Cẩm nang an toàn sinh học trong phòng thí nghiệm

CҬM NANG AN TOÀN SINH HӐC
PHÒNG THÍ NGHIӊM
Xuҩt bҧn lҫn thӭ 3
Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi
Geneva
2004
x
ii
x
HiӋu ÿính
Thҥc sӻ Phҥm Văn Hұu, ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ Tây Nguyên
Thҥc sӻ NguyӉn Thӏ Thu Hѭѫng, Ĉҥi hӑc Quӕc gia Hà Nӝi
Cӱ nhân Lê Minh Tâm, Tәng cөc Tiêu chuҭn - Ĉo lѭӡng - Chҩt lѭӧng
Ngѭӡi dӏch
Thҥc sӻ Phҥm Văn Hұu, ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ Tây Nguyên
Thҥc sӻ Bùi Văn Trѭӡng, ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ Tây Nguyên
Cùng vͣi s͹ tham gia cͯa
* Kӻ sѭ Phan Thӏ Thanh Thҧo, Cӱ nhân Võ Thӏ Thu Ngân,
Thҥc sӻ Hoàng Thӏ Minh Thҧo và Cӱ nhân VNJĈình Chiêm
ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ Tây Nguyên
* Kӻ sѭ Lѭѫng Thӏ Mѫ, Chi nhánh phía Nam, Trung tâm NhiӋt ÿӟi
ViӋt – Nga và Cӱ nhân NguyӉn Thӏ Quý, Hӝi Y tӃ Công cӝng ViӋt Nam.
Cuӕn sách này do Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi xuҩt bҧn năm 2004 dѭӟi tiêu ÿӅ
Laboratory Biosafety Manual, xuҩt bҧn lҫn thӭ ba.
© Tә chӭc y tӃ thӃ giӟi 2004
Tәng giám ÿӕc Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi ÿã cho phép ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ
Tây Nguyên bҧn quyӅn dӏch ra tiӃng ViӋt Nam và chӏu trách nhiӋm duy nhҩt ÿӕi
vӟi bҧn dӏch này.
x
iii
x

Danh mөc nhӳng ҩn phҭm ÿã xuҩt bҧn cӫa Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi
Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi.
Cҭm nang an toàn sinh hӑc phòng thí nghiӋm - Xuҩt bҧn lҫn thӭ 3
1. Ngăn ngӯa các nguy hiӇm sinh hӑc - phѭѫng pháp
2. Phòng thí nghiӋm - Các tiêu chuҭn
3. NhiӉm trùng phòng thí nghiӋm - phòng chӕng và kiӇm soát
4. Cҭm nang I. Tiêu ÿӅ
ISBN 92 4 154650 6 (Phân loҥi LC/NLM: QY 25) WHO/CDS/CSR/LYO/2004.11
̬n pẖm này ÿ˱ͫc h͟ trͫ theo hͫp ÿ͛ng c̭p phép/ h
ͫp tác s͙ U50/CCU012445-08 cͯa
Trung tâm phòng và ch͙ng b͏nh (CDC), Atlanta, GA, Hoa KǤ. N͡i dung ̭n pẖm là cͯa
riêng tác gi̫, không ÿ̩i di͏n cho quan ÿi͋m chính thͱc cͯa CDC.
© Tә chӭc y tӃ thӃ giӟi, 2004
Giӳ bҧn quyӅn. Các ҩn phҭm cӫa Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi có thӇ nhұn ÿѭӧc ӣ Bӝ
phұn TiӃp thӏ và Phân phӕi, Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi, 20 Avenue Appia, 1211
Geneva 27, Thөy Sӻ (ÿiӋn thoҥi: +41 22 791 2476; fax: +41 22 791 4857; email:
). Yêu cҫu ÿӇ tái bҧn hoһc dӏch các ҩn phҭm cӫa Tә chӭc Y
tӃ ThӃ giӟi - dùng trong kinh doanh hay phân phӕi miӉn phí - phҧi ÿѭӧc gӱi tӟi
bӝ phұn xuҩt bҧn theo ÿӏa chӍ nêu trên (fax: +41 22 791 4806; email:
).
Các tѭ liӋu trình bày trong ҩn phҭm này không nhҵm thӇ hiӋn bҩt kǤ quan ÿiӇm
nào cӫa Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi liên quan ÿӃn tính pháp lý cӫa bҩt kǤ quӕc gia,
lãnh thә, thành phӕ, khu vӵc hoһc cӫa cѫ quan chӭc năng nào cNJng nhѭ liên quan
ÿӃn sӵ phân chia biên giӟi, ranh giӟi. Các ÿѭӡng gҥch chҩm trên bҧn ÿӗ minh hoҥ
cho các ÿѭӡng biên giӟi mӝt cách tѭѫng ÿӕi nên có thӇ vүn còn nhӳng ý kiӃn
chѭa hoàn toàn ÿӗng ý vӟi nhұn ÿӏnh này.
ViӋc ÿӅ cұp ÿӃn mӝt sӕ công ty cө thӇ hay sҧn phҭm cӫa nhà sҧn xuҩt nào ÿó
không ÿӗng nghƭa rҵng Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi ÿánh giá cao và tiӃn cӱ vӟi sӵѭu
tiên hѫn nhӳng công ty hay sҧn phҭm khác có cùng tính chҩt. Tҩt cҧ các sҧn
phҭm có ÿăng ký ÿӝc quyӅn ÿӅu ÿѭӧc phân biӋt bҵng chӳ cái viӃt hoa ÿҫu tiên

trong tên sҧn phҭm ÿó, ngoҥi trӯ do mӝt sӕ lӛi chính tҧ trong ҩn phҭm này.
Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi không bҧo ÿҧm rҵng thông tin trong ҩn phҭm là ÿҫy ÿӫ và
chính xác cNJng nhѭ không chӏu trách nhiӋm pháp lý cho bҩt kǤ thiӋt hҥi nào do
viӋc sӱ dөng ҩn phҭm này.
x
iv
x
Mөc lөc
Lӡi nhóm biên dӏch ...................................................................................... viii
Lӡi nói ÿҫu ................................................................................................... viii
Lӡi cҧm ѫn ....................................................................................................... x
1. Nguyên tҳc chung ....................................................................................... 1
Giӟi thiӋu ...................................................................................................... 1
PHҪN I. Hѭӟng dүn an toàn sinh hӑc .............................................................. 5
2. Ĉánh giá nguy cѫ vi sinh vұt ...................................................................... 7
Mүu vұt có thông tin hҥn chӃ ....................................................................... 8
Ĉánh giá nguy cѫ và vi sinh vұt biӃn ÿәi gen .............................................. 8
3. Phòng thí nghiӋm cѫ bҧn - An toàn sinh hӑc cҩp 1 và 2 ......................... 9
Tiêu chuҭn thӵc hành ................................................................................... 9
ThiӃt kӃ và các tiӋn nghi phòng thí nghiӋm ............................................... 12
Trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm ................................................................. 14
Giám sát sӭc khӓe và y tӃ ........................................................................... 16
Ĉào tҥo ....................................................................................................... 16
Xӱ lý chҩt thҧi ............................................................................................ 17
An toàn hóa hӑc, lӱa, ÿiӋn, bӭc xҥ và trang thiӃt bӏ ................................... 19
4. Phòng thí nghiӋm kiӇm soát - An toàn sinh hӑc cҩp 3 .......................... 20
Tiêu chuҭn thӵc hành ................................................................................. 20
ThiӃt kӃ và tiӋn nghi phòng thí nghiӋm ...................................................... 21
Trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm ................................................................. 22
Giám sát vӅ y tӃ và sӭc khӓe ...................................................................... 22

5. Phòng thí nghiӋm kiӇm soát tӕi ÿa - An toàn sinh hӑc cҩp 4 ................ 25
Tiêu chuҭn thӵc hành ................................................................................. 25
ThiӃt kӃ và trang thiӃt bӏ cӫa phòng thí nghiӋm ......................................... 25
6. Cѫ sӣÿӝng vұt thí nghiӋm ....................................................................... 28
Cѫ sӣÿӝng vұt – An toàn sinh hӑc cҩp 1 ................................................... 29
Cѫ sӣÿӝng vұt – An toàn sinh hӑc cҩp 2 ................................................... 29
Cѫ sӣÿӝng vұt – An toàn sinh hӑc cҩp 3 ................................................... 30
Cѫ sӣÿӝng vұt – An toàn sinh hӑc cҩp 4 ................................................... 31
Ĉӝng vұt không xѭѫng sӕng ...................................................................... 32
7. Hѭӟng dүn kiӇm ÿӏnh phòng thí nghiӋm/cѫ sӣ ...................................... 33
8. Hѭӟng dүn cҩp giҩy chӭng nhұn phòng thí nghiӋm/cѫ sӣ ................... 36
x
v
x
PHҪN II. An ninh sinh hӑc phòng thí nghiӋm ............................................... 47
9. Khái niӋm vӅ an ninh sinh hӑc phòng thí nghiӋm ................................. 49
PHҪN III. Trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm .................................................. 51
10. Tӫ an toàn sinh hӑc ................................................................................ 53
Tӫ an toàn sinh hӑc cҩp I ............................................................................ 53
Tӫ an toàn sinh hӑc cҩp II .......................................................................... 55
Tӫ an toàn sinh hӑc cҩp III ......................................................................... 58
Nӕi khí cӫa tӫ an toàn sinh hӑc .................................................................. 58
Lӵa chӑn tӫ an toàn sinh hӑc ...................................................................... 59
Sӱ dөng tӫ an toàn sinh hӑc trong phòng thí nghiӋm ................................. 59
11. Trang thiӃt bӏ an toàn ............................................................................ 63
Tҩm cách ly bҵng màng mӅm áp suҩt âm ................................................... 63
Dөng cө hӛ trӧ hút ...................................................................................... 65
Máy trӝn, máy lҳc, máy nghiӅn và máy siêu âm ........................................ 66
Que cҩy chuyӇn dùng mӝt lҫn .................................................................... 66
Lò vi ÿӕt (Microincinerators) ..................................................................... 66

