Nghiên cứu chiến lược đâu tư và bảo dưỡng quốc lộ, tỉnh lộ Việt Nam

N ghi n cửu Chiặn lừỡc ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
nghi n cửu chiặn lừỡc ẵãu từ vĂ băo dừởng
quõc lổ vĂ tình lổ viẻt nam
Bi n băn Ghi n hố Kỵ thu t - Ph t trièn Xơ hổi
T c giă : B a rba ra C. Ska p a
1. Lội giối thiẻu
Vũ Từ v ả n Ph t trièn X ơ hổi c a Trỡ giợp P h t triè n chẽn h thửc (ODA) ẵơ
bọ x u n g p hãn ph àn tẽch xơ hổi v Ă phã n khă o s t v Ăo i ậ u kiẻn tham chiặu
(TOR) gõc cho B o c o nghi n cửu nĂy. OD A ẵơ thu mổt c huy n gia từ
vả n vĂ trệ nh bãy tĩm lừỡc t i L u à n ỏ n ẵã u th ng 11 n m 1994. Chuy n g i a
từ vả n n Ăy ẵ ừ ỡ c y u cã u tiặn hĂnh hai ẵỡt c ỏng t c v Ă o Viẻt n a m mồi ẵ ỡt
mổt th ng : ẵỡt cỏn g t c ẵ ã u nh m x c ẵ n h c c v n ẵậ xơ hổi tr n diẻn
rổng vĂ ẵậ r a ẵiậu k i ẻ n tham c h i ặ u cho từ liẻu nĂy v Ă ẵỡt cỏng t c thử
hai nh m hoĂn thĂnh vĂ b o c o v ậ nhự ng cỏng viẻc ẵ ơ thỳc hiẻn. B o
c o n Ă y hoĂn c h ì nh phã n phà n tẽch xơ hổi. Hai ẵ ỡt cỏn g t c vĂo Viẻt nam
c a chuy n gia từ vả n ẵừỡ c thỳc hiẻ n vĂ o th ng 11/1994 vĂ t h n g 7 / 1995.
Trong thội gian giựa hai ẵỡt cỏng t c nĂy ẵơ thỳc hiẻn nghi n cửu t c
ẵổng vậ mỏi trừộ ng c a viẻc n àng cả p ẵừộ n g v Ă că c c chuy n g i a t ừ vả n
xơ hổi lạ n mỏi tr ừ ộ ng ẵậu cĩ cỗ hổi ẵậ c p ng n g n tối nhau . NgoĂi r a c ín
tọ chửc mổt hổi t hă o vậ c c v ả n ẵậ xơ hổi c ho nh à n vi n c a RVA , Bổ
Giao t hỏ n g v n tăi (MOTC), Bổ Quõc phín g , Viẻ n nghi n cửu thiặt kặ Giao
thỏng v n tăi (TED I) vĂ mổt c h u y n gia v ậ giối tẽnh c a y ban Kặ h o ch
NhĂ n ừốc.
Mổt c u ổ c ẵiậu tra xơ hổi k hi m t õ n ẵơ ẵừỡc thỳc hiẻn cù ng vối Tru ng tàm
Nghi n cửu a lỷ Nhà n v n (HGRC) t i HĂ nổi. C uổc ẵiậu tra nĂy ẵừỡc
thỳc hiẻn t i 8 ẵ a ẵièm ch n l c thuổc tảt că c c m i ậ n c a ẵảt nừ ố c. Viẻc
l n băng bièu v Ă tiặn hĂ nh phà n tẽch b ch m l i tối t n giựa th ng Băy,
do v y trong b o c o nĂy khỏn g cĩ phã n p h àn tẽch sàu rổ n g ẵừỡc. Tuy
nhi n nh ện chung cĩ thè coi ẵiậu tra nĂy lĂ biẻn p h p hựu hiẻu ẵè biặt
cuổc sõn g ngừội dà n ẵang b ẵừộng x - ho c viẻc thiặu ẵừộn g x - t c
ẵổng tối n hừ thặ nĂo - vĂ n h ự ng vản ẵậ gệ cĩ thè p h t sinh ẵõi v ố i viẻc t i

ẵ n h cừ dàn chợng . i ậu t r a nĂ y k h ỏ ng thè ba o trù m ẵừỡc sỳ ẵa d ng rổn g
lốn v ậ c c ẵ c ẵièm ẵ a h ệnh , mỏi trừộ ng vĂ k inh tặ - xơ h ổi c a ẵ ảt nừố c
nhừ n g n ĩ l i n m b t ẵừỡc r ảt nhiậu ẵ c ẵièm q u a n t r ng. K hăo s t thỳc ẵ a
ẵừỡc k ặt hỡp vối khăo s t xơ hổi ( xin xem p h ã n Bi n băn Ghi nhố Kỵ
thu t: Dỳ b o Giao thỏng).
1.1 Nh i ẻm vũ Ph t t rièn Xơ h ổ i c a O DA
Nhiẻm v ũ c a Vũ X ơ h ổi O D A ẵừỡc quy h o ch tro n g khuỏ n khọ c c l ỉnh vỳc
chẽn h s c h c h ẽnh c a ODA :
- C c chiặ n lừỡc giăm ngh o
- N à ng cao ẵ a v k i n h tặ vĂ xơ hổi cho p hũ n ự
- Giợp sinh con theo ỷ muõn
- Chẽ n h ph ho t ẵ ổ ng tõt vĂ nhàn quyận
- P h t t ri è n bận vự n g vậ m t mỏi t r ừộng
C c lỉnh vỳc chẽn h s c h nĂy hiặm k hi chì lĂ chẽ n h s c h : chợng ẵ ừỡc biặn
thĂnh hĂnh ẵ ổ ng , b ng căi tọ chẽn h s ch kinh tặ vỉ mỏ vĂ c c chừỗ n g
tr ệ nh ẵ iậu chì n h cỗ cảu khi t c dổng vậ m t xơ hổi c a căi c c h trờ n n
nghi m tr ng vĂ nặu quăn lỷ tõt s khuyặ n khẽch ẵừỡc c c tọ chửc phi
chẽn h ph (NGO) v Ă nhà n dàn tham gia vĂ o viẻ n tr ỡ son g phừỗn g. Tuy
nhi n , tọ chửc chẽnh t r ờ Viẻt n am hiẻn cĩ xu hừống h n chặ tiặ ng nĩi c a
c c n h ĩm quyậ n lỡi tr n d i n ẵĂn cỏ n g lu n : nhi ẻ m vũ c a c c t ọ chửc phi
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -1 Băn G h i nhố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
chẽn h ph (NGO) ẽt ẵ ừ ỡ c biặt ẵặn vĂ c h ì c ho phắ p mổt sõ ẽt c c tọ chửc
phi chẽnh p h ẵ ừỡc quõc tặ cỏng nh n ẵ ừỡc ho t ẵổng. Tro ng b o c o nĂy
khỏ n g ẵ ậ c p tối chẽnh s ch dàn sõ c a Viẻt nam.
2 . ừ ộ ng x v Ă c c v ả n ẵậ xơ hổi
2 .1 Tĩm lừỡ c
Viẻc chuyè n ẵ ọi nha n h kinh tặ Viẻt Nam trong ví ng 6 n m qua ẵan g l Ă m
thay ẵ ọi quan niẻm c a xơ hổi củng nhừ viẻc sứ dũng ẵ ừ ộ ng x c a ẵảt
nừố c . Trừố c thội kỹ ọi Mối (" Căi t ọ Kin h tặ"), n ng l ỳc c a con ngừội b

