Cẩm nang an toan sinh học phòng thí nghiệm part 7 potx

x 105 x
kӃt quҧ là bӋnh biӇu hiӋn vӅ cҧ phѭѫng diӋn lâm sàng và mô bӋnh hӑc giӕng vӟi
bӋnh bҥi liӋt ӣ ngѭӡi.
Tuy nhiên, kiӇu mүu cӫa chuӝt khác vӟi ngѭӡi ӣ chӛ sӵ sao chép bӝ máy tiêu hóa
cӫa poliovirus lan truyӅn theo ÿѭӡng tiêu hóa thì hoһc không ÿҫy ÿӫ hoһc không
xҧy ra. Vì thӃ rҩt khó có khҧ năng viӋc truyӅn thông tin di truyӅn tӯ chuӝt chuyӇn
gen sang loài hoang dҥi tҥo ra mӝt nguӗn vұt chӫ mӟi ÿӕi vӟi poliovirus. Tuy
nhiên ví dөÿó chӍ ra rҵng ÿӕi vӟi mӛi dòng mӟi cӫa ÿӝng vұt chuyӇn gen, cҫn
tiӃn hành nhӳng nghiên cӭu sâu hѫn ÿӇ xác ÿӏnh nhӳng con ÿѭӡng mà ÿӝng vұt
có thӇ bӏ nhiӉm, lѭӧng chҩt tiêm truyӅn cҫn có ÿӇ gây nhiӉm và quy mô phát tán
cӫa vi rút bӣi ÿӝng vұt nhiӉm trùng. Thêm vào ÿó, tҩt cҧ biӋn pháp nên ÿѭӧc thӵc
thi ÿӇ ÿҧm bҧo ngăn chһn chính xác chuӝt chuyӇn gen thө quan.
Thӵc vұt chuyӇn gen
Thӵc vұt chuyӇn gen thӇ hiӋn khҧ năng chӏu ÿӵng ÿѭӧc vӟi thuӕc diӋt cӓ hay
kháng vӟi côn trùng là mӝt vҩn ÿӅ gây tranh luұn lӟn hiӋn nay ӣ nhiӅn nѫi trên
thӃ giӟi. Các thҧo luұn tұp trung vào nhӳng chӫÿӅ an toàn thӵc phҭm cӫa nhӳng
thӵc vұt ÿó và nhӳng hұu quҧ lâu dài vӅ sinh thái hӑc cӫa viӋc nuôi trӗng chúng.
Nhӳng gen biӇu hiӋn ӣ thӵc vұt chuyӇn gen mà có nguӗn gӕc tӯÿӝng vұt hay
ngѭӡi sӱ dөng ÿӇ phát triӇn các sҧn phҭm chӳa bӋnh và dinh dѭӥng. Ĉánh giá
nguy cѫ cҫn xác ÿӏnh mӭc ÿӝ an toàn sinh hӑc thích hӧp cho sҧn xuҩt nhӳng thӵc
vұt ÿó.
Ĉánh giá nguy cѫÿӕi vӟi sinh vұt biӃn ÿәi gen
Ĉánh giá nguy cѫÿӇ làm viӋc vӟi sinh vұt biӃn ÿәi gen cҫn quan tâm ÿӃn ÿһc
ÿiӇm cӫa sinh vұt cho và sinh vұt nhұn.
Ví dө vӅ nhӳng ÿһc ÿiӇm cҫn quan tâm gӗm có:
Nguy hi͋m tr͹c ti͇p tͳ gen cho (sinh v̵t cho)
ViӋc ÿánh giá là cҫn thiӃt trong trѭӡng hӧp sҧn phҭm cӫa gen cho ÿã biӃt rõ ÿһc
tính sinh hӑc hay dѭӧc tính có thӇ làm tăng ÿӝc tính, ví dө nhѭ :
1. Ĉӝc tӕ
2. Cytokines
3. Hormones

4. Các yӃu tӕÿiӅu tiӃt biӇu hiӋn gen
5. Các yӃu tӕÿӝc tính hay tác nhân làm gia tăng ÿӝc tính.
6. Nhӳng ÿoҥn gen gây bӋnh ung thѭ
7. Khҧ năng kháng vӟi kháng sinh
8. Chҩt gây dӏӭng.
ViӋc ÿánh giá nhӳng trѭӡng hӧp này cҫn bao gӗm ѭӟc tính mӭc ÿӝ biӇu thӏÿòi
hӓi ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc hoҥt tính sinh hӑc hay dѭӧc tính.
x 106 x
Nguy hi͋m liên quan tͣi c˯ th͋ nh̵n/v̵t chͯ
1. Tính nhҥy cҧm cӫa vұt chӫ
2. Tác nhân gây bênh cӫa dòng vұt chӫ, bao gӗm ÿӝc tính, tính lây nhiӉm và ÿӝc
tӕ cӫa sҧn phҭm
3. Sӵ thay ÿәi cӫa loҥi vұt chӫ
4. Tình trҥng miӉn dӏch cӫa cѫ thӇ nhұn
5. Hұu quҧ cӫa phѫi nhiӉm
Nguy hi͋m tͳ s͹ thay ÿ͝i cͯa nhͷng ÿ̿c ÿi͋m gây b͏nh ÿang t͛n t̩i
NhiӅu sӵ thay ÿәi không liên quan ÿӃn nhӳng gen mà sҧn phҭm ÿѭӧc thҩy rõ là
có hҥi, nhѭng nhiӅu ҧnh hѭӣng bҩt lӧi có thӇ gia tăng do sӵ thay ÿәi nhӳng ÿһc
ÿiӇm gây bӋnh hoһc không gây bӋnh ÿã tӗn tҥi. Sӵ thay ÿәi cӫa nhӳng gen bình
thѭӡng có thӇ thay ÿәi khҧ năng gây bӋnh. Trong nӛ lӵc ÿӇ xác ÿӏnh nhӳng mӕi
nguy hiӇm tiӅm tàng ÿó, cҫn quan tâm ÿӃn nhӳng ÿiӇm sau (danh sách này không
bao quát toàn bӝ).
1. Có hay không sӵ gia tăng tính lây nhiӉm hay khҧ năng gây bӋnh?
2. Có thӇ khҳc phөc mӑi ÿӝt biӃn bҩt lӵc bên trong cѫ thӇ nhұn nhѭ mӝt kӃt
quҧ cӫa sӵ chèn gen ngoҥi lai?
3. Gen ngoҥi lai mã hóa mӝt yӃu tӕ quyӃt ÿӏnh khҧ năng gây bӋnh tӯ sinh vұt
khác?
4. NӃu DNA ngoҥi lai có mӝt yӃu tӕ quyӃt ÿӏnh khҧ năng gây bӋnh, có ÿoán
ÿѭӧc gen này có thӇ góp phҫn phát sinh bӋnh cӫa sinh vұt biӃn ÿәi gen ÿó
không ?

