bàn gh c a l p m u giáo(như trên)
- Các
dùng, trang thi t b khác như dùng gi ng d y, h c t p cho cô giáo và các cháu.
chơi ph c v cho các lo i trò chơi u m b o v s lư ng và h p v sinh, h p d n i v i
tu i m u giáo.
3. Cô giáo và nhân viên ph c v
- Các cô giáo : 100% u ph i ư c ào t o các trư ng s ph m nuôi d y tr và s ph m
m u giáo t sơ c p tr lên.
- Các cô giáo và cán b nhân viên ph c v ph i có s c kh e t t, ít nh t là không m c b nh
truy n nhi m kinh niên.
III. Vi khí h u

nhà tr - m u giáo và s c kh e c a tr
1. Anh hư ng c a mơi trư ng vi khí h u
Do c u t o và ch c năng c a các cơ quan trên cơ th tr l a tu i nhà tr - m u giáo chưa n
nh, và chưa thích nghi v i nh ng s bi n i t ng t c a môi trư ng bên ngoài c bi t là
3 y u t nhi t ,
m, và t c
gió, do ó m i khi có s thay i các y u t này trong môi
trư ng s gây ra nh ng r i lo n các ch c năng sinh lý bình thư ng c a tr .
2. Bi n pháp phòng ( sinh viên t liên h bi n pháp d phòng)
- Khi quá nóng
- Khi quá l nh

IV. M t s b nh có liên quan n ch
ni dư ng và v sinh trong nhà tr - m u giáo
1. Nh ng b nh thư ng g p
1.1. B nh suy dinh dư ng
1.2. B nh cịi xương
Ngồi các ngun nhân thơng thư ng, cịn có ngun nhân do nhà c a t i tăm m th p. Do

t p quán kiêng n ng, gió , ít cho tr ra ngồi ánh sáng m t tr i.
1.3. B nh thi u Vitamin A và khô m t
Là b nh dinh dư ng ph bi n nh t hi n nay tr nh
1.4. Nhi m chu n hơ h p c p tính (ARI)
M t trong nh ng nguyên nhân gây ra b nh là do v sinh môi trư ng nhà tr cịn y u
kém, như t i tăm, khơng thống khí,
m cao... b n thân tr không ư c m c
m, ăn
nóng và ng m v mùa ơng.
1.5. B nh tiêu ch y
Ngoài nguyên nhân do v sinh th c ph m không t t, tr không ư c ăn khi th c ăn
cịn nóng. nh ng tr du i 1 tu i, còn do các b nh nhi m trùng ngoài ru t gây s t cao c n
ư c chú ý x trí t t các nguyên nhân nhi m trùng.
2. M t s
- m b o ch
kh u ph n c a tr
n ng úng quy

bi n pháp phòng b nh ch y u
dinh dư ng cho tr , cung c p ch t dinh dư ng trong các b a ăn, trong
. Như ch
cho tr bú s a m , ch
ăm sam (ăn d m)... cho tr ư c t m
nh v sinh.


1

123

- Th c hi n t t vi c giáo d c dinh dư ng cho các bà m tu i sinh .
- Phát tri n h sinh thái V.A.C t i gia ình t cung c p y các ch t dinh dư ng.
-V sinh môi trư ng ph i ư c quan tâm thư ng xuyên c a m i ngư i trong c ng ng, c a
các cô giáo và CBNV trong các trư ng m m non.

Câu h i ánh gía cu i bài
1. Các yêu c u v sinh trong qui ho ch trư ng h c ?
2. Các yêu c u v sinh trong môi trư ng l p h c ?
3. Các yêu c u và i u ki n nuôi d y tiêu chu n c a m t nhà tr và m u giáo ?
4. Phân tích ư c các y u t nguy cơ tác ng n s c kho c a tr t i các cơ s nuôi d y tr ?

Tài li u tham kh o chính
1. B môn V sinh - D ch t , (1997), V sinh Môi trư ng - D ch t , T p 1, Nhà xu t b n
Y h c, Hà n i.
2. B môn V sinh - d ch t , trư ng i h c Y khoa Hà n i, (1978), V sinh D ch t , t p
I, Nhà xu t b n y h c.
3. Nguy n Huy Nga, 2001, S tay th c hành Y t trư ng h c, Nhà xu t b n Y h c, Hà
n i.
4. Nguy n Huy Nga, 2003, Chăm sóc s c kho h c sinh, Nhà xu t b n Y h c, Hà n i.
5. Trư ng i h c Y Thái bình, (1998), S c kho l a tu i, t p 3, Nhà xu t b n Y h c, Hà
n i.
6.
7. Waltner-Toews, D. (2004) Ecosystem Sustainability and Health :A Practical
Approach. New York : Cambridge University Press.
8. Габович Р.Д , Познанский С С , Шахбазян Г Х,(1993), Гигиена , Галовное
издательского объединения “вища школа’’, Киев


1

124

V SINH B NH VI N
M c tiêu h c t p
1.Xác

nh ư c các yêu c u qui ho ch b nh vi n : v trí, di n tích, lo i ki n trúc.

2.Trình bày ư c khái ni m ơn nguyên i u tr , t ch c và các yêu c u v sinh cơ b n
c a b nh phòng.
3.Bàn lu n ư c t ch c và các yêu c u v sinh cơ b n c a khoa truy n nhi m.

I. Vai trò và ý nghĩa v sinh b nh vi n.
1.Vai tro
B nh vi n là m t b ph n ch y u trong h th ng y t th c hi n ch c năng ch n oán,
i u tr b nh nhân, nhưng chính b nh vi n còn là m t trung tâm phòng b nh, ph c h i ch c
năng, giáo d c s c kh e và nghiên c u khoa h c. ó là nơi ào t o bác s và các cán b y t
trung, sơ c p. i v i b nh nhân, b nh vi n c n ph i là ngơi nhà c a h , nơi h có th s ng
nhi u ngày, nhi u tháng
ó, v i các nhu c u ăn, , v sinh thân th , ph c h i s c kh e.

2. Ý nghĩa :
- i u ki n v sinh t i ưu cu b nh vi n, trư c h t c n thi t cho chính q trình i u tr
và rút ng n th i gian ph c h i s c kh e c a b nh nhân.
-Các i u ki n v sinh b nh vi n là i u ki n trư c tiên
ngăn ch n các b nh nhi m
khu n, lây chéo do b nh vi n.
-V sinh b nh vi n c n ph i m b o các i u ki n s c kh e lao ng c a t t c các
nhân viên y t .
- M c m b o v sinh b nh vi n c bi t cao là i u ki n

có th tri n khai ư c
thành công các thành t u khoa h c m i nh t trong y khoa.
- Cu i cùng, vi c tuân th m t cách m u m c các yêu c u v sinh trong b nh vi n còn
giúp b nh vi n tr thành nhà trư ng giáo d c s c kh e, các thói quen v sinh cho các b nh
nhân ã qua i u tr t i b nh vi n.
- Vi c thi t l p các i u ki n v sinh b nh vi n tùy thu c nhi u vào h th ng các cơng
trình xây d ng, các tính ch t c a ph n cây xanh, v trí t b nh vi n... các trang b và các ti n
nghi v sinh c a b nh vi n.