kièm so t ch t ch : c c ng Ă nh nỏ ng nghi ẻ p vĂ s ăn xuả t chiặn lừỡc ẵ ừỡc
t p thè h ĩ a v Ă hãu nhừ tảt că c c să n ph á m săn xuả t ra ẵừỡc b n qua c c
k n h c a n h Ă nừốc. D c ẵừộng k h ỏ ng cĩ c c cứa hĂng t ừ nhàn , c c cỗ sờ
să n x u ả t v t l i ẻu xày dỳn g nhị , hĂng hoa quă hay ph ũ tùng sứa chựa xe
m y . Hãu hặ t c c p hừỗng tiẻn giao thỏng l Ă ẵ p chà n hay ẵi bổ. Ba cuổc
kh n g chiặ n lố n huy ẵổng hai thặ hẻ ẵ ơ lĂm kiẻt c c ẵãu từ tĂi chẽnh
vĂ nhàn lỳc.
Giựa n m 1987 ẵặn 1989, do phă i giăi quyặt tệnh tr ng m ả t k hă n n g ẵ p
ửng c c nhu cãu cỗ băn c a nhà n dàn , Chẽnh ph ẵơ chuyèn m nh ẵ n h
hừốn g k i nh tặ. Chẽnh s c h ọi M ố i ẵơ ẵừa nậ n k inh tặ trờ l i vĂo tay h Ă ng
triẻu nỏng dàn trừố c ẵ ày b t p thè h ĩ a.
Viẻc chuyèn hừốn g c h i ặn lừỡc c a c h ẽ nh s c h ọi Mối ẵa ng c ĩ t c ẵổ ng
trỳ c tiặp ẵặ n viẻc hiẻn na y n g ừ ội Viẻt Na m sứ dũng ẵừộng x nhừ thặ nĂ o .
ờ c c t h x ơ ẵỏn g dàn củn g nhừ c c th trản ho l n h n a y ẵậu cĩ cứa
hĂng, xẽ nghiẻp nhị, tièu th cỏ ng ng h i ẻ p, vừộn cày n q u ă vĂ vừộn cày
kinh t ặ t ừ nh à n, tảt că ẵ ậu ẵa ng c nh tranh nhau dĂn h lí n g ẵừộ ng v ối x e ẵ p ,
xe m y, xe c on, x e tăi vĂ ngừội ẵi bổ. Tai n n giao thỏng lợc nĂo củn g c a o
do ngĂy cĂng c ĩ n hiậu ngừội ẵừỡc tỳ do lĂ m " kinh tặ gia ẵệ n h" b m vĂ o
hẻ t hõng giao thỏng mổt thội gian dĂi b lơng qu n ẵ tệm viẻc lĂ m , tệm
kh c h hĂ n g h o c hĂ n g hĩ a.
ừộn g l t khỏng ch ì ẵừỡc sứ dũ n g cho giao thỏng : ẵừộng ẵ ừỡc sứ dũng n hừ
lĂ phừ ỗng tiẻn ẵ p v Ă phỗi hoa mĂu tối mửc ẵổ hiặm khi thảy ờ c c n ừốc
kh c . K h i h oĂng hỏn buỏng xuõng, c c con ẵừộ n g n g o i vi th tr ả n, th xơ
ẵừỡc thanh ni n sứ dũ n g cho c c ho t ẵổng x ơ hổi : gày ng uy hièm c ho
chẽn h băn thà n h vĂ c ho x e cổ.
Cùng vối vi ẻ c tỳ do hĩa th trừộn g ẵơ g à y ra c c vản ẵậ xơ hổi, mỏi trừộng
vĂ quăn l ỷ trỳc tiặp ho c gi n tiặ p li n quan ẵ ặn tệ n h hệnh h ẻ t hõ n g giao
thỏng. Viẻt N a m lĂ nừốc ẵỏn g dà n thử m ừội ba tr n thặ giối : ẵả t ẵai ch
yặu lĂ ẵói nợi nhị hp v Ă h t ãng giao thỏng ẵừộng bổ r ảt l c h u ẵang p hăi
ch u p lỳc c h ừ a tững cĩ. B o c o nĂy ẵ ậ c p tối c c p lỳ c nĂ y vĂ c c

vả n ẵậ p h t sinh tro n g k huỏn khọ xơ hổi. B o c o kièm chửng c c vả n ẵậ
vậ giối t ẽ nh, di dàn v Ă thè chặ li n quan ẵặn c hiặn lừỡc ẵãu từ n àng cảp
vĂ băo dừởng hẻ thõng giao thỏng v n tăi ẵ ng k è nĂ y.
M c dù vi ẻ c khăo s t thỳc ẵ a 8 ẵ a ẵièm ẵừỡc thỳc hi ẻn lĂm c ỗ sờ thỳc tặ
cho b o c o n Ă y nhừn g chợng tỏi p h ăi thữa nh n r n g ch ì m ổt ẵ i ậ u t r a x ơ
hổi vĂ h a i th n g lĂ m v i ẻc c a chuy n gia từ vả n khĩ cĩ thè ba o t rùm ẵ ừỡc
hẻ thõng xơ hổi cỳc kỹ phửc t p góm 73 t r iẻu dà n củ n g nhừ m õ i qua n hẻ c a
chợn g vối mổt phã n từ hẻ thõng ẵừộng x c a Viẻt Nam (t ử c 26.000 km
ẵừộn g quõc lổ v Ă tình lổ) nĩi chung vĂ 6000 km ẵ ừộng ừ u ti n ẵừỡc ch n
lỳa cho Nghi n cửu n Ă y n ĩi ri ng .
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -2 Băn G h i nhố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
B o c o nĂ y khỏng nh m p hàn t c h mổt c ch tý mý tững ẵo n c a Hẻ
thõng quõc lổ vĂ tình lổ rổng l ố n- v iẻc lĂ m nĂy tõt nhảt n n ẵ è cho tối
giai ẵo n t ọng thám ẵ n h h o c giai ẵo n k hă thi sau khi ẵơ thõng n hảt t h ử tỳ
ừu ti n c c ẵãu từ. B o c o nĂy n u l n c c v ản ẵ ậ x ơ hổi c hẽnh v Ă n u
l n n hựng v ản ẵậ xơ hổi cĩ thè năy sinh khi ẵã u từ v Ă o căi t o ẵừộng vĂ ẵậ
xuảt c ch t r nh ho c lĂm g iă m mử c ẵ ổ t c ẵ ổ n g.
2 .2 C c tệm hièu ghi nh n
A. Quyận sứ dũng ẵừộng : Luỏn cĩ sỳ nhã m lạn v ậ ti u chẽ nĂo quy ẵ n h
ph m v i c a " ẵ ảt dỳ phí ng mờ ẵừộn g". Că ngừội dàn h ai b n ẵừộng c ủng nhừ
chẽn h quyận ẵ a p hừỗng c ù ng nhã m lạn .
B. Gi ố i : 26% s õ hổ ẵ ừ ỡ c khă o s t lĂ d o phũ n ự lĂm c h . Quyận c a p h ũ
nự ẵõi v ối "sờ hựu" ẵảt t r ong mổt sõ t r ừộng hỡp lĂ bảt b ệnh ẵ ng so vối
na m giối. Khi ẵảt ẵai trờ n n r ảt khan h i ặm, c c phũ nự ch gia ẵ ệnh k u
ca r ng h ẵ ừỡc p hàn ẽt ẵ ả t hỗn na m giối. Khi di dà n c c hổ do p hũ nự
lĂm c h cãn ph ă i ẵ ăm bă o tẽnh c ỏng b n g. Tron g cỏn g t c l Ă m ẵừộng phũ
nự ẵ ừỡc giao c c cỏng viẻc k h ỏ n g cã n tay nghậ vĂ ẵừỡ c tră lừỗ ng thảp
nhảt . Phũ nự khỏng cĩ ẵ i diẻn ờ cỏ n g ẵ on gi m s t mĂ ẵ ậ u do na m giối
thỳc hi ẻ n. Viẻc c t bị ba o cả p ẵõi vối cỏng t c ch m s ĩ c tr em vĂ s ửc khịe

ẵơ lĂm tọn h i tối sửc khịe c a phũ nự vĂ con c i c a h .
C. Dàn tổ c : Trữ ngừội Hoa ra c í n c c d à n tổc thièu s õ k h ỏ ng ẵừỡc hừờ n g
sỳ ph t trièn kinh tặ n ĩi chun g c a ẵảt nừốc. D o ẵ ơ ngh o t ữ khi b t ẵãu
n n h nhệ n chung cĂng trờ n n ngh o h ỗ n d o t c ẵổng c a v i ẻc bị c c
bao c ả p x ơ hổi c a ch ẽnh p h . Thiặu lừỗ n g thỳc lĂ vả n ẵậ s õ mổt c a h ;
viẻc si nh sõ ng nĩi c hung c ch biẻt k h ịi hẻ thõng ẵừộ ng x li n quan trỳc
tiặp ẵ ặn mửc sõ n g thảp c a h v Ă tý lẻ m c bẻ n h vĂ tứ v o ng c a tr ẵậu
cao .
D . Xặp t h ử t ũ ừu ti n xơ hổ i tr o ng n àng cảp ẵừộng : Tron g sõ 8 tì n h
ẵừỡc khăo s t, thử tỳ ừu ti n ( c h o Tình) xắt vậ m t tình lổ, huyẻn lổ
vĂ ẵừộ n g giao thỏng nổi bổ giựa c c lĂng c ãn ẵừỡc nà ng cảp ẵ è tiặp c n
vối c c chỡ v Ă h tã n g cỗ sờ xơ hổi c h o d à n chợ ng cĩ thu nh p thả p s nhừ
sau : u ti n cao : Sỗ n La, Quăng Ngơi, Y n B i vĂ Bặn Tre.
u ti n v ữa : Hăi Hừng vĂ c L c.
u ti n t hảp : N ghẻ An v Ă ón g Nai.
Viẻc x ày dỳng mổt ẵ p ờ ẵo n n go t Sỗn La-Lai Chàu cĩ thè c ã n ẵãu t ừ lố n
vĂo ẵừộng x vĂ c ĩ t c ẵ ổ ng tối viẻc di dà n S ỗn La ờ h lừu, ẵíi hịi phă i di
mổt sõ lừỡng l ố n dàn ch ợ ng b ă nh hừờng mĂ phã n lốn lĂ ngừội dàn tổc.
E. n h g i v ậ t h è chặ : N n g lỳc c a Bổ Giao thỏng V n tăi (gó m TEDI
vĂ TESI) tr o ng ẵ n h gi c c yặu tõ xơ hổi ẵ è l n chừ ỗng trện h că i t o
vĂ bă o dừởng ẵừộn g bổ cín h n chặ : ờ cả p lĂ ng x ơ , kiặn t hửc v ậ ẵ a v
kinh tặ -xơ hổi nĩi chu ng c a c c h ổ dàn cừ ẵ a ph ừ ỗ ng n ĩ i chung lĂ ẵừỡc.
Viẻc ẵiậu tra xơ hổi theo ti u chuán v Ă c c kỵ thu t tham gia dỳ n ẵíi h ịi
phă i ẵ c biẻt nồ lỳc ẵè tr n h c c t c ẵổ n g x ơ hổi ti u cỳc - Xin xem
Chừỗng 7.
F. Mỏi t rừộ n g xuõng cảp : C c co n ẵừộng dạn tối bi n giối LĂo t o ẵiậu
kiẻn cho khai th c r ữ ng (trong mổt sõ t r ừộng hỡp lĂ khai th c bảt h ỡ p
ph p vĂ tro ng r ả t n hiậu trừộ ng hỡp l Ă k hai th c r ảt khỏng ẵ ợng quy ẵ nh
xắt theo quan ẵièm v ậ mỏi trừộn g). C c con ẵừộng nĂy củ ng lĂ c c t uyặn
huyặt mch cho buỏn thuõ c phiẻ n ( x i n x e m p hãn 3. 1 5 )