5. Có sҹn cách xӱ lý không?
6. Tính nhҥy cҧm cӫa sinh vұt biӃn ÿәi gen ÿӕi vӟi kháng sinh hay nhӳng
hình thӭc ÿiӅu trӏ khác sӁ bӏҧnh hѭӣng nhѭ là mӝt hұu quҧ cӫa biӃn ÿәi
gen?
7. Có thӇ thӵc hiӋn ÿѭӧc viӋc thanh toán sinh vұt chuyӇn gen không?
Các quan tâm khác
Sӱ dөng nguyên vҽn ÿӝng vұt hoһc thӵc vұt cho mөc ÿích thӵc nghiӋm ÿӅu ÿòi
hӓi phҧi thұn trӑng. Ngѭӡi nghiên cӭu phҧi tuân theo nhӳng qui ÿӏnh, giӟi hҥn và
yêu cҫu khi làm viӋc vӟi nhӳng sinh vұt biӃn ÿәi gen ӣ các quӕc gia và cѫ quan
sӣ tҥi.
Các quӕc gia có thӇ có các cѫ quan chӭc năng xây dӵng nhӳng hѭӟng dүn vӅ làm
viӋc vӟi sinh vұt biӃn ÿәi gen và có thӇ giúp ÿӥ các nhà khoa hӑc phân loҥi công
viӋc ӣ cҩp an toàn sinh hӑc thích hӧp. Trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, sӵ phân loҥi có
thӇ khác nhau giӳa các quӕc gia hoһc các quӕc gia có thӇ quyӃt ÿӏnh phân loҥi
công viӋc ӣ mӝt mӭc thҩp hѫn hoһc cao hѫn khi sҹn có thông tin mӟi vӅ mӝt hӋ
thӕng véc tѫ/vұt chӫÿһc biӋt.
x 107 x
Ĉánh giá nguy cѫ là mӝt quy trình năng ÿӝng liên quan ÿӃn nhӳng phát triӇn mӟi
và sӵ tiӃn bӝ cӫa khoa hӑc. Thӵc hiӋn ÿánh giá nguy cѫ thích hӧp sӁÿҧm bҧo
rҵng nhӳng lӧi ích cӫa kӻ thuұt DNA tái tә hӧp vүn có thӇӭng dөng cho nhân
loҥi trong nhiӅu năm tӟi.
ĈӇ biӃt thêm thông tin xem tài liӋu tham khҧo sӕ (17) và (46 - 48).
x 108 x
x 109 x
PHҪN VI
An toàn hoá chҩt, cháy nә và ÿiӋn
x 110 x
x 111 x
17. Các hoá chҩt nguy hiӇm
Nhân viên làm viӋc trong phòng thí nghiӋm vi sinh vұt không nhӳng bӏ phѫi

nhiӉm mҫm bӋnh vi sinh vұt mà còn vӟi các nguy cѫ hoá hӑc khác. ĈiӅu quan
trӑng là hӑ phҧi có nhӳng kiӃn thӭc cҫn thiӃt vӅÿӝc tính cӫa nhӳng loҥi hoá chҩt
này, nhӳng con ÿѭӡng phѫi nhiӉm và nhӳng mӕi nguy hiӇm có thӇ xҧy ra khi
thao tác bҵng tay và bҧo quҧn (xem phө lөc 5). Dӳ liӋu an toàn nguyên vұt liӋu
hay thông tin vӅ các hoá chҩt nguy hiӇm khác ÿӅu ÿѭӧc các nhà sҧn xuҩt và/hoһc
tӯ nhà cung ӭng ÿѭa ra. Các phòng thí nghiӋm có sӱ dөng nhӳng hóa chҩt nguy
hiӇm cҫn tìm hiӇu nhӳng thông tin này ví dө nhѭ thông tin trong sә tay an toàn
hay sә tay sӱ dөng.
Nguӗn phѫi nhiӉm
Phѫi nhiӉm vӟi nhӳng hoá chҩt nguy hiӇm có thӇ xҧy do:
1. Hít phҧi
2. TiӃp xúc
3. Nuӕt phҧi
4. Bӏ kim châm
5. Bӏ thâm nhұp qua vùng da hӣ
Bҧo quҧn hoá chҩt
ChӍ nên ÿӇ trong phòng thí nghiӋm nhӳng hóa chҩt cҫn thiӃt dùng thѭӡng ngày,
sӕ còn lҥi nên lѭu giӳ trong phòng hoһc nhӳng tҫng nhà ÿѭӧc thiӃt kӃ chuyên
biӋt.
Hoá chҩt không nên bҧo quҧn theo thӭ tӵ an-pha-bê.
Các quy ÿӏnh chung ÿӕi vӟi nhӳng hoá chҩt kӏ nhau
ĈӇ tránh cháy và/hoһc gây nә, nhӳng chҩt ӣ cӝt bên trái bҧng 13 nên bҧo quҧn và
sӱ dөng sao cho chúng không ÿѭӧc tiӃp xúc vӟi nhӳng chҩt tѭѫng ӭng ӣ cӝt bên
phҧi cӫa bҧng.
Ҧnh hѭӣng ÿӝc hҥi cӫa hoá chҩt
Mӝt sӕ hoá chҩt ҧnh hѭӣng bҩt lӧi ÿӃn sӭc khoҿ nhӳng ngѭӡi chҥm hoһc hít phҧi
hѫi cӫa chúng. Ngoài nhӳng ÿӝc tính phә biӃn, mӝt sӕ hoá chҩt ÿѭӧc biӃt là có
nhӳng ҧnh hѭӣng ÿӝc hҥi rҩt khác nhau. HӋ hô hҩp, máu, phәi, gan, cұt và dҥ
dày, ruӝt, cNJng nhѭ mô và các bӝ phұn khác ÿӅu có thӇ bӏҧnh hѭӣng không tӕt
hoһc bӏ