Trang thiӃt bӏ và quҫn áo bҧo hӝ cá nhân ................................................... 66
PHҪN IV. Kӻ thuұt vi sinh vұt an toàn .......................................................... 69
12. Kӻ thuұt phòng thí nghiӋm .................................................................... 71
An toàn xӱ lý mүu trong phòng thí nghiӋm ............................................... 71
Sӱ dөng pi-pét và dөng cө hӛ trӧ hút mүu ................................................. 71
Tránh rѫi vãi vұt liӋu nhiӉm trùng .............................................................. 72
Sӱ dөng tӫ an toàn sinh hӑc ....................................................................... 72
Tránh nuӕt phҧi và ÿӇ các vұt nhiӉm trùng dính vào da và mҳt ................. 73
Tránh các vұt nhiӉm trùng ÿâm phҧi .......................................................... 73
Tách huyӃt thanh ........................................................................................ 74
Sӱ dөng máy ly tâm .................................................................................... 74
Sӱ dөng máy trӝn, máy lҳc, máy nghiӅn và máy siêu âm .......................... 75
Sӱ dөng máy nghiӅn mô ............................................................................. 75
Bҧo dѭӥng và sӱ dөng tӫ lҥnh và tӫÿông .................................................. 76
Mӣӕng thuӕc chӭa vұt nhiӉm trùng ÿông khô .......................................... 76
Bҧo quҧn ӕng chӭa vұt liӋu nhiӉm trùng .................................................... 76
Phòng ngӯa chuҭn khӓi mүu máu dӏch tiӃt, mô, và các dӏch cѫ thӇ khác .. 76
Phòng ngӯa các vұt chӭa prion ................................................................... 78
13. KӃ hoҥch dӵ phòng và qui trình xӱ lý khҭn cҩp ................................. 80
KӃ hoҥch dӵ phòng ..................................................................................... 80
Các qui trình xӱ lý khҭn cҩp cho phòng thí nghiӋm vi sinh vұt ................. 81
14. Khӱ trùng và tiӋt trùng .......................................................................... 84
Ĉӏnh nghƭa .................................................................................................. 84
x
vi
x
Làm sҥch vұt liӋu phòng thí nghiӋm ........................................................... 85
Hóa chҩt diӋt trùng ..................................................................................... 85
Khӱ khuҭn môi trѭӡng cөc bӝ .................................................................... 90
Khӱ nhiӉm tӫ an toàn sinh hӑc ................................................................... 91

Rӱa tay/khӱ nhiӉm tay ............................................................................... 91
Khӱ trùng và tiӋt trùng bҵng nhiӋt ............................................................. 92
Hҩp khӱ trùng ............................................................................................. 92
Thiêu hӫy .................................................................................................... 94
Thҧi bӓ ........................................................................................................ 95
15. Giӟi thiӋu vӅ vұn chuyӇn vұt liӋu nhiӉm trùng .................................... 96
Quy ÿӏnh vұn chuyӇn quӕc tӃ ..................................................................... 96
HӋ thӕng ÿóng gói ba lӟp cѫ bҧn ............................................................... 97
Qui trình lau chùi ÿә vӥ .............................................................................. 97
PHҪN V. Giӟi thiӋu vӅ công nghӋ sinh hӑc ................................................. 101
16. An toàn sinh hӑc và công nghӋ DNA tái tә hӧp ................................. 103
Ĉánh giá an toàn sinh hӑc ÿӕi vӟi các hӋ thӕng thӇ hiӋn sinh hӑc ........... 103
Ĉánh giá an toàn sinh hӑc ÿӕi vӟi các véc tѫ thӇ hiӋn ............................. 104
Nhӳng véc tѫ vi rút cho chuyӇn gen ......................................................... 104
Ĉӝng vұt chuyӇn gien và ÿӝng vұt "khác thѭӡng " .................................. 104
Thӵc vұt chuyӇn gen ................................................................................ 105
Ĉánh giá nguy cѫÿӕi vӟi sinh vұt biӃn ÿәi gen ....................................... 105
Các quan tâm khác .................................................................................... 106
PHҪN VI. An toàn hoá chҩt, cháy nә và ÿiӋn ............................................. 109
17. Các hoá chҩt nguy hiӇm ....................................................................... 111
Nguӗn phѫi nhiӉm .................................................................................... 111
Bҧo quҧn hoá chҩt .................................................................................... 111
Các quy ÿӏnh chung ÿӕi vӟi nhӳng hoá chҩt kӷ nhau .............................. 111
Ҧnh hѭӣng ÿӝc hҥi cӫa hoá chҩt .............................................................. 111
Hóa chҩt gây nә ........................................................................................ 112
Hóa chҩt bӏÿә ........................................................................................... 112
Khí nén và khí hóa lӓng ........................................................................... 113
18. Các mӕi nguy khác trong phòng thí nghiӋm ...................................... 114
Nguy cѫ vӅ hӓa hoҥn ................................................................................ 114
Các nguy hiӇm vӅÿiӋn ............................................................................. 115

TiӃng ӗn .................................................................................................... 115
Phóng xҥ ion ............................................................................................. 115
PHҪN VII. Tә chӭc và ÿào tҥo an toàn ........................................................ 119
19. Chuyên viên và ӫy ban an toàn sinh hӑc ............................................ 121
Chuyên viên an toàn sinh hӑc..................................................................... 125
x
vii
x
Ӫy ban an toàn sinh hӑc ............................................................................. 125
20. An toàn cho nhân viên hӛ trӧ .............................................................. 124
Các dӏch vө bҧo trì nhà làm viӋc và máy móc .......................................... 124
Các dӏch vө dӑn dҽp vӋ sinh (trong phòng thí nghiӋm) ........................... 124
21. Chѭѫng trình ÿào tҥo ........................................................................... 125
PHҪN VIII. Bҧng kiӇm tính an toàn ............................................................ 127
22. Bҧng kiӇm tính an toàn ........................................................................ 129
Cѫ sӣ vұt chҩt phòng thí nghiӋm ............................................................... 129
Phѭѫng tiӋn bҧo quҧn ............................................................................... 130
VӋ sinh và các tiӋn nghi cho nhân viên .................................................... 130
Sѭӣi ҩm và thông gió ................................................................................ 130
Ánh sáng ................................................................................................... 130
Các dӏch vө ............................................................................................... 131
An ninh sinh hӑc phòng thí nghiӋm ......................................................... 131
Phòng và chӳa cháy .................................................................................. 131
Bҧo quҧn dung dӏch dӉ cháy ..................................................................... 132
Khí nén và khí hóa lӓng ........................................................................... 133
Nguy hiӇm vӅÿiӋn .................................................................................... 133
Bҧo hӝ cá nhân ......................................................................................... 133
An toàn và sӭc khӓe cho nhân viên .......................................................... 134
Trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm ............................................................... 135
Vұt liӋu nhiӉm trùng ................................................................................. 135

Hóa chҩt và chҩt phóng xҥ ........................................................................ 136
PHҪN IX. Tài liӋu tham khҧo, phө lөc và bҧng chú dүn ........................... 137
Tài liӋu tham khҧo ...................................................................................... 139
PHӨ LӨC 1 Sѫ cӭu ban ÿҫu ..................................................................... 142
PHӨ LӨC 2 Tiêm phòng cho nhân viên ................................................... 143
PHӨ LӨC 3 Các trung tâm hӧp tác vӅ an toàn sinh hӑc cӫa Tә chӭc Y tӃ
ThӃ giӟi ........................................................................................................ 144
PHӨ LӨC 4 An toàn trang thiӃt bӏ ........................................................... 145
PHӨ LӨC 5 Hoá chҩt: Nguy cѫ và cách phòng ngӯa ............................. 149
x
viii
x
Lӡi nhóm biên dӏch
"C̱m nang an toàn sinh h͕c phòng thí nghi͏m" cӫa Tә chӭc Y tӃ ThӃ
giӟi tái bҧn lҫn thӭ 3, năm 2004 là mӝt tài liӋu rҩt cҫn thiӃt và hӳu ích cho cán bӝ
chuyên môn làm viӋc trong phòng thí nghiӋm, nhӳng ngѭӡi trӧ giúp cNJng nhѭ
cán bӝ quҧn lý phòng thí nghiӋm.
Trong giai ÿoҥn hiӋn nay, nhiӅu bӋnh truyӅn nhiӉm ÿang nәi lên thành
vҩn ÿӅ thӡi sӵ trên toàn cҫu nhѭ SARS, cúm gà, Ebola, AIDS ... cùng vӟi sӵ
giao lѭu kinh tӃ, xã hӝi trong xu thӃ hӝi nhұp toàn cҫu thì vҩn ÿӅ an toàn sinh hӑc
nói chung và trong phòng thí nghiӋm cҫn ÿһc biӋt quan tâm hѫn. Ĉѭӧc sӵ hӛ trӧ
và khích lӋ cӫa Văn phòng Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi, khu vӵc Tây Thái Bình Dѭѫng
và Văn phòng Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi tҥi ViӋt Nam, chúng tôi ÿã tә chӭc biên dӏch
tài liӋu này tӯ nguyên bҧn tiӃng Anh sang tiӃng ViӋt ÿӇ cung cҩp cho các cán bӝ
công tác tҥi các phòng thí nghiӋm. Mong rҵng tài liӋu sӁ giúp ích cho công tác an
toàn sinh hӑc trong phòng thí nghiӋm.
Trân trӑng cҧm ѫn Bӝ Y tӃ và ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ Tây Nguyên ÿã ÿӝng
viên, giúp ÿӥ và tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi cho công viӋc biên dӏch tài liӋu. Xin cҧm
ѫn Văn phòng Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi ÿã cҩp bҧn quyӅn tiӃng ViӋt Nam, Văn
phòng Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi, khu vӵc Tây Thái Bình Dѭѫng và Văn phòng Tә