G. Ph t t r ièn b u ỏ n b n m t ẵừộ n g nhanh : Cĩ 3 t c ẵổng :
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -3 B ă n Ghi n h ố Kỵ th u t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
- To cỗ hổi cĩ thu nh p nhừ n g (ẽt nhảt lĂ vậ n g n h n) lĂm t ng s ỳ ch n h
lẻch giựa dàn m t ẵừộ ng v Ă d à n x a m t ẵừộn g : lĂm t n g n h u cãu v ậ ẵảt m
t ẵ ừộng, vĂ
- ờ c c khu vỳ c ẵỏng dà n ẵ ảt m t ẵừộn g cho t i ẵ n h cừ ẵơ h ã u nhừ khỏng
cí n .
- LĂm t ng v t gi ẵảt m t ẵừộng gày h u quă ch o c c c h ừ ỗng trệnh ẵ ận
bù d i dàn.
2 .3 K ặ t l u n
1. Cã n thiặt p hăi lĂm r ò c c quy ẵ n h v ậ quyận sứ dũn g ẵừộn g . C c ẵ ậ
ngh c a Ba n Quă n lỷ dỳ n 1 ( PMU 1 ) ( x i n xem p hãn 3.9) cĩ nhiậu k h ă
n ng dừỡc t h ỳ c hiẻn lĂm cỗ sờ l ỏ g i c cho c c quy ch ặ ph ù hỡp cho viẻc
thỳc hi ẻ n rổng rơi.
2. Cãn p hăi nồ lỳc ẵ c biẻt trong nghi n cửu thám ẵ nh v ậ t c ẵ ổng c a
căi to ẵừộ ng x ẵõi vối phũ nự, ẵ c biẻt lĂ khi cã n phăi di dàn.
3. C c ẵừộn g nh n h vĂ ẵừộng huy ẻ n th tr o ng c c khu vỳc cĩ từỗ ng ẵõi
nhiậu n gừội dàn tổc ẽ t ngừ ộ i v Ă mử c ẵổ ngh o ca o thệ n n p dũng m ử c ẵổ
ừu ti n s a o cho bù ẵ p ẵ ừ ỡ c nhựn g bảt lỡi r ò rĂng n Ă y b n g c c h nĂ y ha y
c c h kh c . Hiẻn t i h ã u hặt c c d à n tổc ẽt ngừội khỏng ẵừỡc hừờng lỡi tữ
viẻc nà ng c ả p ẵừộ n g chẽnh do h k h ỏ n g cĩ ẵừộng cảp hai vĂ cảp ba nõi vối
c c ẵừộng chẽnh . C c tìn h cĩ m t ẵổ ngừội dà n tổc thièu sõ chiặm h ỗ n 50%
lĂ:
Cao B n g 96%
Lng Sỗn 85%
Sỗ n L a 82%
Lai Chàu 81%
HĂ Tuy n 67%
HoĂng Li n S ỗn 55%

Gia Lai 51 %
4. C c vả n ẵậ xơ hổi phửc t p n hừng thừộng xuy n r ảt hay xáy ra li n qua n
ẵặ n c ăi to v Ă băo dừởng ẵừộ ng ẵơ lĂ m cho phă i tẽnh ẵặn vi ẻc x em xắt mổt
dỳ n ri n g ho c thĂnh l p mổt tọ chửc ẵ è cung cảp c c t hỏng tin ẵãu v Ăo
vậ ph t tr i èn xơ hổi cho tảt că c c dỳ n h tãn g ẵừộ n g x quan tr n g . Do
cĩ khă n ng ẵè h c hịi v Ă cĩ c ỗ hổi ẵè chửng tị s ỳ phù hỡ p c a c c p h ừ ỗng
ph p lu n kh c nha u n n viẻc lĂm nĂ y s h i ẻu quă hỗn lĂ cõ g n g ẵừa
thỏng tin ẵã u vĂo vậ p h t trièn x ơ hổi phiặ n diẻn vĂo tững dỳ n xày dỳng
ẵừộn g x mổt.
5. è h n c hặ t õi ẵa tai n n giao thỏng khi lừu l ừ ỡ ng xe cổ t ng l n ẵ c biẻt
lĂ tr n c c c o n ẵừộ n g mối trăi thăm cãn xem xắt t ối viẻc thiặt kặ c c cỏ ng
tr ệ nh khỏng chiặ m d ũ n g líng ẵ ừ ộ ng, v ẽ dũ nhừ ẵ ừa c c s à n p h ỗi hoa mĂ u
vĂ chỡ ti c c ẵ i è m ẵừộng giao nha u ra ngoĂ i ph m vi ẵừộng . Tuy nhi n
s n g kiặn nĂy s cãn ẵ ặ n mổt diẻn tẽch ẵ ả t nhả t ẵ n h tữ ẵảt s ăn xuảt
vĂ do v y cĩ t c ẵổng ti u cỳc ẽ t nhiậu t i nhựn g nỗi thiặu nghi m tr n g
ẵảt can h t c cho nỏ n g dàn .
3. Mỏ i tr ừ ộng xơ hổi
3.1 iậu tra xơ hổi d c Qu õ c lổ 1 (QL 1)
Hiẻn na y ẵang cĩ m ổt sõ ẵiậu t r a xơ hổi tron g ngĂnh g i ao thỏ n g ẵ ang ẵ ừỡc
thỳc hiẻn ho c kặ h o ch s thỳc hiẻn t i Viẻt Nam . N g à n hĂng Thặ giối,
CIDA (Cỗ quan ph t triè n Quõc tặ Canaẵ a) vĂ Ngà n hĂn g Ph t trièn C h à u
á lĂ c c ẵ õi t c chẽnh tro n g căi t o ẵừộ n g quõc lổ ch ẵ o c a Viẻt Na m ,
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -4 Băn G h i nhố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
Quõc lổ 1 ẵ ơ ho c s s ố m ti ặ n hĂ n h ẵ iậu tra xơ hổi tr n c c ẵ o n c a quõc
lổ ch ẵ o nĂy.
Tảt că c c ẵ õi t c n Ă y tron g n g Ănh g i a o thỏ n g c ủng nhừ OD A /An h ẵơ g p
phă i vả n ẵậ ba n ẵãu lĂ t rệnh ẵ ổ xơ hổi h c ờ Viẻt Nam ch ừa ph t trièn.
iậ u c õ t yặu c a cỏn g t c xơ hổi h c lĂ k inh nghiẻm thỳc tặ cù n g vối khă
n n g sứ dũng m y tẽnh vĂ kỵ thu t phà n tẽch c p nh t nhừ Thám n h