tәn thѭѫng mӝt cách nghiêm trӑng. CNJng có nhӳng hóa chҩt khác ÿѭӧc
biӃt ÿӃn nhѭ là tác nhân gây ung thѭ hoһc quái thai.
x 112 x
B̫ng 13: Quy ÿ͓nh chung ÿ͙i vͣi nhͷng hoá ch̭t kͻ nhau.
HÓA CHҨT NHӲNG HÓA CHҨT KӶ
Các kim loҥi kiӅm nhѭ Na, K, Cs,
Li
CO
2
, hydrocacbon ÿã ÿѭӧc clo hoá,
nѭӟc
Các Halogens Ammoni, acetylene, các hydrocarbon
Axit acetic, hydrogen sulfide,
aniline, các hydrocarbon, axit
sulfuric
Các chҩt ô xy hoá nhѭ axit chromic,
axit nitric, peroxides, permanganates
Hѫi cӫa mӝt sӕ dung môi rҩt ÿӝc khi hít phҧi. Ngoài nhӳng các ÿӝc tính nghiêm
trӑng hѫn ÿã lѭu ý ӣ trên thì sӵ phѫi nhiӉm có thӇ gây ra nhӳng hұu quҧ vӅ sӭc
khӓe không thҩy ngay ÿѭӧc nhѭng có thӇ kӇÿӃn nhӳng triӋu chӭng nhѭ sӵ thiӃu
kӃt hӧp trên cѫ thӇ, uӇ oҧi hay các triӋu chӭng tѭѫng tӵ dүn ÿӃn các nguy cѫ bӏ
tai nҥn.
Kéo dài hay lһp lҥi sӵ phѫi nhiӉm dung môi lӓng có hòa tan nhiӅu chҩt hӳu cѫ có
thӇ làm hѭ hҥi da. ĈiӅu này có thӇ do tác ÿӝng tiêu mӥ, nhѭng các triӋu chӭng
khác nhѭ dӏӭng và ăn mòn cNJng xuҩt hiӋn.
ĈӇ biӃt thêm thông tin chi tiӃt vӅÿӝc tính cӫa hóa chҩt, xem phө lөc 5
Hóa chҩt gây nә
Các azide thѭӡng dùng ÿӇ khӱ khuҭn không ÿѭӧc phép tiӃp xúc vӟi ÿӗng hoһc
chì (chҷng hҥn trong các ӕng dүn chҩt thҧi hay ӕng nѭӟc), vì chúng có thӇ gây nә
dӳ dӝi ngay cҧ khi bӏ tác ÿӝng nhҽ.

Ê te dùng ÿӇ làm già và khô tinh thӇ rҩt không әn ÿӏnh và có khҧ năng gây nә rҩt
cao.
Axit perchloric nӃu dùng ÿӇ sҩy ván, gҥch hay vҧi sӁ nә và gây cháy.
Axit Picric và Picrate sӁ nә khi bӏ nóng và va chҥm.
Hóa chҩt bӏÿә
Hҫu hӃt các nhà sҧn xuҩt hóa chҩt phòng thí nghiӋm ÿӅu phát hành bҧng miêu tҧ
các biӋn pháp xӱ lý hóa chҩt bӏÿә. Các bҧng này cùng bӝ dөng cө xӱ lý hóa chҩt
ÿә cNJng ÿѭӧc bán trên thӏ trѭӡng. Các bҧng thích hӧp cҫn ÿѭӧc treo ӣ mӝt nѫi dӉ
thҩy trong phòng thí nghiӋm. Các thiӃt bӏ sau ÿây cҫn phҧi có:
1. Bӝ dөng cө xӱ lý khi hóa chҩt bӏÿә.
2. Quҫn áo bҧo vӋ, chҷng hҥn găng tay cao su dày, quҫn liӅn ӫng hay ӫng
cao su, khҭu trang.
3. Xҿng và dөng cө hӕt rác.
4. Kҽp ÿӇ nhһt thӫy tinh vӥ.
5. Cây lau, vҧi và khăn giҩy.
6. Xô, chұu.
7. Bӝt Na
2
CO
3
hoһc NaHCO
3
ÿӇ trung hòa axit và các hóa chҩt ăn mòn.
x 113 x
8. Cát (ÿӇ rҳc lên kiӅm bӏÿә).
9. Bӝt giһt không cháy.
Khi làm ÿә các hóa chҩt quan trӑng cҫn phҧi thӵc hiӋn các viӋc sau ÿây:
1. Thông báo ÿӃn chuyên viên an toàn chӏu trách nhiӋm.
2. Sѫ tán nhӳng ngѭӡi không cҫn thiӃt khӓi khu vӵc.
3. Chú ý ÿӃn nhӳng ngѭӡi có thӇÿã bӏ nhiӉm.