chӭc Y tӃ ThӃ giӟi tҥi ViӋt Nam ÿã hӛ trӧ tài chính cho công tác xuҩt bҧn ҩn
phҭm này.
Các dӏch giҧÿã cӕ gҳng biên dӏch ÿҫy ÿӫ các nӝi dung tӯ nguyên bҧn và
ViӋt hóa các thuұt ngӳ chuyên ngành dӵa trên các tӯÿiӇn chuyên ngành hiӋn
hành. Tuy nhiên, do hҥn chӃ vӅ thӡi gian, trình ÿӝ và lƭnh vӵc an toàn sinh hӑc
phòng xét nghiӋm còn mӟi mҿӣ nѭӟc ta, nên chҳc rҵng bҧn dӏch sӁ không tránh
khӓi nhӳng ÿiӅu thiӃu sót.
Xin trân trӑng ghi nhұn và cҧm ѫn nhӳng ý kiӃn góp ý và bә sung cӫa quý
vӏ và các bҥn ÿӗng nghiӋp.
Thay mһt các dӏch giҧ
Thҥc sƭ Phҥm Văn Hұu
ViӋn VӋ sinh Dӏch tӉ Tây Nguyên
x
ix
x
Lӡi nói ÿҫu
Ĉã tӯ lâu, Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi ÿã nhұn biӃt rҵng công tác an toàn, ÿһt biӋt là an
toàn sinh hӑc là vҩn ÿӅ quan trӑng toàn cҫu. Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi ÿã xuҩt bҧn
lҫn ÿҫu ҩn phҭm C̱m nang an toàn sinh h͕c vào năm 1983. Ҩn phҭm khuyӃn
khích các quӕc gia chҩp nhұn và áp dөng nhӳng khái niӋm cѫ bҧn trong an toàn
sinh hӑc và phát triӇn thành tiêu chuҭn thӵ
c hành cӫa quӕc gia trong thao tác thӵc
hành an toàn các vi sinh vұt gây bӋnh trong phòng thí nghiӋm. Tӯ năm 1983,
nhiӅu quӕc gia ÿã sӱ dөng hѭӟng dүn chuyên môn trong ҩn phҭm này ÿӇ ban
hành các tiêu chuҭn thӵc hành nhѭ vұy. Cҭm nang ÿѭӧc xuҩt bҧn lҫn thӭ 2 vào
năm 1993.
Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi tiӃp tөc thӇ hiӋn vai trò tiên phong trên trѭӡng quӕc tӃ
trong lƭnh vӵc an toàn sinh hӑc thông qua ҩn phҭm này bҵng cách nhҩn mҥnh vҩn
ÿӅ an ninh và an toàn sinh hӑc mà chúng ta ÿang ÿӕi phó trong thiên niên kӹ này.
Lҫn xuҩt bҧn thӭ ba nhҩn mҥnh tҫm quan trӑng cӫa trách nhiӋm cá nhân. Các

chѭѫng mӟi ÿѭӧc thêm vào nhѭÿánh giá rӫi ro, sӱ dөng an toàn kӻ thuұt tái tә
hӧp DNA và vұn chuyӇn vұt liӋu nhiӉm trùng. Nhӳng sӵ kiӋn trên thӃ giӟi gҫn
ÿây ÿã bӝc lӝ nhӳng mӕi ÿe dӑa mӟi mà viӋc lҥm dөng và thҧi ra các tác nhân và
ÿӝc tӕ vi sinh vұt gây ra ÿӕi vӟi sӭc khӓe cӝng ÿӗng . Do ÿó, lҫn xuҩt bҧn này
cNJng giӟi thiӋu khái niӋm vӅ an ninh sinh hӑc - sӵ bҧo vӋ tài sҧn vi sinh vұt khӓi
bӏ trӝm cҳp, mҩt mát hoһc chuyӇn ÿәi, dүn ÿӃn viӋc sӱ dөng không ÿúng gây
nguy hiӇm cho sӭc khӓe cӝng ÿӗng. Lҫn xuҩt bҧn này cNJng bao gӗm thông tin an
toàn trong tài liӋu "An toàn trong chăm sóc sӭc khӓe phòng thí nghiӋm" (1) cӫa
Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi năm 1997.
Ҩn phҭm c̱m nang an toàn sinh h͕c phòng thí nghi͏m, xuҩt bҧn lҫn thӭ 3 cӫa Tә
chӭc Y tӃ ThӃ giӟi là mӝt tài liӋu tham khҧo hӳu ích hѭӟng dүn các quӕc gia
chҩp thuұn thách thӭc này ÿӇ triӇn khai và ÿѭa ra các tiêu chuҭn thӵc hành quӕc
gia ÿӇ gìn giӳ tài sҧn vi sinh vұt, ÿӗng thӡi bҧo ÿҧm cho mөc ÿích lâm sàng,
nghiên cӭu và dӏch tӉ hӑc.
TiӃn sӻ A. Asamoa-Baah
Phó t͝ng giám ÿ͙c
Phòng ch͙ng b͏nh truy͉n nhi͍m
T͝ chͱc Y t͇ Th͇ giͣi
Geneva, Thͭy SͿ
x
x
x
Lӡi cҧm ѫn
Xin ÿѭӧc bày tӓ lòng biӃt ѫn ÿӃn các nhà chuyên môn sau ÿây ÿã có nhӳng ÿóng
góp quý báu ÿӇ ҩn phҭm C̱m nang an toàn sinh h͕c phòng thí nghi͏m, xuҩt bҧn
lҫn thӭ ba này ÿѭӧc hoàn thành.
TiӃn sӻ W. Emmett Barkley, ViӋn Y hӑc Howard Hughes, Chevy Chase, MD, USA
TiӃn sӻ Murray L. Cohen, Trung tâm phòng và chӕng bӋnh, Atlanta, GA, Hoa KǤ
(nghӍ hѭu)
TiӃn sӻ Ingegerd Kallings, ViӋn kiӇm soát bӋnh truyӉn nhiӉm Thөy ĈiӇn,

Stockholm, Thөy ĈiӇn
Bà Mary Ellen Kennedy, Cӕ vҩn vӅ An toàn Sinh hӑc, Ashton, Ontario, Canada.
Bà Margery Kennett, Phòng thí nghiӋm chuҭn thӭc bӋnh truyӅn nhiӉm Victorian,
bҳc Melbourne, Australia (nghӍ hѭu)
TiӃn sӻ Richard Knudsen, Văn phòng An toàn và Sӭc khӓe, Trung tâm phòng và
chӕng bӋnh, Atlanta, GA, Hoa KǤ.
TiӃn sӻ Nicoletta Previsani, Chѭѫng trình an toàn sinh hӑc, Tә chӭc Y tӃ ThӃ
giӟi, Geneva, Thөy sӻ.
TiӃn sӻ Jonathan Richmond, Văn phòng An toàn và Sӭc khӓe, Trung tâm phòng
và chӕng bӋnh, Atlanta, GA, USA (nghӍ hѭu)
TiӃn sӻ Syed A. Sattar, Khoa Y, Trѭӡng Ĉҥi hӑc Tәng hӧp Ottawa, Ottawa,
Ontario, Canada.
TiӃn sӻ Deborah E. Wilson, Ĉѫn vӏ An toàn và Sӭc khӓe NghӅ nghiӋp, Văn
phòng dӏch vө nghiên cӭu, ViӋn Sӭc khӓe quӕc gia, Bӝ sӭc khӓe và dӏch vө con
ngѭӡi, Washington, DC, Hoa kǤ.
TiӃn sӻ Riccardo Wittek, ViӋn Sinh vұt hӑc ÿӝng vұt, Trѭӡng Ĉҥi hӑc Tәng hӧp
Lausanne, Lausanne, Thөy Sӻ.
Xin trân trӑng cҧm ѫn sӵ giúp ÿӥ cӫa:
Bà Maureen Best, Văn phòng An ninh phòng thí nghiӋm, Tә chӭc sӭc khӓe
Canada, Ottawa, Canada.
TiӃn sӻ Mike Catton, Phòng thí nghiӋm chuҭn thӭc bӋnh truyӅn nhiӉm Victorian,
Bҳc Melbourne, Australia.
TiӃn sӻ Shanna Nesby, Văn phòng Sӭc khӓe và An toàn, Trung tâm phòng và
chӕng bӋnh, Atlanta, GA, Hoa kǤ.
TiӃn sӻ Stefan Wagener, Trung tâm khoa hӑc vӅ con ngѭӡi và sӭc khӓe ÿӝng vұt,
Winnipeg, Canada.
Nhóm biên soҥn và ÿiӇm sách cNJng cҧm ѫn các nhà chuyên môn ÿã có nhӳng
ÿóng góp quý báu cho tài liӋu C̱m nang an toàn sinh h͕c phòng thí nghi͏m trong
lҫn xuҩt bҧn thӭ nhҩ
t và thӭ hai cNJng nhѭҩn phҭm An toàn trong các phòng thí