II. C u trúc chung c a b nh vi n
1.V trí
N u thi t k úng thì b nh vi n có th xây d ng ngay trong thành ph . Ch có các b nh
vi n Lây, Lao, Tâm th n m i ph i cách xa khu nhà ít nh t 1000m.
Khu t ch n xây d ng b nh vi n ph i là nơi s ch s , cao ráo, m t khu v c n tĩnh;
khơng ư c cu i chi u gió so v i khu công nghi p
tránh b i , hơi khói c. Khơng k
c n v i v trí nhi u ti ng n như : nhà máy, công trư ng, trư ng h c, doanh tr i, ư ng tàu.
2. Lo i ki n trúc
2.1. Ki u phân tán
2.2. Ki u t p trung
2.3. Ki u ph i h p


1

125

Ngày nay, ki u ph i h p ang ư c áp d ng nhi u thành h th ng Kh i − T p trung theo
ch c năng, theo m c tiêu cách ly và t n d ng kh năng cơ s v t ch t k thu t.

3. Các b ph n ch y u c a b nh vi n
- B ph n ti p ón.
- Phòng khám b nh a khoa.
- Khu i u tr n i trú : có c u trúc phân bi t theo lĩnh v c N i hay Ngo i khoa.
- ơn v ch n oán − i u tr : ch n oán ch c năng, ch n oán hình nh, v t lý tr li u, th
d c li u pháp.
- Khoa Gi i ph u b nh v i nhà xác.
- Các b ph n Qu n tr − d ch v : Nhà b p và khoa ăn u ng, b ph n gi t i có bu ng t y u ,
xe, t
b ph n ti t khu n trung tâm, b ph n s a ch a các thi t b k thu t y t , garage
i n...
- B ph n qu n lý Hành chính : kh i văn phịng, lưu tr h sơ b nh án, thư vi n...
4. Phân b di n tích
- T ng di n tích dành cho các khu nhà ch nên chi m 15% t ng di n tích dành cho b nh vi n.
Di n tích cây xanh th m c nên là 60 − 65%. Ph n còn l i 20 − 25% là các l i i l i.
- B ph n ti p ón và phịng khám ln b trí g n c ng ra vào b nh vi n, nên có l i i riêng
và cách khu i u tr t 30 − 50m. Khu i u tr n i trú dành ph n di n tích t t nh t. B ph n
qu n tr − d ch v nên b trí cách bi t v i các khu khác.
- Khoa gi i ph u b nh và nhà xác cũng b trí bi t l p và ph i có c ng sau riêng bi t (ra theo
c ng sau).
- B nh vi n nên có vư n hoa, cây c nh, có bãi th d c ch a b nh, có ư ng lát á cho b nh
nhân d o chơi và c 50m l i t m t gh á ng i ngh .
b o v cho các khu v c n i trú kh i b nh hư ng c a gió nóng, khói b i, ti ng n thì
b nh vi n c n tr ng nhi u các d i cây xanh th m c .
- Kho ng cách gi a các tòa nhà ph i
r ng và ph thu c
cao c a nhà cao nh t và khơng
ít hơn 30m. Kho ng cách gi a khu ch a b nh n i trú v i khu Qu n tr − d ch v và nhà xác ít
nh t là 50m.
III.Quy ho ch và yêu c u v sinh m t s khoa phòng

1. Các ơn nguyên i u tr
Khoa phòng chuyên khoa là các ph n t quan tr ng nh t c a b nh vi n. C m i nhóm 30
giư ng b nh ngư i ta có th t ch c nên m t ơn nguyên i u tr và b trí hồn ch nh tương
t như nhau t t c các khoa. Như v y xây d ng ơn nguyên có nghĩa là xây d ng
g p
các b nh nhân ư c săn sóc v i m t nhóm nhân viên y t , trong m t t p h p tương i hoàn
ch nh ph c v m c tiêu i u tr và phòng lây chéo.
Khoa − Phòng (ti u khoa) − bu ng b nh ho c các box.
Trong m i ơn nguyên i n hình dành cho b nh nhân ngư i l n c n ph i có các v trí sau ây
:
1- Các bu ng b nh v i kho ng 30 giư ng n m; bu ng cho nhân viên tr c (y tá, i u dư ng)
15m2.
2- Nhóm phịng ph c v i u tr : Bu ng bác s (10m2); phòng th thu t (13 − 18m2); bu ng
th t tháo (8m2); bu ng có giư ng c a y tá (4m2).
3- Nhóm phịng h u c n : căng tin (14m2); phịng ăn (18m2).
4- Góc v sinh : bu ng t m (12m2); nhà c u riêng cho b nh nhân và nhân viên; ch r a; ch
b o qu n các
v i b n; ch r a và ti t khu n bô, v t; ch t m c t các
ph th i, rác.
5- Hành lang b nh phịng, liên k t các v trí k trên.


1

126

Gi a các ơn nguyên trong khoa là bu ng ch nhi m khoa, bu ng i u dư ng trư ng ho c
i u dư ng hành chánh; ch
b o qu n các máy móc xách tay; ch
xe y, cáng; bu ng

hành chính khoa; bu ng riêng theo chuyên khoa; phòng h p ho c giao ban...
Nhi m v quy ho ch ch y u khi thi t k ơn nguyên là m b o ư c s ti n nghi v m t v
sinh, ch ng l i nhi m khu n b nh vi n d dàng hơn, ng th i thu n l i hơn trong ph c v
b nh nhân.
- Hành lang, c u thang.

2. Các bu ng b nh
- C n ph i c u t o các lo i bu ng b nh khác nhau
nh m m c tiêu
m b o các i u ki n
i v i các lo i b nh khác nhau. Ngồi nh ng bu ng b nh
thích h p v môi trư ng i u tr
thông thư ng cịn có các bu ng i u tr tăng cư ng, các box, bán box... bu ng b nh càng ít
giư ng, càng ít có nguy cơ lây chéo trong b nh vi n và cho phép cách ly các b nh nhân n ng
nguy hi m. M t khác thì các b nh nhân nh , b nh nhân ang h i ph c l i ưa thích các phòng
nhi u giư ng phù h p hơn v i tr ng thái tâm sinh lý.
s ch c a không khí, vi khí h u,
- Các ch tiêu v sinh cơ b n c a các bu ng b nh là :
chi u sáng, s khác bi t v ti ng n bên trong và bên ngoài bu ng b nh.
- Bu ng b nh ph i có th lau chùi t t, c a m không ư c gây ti ng ng và khơng nên
b c c p vì còn ph i ưa b nh nhân ra vào b ng xe kéo.
- Phịng nhi u giư ng thì di n tích c n thi t cho 1 giư ng là 6,5m2, phịng 1 giư ng thì di n
tích c n thi t là : 9 − 12m2. Chi u cao trung bình c a phịng là 3,5m.
- Kho ng cách gi a 2 giư ng là 0,9 − 1m. Kho ng cách giư ng v i tư ng là 0,5m ho c 0,8m.
- Chi u sáng và thơng thống t t có nh hư ng tâm lý và yêu c u thu n l i
i u tr b nh
nhân. Thơng thống h p lý
gi i quy t các mùi khó ch u, gi m nguy cơ nhi m khu n b nh
vi n.
- V m t vi khí h u, nhi t

trong phịng b nh d ch u thích h p là : 24,0 − 25,00C v mùa
ông và 25 − 260C v mùa hè trong i u ki n
m tương i là 79 ± 5% và t c
gió là 0,3
− 0,5m/s.
Nh ng i u ki n vi khí h u riêng bi t cho s n ph và tr sơ sinh, cho b nh nhân h u ph u,
b nh nhân ang n m phòng h i s c... ph i theo nh ng ch d n riêng và nên trang b các thi t
b
i u hịa khơng khí
Hình nh các ngăn chăm sóc b nh nhân gáy mê-h i s c có bàn theo dõi qua Camera

3. M t s yêu c u v sinh chung khác


1

127

3.1. Chi u sáng
3.1.1 T nhiên
- Các phòng c n ph i có ánh sáng t nhiên. H s ánh sáng m t s v trí :
+ Phịng m , phòng sinh, phòng thay băng 1 4 − 1/5.
+ Bu ng bác s và bu ng th thu t 1/5 − 1/6.
+ Các phòng b nh nhân 1/6 − 1/7.
- H s chi u sáng t nhiên (K.E.O) các phòng trên u không nh hơn 2%.
3.1.1.Nhân t o Tiêu chu n tùy theo v trí và lo i èn chi u sáng. ba v trí nêu trên,
r i c n t t 200 − 500 Lux.