4. NӃu chҩt ÿә ra là chҩt dӉ cháy thì hãy dұp ngay nhӳng ngӑn lӱa ÿang
cháy, khóa khí trong phòng và các khu vӵc lân cұn, mӣ cӱa sә (nӃu có
thӇ) và tҳt các thiӃt bӏ có thӇ phát ra tia lӱa ÿiӋn.
5. Tránh hít phҧi hѫi cӫa chҩt bӏÿә.
6. Xây dӵng hӋ thӕng thông hѫi khí thoát ra nӃu viӋc ÿó là an toàn.
7. Bҧo ÿҧm có các thiӃt bӏ cҫn thiӃt ÿӇ dӑn dҽp ÿӕng ÿә.
Khí nén và khí hóa lӓng
Thông tin liên quan ÿӃn lѭu giӳ khí nén và khí hóa lӓng có trong bҧng 14.
B̫ng 14. L˱u giͷ khí nén và khí hóa l͗ng
BÌNH CHӬA THÔNG TIN BҦO QUҦN
Bình khí nén và bình
khí hóa lӓng
a,b
Cҫn cӕÿӏnh (chҷng hҥn cӝt xích) vào tѭӡng hoһc ghӃ
băng ÿһc ÿӇ khӓi bӏ vô tình xê dӏch.
Phҧi ÿұy nҳp và ÿһt lên xe ÿҭy tay khi di chuyӇn.
Cҫn bҧo quҧn vӟi sӕ lѭӧng lӟn trong mӝt nѫi thích hӧp
ӣ khoҧng cách thích hӧp tӯ phòng thí nghiӋm. Khu vӵc
này cҫn khóa và dӉ nhұn biӃt.
Không nên bҧo quҧn gҫn chҩt phóng xҥ, ngӑn lӱa mӣ,
nhӳng nguӗn nhiӋt khác, các thiӃt bӏÿánh lӱa hay ánh
sáng trӵc tiӃp.
Bình khí nhӓ, dùng
mӝt lҫn
a,b
Không ÿѭӧc ÿӕt.
a
Nên khóa van áp suҩt cao chính khi không sӱ dөng bình khí và trong phòng không có
ngѭӡi
b

Nên có thông báo ngoài cӱa phòng có sӱ dөng hay chӭa bình khí dӉ cháy.
ĈӇ biӃt thêm chi tiӃt, xem các tài liӋu tham khҧo sӕ (1), (49 - 51) và phө lөc 5.
x 114 x
18. Các mӕi nguy khác trong phòng thí nghiӋm
Nhân viên phòng thí nghiӋm có thӇÿӕi mһt vӟi nhӳng mӕi nguy hiӇm tӯ các
dҥng năng lѭӧng nhѭ lӱa, ÿiӋn, phóng xҥ và tiӃng ӗn. Chѭѫng này trình bày các
thông tin cѫ bҧn vӅ tӯng mӕi nguy hiӇm ÿó .
Nguy cѫ vӅ hӓa hoҥn
Sӵ hӧp tác chһt chӁ giӳa chuyên viên an toàn và nhân viên chӳa cháy ÿӏa phѭѫng
là rҩt cҫn thiӃt. Ngoài nhӳng nguy hiӇm hóa chҩt, thì khҧ năng phân tán nhӳng
vұt liӋu truyӅn nhiӉm khi cháy cNJng phҧi ÿѭӧc xem xét. ĈiӅu này quyӃt ÿӏnh nên
dұp tҳt hay khӕng chӃ ngӑn lӱa là tӕt nhҩt.
Sӵ giúp ÿӥ cӫa nhân viên cӭu hӓa ÿӏa phѭѫng trong viӋc ÿào tҥo các nhân viên
phòng thí nghiӋm vӅ
phòng chӕng cháy, nhӳng hành ÿӝng khҭn cҩp khi xҧy ra
cháy và viӋc sӱ dөng các dөng cө cӭu hӓa là nhӳng viӋc cҫn quan tâm.
Các tín hiӋu báo cháy, chӍ dүn và lӕi thoát hiӇm cҫn dán ӣ nhӳng vӏ trí dӉ thҩy
trong mӛi phòng cNJng nhѭӣ các hành lang, ÿҥi sҧnh.
Các nguyên nhân gây cháy phә biӃn trong phòng thí nghiӋm là:
1. Mҥch ÿiӋn quá tҧi
2. Ít bҧo trì các thiӃt bӏÿiӋn, chҷng hҥn khҧ năng cách ÿiӋn cӫa các cáp ÿiӋn
bӏ mҩt hoһc rҩt kém
3. Ӕng dүn khí hoһc dây ÿiӋn quá dài
4. Bұt các thiӃt bӏ không cҫn thiӃt
5. Các thiӃt bӏ không thích hӧp cho môi trѭӡng phòng thí nghiӋm
6. Ngӑn lӱa hӣ
7. Ӕng khí hӓng
8. Xӱ lý và bҧo quҧn nhӳng vұt liӋu dӉ nә hoһc dӉ bҳt lӱa không ÿúng cách
9. Tách biӋt nhӳng hóa chҩt kӏ nhau không ÿúng cách
10. Các thiӃt bӏ có thӇ phát ra tia lӱa ÿiӋn ӣ gҫn nhӳng chҩt và khí dӉ bҳt lӱa

11. HӋ thӕng thông khí không ÿúng quy cách và không tѭѫng xӭng
Các thiӃt bӏ cӭu hӓa cҫn ÿһt gҫn cӱa ra vào và ӣ nhӳng vӏ trí thuұn lӧi ӣ hành
lang và lӕi ÿi. Các thiӃt bӏ này gӗm có vòi rӗng, xô (cát hoһc nѭӟc) và bình cӭu
hӓa. Bình cӭu hӓa nên kiӇm tra và bҧo trì thѭӡng xuyên và còn thӡi hҥn sӱ dөng.
Các loҥi bình cӭu hӓa và cách sӱ dөng trình bày ӣ bҧng 15.
x 115 x
B̫ng 15. Các lo̩i bình cͱu h͗a và cách s͵ dͭng
LOҤI DÙNG CHO KHÔNG DÙNG CHO
Nѭӟc Giҩy, gӛ, vҧi
Cháy ÿiӋn, cháy dung dӏch
dӉ cháy và kim loҥi nóng
chҧy
Bình chӳa cháy
Carbon dioxide (CO
2
)
Lӱa ÿiӋn, khí và dung
dӏch dӉ cháy
Kim loҥi kiӅm, giҩy
Bӝt khô Dung dӏch và khí dӉ
cháy, kim loҥi kiӅm,
ÿiӋn
ThiӃt bӏ và dөng cө có thӇ
tái sӱ dөng, vì muӝi cháy rҩt
khó làm sҥch
Bӑt Dung dӏch dӉ cháy Lӱa ÿiӋn
Thông tin chi tiӃt, xem tài liӋu tham khҧo (49)
Các nguy hiӇm vӅÿiӋn
ViӋc kiӇm tra và khҧo sát thѭӡng xuyên tҩt cҧ các thiӃt bӏÿiӋn, kӇ cҧ hӋ thӕng nӕi
ÿҩt là rҩt cҫn thiӃt.