nghi͏m chăm sóc sͱc kh͗e cӫa Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi năm 1977 (1).
x
1
x
1. Nguyên tҳc chung
Giӟi thiӋu
Các tham chiӃu trong tài liӋu này ÿѭӧc thiӃt lұp theo mӕi nguy hiӇm tѭѫng ÿӕi
cӫa vi sinh vұt gây nhiӉm trùng theo nhóm nguy cѫ (nhóm nguy cѫ 1, 2, 3 và 4
cӫa Tә chӭc Y tӃ ThӃ giӟi). Phân loҥi nhóm nguy cѫ này chӍ áp dөng cho công
viӋc trong phòng thí nghiӋm. Bҧng 1 dѭӟi ÿây mô tҧ các nhóm nguy cѫ.
B̫ng 1. Phân lo̩i các vi sinh v̵t gây nhi͍m trùng theo nhóm nguy c˯
Nhóm nguy cѫ 1 (Không có ho̿c có nguy c˯ th̭p ÿ͙i vͣi cá nhân và c͡ng ÿ͛ng)
Các vi sinh vұt thѭӡng không có khҧ năng gây bӋnh cho ngѭӡi hay ÿӝng vұt.
Nhóm nguy cѫ 2 (Có nguy c˯ t˱˯ng ÿ͙i ÿôí vͣi cá nhân và nguy c˯ th̭p ÿ͙i vͣi
c͡ng ÿ͛ng)
Các tác nhân có thӇ gây bӋnh cho ngѭӡi hoһc ÿӝng vұt, nhѭng thѭӡng không phҧi
là mӕi nguy hiӇm cho nhân viên phòng thí nghiӋm, cӝng ÿӗng, vұt nuôi hay môi
trѭӡng. Phѫi nhiӉm phòng thí nghiӋm có thӇ gây ra nhiӉm trùng nghiêm trӑng,
nhѭng có biӋn pháp phòng ngӯa, ÿiӅu trӏ hӳu hiӋu và nguy cѫ lan truyӅn trong
cӝng ÿӗng thҩp.
Nhóm nguy cѫ 3 (Có nguy c˯ cao ÿ͙i vͣi cá nhân và nguy c˯ th̭p ÿ͙i vͣi c͡ng
ÿ͛ng)
Các tác nhân thѭӡng gây bӋnh nghiêm trӑng cho ngѭӡi hoһc ÿӝng vұt nhѭng
không lan truyӅn tӯ ngѭӡi sang ngѭӡi. Có các biӋn pháp phòng ngӯa và ÿiӅu trӏ
hӳu hiӋu.
Nhóm nguy cѫ 4 (Có nguy c˯ cao ÿ͙i vͣi cá nhân và c͡ng ÿ͛ng)
Tác nhân thѭӡng gây bӋnh nghiêm trӑng cho ngѭӡi hoһc ÿӝng vұt và có thӇ lan
truyӅn trӵc tiӃp hoһc gián tiӃp nhanh chóng tӯ ngѭӡi sang ngѭӡi. Chѭa có các
biӋn pháp phòng ngӯa và ÿiӅu trӏ hӳu hiӋu.
Trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm ÿѭӧc thiӃt kӃӣ các mӭc cѫ bҧn - an toàn sinh

hӑc cҩp 1 và an toàn sinh hӑc cҩp 2, kiӇm soát – an toàn sinh hӑc cҩp 3 và kiӇm
soát tӕi ÿa – an toàn sinh hӑc cҩp 4. ThiӃt kӃ cҩp ÿӝ an toàn sinh hӑc dӵa trên
nhiӅu yӃu tӕ nhѭÿһc ÿiӇm thiӃt kӃ, cҩu trúc, phѭѫng tiӋn ngăn chһn, trang thiӃt
bӏ, tiêu chuҭn thӵc hành và quá trình hoҥt ÿӝng cҫn có khi làm viӋc vӟi các tác
nhân theo các nhóm nguy cѫÿa dҥng. Bҧng 2 nêu lên nhѭng không chӍ ra mӕi
liên hӋ giӳa các nhóm nguy cѫ vӟi cҩp ÿӝ an toàn sinh hӑc cӫa các phòng thí
nghiӋm làm viӋc vӅ các vi sinh vұt trong mӛi nhóm nguy cѫ.
Các quӕc gia (khu vӵc) cҫn nêu ra sӵ phân loҥi các vi sinh vұt cӫa quӕc gia (khu
vӵc) mình theo nhóm nguy cѫ xem xét ÿӃn:
x
2
x
B̫ng 2. M͙i liên quan giͷa các nhóm nguy c˯ vͣi c̭p ÿ͡, tiêu chu̱n th͹c
hành và trang thi͇t b͓ an toàn sinh h͕c
NHÓM
NGUY
CѪ
CҨP ĈӜ
AN
TOÀN
SINH
HӐC
LOҤI
PHÒNG
XÉT
NGHIӊM
TIÊU CHUҬN
THӴC HÀNH
PHÒNG XÉT
NGHIӊM

THIӂT Bӎ
AN TOÀN
1 Cѫ bҧn -
An toàn
sinh hӑc
cҩp 1
Nghiên
cӭu và
giҧng dҥy
cѫ bҧn
GMT Không có gì, bàn làm
thí nghiӋm thông
thѭӡng
2 Cѫ bҧn -
An toàn
sinh hӑc
cҩp 2
Dӏch vө
chăm sóc
sӭc khoҿ
ban ÿҫu; cѫ
sӣ chҭn
ÿoán;
nghiên cӭu
GMT và có thêm
áo quҫn bҧo hӝ và
các biӇn báo nguy
hiӇm sinh hӑc
Bàn làm thí nghiӋm
thông thѭӡng cӝng

thêm BSC khi có nguy
cѫ tҥo khí dung.
3 KiӇm soát
- An toàn
sinh hӑc
cҩp 3
Dӏch vө
chҭn ÿoán
ÿһc biӋt,
nghiên cӭu
Nhѭ cҩp ÿӝ 2 và
có thêm áo quҫn
bҧo hӝÿһc biӋt,
kiӇm soát lӕi vào,
luӗng khí ÿӏnh
hѭӟng.
BSC và/hoһc dөng cө
cѫ bҧn cho tҩt cҧ các
hoҥt ÿӝng.
4 KiӇm soát
tӕi ÿa - An
toàn sinh
hӑc cҩp 4
Ĉѫn vӏ có
bӋnh phҭm
nguy hiӇm
Nhѭ cҩp 3 và có
thêm lӕi vào khóa
khí, tҳm trѭӟc khi
ra, loҥi bӓ chҩt

thҧi chuyên dөng.
BSC cҩp 3 hoһc quҫn
áo bҧo hӝ áp lӵc
dѭѫng cùng vӟi BSC
cҩp 2, nӗi hҩp hai nҳp
(gҳn vào thành nӗi),
không khí ÿѭӧc lӑc
BSC: tӫ an toàn sinh hӑc; GMT: kӻ thuұt vi sinh vұt an toàn (xem phҫn IV cӫa cҭm nang
này)
1. Tính gây bӋnh cӫa sinh vұt.
2. Phѭѫng thӭc lan truyӅn và vұt chӫ cӫa vi sinh vұt. Nhӳng yӃu tӕ này có thӇ bӏ
ҧnh hѭӣng bӣi tính miӉn dӏch hiӋn có cӫa cӝng ÿӗng trong vùng, mұt ÿӝ và sӵ di
chuyӇn cӫa các quҫn thӇ vұt chӫ, sӵ hiӋn diӋn cӫa các trung gian truyӅn bӋnh
thích hӧp và tiêu chuҭn cӫa vӋ sinh môi trѭӡng.
3. Các biӋn pháp phòng chӕng hiӋu quҧ sҹn có tҥi chӛ nhѭ phòng ngӯa bҵng tiêm
phòng hoһc sӱ dөng huyӃt thanh (miӉn dӏch thөÿӝng), các biӋn pháp vӋ sinh nhѭ
vӋ sinh nѭӟc uӕng và thӭc ăn, kiӇm soát nguӗn ÿӝng vұt hoһc các ÿӝng vұt chân
ÿӕt.
4. Các biӋn pháp ÿiӅu trӏ hiӋu quҧ sҹn có tҥi chӛ nhѭ miӉn dӏch thөÿӝng, tiêm
vҳc xin sau khi phѫi nhiӉm và dùng kháng sinh, kháng vi rút và hóa trӏ liӋu, cҫn
x
3
x
quan tâm ÿӃn khҧ năng xuҩt hiӋn các chӫng kháng thuӕc.
ViӋc xác ÿӏnh mӝt tác nhân thuӝc cҩp an toàn sinh hӑc nào phҧi ÿѭӧc dӵa trên
viӋc ÿánh giá nguy cѫ. Nó sӁÿánh giá nhóm nguy cѫ này cNJng nhѭ các yӃu tӕ
khác trong viӋc thiӃt lұp cҩp ÿӝ an toàn sinh hӑc thích hӧp. Ví dө mӝt tác nhân
ÿѭӧc chӍÿӏnh vào nhóm nguy cѫ 2 thì ÿӇ tiӃn hành công viӋc an toàn, các phѭѫng
tiӋn, trang thiӃt bӏ, tiêu chuҭn thӵc hành và quy trình nói chung ÿѭӧc yêu cҫu ӣ
mӭc ÿӝ an toàn sinh hӑc cҩp 2. Tuy nhiên, nӃu thӱ nghiӋm cө thӇ yêu cҫu tҥo ra