3.2. Nư c sinh ho t
B nh vi n ch ư c phép s d ng 2 lo i ngu n nư c

- Nư c máy : trung bình 100 − 150 lít/ giư ng /ngày.
- Nư c gi ng : t i thi u 60 lít /giư ng /ngày.
Các phịng m , phịng thay băng, phòng sinh, phòng khám − ti p nh n b nh nhân thì ngồi
nư c l nh, nên có thêm h th ng c p nư c nóng.
Thư ng xuyên r a tay v i xà phòng hay làm s ch bàn tay b ng dung d ch r a tay (alcoholdbased hand rubs) là m t bi n pháp quan tr ng làm gi m nhi m khu n b nh vi n
3.3. Nư c th i − Phân rác
Hi n nay VN có 830 b nh vi n (s li u 2000) v i t ng s 104 065 giư ng b nh, hàng ngày
các BV s phát sinh ra 90 t n rác th i. Trung bình 1 giư ng b nh/ngày th i ra 0,86 kg ch t
th i chung và 0,14kg ch t th i nguy h i, hay hàng năm 1 giư ng b nh có t 200 n hơn
400kg rác tuỳ theo tuy n.
Thu gom ch t th i BV ph i theo úng " Quy ch qu n lý ch t th i Y t " .D ng c thu gom
g m các bao nilon, thùng h p nh a, xe y chuyên d ng ph i có màu s c và ký hi u phù h p .
Màu vàng: ng ch t th i lâm sàng, bên ngoài ph i có bi u
tư ng v nguy h i sinh h c. Màu xanh : ng ch t th i sinh
ho t. Màu en : ng ch t th i hoá h c, ch t th i phóng x ,
thu c gây c t bào (nguy hi m).
C n xây d ng nơi
rác và lò t rác cu i chi u gió. Lị
t ph i m b o nhi t
thiêu hu ch t th i quá 10000C.
Các v t th i nguy hi m ph i t là : bông, băng, ph n cơ th
b c t b .... Hi n nay Vi t nam ã s n xu t ư c Lò t x
lý rác th i B nh vi n, lo i TSH -20G do Công ty Thái sơn ch t o ang ư c ánh giá cao
nh t, giá thành ch b ng 20% lị t cùng tính năng nh p ngo i. Nhi t
bu ng t c p II
0
ã t t i 1100 C
- B nh vi n nh t nh ph i xây d ng h th ng c ng c c b t p trung nư c th i b nh vi n vào
tr m x lý trư c khi ư c th i vào h th ng c ng thành ph .
Không ư c xây gi ng th m x lý nư c th i b nh vi n.

IV. Yêu c u v sinh m t s khoa phòng c bi t
1. Khoa truy n nhi m (Khoa lây)
Khoa lây chính là nơi phát hi n, cách ly và i u tr tri t các b nh nhân lây. N u t ch c
không h p lý, khoa lây s thành truy n nhi m nguy hi m, d x y ra
− Lây chéo trong b nh nhân v i b nh nhân.
− Lây chéo t b nh nhân qua nhân viên y t .


1

128

Yêu c u v sinh khoa truy n nhi m b t u ngay t khâu ón nh n b nh nhân. Các b nh
nhân lây sau khi qua b ph n ti p nh n trung tâm, ư c g i th ng n phòng khám − ti p
nh n c a khoa Lây. Phòng khám − ti p nh n này ph i t ch c theo nguyên t c m t chi u.
Phịng này s khơng cho vào vi n nh ng ngư i nhà i theo b nh nhân không c n thi t và
hư ng d n b nh nhân n th ng nơi khám b nh c a mình.
Trư c khi b nh nhân ư c nh n vào khoa, các b nh nhân u ph i qua “x lý v sinh”.
Phòng khám b nh ph i t y u h ng ng y v sau m i l n khám b nh
Qui ho ch khoa truy n nhi m dù nh , cũng nên t o i u ki n
thi t l p m t s box c l p
dành cho :
- B nh chưa xác nh ch n oán,
- B nh n ng có bi n ch ng,
- M c hai b nh truy n nhi m m t l n,
- B nh truy n nhi m nguy hi m lây lan nhanh.
C u t o các box c a khoa truy n nhi m có ý nghĩa quan tr ng trong vi c cách ly. M i box
i u tr u c n ph i có “ngăn chu n b ”.
M i bu ng b nh c a khoa truy n nhi m cũng nên có góc v sinh riêng, t t c các bu ng b nh

u trang b ch u r a (La - va - bô).
Các bu ng b nh truy n nhi m b trí ch y u các bu ng 1 − 2 giư ng (t i a là bu ng 4
giư ng) cùng lo i b nh. N u khoa truy n nhi m không l n thì nên qui ho ch 100% các box 1
giư ng. N u t ng s giư ng nhi u hơn 30 thì 50% là các box 1 giư ng và 50% là các box 2-4
giư ng.
c a bu ng b nh, có giá treo s n áo qu n cách ly c a bu ng b nh y. Ch u nư c sát khu n
(ví d chloramine B) nhân viên nhúng tay.
Bu ng b nh ph i ư c thư ng xuyên lau chùi b ng dung d ch sát trùng, không ư c dùng
ch i quét.
D ng c , áo qu n ư c x lý v sinh thư ng xuyên.
Tiêm chích, ăn u ng c a b nh nhân th c hi n t i b nh phịng. Th c ăn th a
vơ thùng riêng
như ch t th i b .
B nh nhân ra vi n ph i ư c t y u toàn b : d ng c , áo qu n, mùng m n.
Cán b công nhân viên khoa truy n nhi m :
y
và thay i thư ng xun. Ph i duy trì thói quen r a tay
− Ph i có trang b b o h
trư c và sau khi ng ch m t i b nh nhân
− Có phịng và t
tư trang riêng. H t ca làm vi c thay i qu n áo cách ly, t m r a m i
m c qu n áo riêng v nhà.

tuy n huy n, khoa truy n nhi m ít giư ng thì nên t ch c khoa truy n nhi m thành các
ngăn phân chia b nh truy n nhi m, theo ư ng lây : Hơ h p, Tiêu hóa, Da niêm m c và Máu.
Ph c v b nh nhân theo m t chi u xác nh.
2. Khoa Ngo i
T ch c khoa ngo i theo hai nguyên t c :
-T ch c b ph n vô khu n và kh khu n là căn b n c a ngo i khoa. Nên chia riêng
phòng m “s ch” và phòng m “b n”. Nên t ch c các box nh 1 − 2 giư ng

c p c u,
chăm sóc các ca n ng. Trong phòng này nên l p t i u hịa khơng khí.
- Trong phịng m , ph i h n ch s ngư i trong cu c m , ai vào phòng m b t bu c ph i
eo kh u trang, m c áo, i mũ vô khu n. Ch
vơ khu n phịng m ph i th c hi n nghiêm
ng t . C n lưu ý r ng Kh u trang và Ao chồng vơ khu n v n có th b nhi m khu n tr l i
sau khi dùng 1,5-2h v i Kh u trang và t i a là 4 h v i Áo chồng. Sau khi m ngư i ta thu
d n phịng m m t cách chu áo. N n, tư ng ư c r a b ng dung d ch sát trùng, nư c nóng
r i làm thống m t cách c n th n.