Bӝ ngҳt mҥch và hӋ thӕng nӕi ÿҩt cҫn lҳp ÿһt ÿúng vào các mҥch ÿiӋn cӫa phòng
thí nghiӋm. Bӝ ngҳt mҥch không bҧo vӋ con ngѭӡi mà chӍÿӇ bҧo vӋÿѭӡng dây
khӓi bӏ quá tҧi và do ÿó ÿӇ ÿӅ phòng cháy. HӋ thӕng nӕi ÿҩt là ÿӇ bҧo vӋ con
ngѭӡi khӓi bӏÿiӋn giұt.
Tҩt cҧ thiӃt bӏÿiӋn phòng thí nghiӋm nên nӕi ÿҩt/nӕi mát, thuұn lӧi nhҩt là dùng ә
phích ba chҥc.
Tҩt cҧ thiӃt bӏÿiӋn và hӋ thӕng ÿѭӡng dây ÿiӋn cҫn tuân thӫ các tiêu chuҭn và
quy ÿӏnh vӅ an toàn ÿiӋn quӕc gia.
TiӃng ӗn
Nhӳng tiӃng ӗn quá mӭc gây hұu quҧ âm Ӎ theo thӡi gian. Mӝt sӕ thiӃt bӏ phòng
thí nghiӋm nhѭ hӋ thӕng laser cNJng nhѭ nhӳng nѫi nuôi nhӕt ÿӝng vұt có thӇ sinh
ra tiӃng ӗn ÿáng kӇҧnh hѭӣng ÿӃn ngѭӡi lao ÿӝng. Khҧo sát ÿo tiӃng ӗn có thӇ
tiӃn hành ÿӇ xác ÿӏnh nhӳng nguy hҥi do tiӃng ӗn. Nhӳng nѫi có sӕ liӋu cҧnh báo
cҫn xem xét ÿӃn các biӋn pháp kiӇm soát nhѭ làm hàng rào bao quanh thiӃt bӏ gây
ӗn hoһc giӳa khu vӵc gây ӗn vӟi khu vӵc làm viӋc khác. Ӣ nhӳng nѫi không thӇ
làm giҧm ÿѭӧc tiӃng ӗn và nѫi nhân viên phòng thí nghiӋm thѭӡng xuyên chӏu
ÿӵng tiӃng ӗn quá mӭc, cҫn thiӃt lұp chѭѫng trình bҧo vӋ thính giác bao gӗm viӋc
sӱ dөng nhӳng thiӃt bӏ bҧo vӋ cѫ quan thính giác khi làm viӋc trong môi trѭӡng
có tiӃng ӗn nguy hҥi và mӝt chѭѫng trình theo dõi y tӃÿӇ xác ÿӏnh hұu quҧ cӫa
tiӃng ӗn ÿӕi vӟi nhân viên.
Phóng xҥ ion
Bҧo vӋ phóng xҥ liên quan ÿӃn viӋc bҧo vӋ con ngѭӡi khӓi nhӳng tác ÿӝng có hҥi
x 116 x
cӫa phóng xҥ ion bao gӗm:
1. Các hұu quҧ trên thân thӇ, chҷng hҥn nhѭ các triӋu chӭng lâm sàng quan sát
ÿѭӧc ӣ các cá nhân bӏ phѫi nhiӉm. Các hұu quҧ trên thân thӇ bao gӗm ung thѭ do
phóng xҥ nhѭ bӋnh bҥch cҫu, các ung thѭ xѭѫng, phәi và da vӟi giai ÿoҥn khӣi
phát xҧy ra nhiӅu năm sau khi bӏ chiӃu xҥ. Các hұu quҧ ít nghiêm trӑng hѫn nhѭ
tәn thѭѫng da nhҽ, rөng tóc, thiӃu máu, tәn thѭѫng hӋ thӕng dҥ dày-ruӝt và ÿөc
thӫy tinh thӇ.

2. Các ҧnh hѭӣng di truyӅn nhѭ các triӋu chӭng xuҩt hiӋn ӣ thӃ hӋ con cháu cӫa
nhӳng ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm. Ҧnh hѭӣng di truyӅn cӫa phѫi nhiӉm vӟi phóng xҥ
ÿӃn tuyӃn sinh dөc bao gӗm tәn thѭѫng nhiӉm sҳc thӇ hoһc ÿӝt biӃn gen. Sӵ
chiӃu xҥ vào tӃ bào mҫm trong tuyӃn sinh dөc vӟi lѭӧng phóng xҥ cao có thӇ
cNJng là nguyên nhân gây chӃt tӃ bào, kӃt quҧ là làm giҧm khҧ năng sinh sҧn trên
cҧ giӕng ÿӵc và giӕng cái hoһc làm thay ÿәi kinh nguyӋt ӣ phө nӳ. Sӵ phѫi
nhiӉm cӫa bào thai ÿang phát triӇn, ÿһc biӋt trong khoҧng tӯ 8-15 tuҫn cӫa thai kǤ
có thӇ tăng nguy cѫ dӏ tұt bҭm sinh, suy giҧm tinh thҫn hoһc ung thѭ do phóng xҥ
gây ra sau này.
Các nguyên t̷c b̫o v͏ kh͗i phóng x̩ ion
ĈӇ hҥn chӃ các tác hҥi cӫa phóng xҥ ion thì viӋc sӱ dөng ÿӗng vӏ phóng xҥ nên
ÿѭӧc kiӇm soát và tuân theo các tiêu chuҭn quӕc gia thích ÿáng. Bҧo vӋ phóng xҥ
cҫn ÿѭӧc thӵc hiӋn theo bӕn nguyên tҳc sau ÿây:
1. Hҥn chӃ tӕi ÿa thӡi gian bӏ phѫi nhiӉm.
2. Giӳ khoҧng cách tӕi ÿa vӟi nguӗn phóng xҥ.
3. Che chҳn nguӗn phóng xҥ
4. Thay thӃ viӋc sӱ dөng kӻ thuұt radionuclides bҵng non-radiometric.
Các hoҥt ÿӝng ÿѭӧc bҧo vӋ gӗm có nhӳng yӃu tӕ sau ÿây:
1. Thͥi gian: Có thӇ làm giҧmthӡi gian phѫi nhiӉm xҧy ra trong quá trình ÿiӅu
khiӇn các vұt liӋu phóng xҥ bҵng cách:
- Thӵc hành các kӻ thuұt mӟi và chѭa quen thuӝc mà không dùng
radionuclide cho ÿӃn khi thành thҥo
- Làm viӋc vӟi radionuclide mӝt cách thұn trӑng, ÿúng lúc và không vӝi
vàng
- Phҧi bҧo ÿҧm rҵng tҩt cҧ các nguӗn phóng xҥÿѭӧc cҩt lҥi chӛ bҧo quҧn
ngay sau khi sӱ dөng
- Thҧi bӓ thѭӡng xuyên các chҩt thҧi phóng xҥ ra khӓi phòng thí nghiӋm
- Hҥn chӃ tӕi ÿa thӡi gian ӣ trong khu vӵc phóng xҥ hoһc phòng thí
nghiӋm
- Quҧn lý thӡi gian làm viӋc và lұp kӃ hoҥch cho nhӳng thao tác cӫa