khí dung nhiӅu thì an toàn sinh hӑc cҩp 3 có thӇ thích hӧp hѫn ÿӇ có ÿѭӧc mӭc
ÿӝ an toàn cҫn thiӃt ÿҧm bҧo kiӇm soát ÿѭӧc khí dung ӣ nѫi làm viӋc cӫa phòng
thí nghiӋm. Do ÿó viӋc xác ÿӏnh mӝt công viӋc cө thӇӣ cҩp an toàn sinh hӑc nào
ÿѭӧc căn cӭ vào quyӃt ÿӏnh chuyên môn dӵa trên viӋc ÿánh giá nguy cѫ hѫn là
viӋc tӵÿánh giá cӫa mӝt cҩp an toàn sinh phòng thí nghiӋm theo quy ÿӏnh nhóm
nguy cѫ cө thӇ cӫa tác nhân ÿѭӧc thӵc hiӋn (xem Chѭѫng 2).
B̫ng 3. Tóm t̷t các yêu c̯u trang thi͇t b͓ cho c̭p an toàn sinh h͕c
CҨP AN TOÀN SINH HӐC
1 2 3 4
Phòng thí nghiӋm biӋt lұp
a
Không Không Có Có
Phòng có thӇ khép kín ÿӇ tiӋt trùng Không Không Có Có
Thông gió
- Hѭӟng khí vào trong Không Nên có Có Có
- HӋ thӕng thông gió có ÿiӅu khiӇn Không Nên có Có Có
- Bӝ lӑc khí thҧi HEPA Không Không Có/không
b
Có
Lӕi vào cӱa 2 lӟp Không Không Có Có
Khóa khí Không Không Không Có
Khóa khí có vòi tҳm Không Không Không Có
Phòng chuҭn bӏ Không Không Có -
Phòng chuҭn bӏ có vòi tҳm Không Không Có/không
c
Có
Xӱ lý nѭӟc thҧi Không Không Có/không
c
Có
Nӗi hҩp

- Tҥi chӛ Có Có Có Có
- Trong phòng thí nghiӋm Không Không Nên có Có
- 2 cӱa Không Không Nên có Có
Tӫ an toàn sinh hӑc Không Nên có Có Có
Khҧ năng kiӇm soát an toàn cho
nhân viên
d
Không Không Nên có Có
a
Cách ly hoҥt ÿӝng và môi trѭӡng vӟi giao thông chung.
b
Tùy thuӝc vào vӏ trí cӫa cӫa ӕng khí thoát ra (xem chѭѫng 4)
c
Phө thuӝc vào tác nhân sӱ dөng trong phòng thí nghiӋm.
d
Ví dө nhѭ cӱa sә, hӋ thӕng truyӅn hình cáp, liên lҥc hai chiӅu.
Do ÿó, viӋc quy ÿӏnh mӝt cҩp an toàn sinh hӑc cҫn quan tâm ÿӃn sinh vұt (tác
nhân gây bӋnh) ÿã sӱ dөng, thiӃt bӏ sҹn có cNJng nhѭ các tiêu chuҭn thӵc hành vӅ
thiӃt bӏ và các quy trình cҫn thiӃt ÿӇ tiӃn hành công viӋc trong phòng thí nghiӋm
mӝt cách an toàn.
x
4
x
x
5
x
PHҪN I
Hѭӟng dүn an toàn sinh hӑc
x
6

x
x
7
x
2. Ĉánh giá nguy cѫ vi sinh vұt
Vҩn ÿӅ cӕt lõi cӫa thӵc hành an toàn sinh hӑc là viӋc ÿánh giá nguy cѫ vi sinh
vұt. Trong khi các công cө hӛ trӧÿánh giá nguy cѫ cӫa mӝt quá trình hoһc thӵc
nghiӋm cho trѭӟc rҩt sҹn có thì viӋc quan trӑng nhҩt là sӵ phán ÿoán chuyên
nghiӋp. ViӋc ÿánh giá nguy cѫ nên ÿѭӧc tiӃn hành bӣi nhӳng ngѭӡi hiӇu biӃt vӅ
nhӳng ÿһc ÿiӇm riêng cӫa vi sinh ÿang nghiên cӭu, thiӃt bӏ và quá trình ÿѭӧc
dùng, mүu ÿӝng vұt và các thiӃt bӏ lѭu giӳ cNJng nhѭ cѫ sӣ vұt chҩt sҹn có. Ngѭӡi
phө trách phòng thí nghiӋm hoһc ngѭӡi giám sát chính phҧi có trách nhiӋm ÿҧm
bҧo viӋc ÿánh giá mӭc ÿӝ nguy hiӇm ÿҫy ÿӫ và ÿúng thӡi gian. Bên cҥnh ÿó phҧi
làm viӋc chһt chӁ vӟi ӫy ban an toàn và chuyên viên vӅ an toàn sinh hӑc ÿӇ ÿҧm
bҧo chҳc chҳn là nhӳng thiӃt bӏ và phѭѫng tiӋn vұt chҩt phù hӧp luôn sҹn sàng hӛ
trӧ công viӋc. ViӋc ÿánh giá nguy cѫ cҫn ÿѭӧc tiӃn hành ÿӏnh kǤ và bә sung khi
cҫn thiӃt, có tính ÿӃn các sӕ liӋu mӟi có ҧnh hѭӣng ÿӃn cҩp ÿӝ nguy cѫ và các
thông tin mӟi có liên quan khác trong các tài liӋu khoa hӑc.
Mӝt phѭѫng tiӋn hӳu hiӋu nhҩt cho viӋc ÿánh giá mӭc ÿӝ nguy hҥi là viӋc liӋt kê
các nhóm vi sinh vұt có khҧ năng gây ÿӝc hҥi (xem phө lөc 1). Tuy nhiên, viӋc
xem xét ÿѫn giҧn chӍ dӵa trên nhóm nguy cѫ cӫa mӝt tác nhân cө thӇ không ÿӫ
ÿӇ tiӃn hành ÿánh giá nguy cѫ. Cҫn xem xét hӧp lý ÿӃn mӝt sӕ yӃu tӕ khác nhѭ:
1. Khҧ năng gây bӋnh cӫa tác nhân và liӅu nhiӉm trùng
2. Hұu quҧ tiӅm tàng cӫa phѫi nhiӉm
3. Ĉѭӡng lây nhiӉm tӵ nhiên
4. Các ÿѭӡng lây nhiӉm khác do thao tác tӯ phòng thí nghiӋm (nhѭ tiêm truyӅn,
lây truyӅn qua không khí, tiêu hóa)
5. Tính bӅn vӳng cӫa tác nhân trong môi trѭӡng
6. Ĉӝ tұp trung cӫa các chҩt và khӕi lѭӧng các vұt liӋu có thӇ gây ra lӛi hoһc lây
nhiӉm trong khi thao tác

7. Sӵ hiӋn diӋn cӫa các vұt chӫ phù hӧp (ngѭӡi hoһc ÿӝng vұt)
8. Thông tin vӅ các nghiên cӭu ÿӝng vұt, các báo cáo vӅ nhiӉm trùng mҳc phҧi
trong phòng thí nghiӋm hay các báo cáo lâm sàng
9. Các yӃu tӕ biӃt trѭӟc cӫa phòng thí nghiӋm (tiӃng ӗn, khí dung, lӵc ly tâm ...)
10. Hoҥt ÿӝng phát sinh bҩt kǤ cӫa sinh vұt mà có thӇ gia tăng giӟi hҥn vұt chӫ
cӫa tác nhân hoһc thay thӃ tính nhұy cҧm ÿã biӃt cӫa tác nhân, các phѭѫng cách
ÿiӅu trӏ hiӋu quҧ (xem Chѭѫng 16)
11. Có sҹn tҥi chӛ các phѭѫng tiӋn can thiӋp hoһc phòng ngӯa hiӋu quҧ
Trên cѫ sӣ cӫa thông tin ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc khi ÿánh giá nguy cѫ có thӇÿѭӧc xác
ÿӏnh mӝt cҩ
p ÿӝ an toàn sinh hӑc hӧp lý vӟi các công viӋc, lӵa chӑn nhӳng thiӃt
x
8
x
bӏ bҧo hӝ cá nhân, phát triӇn nhӳng quy chuҭn thao tác kӃt hӧp vӟi nhӳng biӋn
pháp an toàn khác nhҵm bҧo ÿҧm ÿӝ an toàn cao nhҩt trong công viӋc.
Mүu vұt có thông tin hҥn chӃ
Quá trình ÿánh giá mӭc ÿӝ nguy hiӇm ÿѭӧc miêu tҧӣ trên chӍÿѭӧc tiӃn hành
thuұn lӧi trong ÿiӅu kiӋn có ÿҫy ÿӫ thông tin. Tuy nhiên, trong thӵc tӃ có nhiӅu
trѭӡng hӧp chúng ta không có ÿӫ thông tin ÿӇ thӵc hiӋn các ÿánh giá vӅ mӭc ÿӝ
nguy hiӇm nhѭ vӟi các mүu thӵc nghiӋm hoһc các mүu trong nghiên cӭu dӏch tӉ
tҥi cѫ sӣ. Vӟi nhӳng trѭӡng hӧp nhѭ vұy, ngѭӡi ta chú trӑng hàng ÿҫu ÿӃn viӋc
tiӃp cұn mүu vұt.
1. Luôn tuân theo các tiêu chuҭn vӅ bҧo vӋ, dӵ báo, sӱ dөng nhӳng phѭѫng tiӋn
ngăn chһn nhѭ găng tay, áo bҧo vӋ, kính bҧo vӋ mҳt khi thu thұp mүu bӋnh phҭm.
2. Xӱ lý mүu vұt phҧi ÿѭӧc yêu cҫu tӕi thiӇu ӣ mӭc ÿӝ an toàn sinh hӑc cҩp 2.
3. ViӋc vұn chuyӇn mүu thí nghiӋm phҧi tuân theo quy ÿӏnh cӫa quӕc gia và/hoһc
quӕc tӃ.
Các thông tin khác trӧ giúp xác ÿӏnh nguy cѫ trong viӋc xӱ lý các mүu vұt phҭm
thí nghiӋm:

1. Sӕ liӋu/thông tin y hӑc vӅ bӋnh nhân
2. Sӕ liӋu dӏch tӉ hӑc (tӹ suҩt sinh, tӹ suҩt tӱ, chu trình lây nhiӉm và các sӕ liӋu
ÿiӅu tra khác vӅ các vө dӏch.)
3. Thông tin vӅ vӏ trí ÿӏa lý nѫi bҳt nguӗn mҫm bӋnh.
Trong các trѭӡng hӧp có vө dӏch không rõ nguyên nhân, các hѭӟng dүn ÿһc biӋt
bӣi các cѫ quan có thҭm quyӇn và/hoһc Tә chӭc Y tӃ thӃ giӟi có thӇÿѭӧc ÿѭa ra
và ÿăng trên mҥng internet (nhѭ trѭӡng hӧp vӅ tình trҥng viêm ÿѭӡng hô hҩp cҩp
SARS - năm 2003) ÿӇ chӍ rõ các mүu vұt nên ÿѭӧc gӱi vұn chuyӇn nhѭ thӃ nào
và nên ÿѭӧc phân tích ӣ mӭc ÿӝ an toàn sinh hӑc nào.
Ĉánh giá nguy cѫ và vi sinh vұt biӃn ÿәi gen
ViӋc ÿánh giá nguy cѫ và sinh vұt biӃn ÿәi gen (GMOs) sӁÿѭӧc trình bày chi tiӃt
trong chѭѫng 16.
x
9
x
3. Phòng thí nghiӋm cѫ bҧn -
An toàn sinh hӑc cҩp 1 và 2
Mөc ÿích cӫa cҭm nang này là ÿѭa ra các hѭӟng dүn và khuyӃn cáo vӅ các vi sinh
vұt thuӝc nhóm nguy cѫ 1 - 4. Các hѭӟng dүn và và khuyӃn cáo này ÿѭӧc xem là
yêu cҫu tӕi thiӇu gҳn liӅn vӟi nhӳng phòng thí nghiӋm ӣ các cҩp an toàn sinh hӑc.
Mһc dù có nhӳng cҧnh báo có thӇ là không cҫn thiӃt cho mӝt sӕ vi sinh vұt thuӝc
nhóm nguy cѫ 1 nhѭng lҥi rҩt có giá trӏ cho mөc ÿích ÿào tҥo ÿӇ nâng cao kӻ
thu
ұt vi sinh vұt an toàn (GMT).
Phòng thí nghiӋm dùng ÿӇ chҭn ÿoán và chăm sóc sӭc khӓe (trong lƭnh vӵc y tӃ
công cӝng, lâm sàng, hay tҥi bӋnh viӋn) phҧi ÿѭӧc thiӃt kӃ vӟi mӭc ÿӝ an toàn
sinh hӑc tӯ cҩp 2 trӣ lên. Vì không có mӝt phòng thí nghiӋm nào có thӇ kiӇm soát
tuyӋt ÿӕi ÿѭӧc các mүu nhұn ÿѭӧc nên nhân viên làm viӋc tҥi các phòng thí
nghiӋm có thӇ bӏ phѫi nhiӉm vӟi các sinh vұt ӣ nhóm nguy cѫ cao hѫ
n dӵ tính.

Nguy cѫ này cҫn phҧi ÿѭӧc nhұn thӭc mӝt cách rõ ràng trong quá trình lên kӃ
hoҥch cNJng nhѭ chính sách vӅ an toàn. Tҥi mӝt sӕ quӕc gia, phòng thí nghiӋm
lâm sàng cNJng ÿѭӧc yêu cҫu vӅ an toàn. Nhӳng cҧnh báo chuҭn cҫn ÿѭӧc phê
duyӋt và thӵc hiӋn trên toàn cҫu.
Nhӳng hѭӟng dүn cho các phòng thí nghiӋm cѫ bҧn (an toàn sinh hӑc cҩp 1 và 2)
ÿѭӧc trình bày ӣÿây là toàn diӋn và chi tiӃt ÿӗng thӡi là cѫ sӣ cho các phòng thí
nghiӋm ӣ mӑi cҩp an toàn. Hѭӟng dүn cho các phòng thí nghiӋm ӣ cҩp an toàn
sinh hӑc cao hѫn (cҩp 3 và cҩp 4) ÿѭӧc trình bày ӣ hai chѭѫng sau ÿây (chѭѫng 4
và chѭѫng 5) là các hѭӟng dүn cѫ bҧn ÿѭӧc thay ÿәi, bә sung và thiӃt kӃ thêm ÿӇ
làm viӋc vӟi các tác nhân nguy hҥi hѫn.
Tiêu chuҭn thӵc hành
Tiêu chuҭn này là danh sách các quy trình và tiêu chuҭn thӵc hành phòng thí
nghiӋm cҫn thiӃt nhҩt trong kӻ thuұt vi sinh vұt an toàn cѫ bҧn. Tҥi nhiӅu phòng
thí nghiӋm và chѭѫng trình phòng thí nghiӋm cҩp quӕc gia, tiêu chuҭn này ÿѭӧc
sӱ dөng ÿӇ thiӃt lұp các quy trình và thao tác an toàn. Mӛi phòng thí nghiӋm nên
ÿѭa ra nguyên tҳc vұn hành hay an toàn riêng ÿӇ loҥi trӯ hay làm giҧm thiӇu các
nguy hҥi ÿó. Kƭ thuұt vi sinh vұt an toàn là nӅn tҧng cӫa an toàn trong phòng thí
nghiӋm. Nhӳng thiӃt bӏ chuyên dөng trong phòng thí nghiӋm chӍ là nhӳng hӛ trӧ
cҫn thiӃt chӭ không thӇ thay thӃÿѭӧc các quy tҳc thao tác hӧp lý. Các khái niӋm
quan trӑng nhҩt là:
Ĉ˱ͥng vào
1. Các dҩu hiӋu và biӇu tѭӧng cҧnh báo quӕc tӃ vӅ nguy hiӇm sinh hӑc
(BIOHAZARD) phҧi ÿѭӧc ÿһt ngay cӱa các phòng thí nghiӋm làm viӋc vӟi các
vi sinh vұt thuӝc nhóm nguy cѫ 2 trӣ lên (hình 1).
x
10
x
Hình 1. Bi͋n báo an toàn sinh h͕c ͧ c͵a phòng thí nghi͏m
KHÔNG CÓ NHIӊM VӨ, CҨM VÀO
Cҩp ÿӝ an toàn sinh hӑc: ______________________________