1

129

Dùng èn t ngo i
di n tích phịng ./.

kh khu n phòng m : s lư ng èn c n trang b

ư c tính là 3W/m2

Câu h i ánh giá cu i bài
1. Trình bày vai trị ý nghĩa v sinh b nh viên ?
2. Trình bày ư c khái ni m ơn nguyên ìêu tr , t ch c và các yêu c u v sinh cơ b n
c a b nh phòng ?
3. Qui nh v x lý rác trong b nh vi n ?
4. Phân tích các yêu c u v sinh cơ b n c a khoa truy n nhi m ?

Tài li u tham kh o chính

1. B mơn V sinh - D ch t , (2003) Giáo trình Khoa h c Mơi trư ng và S c kho Môi
trư ng, Trư ng i h c Y Hu .
2. B Y t , (2003), Tài li u hư ng d n qui trình ch ng nhi m khu n b nh vi n, T p I,
Nhà xu t b n Y h c, Hà n i.
3. B Y t , (1999), Quy ch qu n lý ch t th i y t , Nhà xu t b n Y h c, Hà n i.
4. Hoàng Tích M nh,(1974), V sinh Hồn c nh, Nhà xu t b n Y h c, Hà n i
5. Hoàng Tích M nh, (1977) , V sinh - D ch t , T p 1, Nhà xu t b n Y h c, Hà n i.
6. Габович Р.Д , Познанский С С , Шахбазян Г Х,(1993), Гигиена , Галовное
издательского объединения “вища школа’’, Киев


1

130

I CƯƠNG Y H C LAO

NG

M
1.
2.
3.

c tiêu h c t p
Xác nh ư c vai trò ý nghĩa c a Y h c lao ng i v i s n xu t xã h i
Xác nh và phân lo i các tác h i ngh nghi p có m t trong môi trư ng s n xu t;
Th o lu n ư c khái ni m b nh ngh nghi p và li t kê ư c m t s b nh ngh nghi p
quan tr ng;
4. Li t kê các bi n pháp d phòng các tác h i ngh nghi p;

5. V n d ng các ki n th c ã h c trong vi c d phòng m t s tác h i ngh nghi p c th .

I.

I CƯƠNG Y H C LAO ÔNG
B nh t t có liên quan n ngh nghi p k t khi con ngư i b t u khai thác và
s d ng ngu n tài nguyên thiên nhiên trang b cho mình nh ng cơng c và phương
ti n nh m làm cho cu c s ng ti n nghi và d ch u hơn. Hippocrates ã nh n th y chì
có h i cho s c kh e. Ramazzini năm 1713 ã vi t m t cu n sách v b nh c a th
thuy n.
Ngày nay các lĩnh v c s n xu t phát tri n a d ng, song song v i à phát tri n
công nghi p, con ngư i ti p xúc v i nhi u tác nhân khác nhau, m c
phát sinh b nh
ngh nghi p cũng gia tăng. Vi t nam là m t nư c s n xu t nông nghi p, hi n nay ang
trên à cơng nghi p hóa, ngư i lao ng làm vi c trong nhi u thành ph n kinh t khác
nhau. N n s n xu t mang c trưng c a h u h t các nư c ang phát tri n: n n s n xu t
n ng v nông nghi p và th công nghi p, công nghi p bán th công, q trình cơ gi i
hóa là m t q trình dài lâu.
1. i tư ng c a y h c lao ng
B o v và nâng cao s c kh e cho ngư i lao ng khơng nh ng có ý nghĩa v
m t o c y h c mà cịn có ý nghĩa l n v m t kinh t xã h i h c, nâng cao s c
kh e, tu i i, tu i ngh c a ngư i lao ng t c là nâng cao năng su t lao ng xã h i.
“Gi i pháp phòng ng a i u x u thì nhi u l n t t hơn gi i pháp ch a tr , r hơn và d
dàng hơn khi áp d ng, và m b o k t qu hơn”. Có th nói Y h c lao ng, là m t
ngành c a y h c, thiên v d phịng, có i tư ng là s c kh e ngư i lao ng.
2. Nhi m v c a y h c lao ng
− Nghiên c u nh ng bi n i sinh lý, sinh hóa và tình tr ng thích ng c a con ngư i
trong các quá trình lao ng khác nhau, xây d ng ch
làm vi c, ch
ngh ngơi

h p lý cho ngư i lao ng;
− Nghiên c u nh ng nguyên nhân và i u ki n phát sinh ra m t m i, tìm ra bi n pháp
phịng ch ng m t m i trong s n xu t nh m b o v s c kh e và nâng cao năng su t lao
ng c a ngư i cơng nhân;
− Nghiên c u các q trình cơng ngh khác nhau, q trình lao ng và mơi trư ng
lao ng, xác nh các y u t tác h i ngh nghi p trong quá trình s n xu t và mơi
trư ng lao ng, tìm ra các bi n pháp
phòng các y u t tác h i trong s n xu t cũng
như ánh giá hi u qu c a các bi n pháp ó;
− Nghiên c u nh hư ng c a các y u t tác h i ngh nghi p i v i s c kh e ngư i lao
ng, tìm hi u nguyên nhân và i u ki n c th c a b nh t t nói chung và b nh ngh
nghi p nói riêng, ưa ra các bi n pháp d phòng và i u tr b nh cho ngư i lao ng;
− T ch c khám tuy n, khám nh kỳ, theo dõi qu n lý s c kh e ngư i lao ng, phát
hi n s m b nh ngh nghi p, tham gia giám nh kh năng lao ng cho ngư i b b nh


1

131

ngh nghi p và tai n n lao ng;
− Tham gia xây d ng lu t v sinh lao ng, v sinh công nghi p và lu t l xây d ng
xí nghi p;
− Tham gia ki m tra ơn c vi c th c hi n các bi n pháp v sinh an toàn lao ng
trong s n xu t, thông qua vi c ki m tra v sinh nh kỳ và ki m tra t xu t các cơ s
s n xu t, có bi n pháp thích ng i v i các cơ s s n xu t không ch p hành các i u
l v sinh an tồn xí nghi p c a nhà nư c;
− Tham gia giáo d c s c kh e cho công nhân, nâng cao nh n th c v các y u t tác
h i trong lĩnh v c s n su t c a h , hi u bi t v tác h i c a các y u t ó. Giáo d c
ngư i cơng nhân có thái

t t, hành vi úng trong vi c áp d ng các bi n pháp chung
và bi n pháp cá nhân phòng b nh ngh nghi p và tai n n lao ng.
3. Ph m vi c a y h c lao ng
Y h c lao ng bao g m nhi u lĩnh v c khác nhau:
− Sinh lý lao ng
− Tâm lý lao ng
−
c ch t h c công nghi p
− B nh lý ngh nghi p
− Ergonomics
Các phương pháp s d ng trong nghiên c u v y h c lao ng:
- V t lý h c
- Hóa h c
- Lâm sàng
- D ch t h c
- Th ng kê xã h i h c ...
II. TÁC H I NGH NGHI P
1. nh nghĩa
Tác h i ngh nghi p (THNN) là nh ng y u t phát sinh trong q trình s n xu t
và hồn c nh lao ng, có nh hư ng khơng t t n s c kh e c a ngư i lao ng.
m i ngh khác nhau có nh ng tác h i c trưng khác nhau, ví d ngư i th rèn ti p
xúc v i ti ng n, v i nhi t
cao; ngư i nông dân ti p xúc v i b i th c v t, b i ngũ
c c, v i nóng, lao ng n ng nh c, v i thu c tr sâu.
Tác h i ngh nghi p có th nh hư ng n s c kh e ngư i công nhân nhi u
khác nhau
m c
-M c
nh : gây m t m i, suy như c, gi m kh năng lao ng;
- Xa hơn, tăng t l m c các b nh thông thư ng;