Nha n h vậ N ỏ n g thỏn (RRA) . Hiẻn t i ờ Viẻt Nam , m c dù c ĩ kiặn thửc lỷ
thuyặt nhừn g r ò rĂ ng l Ă c ãn p hăi t n g cừộng khă n n g m y t ẽ nh hĩa
vĂ c c chu y n gia xơ hổi h c cĩ ki n h ng hiẻm cã n p h ă i h ừ ố ng dạn vĂ g iợp
cho c n bổ cĩ kinh n ghiẻm tr o ng cỏng t c thỳc ẵ a.
C c nhĂ x ơ hổi h c tron g n ừ ố c thiặu cỗ hổi ẵè cĩ ki n h nghiẻm vậ mỏi
trừộ n g quăn tr l Ă vả n ẵậ vữa b t ẵãu ẵừỡc cỏn g n h n gi tr c a hỡp t c
li n n g Ă nh. Tuy c ĩ r ả t nhiậ u th ch thửc nh ừ ng c c ẵ õi t c tr o ng qu trệ n h
ph t trièn nĂy s giợp ẵ ở c c nhĩm xơ hổi h c tr o ng nừốc b ng c ch cun g
cảp ẵ nguón tĂi l ỳ c vĂ thội g i an ẵè c huyèn g ia o kỵ t hu t c h o Viẻt Nam,
lĂm s n g tị c c yặu tõ tro n g ẵ nh g i vĂ trỡ giợp gi m s t tr ong giai ẵo n
ẵãu .
C c ẵiậu tra xơ hổi QL1 ph ũc v ũ cho P MU1 do NCSS HV c a HGRC t i
HĂ nổi thỳc hiẻn t p trung vĂo ẵ o n HĂ nổi-Vin h dĂi 3 00km. Viẻc că i to
QL1 cuõi cùng s góm că viẻc nan g cảp tro ng giai ẵo n ha i vĂ giai ẵo n b a
ẵè hoĂ n thĂnh toĂ n tuyặn HĂ nổi-Hó Chẽ Minh. iậ u tra c a Ca naẵa t p
tru n g v Ă o p h ã n phẽ a n a m c a QL1 tữ Hó Chẽ Minh ẵi Cã n Thỗ dĂi 167km.
iậ u tra xơ hổi c a Canaẵ a s ẵừỡc hoĂn thĂnh vĂo cuõi th ng 7/19 9 5 .
C c nồ lỳc n g h i n cửu vậ quõc lổ nĂ y ch o thả y că nh ựng ẵ i è m t ừỗng ẵóng
vĂ kh c biẻt vối ẵ iậu tra do Trung t à m thỳc hiẻn cho SW K .
3.2 i ậ u t r a xơ hổ i c a c c chuy n gia từ v ản
Nhựng k h c biẻt giựa c c ẵiậu tra vậ QL1 v Ă ẵiậ u tr a ch o B o c o ng hi n
cửu nĂy lĂ :
- QL1 (trũc ẵừộn g l ố n "B c N am" c a Viẻt N am) k hỏng ẵ óng nhảt giựa c c
vùn g vối s õ lừỡng dà n tổc thièu sõ cao ho c c c vùng cĩ m t ẵổ dà n sõ rảt
thảp;
- QL1 ẵ ừ ỡ c trăi nhỳa v ố i m t ẵổ giao thỏng ca o vĂ ẵ a hệnh từỗng ẵõi
b ng p h n g tr i n gừỡc vối m t ẵ ổ gia o thỏng t h ả p vĂ trong nhiậ u trừộn g
hỡp l Ă ẵ a hện h rả t ẵ ói n ợi ẵõi vối c c ẵ a ẵièm khăo s t c a SW K ;
vĂ tron g p hãn tọ n g k ặ t ;
- QL1 l Ă t r ừộng hỡ p ngo i lẻ ẵ n g l ừu ỷ so vối ti u c h u án v ậ quõc lổ

vĂ tình lổ ờ Viẻt Nam.
Phã n ẵiậu tr a cho B o c o n g h i n cửu ẵ ừộng bổ nĂy l Ă nguón sõ liẻu
chẽn h thu ẵừỡ c tữ c c ng uón thỏng tin kh c: c c b o c o ch ẽnh t h ử c
vĂ c c ả n phám; c c p h ị n g v ản vối ng ừội sứ dũng ẵừộn g, l i xe ẵừộng bổ
vĂ chẽnh quyận ẵ a p hừỗng . Thay ẵọi nh anh v ậ m ỏi trừộn g sõng m t ẵ ừ ộ ng
lĂ mổt " sỳ kiẻn" t r ong th p ni n 90 : c c s õ liẻu trờ n n l c h u rảt n hanh .
C c hổ mạu t rong ẵiậ u tra xơ hổi nĂy cĩ t hè ẵừỡc sứ dũng lĂm sõ liẻu c ỗ
sờ vĂ s õ liẻ u kièm tra.
iậu tra nĂy ẵừỡc tiặn hĂnh ti 8 khu v ỳ c kh c nhau v ậ ẵ a l ỷ , kinh t ặ
vĂ dàn tổc, tù B c t ối N a m v Ă d c theo c c kièu ẵ ừ ộ ng kh c nha u .
iậu tra ẵừỡc tiặn hĂnh b ng c c h l ảy mạu nhĩ m tr n quõc lổ vĂ tình lổ
vối lừu lừỡng gia o thỏng c a o vĂ lừu lừỡng giao thỏng r ảt thảp vĂ t i c c
ẵièm ẵừộ ng giao nh a u. ơ tiặn hĂ n h l n bă ng bièu 388 càu hịi ẵiậu tra , k è
că c c cà u hịi ẵiậ u tra d c ẵ ừộng. ơ tiặn hĂnh p h ị n g v ản 10% sõ h ổ k hỏng
ờ m t ẵừộng vĂ sĩ c ín l i lĂ ờ m t ẵừộng nh m mũc ẵ ẽch cho c ỏng t c s o
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -5 Băn G h i nhố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
s n h. Rảt tiặc viẻc kièm so t, liẻt k vĂ l n bă n g c c càu hịi thỳc hiẻn
khỏ n g t r n m t ẵ ừộng củ n g nhừ vậ n guón t h u nh p ẵ ơ khỏ ng ẵừỡc nh ừ dỳ
kiặ n vậ m t chảt lừỡng k ặt quă.
Do khỏng c ĩ sỳ gi m s t trỳc tiặp c a c huy n gia từ vản n n c n bổ c a
HGRC cĩ xu hừống p dũn g "p h ừ ỗ ng ph p mĂ h vạn que n d ù n g". Vẽ dũ
nhừ sứ dũng c c c hì sõ vậ thu nh p ti u c h uán c a chẽ n h p h ( sứ dũng c c
thu t ngự khỏ ng ẵừỡc ẵ n h lừỡn g rò rĂ ng nhừ " giĂu"). C c k ỵ thu t phị ng
vả n củng b "ẵi ậ u c h ì nh" so vối phừỗ ng ph p ẵơ thõng nh ả t. Chợng tỏi
thảy r n g k hi cĩ c c qua n chửc ẵi cùn g v ối c n bổ phị n g vả n thệ ng ừ ộ i tră
lội c õ tr nh n ĩ i v ậ thu nh p v Ă chi tiặt.
C c s õ liẻu " ngừ ỡc v ối ti u c h uán làu n ay" ờ m ổt mửc ẵổ n Ăo ẵ ĩ lĂ chẽ n h
x c vĂ chừa ph ă n nh ẵ ừ ỡ c c c ẵổ n g lỳ c t ừỗng ẵ õi. è c ăi thiẻn tệnh h ệnh
nĂy c c tọ chử c p hi chẽn h ph ờ Viẻt n a m hiẻn ẵa n g ẵĂo t o c c c n bổ

ẵiậu tra ri n g c a mện h. à y lĂ nguó n chảt x m dói dĂo trong t ừỗ n g l a i.

Vẽ dũ tõt v ậ c ỏ ng t c ẵiậu tr a ẵừỡ c thỳc hi n chảt lừỡn g l Ă b o c o Thám
ẵ n h nh a nh vậ Nỏng thỏn c a Tọ chửc Action Aid t i Huyẻn M a i Sỗ n Tìn h
Sỗ n L a.
2
N g Ă nh nghậ
Cứa hĂ ng n - Quãy rừỡ u- CĂ p h
Cứa hĂ ng
Cỗ sờ să n xuảt nhị ( tièu th cỏng )
D c h vũ
C c lo i kh c vĂ k hỏng tră lội
( sõ liẻu khỏng k ặt lu n ẵừỡc )
9,5%
2 3 , 4 %
2,2 %
18,6%
55,8%
S àn p h ỗ i
Khỏ n g cĩ
Xi m ng ( ho c cĩ l t m t )
Nận ẵ ảt ( h o c k h ỏ ng l t m t )
77, 9 %
15, 3 %
6,8%
Căi t o ẵừộng
( th i ẵổ/ỷ kiặn )
Sõ hổ thảy "tõt" k hi k hỏng cĩ quy ho -
ch lảy ẵảt.
Sõ h ổ thả y " khỏn g tõt" khi cĩ quy ho -

ch lảy ẵảt.
Sõ hổ thảy mảt tĂi să n ho c ănh
hừờng gà y t c ẵổng ti u cỳc .
91, 0 %
68,6%
52 , 9 %