ĈiӅu tra viên chӏu trách nhiӋm: _________________________
SӕÿiӋn thoҥi trong trѭӡng hӧp khҭn cҩp: ________________
SӕÿiӋn thoҥi cѫ quan: _______ SӕÿiӋn thoҥi nhà riêng: _________
ChӍÿiӅu tra viên chӏu trách nhiӋm có tên trên có quyӅn cho phép vào.
2. ChӍ nhӳng ngѭӡi có trách nhiӋm mӟi ÿѭӧc phép ra vào khu vӵc làm viӋc.
3. Luôn ÿóng cӱa phòng thí nghiӋm.
4. Không cho phép trҿ em vào khu vӵc làm viӋc.
5. ChӍ có nhӳng ngѭӡi có trách nhiӋm ÿһc biӋt mӟi ÿѭӧc ra vào khu vӵc nuôi
ÿӝng vұt thí nghiӋm.
6. ChӍÿѭa vào nhӳng ÿӝng vұt cҫn cho công viӋc cӫa phòng thí nghiӋm.
B̫o h͡ cá nhân
1. Phҧi mһc áo choàng, áo khoác hoһc ÿӗng phөc cӫa phòng thí nghiӋm trong
suӕt thӡi gian làm viӋc trong phòng thí nghiӋm.
2. Phҧi ÿeo găng tay trong tҩt cҧ các quá trình tiӃp xúc trӵc tiӃp hoһc tình cӡ vӟi
máu, dӏch cѫ thӇ và các chҩt có khҧ năng gây nhiӉm trùng khác hoһc ÿӝng vұt
nhiӉm bӋnh. Sau khi sӱ dөng, tháo bӓ găng tay ÿúng cách và phҧi rӱa tay.
3. Nhân viên phҧi rӱa tay sau khi thao tác vӟi vұt liӋu và ÿӝng vұt bӏ nhiӉm trùng
và trѭӟc khi ra khӓi khu vӵc làm viӋc cӫa phòng thí nghiӋm.
4. Luôn ÿeo kính bҧo hӝ, mһt nҥ hoһc các thiӃt bӏ bҧo hӝ khác ÿӇ không bӏ các
dung dӏch nhiӉm trùng bҳn vào mҳt và mһt cNJng nhѭ tránh ÿѭӧc các vұt có sӭc ép
lӟn và tia cӵc tím nhân tҥo.
WHO 04.64
BIOHAZARD
x
11
x
5. Cҩm mһc quҫn áo bҧo hӝ phòng thí nghiӋm ӣ bên ngoài phòng thí nghiӋm nhѭ
nhà ăn, phòng giҧi khát, văn phòng, thѭ viӋn, phòng nhân viên và phòng vӋ sinh.
6. Không ÿѭӧc mang giày, dép hӣ mNJi trong phòng thí nghiӋm.
7. Cҩm ăn uӕng, hút thuӕc, dùng mӻ phҭm và ÿeo hay tháo kính áp tròng trong

khu vӵc làm viӋc cӫa phòng thí nghiӋm.
8. Cҩm ÿӇ ÿӗ ăn hay thӭc uӕng ӣ trong khu vӵc làm viӋc cӫa phòng thí nghiӋm.
9. Quҫn áo bҧo hӝÿã mһc không ÿѭӧc ÿӇ chung ngăn ÿӵng hoһc tӫ treo quҫn áo
thông thѭӡng.
Quy trình
1. TuyӋt ÿӕi cҩm hút pi-pét bҵng miӋng.
2. Không ngұm bҩt kǤ vұt gì trong miӋng. Không dùng nѭӟc bӑt ÿӇ dán nhãn.
3. Tҩt cҧ các thao tác cҫn ÿѭӧc thӵc hiӋn theo phѭѫng pháp làm giҧm tӕi thiӇu
viӋc tҥo các giӑt hay khí dung.
4. Hҥn chӃ tӕi ÿa viӋc dùng kim tiêm và bѫm tiêm dѭӟi da. Không ÿѭӧc dùng
kim tiêm và bѫm tiêm dѭӟi da ÿӇ thay thӃ pi-pét hoһc vào bҩt kǤ mөc ÿích khác
ngoài mөc ÿích tiêm truyӅn hay hút dӏch tӯÿӝng vұt thí nghiӋm.
5. Khi bӏ tràn, ÿә vӥ, rѫi vãi hay có khҧ năng phѫi nhiӉm vӟi vұt liӋu nhiӉm trùng
phҧi báo cáo cho ngѭӡi phө trách phòng thí nghiӋm. Cҫn lұp biên bҧn và lѭu lҥi
các sӵ cӕ này.
6. Quy trình xӱ lý sӵ cӕ phҧi ÿѭӧc lұp thành văn bҧn và thӵc hiӋn nghiêm túc.
7. Phҧi khӱ trùng các dung dӏch nhiӉm trùng (bҵng hóa chҩt hay vұt lý) trѭӟc khi
thҧi ra hӋ thӕng cӕng rãnh. Có thӇ yêu cҫu mӝt hӋ thӕng xӱ lý riêng tùy thuӝc vào
viӋc ÿánh giá nguy cѫ cӫa tác nhân ÿang ÿѭӧc thao tác.
8. Giҩy tӡ ghi chép ÿӇ ÿѭa ra ngoài cҫn ÿѭӧc bҧo vӋ khӓi bӏ ô nhiӉm khi ÿang ӣ
trong phòng thí nghiӋm.
Khu v͹c làm vi͏c cͯa phòng thí nghi͏m
1. Phòng thí nghiӋm cҫn phҧi ngăn nҳp, sҥch sӁ và chӍÿӇ nhӳng gì cҫn thiӃt cho
công viӋc.
2. Vào cuӕi mӛi ngày làm viӋc, các mһt bàn, ghӃ phҧi ÿѭӧc khӱ nhiӉm sau khi
làm ÿә các vұt liӋu nguy hiӇm.
3. Tҩt cҧ các vұt liӋu, vұt phҭm và môi trѭӡng nuôi cҩy nhiӉm trùng phҧi ÿѭӧc
khӱ trùng trѭӟc khi thҧi bӓ hoһc rӱa sҥch ÿӇ sӱ dөng lҥi.
4. Ĉóng gói và vұn chuyӇn phҧi tuân theo quy ÿӏnh quӕc gia và/hoһc quӕc tӃ.
5. Khi mӣ cӱa sә cҫn phҧi có lѭӟi chӕng côn trùng.

Qu̫n lý an toàn sinh h͕c
1. Trách nhiӋm cӫa trѭӣng phòng thí nghiӋm (ngѭӡi có trách nhiӋm trӵc tiӃp vӅ
phòng thí nghiӋm) là bҧo ÿҧm xây dӵng và thông qua kӃ hoҥch quҧn lý an toàn
sinh hӑc và tài liӋu vӅ làm viӋc hoһc vӅ an toàn.
x
12
x
2. Giám sát viên phòng thí nghiӋm (báo cáo cho phө trách phòng thí nghiӋm) phҧi
bҧo ÿҧm viӋc tұp huҩn thѭӡng xuyên vӅ an toàn phòng thí nghiӋm.
3. Nhân viên cҫn phҧi hiӇu rõ vӅ nhӳng nguy hiӇm ÿһc biӋt và phҧi ÿӑc các tài
liӋu vӅ làm viӋc hoһc vӅ an toàn và tuân thӫ theo các thao tác và quy trình chuҭn.
Giám sát viên phòng thí nghiӋm phҧi bҧo ÿҧm tҩt cҧ nhân viên nҳm ÿѭӧc quy
ÿӏnh này. Trong phòng thí nghiӋm luôn sҹn có các tài liӋu vӅ quy trình làm viӋc
và kӻ thuұt an toàn.
4. Cҫn phҧi có chѭѫng trình kiӇm soát các loài gһm nhҩm và côn trùng.
5. Cҫn phҧi khám sӭc khӓe, giám sát và ÿiӅu trӏ cho tҩt cҧ nhân viên trong trѭӡng
hӧp cҫn thiӃt. Cҫn lѭu giӳ lҥi sә khám sӭc khӓe và bӋnh án.
ThiӃt kӃ và các trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm
ViӋc thiӃt kӃ phòng thí nghiӋm và chӍÿӏnh loҥi công viӋc xác ÿӏnh cho nó cҫn
ÿһc biӋt chú ý ÿӃn nhӳng ÿiӅu kiӋn ҧnh hѭӣng ÿӃn vҩn ÿӅ an toàn nhѭ sau:
1. Thao tác tҥo ra hҥt khí dung.
2. Làm viӋc vӟi lѭӧng lӟn và/hoһc nӗng ÿӝ cao các vi sinh vұt.
3. Quá ÿông nhân viên và quá nhiӅu trang thiӃt bӏ.
4. Ĉӝng vұt gһm nhҩm và ÿӝng vұt chân ÿӕt xâm nhұp.
5. Ngѭӡi không có trách nhiӋm vào phòng thí nghiӋm
6. Các thao tác: sӱ dөng mүu và thuӕc thӱ riêng biӋt.
Ví dө vӅ thiӃt kӃ phòng thí nghiӋm an toàn sinh hӑc cҩp 1 và 2 ÿѭӧc minh hӑa
trong hình 2 và 3.
Ĉ̿c ÿi͋m thi͇t k͇
1. Không gian cҫn ÿӫ rӝng ÿӇ thӵc hiӋn an toàn các công viӋc cNJng nhѭ lau chùi