- Trư ng h p n ng có th d n n m c b nh ngh nghi p.
2. Phân lo i tác h i ngh nghi p
Thư ng thì m t tác h i ngh nghi p có th g p trong nhi u lĩnh v c s n xu t khác
nhau m c d u m i ngh có m t (ho c nhi u hơn) lo i tác h i c trưng. Trong y h c
lao ng vi c phân lo i các tác h i ngh nghi p theo các nhóm y u t là có ý nghĩa v
m t lý lu n cũng như trong th c ti n phòng ch ng ho c tìm ra các bi n pháp phịng
ch ng các nhóm y u t tác h i ó. Có th phân rã 3 nhóm y u t tác h i sau:
2. 1. Nhóm THNN liên quan n quá trình s n xu t
Tùy theo t ng ngành ngh , dây chuy n s n xu t, phân xư ng mà có các THNN khác
nhau. Chúng có th ư c chia ra 3 lo i:
2.1.1 Các y u t v t lý


1

132

− Các y u t vi khí h u:
Nhi t :
Nhi t
cao ho c th p quá u ư c coi là các tác h i ngh nghi p. Khi nhi t
mơi trư ng lao ng q cao có th d n n m t s h u qu như m t m i nhanh, ra
nhi u m hơi (có th d n n r i lo n nư c và i n gi i), say nóng (do r i lo n cơ ch
nhi t c a cơ th ), say n ng (do các tia b c x h ng ngo i chi u tr c ti p lên u gây
nh hư ng n não, màng não). Khi nhi t môi trư ng quá th p, ngư i lao ng có
th b l nh cóng, gi m ni dư ng da do h th ng m ch ngo i bên b co th t...
m:
m thư ng i kèm v i nhi t
khi gây các nh hư ng trên cơ th . Khi c
nhi t

và
m cao thì kh năng bay m hôi b h n ch , d n n gi m thốt nhi t và
có th gây các bi u hi n say nóng. Khi nhi t
th p k t h p v i
m th p, da
thư ng b khơ n t, nhưng n u
m cao thì cơ th m t nhi u nhi t, c m giác l nh bu t
thư ng xu t hi n. Ngoài ra
m cao còn d gây nên các b nh v da, kh p.
T c
gió:
gió th p khi nhi t
cao
Liên quan n quá trình i u nhi t c a cơ th . T c
cũng s gi m bay hơi m hôi, gi m thoát nhi t, ngư c l i khi l nh mà t c
gió cao s
càng làm m t nhi t c a cơ th .
B cx :
Quan tr ng hơn c là các b c x t ngo i và h ng ngo i, có th gây nên các t n
thương trên da, niêm m c, võng m c, màng não. Ngu n phát sinh các lo i tia này có
th là t ánh sáng m t tr i ho c các ngu n nhi t khác trong môi trư ng s n xu t.
−Áp su t không khí:
M t s lo i lao ng ph i thư ng xuyên ti p xúc v i áp su t cao (như th l n), ho c áp
su t th p (như phi công, ngư i leo núi). S thay i áp su t này s nh hư ng lên kh
năng trao i khí c a cơ th (do phân áp oxy và cacbonic trong khơng khí b thay i).
Ngồi ra m t h i ch ng b nh nguy hi m có th g p các th l n ó là b nh “thùng
chìm” mà cơ ch là s t c m ch máu do các bóng hơi c a khí nitơ trong máu hình
thành khi ngư i th l n gi m sâu c a m c l n quá t ng t.
−Các ch t phóng x :
Là m t THNN quan tr ng trong m t s ngành ngh như khai thác, phân tích

qu ng phóng x , công nhân trong các nhà máy i n h t nhân, ngư i ch p X-quang...
Ngoài tác h i gây ung thư, các ch t phóng x cịn có th gây t n thương da, m t, máu,
di truy n, vô sinh.
−Ti ng n:
Tác h i c a ti ng n ch y u trên cơ quan thính giác v i các bi u hi n t n thương
tai trong, có th d n n i c khơng h i ph c. Ngồi ra, nó cịn nh hư ng trên th n
kinh, tiêu hóa và nhi u cơ quan khác. Ngoài cư ng , tác h i c a ti ng n còn ph
thu c vào lo i ti ng n như ti ng n có xung ho c không xung.
−Rung chuy n:
Các vi ch n thương kh p có th xu t hi n dư i tác h i c a rung chuy n. Tùy theo
biên
và t n s c a rung mà các t n thương có khác nhau. Rung chuy n thư ng g p
trong m t s ngành ngh như th khoan th
m máy, lái xe...
2.1.2 Các y u t hóa h c
Các hóa ch t c có r t nhi u lo i như các kim lo i n ng (chì, th y ngân, asen...), các
dung môi (benzen, toluen, xăng d u...), thu c tr sâu. Chúng có th là nguyên li u, các


1

133

s n ph m trung gian ho c thành ph m c a m t quá trình s n xu t và có th g p nhi u
nơi trong m t dây chuy n s n xu t. Tác h i thông thư ng c a các y u t hóa h c là
gây nhi m c ho c gây ung thư.
2.1.3 Các y u t sinh h c
M t s ngành s n xu t có ti p xúc và kh năng lây nhi m m t s b nh nhi m trùng.
Các tác nhân sinh h c có th phân chia theo 4 nhóm sau:
- Vi trùng: như tr c khu n than có th g p ngư i chăn nuôi, leptospira trên

công nhân ào vét c ng rãnh, lao có th lây nhi m cho các nhân viên y t ,
- Siêu vi trùng: như viêm gan, AIDS có th nh hư ng trên nhân viên y t ;
- N m m c: trên công nhân th c ph m , b i bã mía, lơng ng v t
- Ký sinh trùng: g p nông dân tr ng rau màu có s d ng phân tươi.
2.1.4 Các lo i b i , bao g m
− Các b i khoáng: tác h i c a b i tùy thu c vào ngu n g c, c tính lý hóa, kích
thư c c a b i. M t s b i khống gây xơ hóa ph i như b i silic, b i asbest, m t s
có kh năng gây ung thư như b i asbest, crom;
− Hóa ch t c d ng b i có th gây nhi m c (như ã nói);
− Các b i th c v t như b i bơng, ay có th gây ph n áng co th t ph qu n ki u d
ng;
− M t s lo i b i có ngu n g c t
ng v t có th có các tác nhân gây d ng ho c
mang các tác nhân sinh v t gây nhi m trùng.
2. 2 Các tác h i ngh nghi p liên quan n t ch c lao ng không h p lý
− Ngh nghi p khơng phù h p v i s thích, năng l c: i u này không ch làm gi m
năng su t lao ng, ch t lư ng s n ph m mà cịn làm cho cơng nhân khơng có h ng
thú lao ng, nhanh m t m i, d phát sinh ra tai n n lao ng.
− Cư ng
lao ng quá cao, th i gian lao ng kéo dài, ngh ngơi không h p lý, i
làm xa: t t c các y u t này có th t o ra m t gánh n ng v th l c và tinh th n, nó có
th gây ra các r i lo n sinh lý, b nh lý, t o i u ki n cho các nguy cơ ngh nghi p
khác gây tác h i.
− S n xu t theo dây chuy n ơn i u, tư th lao ng gị bó: Vi c b trí ngư i lao
ng làm vi c theo dây chuy n có thu n l i là tăng kh năng chun mơn hóa s n
xu t, tăng năng su t lao ng nhưng s làm cho ngư i lao ng căng th ng, m t m i
d d n n tai n n lao ng.
− B trí các phân xư ng khơng h p lý, các b ph n c h i không ư c cơ l p, cách
ly, do ó có th làm tăng s ngư i và tăng nguy cơ ti p xúc v i các y u t
c h i.