3.3 Ph t tr ièn
Viẻc ph t t r i è n d c hai b n ẵừộng lĂ kặt quă c a viẻc bùng nọ khỏ n g kièm
so t ẵừỡc c c cỗ sờ nhị, vừộn cày kinh tặ, vừộn cày n quă vĂ nhĂ cứa
d c ẵừộng hiẻn ẵa ng di n ra t i tảt că c c ẵ a ẵièm khăo s t v Ă t rong thỳc
tặ lĂ ti tảt că c c vùn g c a ẵ ảt nừố c . iậ u kh c biẻt ẵ n g kè lĂ m t ẵổ nhĂ
cứa m t ẵừộ n g từỗng ẵ õi cao :
- ừ ộng x tõt tro n g c c vùn g t ng trừờ n g ẵ ừa t ối sỳ p h t tr i è n d c hai b n
ẵừộn g.
- ừ ộng x xả u ho c khỏng cĩ ẵừộn g x chì dạn tối sỳ ph t t rièn nhĂ cứa
vĂ cứa hĂng nhừ n g vối quy m ỏ nhị vĂ khỏng gày p lỳc l ố n ẵõi vối diẻn
tẽch ẵảt ẵ ai cín li .
Viẻc căi to c c co n ẵừộn g x ả u ch c ch n s l Ă m gia t ng sõ hổ ẵ n h c ừ m
t ẵừộ n g nặu k h ỏ ng p dũng biẻn ph p k h c.
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -6 B ă n Ghi n h ố Kỵ th u t - P h t t r i è n Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
Viẻc ph t triè n d c hai b n ẵừộ n g rò rĂ ng lĂ d o m ừu c ã u kinh tặ thợc ẵáy:
c c hổ s õ ng vĂ kinh doan h m t ẵừộ n g giã u h ỗ n c c hổ khỏng ờ m t ẵừộng.
Mửc sõng c a h c ủ ng ca o hỗ n c c gia ẵ ệnh să n xuảt nỏng ng hiẻp truyậ n
thõng : h d dĂ ng tiặp c n ẵừỡc vối ẵ ừ ộ ng dà y ẵi ẻ n vĂ dà y ẵ i ẻ n tho i vĂ cĩ
nhiậu tiẻn nghi c a tãng lốp " mối giãu l n" hỗn nhừ vỏ tuyặn , c ts ắt, ẵó
gia dũ ng vĂ p hừỗng tiẻn ẵi l i.
2 . Action Ai d V ietn a m , th n g 6 / 1 9 94 " X c ẵ n h v Ă g i ă i q u y ặ t n g h o ẵ ĩ i : Ki n h n g hiẻm
c a Ac tion Ai d t i tình Sỗn la " d o C . Tur k , H Ă n ổ i bi n so n .

3.4 ãu c ỗ ẵảt ẵai
Mổt trong n hựng t c ẵ ổng c a ph t triè n d c hai b n ẵ ừộng l Ă gi ẵảt t n g
mn h ẵ õi vối c c khu vỳc "cĩ tiậm n n g ph t trièn " k han hiặm nĂ y. M c dù
khỏ n g trỳc tiặp li n quan ẵặn sỳ p h t trièn d c ha i b n ẵ ừộng nhừn g viẻc
ẵãu cỗ ẵơ ẵáy gi bảt ẵổn g să n ẵ ỏ th l n 100% t r ong ví n g 5 n m : mổt
tr o ng nhựng nỗi c ĩ gi ẵảt ẵ t nhả t Chàu . Mổt ngỏi nhĂ ờ trung tàm
HĂ N ổi 5 n m t r ừốc tr gi 10.000 ẵỏ- l a thệ nay ẵ ừ ỡ c b n vối gi
2000ẵỏla /m
2
vĂo t h ội ẵièm giựa th n g 7/199 5 . Viẻc ẵãu cỗ nĂy, dù lĂ ẵ ảt
ẵỏ th hay khỏn g , mổt phã n củ ng d o q u y ẵ n h v ậ quyậ n sứ dũn g ẵảt t o r a.
Mổt mă nh ẵảt vối mổt ngỏi nhĂ n m tro n g diẻn tẽch ẵĩ dù l Ă mổt tợp lậu
củng vạ n ẵ ừ ỡ c coi lĂ tĂi s ă n hỡp p h p c a "ng ừội ch " . Hai phã n ba sõ hổ
ẵừỡc khăo s t m u a ẵả t v Ă xày nhĂ s a u th n g 12/1982: Hã u hặt h ẵậu cĩ
Giảy Chửng n h n Sứ dũng ả t .
VĂo thội ẵièm g iựa n m 1995 gi c a n g ỏ i nhĂ diẻn tẽch m t b ng
60 m
2
cở tr u ng bện h xày tr n diẻn tẽch ẵảt 100 m
2
lĂ 18.500 ẵỏ-la t i c c
khu vỳc tru n g tàm ẵ ỏ th ( 1 3 . 500 ẵỏ-la tiận ẵảt vĂ tr n 4.500 ẵỏ-la tiận
gch vựa xà y dỳng ).
3.5 C c hổ m t ẵừộ ng vĂ thu nh p c a h
Khỏ n g cĩ g ệ ẵ n g n g c n hi n , h ỗ n m ổt nứa ( 61%) sõ ngừội ẵ ừ ỡ c k h ă o s t
ti 8 khu v ỳc ẵiậ u tra hiẻn t i cĩ thu nh p tữ kinh do a nh ho c d c h vũ m t
ẵừộn g . Mửc sõ n g c a h cao hỗn nhựn g ngừội s ăn x uảt n ỏng n ghiẻp s õng
xa m t ẵừộng . D o cĩ thu n h p t n g n n cĂng ngĂ y cĂ ng cĩ nhiậu ng ừội cõ
g ng ẵ è sõ ng gãn ẵừộ n g hỗn ẵè c nh tr a nh dĂnh ẵ a ẵièm vĂ kh ch hĂng .
Chẽnh quy ậ n ẵ a p hừỗng hiặm khi thi hĂn h ho c tị ra cĩ k hă n n g t hi hĂnh

c c quy ẵ nh vậ băo vẻ " ẵảt dỳ trự mờ ẵừộ ng ", do v y cĂng khuyặn
khẽch lả n chiặm bảt h ỡ p ph p .
Ti c c vùng ẵỏn g d à n, v ẽ dũ nhừ hĂnh lang QL26, vi ẻ c d i dàn trừốc ẵà y
tham gia vĂo p hong trĂo nỏng ng h i ẻ p t p thè hĩa t i c c khu vỳc c ĩ khă
n n g tiặp c n vối kinh doa nh m t ẵừộng ngĂ y cĂng trờ n n cĩ v ản ẵậ.
Trừốc ọ i m ối m t ẵừộn g khỏng p h ăi lĂ ừu ti n chẽn h nhừn g nay n g ừội dàn
ẵơ tữ chì ki n h tặ nỏng nghi ẻ p s a ng kinh tặ nhiậ u thĂnh phã n. Theo ẵ iậu tra
c a B o C o nĂy cho thảy t i tảt că 8 tì n h n hựng hổ n g h o nhảt l Ă nh ự ng
hổ chì hoĂ n toĂn dỳa vĂo nỏng nghi ẻp ẵè sõn g vĂ l Ă ngu ón thu nh p . C c
hổ nĂ y bao giộ c ủ ng ờ c ch x a m t ẵừộng ẽ t nhảt l Ă 1 00m h o c vĂi ngĂ y
ẵi bổ.
Khu vỳ c x ẽ n ghiẻp n h ị ẵ ơ to cỏ n g n viẻc lĂm cho khoă ng hỗn m ổt p hãn ba
lỳc lừỡn g l a o ẵ ổng c a mổt nừốc ẵa ng ph t trièn. Vệ lỷ do nĂy c h o n n
chiặn l ừ ỡ c t i ẵ n h cừ nhựn g ngừội b dỳ n t c ẵổng mĂ mong muõn trờ
thĂnh c c d o a nh nghiẻp nhị ờ Viẻt N am ẵíi hịi phă i ẵ i ậu chìn h l i c ch
phà n lo i d dơi vậ c c hổ nĂy, c h o tối t n gãn ẵày h vạn b phà n lo i hoĂ n
toĂn lĂ "nỏ ng dàn gõc". Cãn phă i nồ lỳc giă i q u y ặ t mổt s õ vả n ẵậ n u ra
dừối ẵ ày trong c c p hãn tữ 3.6 ẵặ n 3.15 : khuỏn khọ quan ni ẻ m vậ nồ lỳc
cã n thiặt chẽnh lĂ viẻc x c nh n ch ẽnh x c nh ự ng ng ừ ộ i b dỳ n t c ẵổn g
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -7 Băn G h i nhố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
vĂ c c doa n h nghiẻp nhị c a h , ẵ è giợp p h ũ c hói vậ m t sõ lừỡn g v Ă v ậ m
t v t r ẽ n à ng c ao mửc sõn g c a h .
3.6 Rộ i qu hừỗng
ờ nhựn g v ù ng q u ẽt cĩ cỗ hổi v ậ viẻc lĂm thệ c ă nam vĂ n ự ẵậu rội qu
hừỗn g. Ti Viẻt N a m ẵ ơ cĩ truy ậ n thõng làu ẵội vĂ m nh m ẵ õi vối că na m
vĂ nự trong viẻc rội qu hừỗng ẵ c biẻt lĂ ờ nhự n g vùng phẽa B c qu
ẵỏn g dàn.
3.7 C c hổ do phũ n ự lĂm ch vĂ c c nhĩm d b t c ẵổng
iậu tra c a chợng tỏi c ho thảy r ng tr n 26% sõ hổ lĂ do phũ nự lĂ m