phòng thí nghi
Ӌm liên quan ÿӃn vұt liӋu phóng xҥ
Thӡi gian ӣ trong vùng phóng xҥ càng ít thì liӅu bӏ nhiӉm càng nhӓ, theo phѭѫng
x 117 x
trình sau ÿây:
Lѭӧng phóng xҥ = tӕc ÿӝ phóng xҥ x thӡi gian
2. Kho̫ng cách: Tӕc ÿӝ phóng xҥÿӕi vӟi tia Ȗ và tia X tӹ lӋ nghӏch vӟi khoҧng
cách tӯ mӝt ÿiӇm nguӗn:
Tӕc ÿӝ phóng xҥ = hҵng sӕ x 1/ khoҧng cách
2
Tăng gҩp ÿôi khoҧng cách ÿӃn nguӗn phóng xҥ sӁ làm giҧm sӵ phѫi nhiӉm còn
1/4 trên cùng khoҧng thӡi gian. Sӱ dөng sӵ trӧ giúp cӫa thiӃt bӏ và máy móc khác
nhau làm tăng khoҧng cách giӳa ngѭӡi vұn hành và nguӗn phóng xҥ, chҷng hҥn
nhѭ sӵ trӧ giúp cӫa kҽp cán dài, foóc-xép, bàn kҽp và các dөng cө hӛ trӧ hút tӯ
xa. Chú ý là viӋc gia tăng mӝt khoҧng cách nhӓ có thӇ làm giҧm ÿ
áng kӇ tӕc ÿӝ
phóng xҥ.
3. Che ch̷n: Ĉһt tҩm chҳn hoһc tҩm hҩp thө năng lѭӧng phóng xҥ giӳa nguӗn
phóng xҥ vӟi ngѭӡi vұn hành hoһc nhӳng ngѭӡi khác trong phòng thí nghiӋm sӁ
hҥn chӃ sӵ phѫi nhiӉm. Sӵ lӵa chӑn và bӅ dày cӫa tҩm chҳn phө thuӝc vào khҧ
năng xuyên qua (loҥi và năng lѭӧng) cӫa phóng xҥ. Mӝt tҩm chҳn bҵng acrylic,
gӛ hoһc kim loҥi nhҽ, chiӅu dày tӯ 1,3 – 1,5 cm giúp ngăn chһn hҥt ȕ năng lѭӧng
cao, trong khi tҩm chì ÿһc thì cҫn thiӃt ÿӇ che chҳn các phóng xҥ X và Ȗ năng
lѭӧng cao.
4. Các bi͏n pháp thay th͇: không nên dùng các vұt liӋu mà thành phҫn cѫ bҧn là
Radionuclide khi sҹn có nhӳng kӻ thuұt khác. Khi không có vұt thay thӃ thì nên
sӱ dөng nhӳng radionuclide có năng lѭӧng và sӭc xuyên qua thҩp nhҩt.
Các tiêu chu̱n th͹c hành an toàn khi làm vi͏c vͣi radionuclide
Các quy tҳc khi làm viӋc vӟi các chҩt phóng xҥ cҫn quan tâm ÿӃn bӕn vҩn ÿӅ:
1. Khu vӵc phóng xҥ.

2. Khu vӵc bàn thí nghiӋm.
3. Khu vӵc chҩt thҧi phóng xҥ.
4. Ghi chép và phҧn ӭng kӏp thӡi.
Mӝt sӕ quy tҳc quan trӑng nhҩt bao gӗm
1. Khu v͹c phóng x̩
- ChӍ sӱ dөng chҩt phóng xҥ trong nhӳng khu chuyên dөng
- ChӍ cho phép các nhân viên cҫn thiӃt có mһt
- Sӱ dөng các thiӃt bӏ bҧo bӝ cá nhân nhѭ áo khoác phòng thí nghiӋm, kính
bҧo vӋ mҳt và găng tay dùng mӝt lҫn
- Theo dõi ngѭӡi bӏ phѫi nhiӉm phóng xҥ
Phòng thí nghiӋm sӱ dөng radionuclide nên thiӃt kӃÿӇÿѫn giҧn hoá sӵ ngăn
chһn, quét dӑn và khӱ nhiӉm. Khu vӵc làm viӋc vӟi radionuclide nên ÿһt trong
mӝt phòng nhӓ gҫn kӅ vӟi phòng thí nghiӋm chính hoһc trong mӝt khu vӵc riêng
biӋt trong phòng thí nghiӋm cách ly vӟi các ho
ҥt ÿӝng khác. Các biӇn báo thӇ
x 118 x
hiӋn biӇu tѭӧng nguy hiӇm phóng xҥ quӕc tӃ nên gҳn ӣ lӕi ÿi vào khu vӵc phóng
xҥ (hình 12).
2. Khu v͹c bàn làm vi͏c
- Sӱ dөng khay tràn có ngăn bҵng vұt liӋu hҩp thө dùng mӝt lҫn
- Giӟi hҥn lѭӧng phóng xҥ
- Chҳn nguӗn phóng xҥ tӯ các khu vӵc phóng xҥ, bàn thí nghiӋm và khu
chҩt thҧi phóng xҥ
Hình 12. Bi͋u t˱ͫng nguy hi͋m
phóng x̩ qu͙c t͇
- Ĉánh dҩu thùng ÿӵng phóng xҥ vӟi ký hiӋu phóng xҥ bao gӗm dҥng
phóng xҥ, ÿӝ phóng xҥ và thӡi gian phân tích.
- Sӱ dөng ÿӗng hӗÿo phóng xҥÿӇ giám sát khu vӵc làm viӋc, quҫn áo
và găng tay bҧo bӝ sau khi hoàn thành công viӋc.
- Sӱ dөng vұt chӭa vұn chuyӇn ÿã che chҳn ÿúng cách.