2..3 Nhóm THNN có liên quan n i u ki n v sinh môi trư ng lao ng kém
Trong m t dây chuy n s n xu t, ngoài các thi t b máy móc liên quan tr c ti p
t i s n xu t còn ph i k
n các thi t b v sinh mà ch c năng ch y u c a nó là nh m
gi m b t m c
c a các THNN trong môi trư ng. Các thi t b thu c nhóm này ch
y u là tăng cư ng kh năng thơng, hút gió, b i, hơi khí c; chi u sáng; i u hịa vi
khí h u trong phân xư ng. Không x dung các thi t b v sinh công nghi p, ho c b trí
các thi t b này khơng úng, u có th d n n gia tăng nh hư ng c a các y u t tác
h i có s n trong mơi trư ng s n xu t.
Ki m sốt các THNN c n ph i tuân theo m t s nguyên t c:
- Xác nh các y u t nguy cơ có m t trong mơi trư ng s n xu t:


1

134

B ng quan sát và tìm hi u dây chuy n cơng ngh , ngư i ta có th sơ b ư c ốn ư c
các THNN có m t trong m t v trí s n xu t. T ó l a ch n các k thu t o lư ng
thích h p xác nh ph m vi, m c
c a các THNN.
- Xác nh m c
nguy hi m c a các THNN:
Thông thư ng các THNN trong s n xu t u ư c nghiên c u tìm ra n ng
t i a cho phép ng v i t ng THNN. N u n ng
vư t tiêu chu n này thì ngư i
cơng nhân có nguy cơ b các THNN ó gây nh hư ng. M c
c a THNN càng cao,
th i gian ti p xúc càng l n thì càng nguy hi m.

- L a ch n ưu tiên trong vi c lo i tr các THNN:
M c dù nhi u THNN cùng có m t trong m t môi trư ng s n xu t nhưng tính ch t
nguy hi m và kh năng lo i tr có khác nhau. Trong i u ki n h n ch v nhân l c, v t
tư, k thu t và th i gian thì vi c l a ch n ưu tiên thanh toán các THNN là r t c n
thi t.
- Ki m tra, xem xét các thi t b k thu t d phòng hi n có: ây là bư c c n làm
trư c khi tri n khai các bi n pháp d phòng m i. Nó cho phép ánh giá hi u qu , ch t
lư ng c a các thi t b này, t ó có k ho ch b sung ho c s a ch a;
- Thi t k , th c thi và duy trì các bi n pháp d phịng thích h p:
Sau khi các phương pháp kh ng ch THNN ư c l a ch n, k t h p v i các
thi t b v sinh hi n có, m t phương án v thanh tốn các THNN trong mơi trư ng nên
ư c xu t, sau ó có th ư c tri n khai thí i m
ánh giá hi u qu trư c khi áp
d ng i trà. M t trong các nguyên t c cơ b n c a vi c d phòng các tác h i ngh
nghi p là nên áp d ng nhi u bi n pháp i v i m t THNN.
III. B NH NGH NGHI P
1.
nh nghĩa
Có hai khuynh hư ng nh nghĩa b nh ngh nghi p (BNN):
Khuynh hư ng th nh t cho r ng, ó là b nh c trưng riêng m t ngh nào ó,
có nh ng y u t
c h i riêng c a nó gây ra. Ví d nhi m c chì là b nh ngh nghi p
nh ng công nhân khai thác ch bi n qu ng chì, s d ng chì trong s n xu t như làm bình
c qui, ch bi n các h p kim có chì, ch khi làm nh ng ngh này m i có nhi m c chì và
khơng g p nh ng ngh khác. nh nghĩa này úng nhưng gi i h n ph m vi b nh ngh
nghi p vào m t s b nh c trưng hi m g p trong hồn c nh bình thư ng. Trên th c t có
nhi u b nh ngh nghi p th c s do ti p xúc v i các y u t k trên nhưng không quá c
thù v b nh lý, và b nh cũng có th g p trong hồn c nh bình thư ng.
Khuynh hư ng th hai mu n coi b nh ngh nghi p là m t b nh gây nên do i u
ki n lao ng và m c trong th i gian lao ng. Ví d b nh chân b t, b nh dãn tĩnh

m ch nh ng ngư i làm vi c ph i ng lâu. nh nghĩa này m r ng ph m vi BNN,
do ó có nhi u b nh có th cho là do nguyên nhân ngh nghi p, ví d huy t áp cao có
liên quan n căng th ng th n kinh, như v y huy t áp cao cũng có th xem là BNN vì
trong nhi u trư ng h p, i u ki n lao ng r t gây căng th ng cho h th n kinh. i u
này gây tr ng i cho vi c th c hi n các ch
b o hi m xã h i i v i BNN, vì nh ng
tiêu chu n ch n ốn và xác nh m c b nh do nguyên nhân ngh nghi p không rõ
ràng. nhi u nư c, tùy theo i u ki n kinh t xã h i c th ngư i ta ã ưa ra nh ng
danh m c các b nh ư c xem là BNN v i ch
b o hi m xã h i c bi t.
2. Danh m c các BNN ư c hư ng tr c p b o hi m xã h i Vi t Nam
Nhóm I: Các b nh b i ph i và ph qu n
1.
B nh b i ph i Silic


1

135

2.
B nh b i ph i Asbest
3.
B nh b i ph i bông ngh nghi p
4.
B nh viêm ph qu n mãn tính
Nhóm II: Các b nh nhi m c ngh nghi p
5.
B nh nhi m c chì
6.

B nh nhi m c th y ngân
7.
B nh nhi m c benzen
8.
B nh nhi m c mangan
9.
B nh nhi m c TNT ngh nghi p
10.
B nh nhi m c Asen
11.
B nh nhi m c Nicotin
12.
B nh nhi m c hóa ch t tr sâu
Nhóm III: Các b nh ngh nghi p do các y u t v t lý
13.
B nh do quang tuy n X và các ch t phóng x
14.
B nh i c do ti ng n ( i c ngh nghi p)
15.
B nh rung ngh nghi p
16.
B nh gi m áp
Nhóm IV: Các b nh da ngh nghi p
17.
B nh x m da ngh nghi p
18.
B nh loét da, loét vách ngăn mũi, viêm da, chàm ti p xúc
(b nh da ngh nghi p do Crm)
Nhóm IV: Các b nh nhi m khu n ngh nghi p
19.