ch . Nhừn g ẵiậu tra nĂ y chừa ẵ ẵ è x c ẵ n h ẵãy ẵ tì lẻ n gừội tĂn t t ho
c tì l ẻ na m thanh ni n dàn tổc thièu s õ k h ỏ n g cĩ c ỏng n viẻ c l Ă m (v ẽ dũ
nhừ ờ Sỗn La vĂ Lai Chàu lĂ nhựng ngừội b n g h i ẻn h ợt) ho c tì lẻ ngừội
giĂ. C c nhĩm ng ừội d b t c ẵổ n g nĂy l i b t c ẵổng gảp ẵỏi do khỏng
cí n h ẻ thõng d c h v ũ xơ hổi c a nhĂ nừố c. Trong trừộ n g hỡ p t i ẵ n h cừ
h cãn ẵừỡ c qua n tàm ẵ c biẻt. Cõ g n g sứ dũng la o ẵổng cĩ k hă n ng ờ
ẵ a phừ ỗ ng v Ăo cỏng t c lĂm ẵ ừ ộ ng chử khỏng thu hợt la o ẵổng tữ c c
huyẻn vĂ tình kh c ẵậ u lĂ mổt ừu ti n ẵõi vối chẽnh quyậ n ẵ a phừỗ n g.
Viẻc x c ẵ n h n Ă y theo ẵ n h nghỉa s ph ăi góm că ẵ Ăo t o tay nghậ
vĂ phăi băo ẵăm ẵừỡc r ng phũ nự củng cĩ cỗ hổi bệnh ẵ n g ẵõi vối ẵĂo t o
vĂ ẵậ b t mĂ h i ẻn nay chừa thỳc hiẻn ẵừỡc.
3.8 ảt vĂ s ứ dũng ẵảt
Quyận sờ hựu ẵ ảt ờ Viẻt N a m k hỏng thè ẵừỡc hièu giõng nhừ ờ Anh ch n g
hn. NhĂ nừốc sờ hựu m i ẵ ảt ẵai : do v y "ch sờ h ự u " chì lĂ ngừội cĩ
quyậ n thu ẵảt v ối nhiậu lo i thội hn vĂ thuặ kh c n h a u tùy thuổc vĂo v i ẻc
phà n lo i r ảt p hửc tp vậ s ứ dũng ẵ ả t. C c q u y ẵ nh vậ thuặ vĂ x c ẵ n h gi
tr , nhệ n c h u ng ẵ ĩ lĂ mổt c h ì sõ giợp ẽ ch tro n g viẻc ẵ nh gi gi tr tĂi
să n tron g ẵ ận bù ẵơ l Ă m c h o v ản ẵậ võ n ẵơ p hửc t p li cĂng p hửc tp. õi v ối
"ch sờ hựu" sỳ lạ n lổn b p h ử c t p th m do lo l n g ẵõi vối quyận sờ hựu
dĂi hn v ậ tĂi s ăn c a mệnh vĂ t ả t nhi n lĂ c ă ẵ ãu từ củn g v y ẵ ơ l Ă m ch o
phà n hĩa kin h tặ vỉ mỏ . Thỳc ra, ba c h ẽ nh s ch nĂy ẵan xen lạ n nhau t r ong
khi că ba chẽ nh s ch ẵ ậu " ờ giựa ẵừộn g " . Cãn p h ă i cĩ n ồ lỳc hặt s ử c ẵè giăi
quyặt c c vả n ẵậ nĂy vĂ r ò rĂ ng lĂ nĩ n m ng o Ăi ph m vi vĂ tr c h nhiẻ m
c a B o c o nghi n cửu n Ăy.
- Chẽ n h s c h ọ i Mối khuyặ n khẽch hện h t hĂ n h c c h o t ẵổng kinh doan h t ừ
nhà n ng oĂi m t ẵừộn g v Ă tảt nhi n t o ra cỏ n g n viẻc lĂ m.
- Lu t ảt ẵa i hiẻn nay khỏn g lĂm r ò ẵ ừỡc sỳ bă o ẵ ăm ẵõi vối ẵãu từ từ
nhà n dĂi h n cho c c d o anh nghi ẻp (vĂ bă o ẵă m quyận sờ hựu c a p h ũ nự);
vĂ
- Ngh ẵ n h sõ 2 03 (xin x e m phã n 3.9 ờ dừối) khỏng cỏ ẵ ng ẵ ừ ỡ c ẵõi v ố i

viẻc ẵ ảt dỳ phín g mờ ẵừộng ẵừỡc x c ẵ n h, g iối h n ra sao ho c c c h p h í ng
chõn g lản chiặ m c h ợ ng nhừ thặ nĂo
Ch c ch n c c chẽnh s ch n Ă y s phăi hía hỡp vối nha u vĂo thội ẵièm
thẽch hỡp nhừng hiẻn ẵ a ng di n ra v iẻc dàn chợng lản chiặm r ả t nhiậu
vĂ rả t n hanh diẻn t ẽ c h ẵảt cãn thiặt cho s ỳ tó n t i v Ă p h t trièn từỗn g lai
c a hẻ t hõ n g ẵ ừộng bổ. Hiẻn t i c ủ ng xuảt hiẻn mổt vả n ẵậ ngĂy cĂng nọi
cổm ẵĩ lĂ sỳ tranh giĂnh m t ẵừộng giựa c c hổ xung q u a nh vĂ ẵ à y củn g
lĂ mổt lỷ do n ựa p hăi qua n tàm (n hện bậ n g oĂi cĩ v hoĂ n toĂn lĂ trong
khu vỳc từ nhà n).
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -8 Băn G h i nhố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
3.9 Quy hoch ẵảt dỳ phíng mờ ẵừộng : N gh ẵ n h sõ 203 t h n g 11/ 1982
ơ xáy ra nhiậu sỳ hièu n h ã m g iựa c c c nhà n (ch sờ hựu tĂi s ăn v Ă c c
c n bổ hựu qua n) vĂ th m chẽ că chẽ n h quyậ n nựa vậ c ch di n gi ăi , ỷ
ẵ n h vĂ c c h p dũng ẵợng N gh ẵ nh sõ 203 quy ẵ n h vậ a n toĂn ẵừộn g
bổ v Ă quyậ n quy ho ch sứ dũng ẵ ừộng (ẵ ả t dỳ ph íng m ờ ẵ ừộng). Chẽnh
quyậ n ẵ a phừ ỗ ng tữ cảp tình, huyẻn ẵặ n lĂ ng xơ hiặm n ỗ i ẵ ừỡc thỏng b o
ẵãy ẵ vậ c c quy ẵ n h ph p quy c a Ngh ẵ n h nĂy m c dù h luỏn cĩ
quan ẵièm ẵ a p hừỗng hĩa q u a n t àm tối "y u cãu dỳ phí n g t õi thièu" cho
mờ ẵ ừộ ng. C c "y u cã u t õi t hièu" nĂ y n hện chu n g lĂ c c quy t c mĂ h
tin tuờng n n ẵừỡc p dũng dao ẵổng tữ 80m ẵặ n 5 m ẵõi vối " chiậu rổn g
hĂnh la n g ẵ ừ ộ ng" cho tảt c ă m i lo i ẵ ừ ộ ng. Tuy nhi n bảt kè ỷ ẵ n h y u
cãu thỳc hiẻn ờ mổt mử c ẵổ tõi t hièu hỡp lỷ nĂ o ẵĩ nhừ n g viẻc lản c hiặ m
hiặm khi ẵừỡc ng n ch n ẵãy ẵ cho dù n ĩ cĩ thảp hỗn y u cãu thỳc t ặ c a
Ngh ẵ n h 203 hay khỏng.
Dà n ch ợ ng khỏng ẵ ừỡc thỏng b o vậ c c quy ẵ n h c a Ngh ẵ n h nĂ y
vĂ chẽn h quyậ n ẵ a phừỗ n g vi ph m Ngh ẵ nh nĂ y b n g c c h b n ẵ ả t m
t ẵừộ n g mĂ khỏn g quy h o ch di ẻn tẽch ẵảt dỳ p híng cho mờ ẵừộ n g theo
y u cãu. K hỏng mổt ẵ a ẵièm ẵ i ậ u tra xơ hổi nĂ o cho t h ả y c ĩ dảu hiẻu ẵ ơ
tiặn hĂn h quy ho ch cũ thè, bảt kè quõc lổ hay tìn h l ổ . Chợng tỏi thảy r ng