3. Khu v͹c ch̭t th̫i phóng x̩
- Thѭӡng xuyên thҧi bӓ chҩt thҧi phóng xҥ ra khӓi khu vӵc làm viӋc.
- Duy trì hӗ sѫ ghi chép chính xác cách sӱ dөng và cách thҧi bӓ vұt liӋu
phóng xҥ.
- Sàng lӑc các hӗ sѫÿo liӅu lѭӧng cӫa tҩm chҳn nhӳng vұt liӋu vѭӧt quá
giӟi hҥn lѭӧng phóng xҥ.
- Xây dӵng và luyӋn tұp thѭӡng xuyên các kӃ hoҥch ÿáp ӭng vӟi tình
trҥng khҭn cҩp.
- Trong tình trҥng khҭn cҩp, giúp ÿӥ ngѭӡi bӏ thѭѫng trѭӟc.
- Dӑn dҽp kӻ lѭӥng khu vӵc bӏ ô nhiӉm.
- Yêu cҫu sӵ giúp ÿӥ cӫa cѫ quan an toàn, nӃu có.
- ViӃt và lѭu giӳ các báo cáo vӅ tai nҥn xҧy ra.
x 119 x
PHҪN VII
Tә chӭc và ÿào tҥo an toàn
x 120 x
x 121 x
19. Chuyên viên và ӫy ban an toàn sinh hӑc
Mӛi phòng thí nghiӋm cҫn thiӃt có mӝt chính sách an toàn toàn diӋn, mӝt cҭm
nang an toàn và chѭѫng trình hӛ trӧ cho viӋc thӵc hiӋn triӇn khai các hoҥt ÿӝng.
Trách nhiӋm này thuӝc vӅ ngѭӡi phө trách phòng thí nghiӋm hoһc giám ÿӕc cѫ
quan, nhӳng ngѭӡi này có thӇӫy thác mӝt sӕ nhiӋm vө nào ÿó cho các chuyên
viên an toàn sinh hӑc hoһc nhân viên thích hӧp.
An toàn phòng thí nghiӋm cNJng là trách nhiӋm cӫa tҩt cҧ giám sát viên và nhân
viên phòng thí nghiӋm vì sӵ an toàn cho chính hӑ cNJng nhѭÿӗng nghiӋp. Nhӳng
ngѭӡi làm viӋc trong phòng thí nghiӋm ÿѭӧc mong ÿӧi thӵc hiӋn công viӋc cӫa
mình mӝt cách an toàn và cҫn báo cáo ngay nhӳng thao tác, ÿiӅu kiӋn không an
toàn hoһc các sӵ cӕ cho các giám sát viên phòng thí nghiӋm. Các cá nhân trong
và ngoài cѫ quan nên kiӇm tra vӅ an toàn ÿӏnh kǤ.
Chuyên viên an toàn sinh hӑc

Khi cҫn thì phҧi bә nhiӋm mӝt chuyên viên an toàn sinh hӑc ÿӇ ÿҧm bҧo chѭѫng
trình và chính sách vӅ an toàn sinh hӑc ÿӇ tuân thӫ trong khҳp phòng thí nghiӋm.
Chuyên viên an toàn sinh hӑc tiӃn hành các chѭѫng trình thay mһt cho lãnh ÿҥo
cӫa viӋn nghiên cӭu hay phòng thí nghiӋm. Ӣ các phòng thí nghiӋm nhӓ, chuyên
viên này có thӇ là nhà vi sinh vұt hӑc hoһc nhân viên kӻ thuұt ÿӇ có thӇ thӵc hiӋn
nhӳng nhiӋm vө này vӟi mӝt thӡi lѭӧng cӕÿӏnh. Dù là ӣ mӭc ÿӝ liên quan ÿӃn an
toàn sinh hӑc nhѭ thӃ nào ÿi chăng nӳa thì ngѭӡi ÿѭӧc chӍÿӏnh cNJng nên có
nhӳng khҧ năng chuyên môn cҫn thiӃt ÿӇ ÿӅ nghӏ, xem xét và xác nhұn các hoҥt
ÿӝng cө thӇ tuân theo các tiӃn trình an toàn sinh hӑc và ngăn chһn sinh vұt.
chuyên viên này nên áp dөng các quy tҳc, qui ÿӏnh và hѭӟng dүn cҩp quӕc gia và
quӕc tӃ có liên quan cNJng nhѭ hӛ trӧ phòng thí nghiӋm trong viӋc phát triӇn các
thao tác vұn hành chuҭn mӵc. Ngѭӡi ÿѭӧc chӍÿӏnh phҧi là ngѭӡi có mӝt nӅn tҧng
kӻ thuұt vӅ vi sinh vұt, hóa sinh và các kiӃn thӭc cѫ bҧn vӅ vұt lý và sinh hӑc.
Các kiӃn thӭc vӅ phòng thí nghiӋm và thӵc hành lâm sàng cNJng nhѭ các kiӃn thӭc
vӅ an toàn bao gӗm các thiӃt bӏ cách ly và các nguyên lý kӻ thuұt có liên quan
ÿӃn thiӃt kӃ, vұn hành và bҧo trì cѫ sӣ vұt chҩt cNJng rҩt ÿѭӧc hoan nghênh.
Chuyên viên an toàn sinh hӑc cNJng nên có kӻ năng giao tiӃp tӕt vӟi các nhân viên
khác nhѭÿiӅu hành, kӻ thuұt và trӧ giúp.
Các hoҥt ÿӝng cӫa mӝt chuyên viên an toàn sinh hӑc bao gӗm:
1. Tѭ vҩn kӻ thuұt vӅ an toàn và an ninh sinh hӑc
2. Ĉӏnh kǤ kiӇm tra vӅ mһt an toàn sinh hӑc trong nӝi bӝ phòng thí nghiӋm
vӅ phѭѫng pháp kӻ thuұt, qui trình và thѭӡng qui, các tác nhân sinh hӑc,
vұt liӋu và thiӃt bӏ.
3. Thҧo luұn vӟi nhӳng ngѭӡi có trách nhiӋm vӅ s
ӵ vi phҥm các qui trình
x 122 x
hoһc thѭӡng qui an toàn sinh hӑc.
4. Xác minh ÿӇ khҷng ÿӏnh tҩt cҧ các nhân viên ÿã ÿѭӧc ÿào tҥo phù hӧp vӅ
an toàn sinh hӑc.
5. Cung cҩp các khóa ÿào tҥo thѭӡng xuyên vӅ an toàn sinh hӑc.