B nh lao ngh nghi p
20.
B nh viêm gan virus ngh nghi p
21.
B nh leptospira ngh nghi p
IV. CÁC BI N PHÁP PHÒNG CH NG CÁC THNN VÀ BNN
Cơng tác d phịng THNN là lý tư ng n u ư c c p n ngay trong giai o n thi t
k . Vi c ch n a i m t nhà máy, ch n mua và b trí dây chuy n s n xu t, l p t
các thi t b v sinh (như h th ng s n xu t kín, h th ng thơng hút gió, cách ly b ph n
c h i...) n u như ư c cân nh c k càng s tránh ư c áng k các THNN và h n
ch t i a s ngư i ti p xúc. Tuy nhiên, m t ph n do ph i u tư thêm kinh phí cho
các thi t b v sinh, m t ph n do thi u hi u bi t v v sinh xây d ng, lu t l còn l ng
l o, các nhà u tư, các cơ s s n xu t chưa tuân th
y
các nguyên t c cơ b n
này. Các bi n pháp d phòng THNN và BNN bao g m:
1. Bi n pháp k thu t công ngh
Bi n pháp k thu t cơng ngh tác ng vào q trình s n xu t t c là ngu n phát
sinh ra các THNN. Can thi p i v i các ngu n phát sinh ra THNN lo i b ho c
làm gi m b t s hình thành và gi i phóng các THNN.
- Thay th nguyên li u, quá trình s n xu t ho c trang thi t b có kh năng nh
hư ng không t t t i ngư i lao ng. ây là bi n pháp tri t nhưng ch có th áp
d ng trong m t s trư ng h p và thư ng thì giá thành cao.
- B o dư ng máy móc, trang thi t b và dây chuy n s n xu t thư ng xun:
Thơng thư ng các thi t b m i ít sinh ra các THNN hơn là các thi t b cũ. Sau m t th i
gian v n hành, các y u t như n, rung, b i, hơi khí c có th phát sinh. Vi c b o
dư ng này nên ư c th c hi n b i nh ng ngư i ư c hu n luy n k càng và luôn tôn
tr ng úng nguyên t c vì có th s nguy hi m khi s a ch a, các dây chuy n c h i.

1

136

- H n ch s phát sinh m t s y u t
c h i b ng m t s phương pháp:
+ Phương pháp làm ư t h n ch b i
+ Phun nư c ho c dùng màn nư c ngăn gi a ngu n nóng và ngư i công
nhân làm gi m nhi t
môi trư ng lao ng.
- Cơ gi i hóa, t
ng hóa qui trình s n xu t nh m:
+ Gi m các THNN liên quan t i quá trình s n xu t như b i, khí c
+ H n ch ti p xúc th công v i các THNN
Các bi n pháp trên không nh ng có hi u qu trong phịng ch ng các THNN mà
còn làm tăng năng su t lao ng và ch t lư ng c a s n ph m, tuy nhiên u tư ban u
thư ng r t t n kém không d th c thi t i các nư c nghèo.
2. Bi n pháp k thu t v sinh
Bi n pháp k thu t v sinh nh m h n ch s khuy ch tán c a THNN vào môi
trư ng s n xu t b ng cách x lý các THNN ho c can thi p trung gian làm gi m s lan
truy n THNN t ngu n t i ngư i lao ng nh các thi t b v sinh.
Thơng gió, làm gi m n ng , nh hư ng c a các THNN trong mơi trư ng lao
ng.
- Thơng gió c c b : Khơng khí xung quanh ngu n phát sinh hơi khí c ư c
m t h th ng hút và ưa ra ngồi mơi trư ng s n xu t, ó là thơng gió c c b ki u hút
ra. Thơng gió c c b ki u th i vào ư c s d ng trong i u ki n môi trư ng vi khí h u
nóng, lu ng khơng khí mát ư c th i vào khu v c làm vi c c a ngư i cơng nhân.
- Thơng gió chung: Thư ng là dùng qu t hút ho c th i gió v i m c ích h th p,
c a hơi, b i, khí c ho c làm thay i vi khí h u nơi làm vi c.
pha loãng n ng

Chi u sáng h p lý: Chi u sáng không t t làm gi m năng su t lao ng, h i m t,
chóng m t m i và d gây tai n n lao ng. C n b trí ánh sáng h p lý c bi t v trí
làm vi c c a ngư i cơng nhân, tránh ánh sáng quá y u ho c ngư c l i ánh sáng quá
chói.
3. T ch c lao ng h p lý
T ch c lao ng h p lý ta có th h n ch ư c s ngư i ti p xúc v i các
c a các y u t
c h i trong môi trư ng s n xu t trong
THNN, gi m b t ư c n ng
khi chi phí cho cơng vi c này có th không l n.
- Cách ly các dây chuy n s n xu t phát sinh y u t
c h i h n ch t i a
ngư i ti p xúc v i các THNN.
- H n ch các công vi c ơn i u, gi m th i gian lao ng có ti p xúc v i các
y ut
c h i, t ch c th i gian lao ng, ngh ngơi, b i dư ng h p lý
mb o
kh năng tái s n xu t c a ngư i lao ng. Máy móc và cơng c lao ng c n ph i phù
h p v i ngư i lao ng.
- Thư ng xuyên quan tâm, chăm lo t i i s ng ngư i lao ng, n nh nơi ăn
ch n
h yên tâm s n xu t, gi m kho ng cách t nhà t i nơi s n xu t n u có th
h n ch vi c i l i c a công nhân.
- Th c hi n cơng tác v sinh phân xư ng, máy móc: ây là công vi c quan tr ng nh m
làm tăng tu i th cho thi t b , gi m s tích lũy THNN trong mơi trư ng như b i, ch t
c... i v i môi trư ng s n xu t có s d ng thi t b qu t th i gió thì cơng vi c này
càng c n thi t vì gió có th làm khuy ch tán tr l i môi trư ng các b i, ch t c ã
l ng xu ng t nh ng ngày trư c.
4. Tôn tr ng n i quy nơi làm vi c

1

137

Th c hi n y
các n i quy v v sinh an tồn nơi s n xu t, phịng tai n n lao
ng. B trí h th ng bi n báo và vùng gi i h n phân bi t vùng có THNN và vùng
an tồn, giúp cho vi c h n ch t i a s ngư i ti p xúc v i các THNN.
5. Giám sát môi trư ng s n xu t
Giám sát môi trư ng s n xu t thư ng xuyên phát hi n k p th i THNN m i
phát sinh, theo dõi s tăng, gi m c a các THNN cũ có các can thi p k p th i . ánh
giá m c
an toàn c a dây chuy n s n xu t k p th i s a ch a ho c thay th . ánh
giá hi u qu ho t ng c a các bi n pháp can thi p v i ngu n THNN và môi trư ng.
6. Tuyên truy n giáo d c công nhân v tác h i và các bi n pháp phòng ch ng các
THNN
Tuyên truy n giáo d c công nhân v tác h i và các bi n pháp phòng ch ng các
THNN có m t trong mơi trư ng s n xu t, sơ c u, c p c u khi c n thi t, giáo d c tinh
th n tôn tr ng quy t c an toàn, v sinh trong lao ng.
7. Các bi n pháp phòng h cá nhân
Phòng h các nhân ch
b o v cho t ng ngư i lao ng riêng r . Nó ch p
nh n th c t là THNN v n t n t i trong môi trư ng và luôn luôn e d a cơng nhân,
trong nhi u trư ng h p, phịng h cá nhân tr thành bi n pháp quan tr ng và duy nh t
m b o cho ngư i công nhân phòng ng a ư c tác h i ngh nghi p và b nh
có th
ngh nghi p. Tùy theo lo i THNN mà có các trang b phịng h thích h p. Có th li t
kê m t s lo i như kính b o v m t, m t n , kh u trang cho ư ng hô h p, qu n áo,
ng, găng cho da, nút tai gi m n, mũ, nón b o v