c c t ình phẽa Nam ẵa ng nà ng c ao "ỷ thửc" vậ nhu cã u phăi quy ho ch ẵảt dỳ
phí ng nhừn g mối ch ì thảy ẵ ừỡc ờ ẵừộn g q uõc lổ. thửc nĂ y mối chì nh m
vĂo QL1 khi v Ăo c u õ i n m 1994 n gừội ta ẵ ơ tị r a n h n thửc ẵ ừ ỡ c c c p h ử c
tp s sốm n ăy si nh tữ viẻc c ă i t o li con ẵừộn g nĂy. C c chì th c a Bổ
Giao thỏn g V n t ă i v ậ vi ẻ c n Ă y ẵ ơ t ẽch cỳc hỗn nhừ n g khỏng c ĩ hói à m ờ
cảp ẵ a p hừỗng .
Hiẻn na y ẵảt dỳ phín g mờ ẵừộn g lĂ b t buổc tùy theo tững ẵ a phừỗ n g
vĂ rò rĂn g lĂ k h ỏ ng ẵ cho c c mũc ẵ ẽ ch dỳ k iặ n. ừỡc phắp x ày dỳ ng
nhĂ ho c cỗ sờ nhị c c h l ậ ẵừộ n g quõc lổ chì 5 ho c 10m, vĂ c c h l ậ tình
lổ tữ 3 ẵặ n 5m. Ngh ẵ n h n Ăy quy ẵ n h nhĂ cứa h o c c ỏng tr ệ nh phăi
xày c c h q u õ c lổ 2 0m v Ă t ì n h lổ 1 0m nhừ n g tẽnh tữ m ắ p bộ ẵừộng
mĂ k hỏng cãn tẽnh tối t ệ nh tr n g ẵ ừộng hiẻn nay vĂ t ẽ nh tữ c c yặu t õ p hũ
thuổc c a ẵừộng (kặt cả u , cỏ ng t c ẵ ả t vĂ tho t n ừốc cĩ thè nhỏ ra ngoĂ i
hĂnh la ng chun g n Ăy lĂ ph ãn p hũ thuổc vĂ o p h ã n ẵừộ ng giao n hau).
C c ẵ iậu kiẻn ẵ a hệnh r ò rĂng lĂm giao ẵổng khọ rổ n g ẵảt dỳ p h íng l Ăm
ẵừộn g cãn thiặt thỳc tặ r ả t nhiậu , vĂ chẽn h quyận ẵ a ph ừ ỗ ng tõt nhảt
lĂ cĩ thè quyặt ẵ n h ẵừỡc quy ho ch theo ẵiậu k iẻn ẵ a p hừỗng ( v ẽ dũ n h ừ
ẵõi vối c c sừộn ẵói cĩ khă n n g xăy r a lờ ẵảt ), vĂ c c quy ẵ nh r ả t
chẽn h x c hay c c ẵ n h n ghỉa ờ Tru n g ừỗn g tị r a lĂ k h ỏ ng thỳc tặ . Tuy
nhi n hoĂn toĂn ẵơ cĩ thè cho r a mổt bổ hừống dạn hoĂ n chìn h .
Mổt nguy n nhà n q u a n tr ng gày nhãm l ạ n lĂ ẵiậu gệ s xăy ra k h i nàn g
cảp ( m ờ r ổng ) ho c thay ẵọi ẵ ừ ộ ng x . Chiậu rổng hĂnh la n g cãn thiặt cĩ
thè t ng l n vĂ viẻc cu n g ửng c ho c c yặ u tõ phũ thuổc cĩ t h è s thay ẵ ọ i .
Hiẻn na y tảt că ẵiậu nĂy lĂ khỏng tr n h ẵừỡc d o chiậ u r ổ n g hĂnh lan g ban
ẵãu l r a p h ă i ẵ ẵ ẵ p ửng gã n nhừ m i sỳ viẻc nhừ v y khi xăy r a tr o ng
từỗng l a i t hệ l i qu h p t h m chẽ ẵõi vối că chiậu rổn g ẵừộng khi xày dỳng
ban ẵ ã u. D t hảy că cừ dàn m t ẵừộn g v Ă chẽn h quyậ n ẵậu lạn lổn .
S xă y ra s ỳ l ạn lổn v Ă phạ n nổ khi cừ dàn m t ẵừộng si nh sõng ẵơ l àu nhố
li lã n tr ừ ố c ẵừộ n g ẵ ừ ỡ c mờ r ổng vĂ h b buổc p hăi lùi v Ă o tron g
( mĂ k hỏng cĩ bói thừộn g ) , vẽ dũ nhừ ẵo n D T 39A gã n HĂ nổi . K h u vỳc

nĂy buỏ n b n h Ă ng hĩa quĂ t n g vĂ mua tữ căng Hă i phí ng củ ng nhừ c c
chỡ b n l ờ Th ẵỏ .Viẻc l i mờ rổng co n ẵừộng ẵĩ ch c ch n s khỏng
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -9 B ă n Ghi n h ố Kỵ th u t - P h t t r i è n Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
nh n ẵừỡc s ỳ ng hổ hoĂ n toĂn tr ữ k hi ẵ ừ ỡ c quy ho ch mổt c ch rò rĂng
vĂ nhảt qu n v Ă ẵ ừ ỡ c hồ trỡ b ng c c chiặ n d ch truyận t hỏ n g r ổng rơi .
ĩ củ n g lĂ v ả n ẵậ gày phạ n nổ k h i t hỳc hiẻn lả y ẵả t trừốc ẵà y ( n hừng ẵơ c ĩ
ẵảt ch o t i ẵ n h cừ ) mĂ vĂi n m sau m ối thỳc hiẻn ẵậ n bù vĂ chừỗn g
tr ệ nh t i ẵ n h cừ mĂ khỏng c ĩ hi ẻu lỳc tõt ẵõi vối c c n n nhà n b l ả y ẵ ảt
trừố c ẵà y .
C c quy ho ch c a t ì n h ho ch ẵ nh quyậ n s ứ d ũ ng ẵừộ ng v Ă quy ho c h ẵ ảt dỳ
trự tẽnh tữ tàm ẵ ừ ộ ng chử k h ỏ ng tẽn h tữ bộ ẵừộ n g cã n ẵ ừ ỡ c ẵỗn g i ăn hĩa ẵ è
d v n ẵổng dà n chợ n g vĂ thỳc hiẻ n qui ho ch xày dỳ ng. ơ cĩ mổt sõ huyẻn
ờ miận Nam Viẻt Nam p dũng p h ừỗng p h p qui ho c h tàm ẵừộng vĂ Ba n
quăn lỷ D ỳ n 1 ( PMU 1 ) ẵơ sứ dũng k ỵ thu t nĂy ẵ è p hũc hói QL1. Do
v y ẽt nhả t củn g cãn ẵ ặ n s ỳ rĩ rĂn g tr ong q u y ho ch khọ rổng ẵ ừ ộ ng b ng
c c h dỳa v Ă o c c ẵ c ẵièm vĂ ẵiậu kiẻn ẵ a phừỗ n g cùng v ố i viẻc chả p
nh n q u y ậ n sứ dũng ẵ ừ ộ ng ẵo tữ tàm ẵừộng.
3.10 N g hi n cửu trừ ộ n g hỡp ẵ i è n hệnh
Khi tiặn hĂn h giăi p h ĩ ng m t ẵừộn g vĂ khỏng cĩ m t b n g ờ m t ẵừộ ng do
Chẽnh p h ẵơ bĂn vĂ/ho c phàn ẵảt tữ trừốc, nhự ng ngừ ộ i b dội ẵi s
ch u ă nh hừờn g n ghi m t r ng do mảt t h u nh p m Ă h gãn nhừ k hỏng cĩ
ẵiậu kiẻn bù ẵ p . Trừộn g h ỡ p nhừ v y ẵơ x á y ra ờ tình Sỗn La nhừ sa u :
20 hổ b dội ẵ i k h ịi mổt ẵo n ẵ ừộng dĂi 250m t r n Quõ c lổ 6 tr ong k hu v ỳc
ng o i vi t h xơ ẵè m ờ ẵ ừ ộ ng. Viẻc mờ ẵừộ n g hiẻn ẵa n g ẵừỡc thỳc hiẻn . C c
gia ẵ ệ nh vĂ doa nh nghiẻp nĂy khỏng ẵừỡc nh n tiậ n ẵận bù. Chẽnh s ch
phà n ẵ ảt trừốc ẵ à y dỳa tr n h ẻ thõng hỡ p t c xơ : c hẽnh s c h mối dỳa tr n
quyặ n sờ hựu c nhà n. Kh ỏ ng cĩ ẵảt dỳ phíng ẵè phàn cho c c gia ẵ ệnh
nĂy trữ k hi "cĩ ai ẵĩ c h ặ t" sau mổt v Ă i n m theo giăi thẽch c a chẽnh
quyậ n ẵ a phừỗng .