6. ĈiӅu tra vӅ các vө viӋc liên quan ÿӃn khҧ năng rò rӍ các chҩt gây ÿӝc hoһc
nhiӉm trùng, và báo cáo kӃt quҧ và ÿӅ xuҩt giҧi pháp vӟi giám ÿӕc phòng
thí nghiӋm và ӫy ban an toàn sinh hӑc.
7. KӃt hӧp vӟi nhân viên y tӃ xem xét các khҧ năng nhiӉm trùng mҳc phҧi do
phòng thí nghiӋm.
8. Bҧo ÿҧm quá trình khӱ trùng thích hӧp trong các trѭӡng hӧp làm ÿә các
chҩt nhiӉm khuҭn.
9. Bҧo ÿҧm quҧn lý chҩt thҧi phù hӧp
10. Ĉҧo ÿҧm khӱ trùng thích hӧp tҩt cҧ dөng cө máy móc trѭӟc khi mang ÿi
sӱa chӳa hoһc bҧo trì.
11. Duy trì ý thӭc thái ÿӝ cӫa cӝng ÿӗng vӅ vҩn ÿӅ sӭc khӓe và môi trѭӡng.
12. Xây dӵng các qui trình thích hӧp theo qui ÿӏnh cӫa nhà nѭӟc vӅ viӋc
xuҩt/nhұp nguyên vұt liӋu chӭa các tác nhân gây bӋnh ra/vào các phòng
thí nghiӋm.
13. Xem xét lҥi các khía cҥnh an toàn sinh hӑc cӫa tҩt cҧ các kӃ hoҥch, dӵ
thҧo, và qui trình vұn hành cho công viӋc nghiên cӭu có liên quan ÿӃn các
tác nhân truyӅn nhiӉm trѭӟc khi triӇn khai các các hӑat ÿӝng này.
14. Thành lұp mӝt hӋ thӕng ÿӇ ÿӕi phó vӟi các tình huӕng khҭn cҩp.
Ӫy ban an toàn sinh hӑc
Nên thành lұp mӝt ӫy ban an toàn sinh hӑc ÿӇ phát triӇn các chính sách và
nguyên tҳc thӵc hành an toàn sinh hӑc. Ӫy ban an toàn sinh hӑc cNJng cNJng xem
xét các ÿӅ cѭѫng nghiên cӭu có liên quan ÿӃn tác nhân truyӅn nhiӉm, sӱ dөng
ÿӝng vұt thí nghiӋm, ADN tә hӧp và các vұt liӋu chuyӇn ÿәi gen. Các chӭc năng
khác cӫa ӫy ban có thӇ gӗm ÿánh giá nguy cѫ, hình thành mӟi các chính sách an
toàn và phân xӱ các tranh cãi vӅ vҩn ÿӅ liên quan ÿӃn sӵ an toàn.
Các thành viên cӫa ӫy ban an toàn sinh hӑc nên phҧn ánh ÿѭӧc các lƭnh vӵc nghӅ
nghiӋp ÿa dҥng cNJng nhѭ sӵ am hiӇu khoa hӑc cӫa tә chӭc.Thành phҫn cӫa mӝt
ban an toàn sinh hӑc cѫ bҧn có thӇ gӗm:
1. Chuyên viên an toàn sinh hӑc
2. Các nhà khoa hӑc

3. Cán bӝ y tӃ
4. Bác sӻ thú y (trong trѭӡng hӧp có sӱ dөng ÿӝng vұt thí nghiӋm)
5. Ĉҥi diӋn cán bӝ kӻ thuұt.
6. Ĉҥi diӋn cán bӝ phө trách phòng thí nghiӋm.
x 123 x
Ӫy ban này cҫn tìm kiӃm lӡi khuyên cӫa các chuyên viên, chuyên gia vӅ an toàn
ӣ các bӝ phұn khác nhau (ví dө: an toàn phóng xҥ, an toàn công nghiӋp, phòng
cháy vv ) và yêu cҫu trӧ giúp tӯ các chuyên gia ÿӝc lұp trong các lƭnh vӵc có liên
quan khác nhau, các quan chӭc ÿӏa phѭѫng và các cѫ quan thѭӡng trӵc quӕc gia.
Các thành viên cӫa ӫy ban có thӇ giúp giҧi quyӃt nӃu có dӵ thҧo gây tranh cãi
hoһc nhҥy cҧm còn ÿang ÿѭӧc thҧo luұn.