u.
Thơng thư ng m t lo i phòng h ch b o v ư c m t s THNN nh t nh.
Th c t trong nhi u nhà máy ngư i công nhân có th ph i s d ng nhi u lo i phòng h
cùng lúc, i u này thư ng l i h n ch thao tác c a công nhân, tăng chi phí c a nhà
máy cho các thi t b phịng h .
Ngồi ra, hi u qu c a các trang b phòng h còn tùy thu c r t nhi u y u t như
ch t lư ng c a các trang b , cơng nhân có t giác s d ng và s d ng úng hay khơng,
s phi n tối khi s d ng nó.
8. Các bi n pháp y t
8.1 Khám tuy n
Khám tuy n công nhân trư c khi vào nhà máy, nh m lo i tr nh ng ngư i không ư c
ti p xúc v i m t s THNN nh t nh vì lý do v th l c, tu i, gi i tính, các b nh lý
mãn tính các cơ quan như h hô h p, tim m ch, gan, th n.
8.2 Khám nh kỳ
Ngoài các tai n n ngh nghi p ho c các nhi m c c p, các THNN còn gây ra các nh
hư ng lâu dài trên cơ th v i các nhi m c bán c p ho c mãn. Ph n l n các tri u
ch ng lâm sàng c a các b nh ngh nghi p thư ng xu t hi n r t mu n, khi ó các bi n
pháp i u tr thư ng ít hi u qu . Vì v y phát hi n các bi u hi n s m c a nhi m c
ngh nghi p trư c khi có các tri u ch ng lâm sàng là m c ích chính c a khám nh
kỳ. Khám nh kỳ cịn có nhi m v theo dõi s c kh e chung c a công nhân phát hi n
và i u tr các b nh thông thư ng, nâng cao s c kh e cho ngư i lao ng.
Tùy t ng lo i THNN công nhân ti p xúc mà ch n m i các bác sĩ chuyên khoa, ch n
xét nghi m thích h p. K t qu c a khám nh kỳ s giúp l a ch n các gi i pháp thích
h p i v i các i tư ng nghi ng như g i lên tuy n trên khám xác nh, i u tr ,
cách ly, chuy n công tác ho c tăng cư ng phòng h .


1

138

M t b ph n l n các BNN ư c phát hi n mu n, vi c i u tr khó khăn, ít hi u qu , có
b nh chưa có thu c c tr . Vì v y vi c phát hi n s m BNN có bi n pháp thích h p
là r t c n thi t.
8.3 Theo dõi và qu n lý các b nh nhân m c BNN
Sau khi công nhân ã ư c ch n oán là m c BNN, h c n ph i ư c qu n lý theo
dõi. N u có th nên chuy n h sang cơng tác khác ít c h i hơn. Tuy nhiên vi c này
còn liên quan t i tay ngh và thu nh p c a h nên cũng không d dàng. N u v n ti p
t c h
v trí cũ thì c n tăng cư ng các bi n pháp phòng h cho h , h n ch các cơ
h i ti p xúc và thư ng xuyên ki m tra theo dõi nh kỳ.
Ngư i b BNN và tai n n lao ng c n ư c giám nh kh năng lao ng, ánh giá
m c
m t s c lao ng mà b trí cơng vi c h p lý. Trong trư ng h p không th ti p
t c công vi c / ngh lao ng, c n có ch
b o hi m xã h i / n bù tương x ng.

Câu h i ánh giá cu i bài
1. Hãy phân lo i ư c các tác h i ngh nghi p có th g p trong mơi trư ng lao
ng ?
2. Th o lu n ư c khái ni m b nh ngh nghi p và k tên ư c 10 b nh ngh
nghi p ?
3. Li t kê ư c các bi n pháp phòng ch ng tác h i ngh nghi p và b nh ngh
nghi p ?

Tài li u tham kh o chính
1. B mơn V sinh - D ch t , (2003) Giáo trình Khoa h c Môi trư ng và S c
kho Môi trư ng, Trư ng i h c Y Hu .
2. B Y t (2006), Chăm sóc s c kho ban u Vi t nam trong tình hình m i,
nhà xu t b n Y h c, Hà n i.

3. Nguy n Th H ng Tú,(2003), Tài li u hu n luy n Nâng cao s c kho nơi làm
vi c (Tài li u dùng cho gi ng viên) , Nhà xu t b n y h c, Hà n i.
4. Qu c h i nư c C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t nam, (2006), Lu t b o v Môi
trư ng, Nhà xu t b n Lao ng – Xã h i, Hà n i.
5. David Snashall (2003), ABC of Occupational And Evironmental Health, second
edition, BMJ, London.
6. Michael I. Greenberg, 2003, Occupational, Industrial, and Environmental
Toxicology et alt, Mosby, Philadelphia, USA.
7. Joseph LaDou .(2007), Current occupational and environmental medicine, New York
; London : Lange Medical Books/McGraw-Hill,

8. ISBN-13 978-0-07-144313-5 ISBN-10: 0-07-144313-4.
9. />10. />

1

139

TI NG

N TRONG S N XU T

M c tiêu h c t p
1. Trình bày ư c tác h i c a ti ng n lên cơ th , tiêu chu n ch n oán b nh i c ngh
nghi p.
2.. Trình bày ư c các bi n pháp d phòng tác h i c a ti ng n, giá tr c a t ng bi n
pháp
I. Các khái ni m cơ b n v v t lý và sinh lý c a âm thanh.
1. nh nghĩa ti ng n
-Ti ng n là t p h p nh ng âm thanh có cư ng

và t n s khác nhau, ư c s p x p
m t cách khơng có tr t t , gây ra c m giác khó ch u cho ngư i nghe, c n tr ngư i ta làm vi c
và ngh ngơi.
Nói cách khác, t t c các âm thanh có tác d ng kích thích quá m c, ho c x y ra không
úng lúc, úng ch , c n tr con ngư i ho t ng và ngh ngơi u b coi là ti ng n.
- Như v y, theo nh nghĩa ó, khái ni m v ti ng n là có tính ch t ư c l .
1. 2. Các c tính ch y u c a m t âm thanh
1.2.1. T n s âm thanh
- M i âm thanh ư c c trưng b i m t t n s dao ng nh t nh c a sóng âm. Bình
thư ng, tai ngư i c m th ư c các âm thanh có t n s t 16 − 20000 Hz. Trong ó, các âm
có t n s < 300 Hz g i là âm h t n, t 300 − 1000 Hz g i là âm trung t n, > 1000 Hz g i là
âm cao t n.
cao c a âm thanh ph thu c vào t n s c a âm. Các âm tr m có t n s th p. Các
âm cao có t n s cao.
Kh năng nghe các âm thanh cao, th p khác nhau tùy th c vào l a tu i ... Các ti ng n
có t n s cao tác h i t i cơ quan phân tích thính giác m nh hơn các ti ng n có t n s th p.
Ti ng nói bình thư ng c a ngư i ta trong kho ng t n s 64 − 13000 Hz. Quan tr ng nh t là
các âm có t n s t 350 − 4000Hz.
- M t c i m sinh lý c a cơ quan phân tích thính giác c a ngư i là nó khơng ph n
ng v i
tăng tuy t i c a các t n s âm mà l i ph n ng v i s tăng tương i c a các t n
s âm. Khi t n s tăng g p ơi thì
cao c a âm nghe ươc tăng lên 1 tông, trư ng h p này
ư c g i là m t octave t n s . Octave t n s là m t d i c a nhi u t n s âm mà gi i h n trên
cao g p ôi gi i h n dư i.
-Tiêu chu n v sinh v m c cho phép c a ti ng n thư ng ư c quy nh 8 octave là :
63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 và 8000Hz.
1. 2.2. Cư ng âm thanh
- M i âm thanh
u mang m t năng lư ng âm nh t nh. Năng lư ng này r t nh và

ư c ánh giá b i biên
dao ng c a sóng âm trên ư ng truy n âm. ơn v o là :
2
2
erg/cm /s ho c W/cm .
-Trên th c t , ngư i ta ít dùng các ơn v v t lý vì ph c t p, mà kh năng ti p thu ti ng
n còn ph thu c vào c m giác c a tai.