và bҧo dѭӥng trong phòng thí nghiӋm .
2. Tѭӡng, trҫn nhà và sàn nhà cҫn phҧi bҵng phҷng, dӉ lau chùi, không thҩm nѭӟc
và chӕng ÿѭӧc hóa chҩt và chҩt diӋt khuҭn thѭӡng dùng trong phòng thí nghiӋm.
Sàn nhà không trѫn, trѭӧt.
3. Mһt bàn thí nghiӋm phҧi không thҩm nѭӟc và kháng vӟi chҩt khӱ khuҭn, axit,
kiӅm, dung môi hӳu cѫ và chӏu nhiӋt.
4. Ánh sáng vӯa ÿӫ cho các hoҥt ÿӝng. Cҫn tránh ánh sáng phҧn chiӃu hoһc quá
chói.
5. Ĉӗ ÿҥc cҫn chҳc chҳn. Cҫn có không gian ӣ giӳa và dѭӟi các bàn thí nghiӋm,
khoang tӫ và trang thiӃt bӏÿӇ dӉ lau chùi.
6. Phҧi có không gian ÿӫ rӝng ÿӇ cҩt giӳ các ÿӗ ÿҥc cҫn sӱ dөng ngay, nhѭ vұy
tránh ÿѭӧc tình trҥng ÿӇ lӝn xӝn trên bàn thí nghiӋm và lӕi ÿi lҥi. Trong trѭӡng
hӧp phҧi cҩt giӳ lâu dài, cҫn bӕ trí thêm khoҧng không gian tҥi mӝt vӏ trí thuұn
lӧi bên ngoài phòng thí nghiӋm.
x
13
x
Hình 2. Phòng thí nghiӋm an toàn sinh hӑc cҩp 1 ÿiӇn hình
(hình do CUH2A, Princeton, NJ, Hoa kǤ cung c̭p)
7. Cҫn có ÿӫ không gian và ÿiӅu kiӋn ÿӇ thao tác an toàn và cҩt giӳ các dung môi,
chҩt phóng xҥ cNJng nhѭ khí nén và khí hóa lӓng.
8. Tӫÿӵng quҫn áo thѭӡng và ÿӗ dùng cá nhân phҧi ÿһt bên ngoài khu vӵc làm
viӋc cӫa phòng thí nghiӋm.
9. TiӋn nghi ÿӇ phөc vөăn uӕng và nghӍ ngѫi phҧi bӕ trí bên ngoài khu vӵc làm
viӋc cӫa phòng thí nghiӋm.
10. Bӗn nѭӟc rӱa tay nên có vòi nѭӟc chҧy và cҫn bӕ trí ӣ mӛi phòng thí nghiӋm
và nên gҫn cӱa ra vào.
11. Cӱa ra vào nên có ô kính trong suӕt, có phân loҥi chӏu nhiӋt thích hӧp và tӵ
ÿóng là tӕt nhҩt.
12. Vӟi phòng thí nghiӋm an toàn sinh hӑc cҩp 2, cҫn có nӗi hҩp tiӋt trùng hoһc

phѭѫng tiӋn khác ÿӇ khӱ trùng gҫn phòng thí nghiӋm.
13. HӋ thӕng an toàn cҫn bao gӗm phѭѫng tiӋn cӭu hӓa, xӱ lý sӵ cӕÿiӋn khҭn
cҩp, vòi xҧ nѭӟc và rӱa mҳt khҭn cҩp.
14. Phòng hoһc khu vӵc sѫ cӭu ban ÿҫu ÿѭӧc trang bӏ thích hӧp và sҹn sàng cho
sӱ dөng. (xem phө lөc 1).
15. Trong kӃ hoҥch ÿҫu tѭ trang thiӃt bӏ mӟi cҫn lѭu ý ÿӃn hӋ thӕng thông khí cѫ
hӑc ÿӇ hѭӟng luӗng khí vào trong phòng mà không ÿѭӧc tái luân chuyӇn. NӃu
x
14
x
không có thông khí cѫ hӑc thì nên mӣ các cӱa sә có lѭӟi chӕng ÿӝng vұt chân
ÿӕt.
16. Cҫn phҧi có hӋ thӕng cҩp nѭӟc sҥch ÿáng tin cұy. Không ÿѭӧc nӕi hӋ thӕng
nѭӟc cӫa phòng thí nghiӋm vӟi hӋ thӕng cung cҩp nѭӟc sinh hoҥt và cҫn có thiӃt
bӏ chӕng chҧy ngѭӧc ÿӇ bҧo vӋ hӋ thӕng nѭӟc công cӝng.
17. Cҫn có mӝt hӋ thӕng ÿiӋn әn ÿӏnh và ÿҫy ÿӫ cNJng nhѭÿiӋn chiӃu sáng khҭn
cҩp ÿӇ thoát ra an toàn. Nên có máy phát ÿiӋn ӣ tình trҥng sҹn sàng hoҥt ÿӝng ÿӇ
hӛ trӧ cho các trang thiӃt bӏ thiӃt yӃu nhѭ tӫҩm, tӫ an toàn sinh hӑc, tӫ lҥnh ... và
thông gió cho chuӗng nuôi ÿӝng vұt.
18. Cҫn có hӋ thӕng cung cҩp khí ÿӕt ÿҫy ÿӫ và liên tөc. Duy trì tӕt viӋc nҥp khí
là ÿiӅu bҳt buӝc.
19. Phòng thí nghiӋm và chuӗng nhӕt ÿӝng vұt ÿôi khi là mөc tiêu cӫa nhӳng kҿ
trӝm. Cҫn phҧi quan tâm ÿӃn an toàn cháy nә và an ninh con ngѭӡi. Cӱa ra vào
chҳc chҳn, cӱa sә có song và quҧn lý nghiêm ngһt chía khóa là ÿiӅu bҳt buӝc. Các
biӋn pháp khác cҫn ÿѭӧc quan tâm và áp dөng thích hӧp ÿӇ tăng cѭӡng an ninh
(xem chѭѫng 9).
Trang thiӃt bӏ phòng thí nghiӋm
Cùng vӟi quy trình và thao tác an toàn, sӱ dөng thiӃt bӏ an toàn sӁ giúp làm giҧm
nguy cѫ khi tiӃp xúc vӟi các mӕi nguy hiӇm sinh hӑc. Phҫn này ÿӅ cұp ÿӃn các
nguyên tҳc cѫ bҧn liên quan ÿӃn trang thiӃt bӏ thích hӧp cho phòng thí nghiӋm ӣ

các cҩp an toàn sinh hӑc. Yêu cҫu trang thiӃt bӏ thích hӧp cho các cҩp an toàn
sinh hӑc cao hѫn ÿѭӧc ÿӅ cұp trong các chѭѫng liên quan.
Trѭӣng phòng thí nghiӋm sau khi thҧo luұn vӟi chuyên viên an toàn sinh hӑc và
ӫy ban an toàn (nӃu có) cҫn ÿҧm bҧo các thiӃt bӏÿѭӧc cung cҩp là thích hӧp và
ÿѭӧc sӱ dөng ÿúng. ThiӃt bӏÿѭӧc lӵa chӑn cҫn lѭu ý ÿӃn mӝt sӕ nguyên tҳc
chung nhѭ sau:
1. Ĉѭӧc thiӃt kӃÿӇ phòng ngӯa hoһc hҥn chӃ sӵ tiӃp xúc giӳa nhân viên xét
nghiӋm và vұt liӋu nhiӉm trùng.
2. Ĉѭӧc làm bҵng vұt liӋu không thҩm nѭӟc, chӕng ăn mòn và ÿҥt các yêu cҫu vӅ
cҩu trúc.
3. Cҩu trúc không rung, không có cҥnh sҳc và các phҫn di ÿӝng phҧi ÿѭӧc bҧo vӋ.
4. Ĉѭӧc thiӃt kӃ, xây dӵng và lҳp ÿһt sao cho thuұn tiӋn cho viӋc vұn hành, bҧo
dѭӥng, lau chùi, khӱ trùng và ÿánh giá chӭng nhұn. NӃu có thӇ nên tránh dùng
vұt liӋu bҵng thӫy tinh và các vұt liӋu dӉ vӥ khác.
Chi tiӃt thiӃt kӃ và ÿһc ÿiӇm xây dӵng cҫn ÿѭӧc tham khҧo ÿӇ ÿҧm bҧo thiӃt bӏ
ÿҥt ÿѭӧc các ÿһc tính an toàn (xem chѭѫng 10 và 11).
x
15
x
Hình 3. Phòng thí nghi͏m an toàn sinh h͕c c̭p 2
(Hình do CUH2A, Princeton, NJ, Hoa kǤ cung cҩp). Các bѭӟc có thӇ tҥo
ra khí dung ÿѭӧc thӵc hiӋn trong tӫ an toàn sinh hӑc. Ĉóng cӱa và treo
biӇn báo nguy hiӇm phù hӧp. Tách riêng chҩt thҧi ô nhiӉm và chҩt thҧi
thông thѭӡng.
Trang thi͇t b͓ an toàn sinh h͕c c̯n thi͇t
1. Sӱ dөng các hӛ trӧ pi-pét, tránh hút mүu bҵng miӋng. HiӋn nay có nhiӅu loҥi
pi-pét khác nhau.
2. Tӫ an toàn sinh hӑc ÿѭӧc sӱ dөng khi:
- Thao tác vӟi các vұt liӋu nhiӉm trùng. Các vұt liӋu này có thӇ ly tâm trong
phòng thí nghiӋm mӣ nӃu sӱ dөng nút an toàn bӏt chһt ӕng ÿӵng dung dӏch

khi ly tâm và thӵc hiӋn thao tác mӣ và ÿóng nҳp trong tӫ an toàn sinh hӑc.
- Tăng nguy cѫ lây nhiӉm theo ÿѭӡng không khí.
- Thӵc hiӋn các thao tác có khҧ năng tҥo ra khí dung nhiӅu nhѭ ly tâm,
nghiӅn, bào chӃ, trӝn hoһc lҳc mҥnh hay mӣ các hӝp chӭa vұt liӋu nhiӉm
trùng có áp suҩt bên trong khác bên ngoài, nhӓ thuӕc vào mNJi ÿӝng vұt và
lҩy mô nhiӉm trùng tӯÿӝng vұt và trӭng.
3. Que cҩy chuyӇn bҵng nhӵa dùng mӝt lҫn. Ĉӕt que cҩy chuyӇn bҵng ÿiӋn có thӇ
sӱ dөng trong tӫ an toàn sinh hӑc ÿӇ làm giҧm tҥo khí dung.
4. Lӑ và ӕng nghiӋm có nҳp xoáy.