Nặu khỏng cĩ ẵ ả t can h t c vĂ ẵảt m t ẵừộ ng ẵãy ẵ thệ nhựn g gia ẵệnh
nĂy s b bã n cùn g hĩa. Y u cãu gứi cho chẽnh quyận tình vạ n chừa ẵ ừ ỡ c
tră lội. Trừ ộ ng hỡp n Ă y cho thảy mổt sõ vản ẵậ - thiặu ẵảt t i ẵ n h cừ d c
ẵừộn g vĂ thiặu th tũc hỡp l ỷ (chử khỏ n g phă i c c ẵỗn khiặu n i ẵỗ n l c a
c n h àn ho c hổ gia ẵ ệnh li n quan) giợp ẵ ở c c gia ẵ ệnh b di ẵi. Tro ng
trừộ n g hỡp ẵ c bi ẻt n Ă y ẵ ả t ẵai ờ ẵày lĂ ẵảt m t ẵ ừộng h ng mổt khỏn g c í n
cĩ cho t i ẵ n h cừ.
Viẻc quăn lỷ nhựn g gệ xáy ra khi "ch s ờ hựu" chặt thừộng cĩ thĂ n h kiặn
ẵõi v ối phũ n ự - thừộng thệ luỏ n c o i ch s ờ hựu phăi l Ă na m giối vĂ trong
nhiậu t r ừộng hỡp v ỡ gĩ a k hỏng cĩ quyậ n tiặp tũc s õ ng tr n sõ tĂi să n ẵĩ
nhừ lĂ "ngừội ch sờ hựu " th t sỳ. H ỗ n nựa cĩ c c trừộng hỡp ẵ ừ ỡ c b o
c o lĂ c c thĂnh vi n cín l i c a gia ẵện h n g ừ ội "ch s ờ hựu n ự g iối ẵ ơ
qu cõ" b dội ẵi mĂ khỏng c ĩ quyậ n ẵừỡc bói thừộng ho c nh n ẵừỡc
quyậ n l ỡi gệ khi t i ẵ n h cừ.
3.11 Nhựng ngừội b dỳ n t c ẵổng v Ă c c cỗ sờ nhị hỡp ph p vĂ b ả t hỡp
ph p
Hãu hặt nhự ng ngừội ẵiậu t r a ẵậu n ĩi r n g :"cãn sứ lỷ nghi m k h c c c
nhĂ xày dỳng bảt hỡp p h p " . Tuy nhi n v iẻc x c ẵ n h tẽnh hỡ p ph p c a
nĩ hiẻn lĂ mổt n h i ẻ m v ũ n n g nậ vối c c giảy tộ sờ hựu k h ỏ ng ẵ sửc
thuyặt p hũc, giảy tộ cĩ ờ bảt k ỹ hện h thửc nĂ o mi n sao c ho ẵ h ó sỗ . C ỏ ng
tr ệ nh ẵừỡc xà y khi n Ă o, xày cỏn g trện h nĂo, c ĩ giả y ph ắ p c a chẽn h quyậ n
ẵ a phừỗn g hay khỏng lĂ viẻc lĂm rả t khĩ k h n vĂ b phửc t p d o thi ặu
thỏng tin ẵ i chợn g vậ c c lu t lẻ.
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -10 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
Trong khi n n c õ g n g rổng r ơi ẵè c ăi thiẻn tệ n h tr n g v n băn thệ chì c ĩ
càu t ră lội ng n h n duy nhả t tị ra l Ă mổt ẵ n h h ừ ố ng toĂ n diẻn h o c hó s ỗ
b ng ăn h từỗng tỳ ẵè k ièm tra viẻ c p dũng sai hẻ thõng ph p quy tron g
từỗng lai, vĂ thỏng qua mổt k ặ ho ch t i ẵ n h cừ tr n gĩi ti u chuán ẵ è p
dũng cho tảt că c c trừộng hỡp chử khỏng lĂm theo nhừ trừố c ẵà y ẵè b

v n dũng sai. ậ n bù phăi góm că gi t r ẵ ảt ẵai, nhĂ cứa vĂ ẵ n h gi
thỳc t ặ c c cỗ sờ ẵa n g h o t ẵổng ti thội ẵièm ra lẻn h lảy ẵảt.
3.12 ận b ù
Chẽnh ph Viẻt N a m h i ẻ n ẵ a ng xem xắt l i ch ẽ nh s c h quõc gia vĂ ẵận bù
vĂ t i ẵ nh cừ. NgoĂi c c quy ẵ n h ẵ c biẻt theo d ỳ n phũc hói QL1 do
ID A cả p võn , chẽnh s ch ẵận bù c a ch ẽ nh p h cho nhự ng ngừ ội b d ỳ n
t c ẵổn g góm viẻ c giợp v n c huyèn ẵi, mổt ngỏi nhĂ , lừỗ ng t hỳ c ẵ c ho 6
th ng , t huõ c men ẵ c h o 3 n m vĂ 1hắc- ta ẵảt mổt hổ c ù ng vối h t ã ng xơ
hổi.
Chẽnh s c h lĂ mổt vả n ẵậ : viẻc thỳc hiẻn l i lĂ mổt v ản ẵậ hoĂn toĂn
kh c . Chẽ n h quyậ n ẵ a phừỗn g khỏ ng n hảt thiặt p h ă i cĩ võn ho c mổt sõ
ẵảt dỳ p h í ng thẽch hỡp ẵ è cĩ thè tha n h to n tiận ẵận bù. Tron g ẵ iậu tra xơ
hổi c a chợng tỏi, khỏng cĩ c c v n băn lĂm b ng chửng cho thảy c c
chừỗ ng t r ệnh ẵận bù tr n g ĩ i ẵ ừỡc thỳc hiẻn ẵã y ẵ t r ong thỳc tặ. Nhừ
tr ệ nh bĂy ờ tr n , tr ong mỏi trừộ n g "kinh tặ hổ gia ẵệnh" mối thay thặ
chừỗ ng trệnh p h ợ c lỡi x ơ hổi h n ch ặ , rò r Ăng lĂ ẵ õi vối chẽn h quyận ẵ a
phừỗ ng s thảy d hỗn nặu phốt lộ ẵi chuy ẻ n l ả n chiặm ẵảt d ỳ p hín g mờ
ẵừộn g vĂ cĩ khă n ng lĂ (phù hỡp vối c c b o c o) cĩ c c trừộn g hỡp
chẽn h quyận ẵ a phừỗn g trong thỳc tặ ẵ ơ gày quỵ ẵ a phừỗn g b n g c ch
b n ẵảt nhĂ nừố c cho dà n chợng vĂ c c doa nh nghi ẻp (th m chẽ c ă khi l ả n
chiặm v Ă ẵ ảt dỳ p híng mờ ẵừộ n g ). Viẻc lĂm nĂ y l Ă m ph t sinh ra c c vản
ẵậ ph p lỷ n ghi m tr n g vĂ cĩ khă n n g p hăi ẵận bù rảt nhiậu.
Dừ ộ ng nhừ khỏng c ĩ c c hừống dạn vậ v i ẻc l n k ặ ho ch ẵõi v ối nguón thu
ẵ a ph ừ ỗ ng ho c cu n g cảp tĂi c hẽnh cả p quõc gia cho ẵận bù m c dù ẵ ừ ỡ c
biặt ẵơ cĩ mổt quy ẵ n h nĂo ẵĩ tron g c c trừộ n g hỡp dỳ n cũ thè. Tuy
nhi n , th m chẽ tr ong c c dỳ n lốn củn g thừộng khỏng cĩ s ỳ hồ trỡ cả p
quõc gia v ậ ẵ ậ n bù. Vẽ dũ nhừ :
Viẻc xày dỳng p Hía Bệ nh tr n Sỏng Ă ẵ ơ di 5 8.000 ngừội ẵi nỗi kh c
nhừ n g viẻc ẵậ n b ù khỏng ẵừỡc h i ẻ u quă tr ong v iẻc giợp t i h ệ nh t hĂ n h c c
cổng ẵón g m ổt c c h bận vự n g.

Ti n hựng n ỗi cĩ ẵ ẵảt thệ vản ẵ ậ ẵ ậ n bù khỏng ẵặ n nồi n ghi m tr n g nhừ ờ
nhự n g n ỗi rảt thiặu ẵảt. C c quõc lổ nĩi c h u ng c ĩ nhiậ u ẵảt nĂy h ỗ n lĂ c c
tình lổ. C c k hu v ỳc ờ gãn vĂ trong c c th xơ l i k hỏng cĩ. õi vối c c gia
ẵệ n h b di ẵi thệ quan tà m c a h lĂ viẻc hện h thĂnh l i mử c s õng c a h
cĂng s ố m cĂng tõt.
Chẽnh quyận ẵ a phừỗ n g ch ừa cĩ khuỏn khọ triặt lỷ xe m xắt ẵặn c c quan
tàm c a tững hổ gia ẵệnh; y ặ u t õ "tõt hỗn" cho xơ h ổi v ạ n ẵừỡc ừu ti n.
Tuy nhi n, trừốc ẵày nĩ ẵừỡc thỳc hiẻ n p hõi hỡp ch t c h v ối mổt hẻ thõng
phợc l ỡ i xơ hổi t oĂ n diẻn m c dù cín ờ mửc ẵổ từỗ ng ẵõi thảp s o vối c c
ti u chuán c a p hừỗng Tày nh ừ ng p hù hỡp vối khă n n g tĂi chẽn h c a nhĂ
nừố c . C c vả n ẵậ hiẻn na y rảt khĩ xứ lỷ ch yặu do viẻc ẵ ậ n bù "lảy ẵảt"
khỏ n g b ệnh ẵ ng ẵõi v ối tảt că c c hổ m t ẵừộng - mửc bói thừộng cĩ ch n h
lẻch. Tuy nhi n tr ong h ã u hặt c c trừộng hỡp c c thĂnh vi n ngh o nhảt
tr o ng c c gia ẵ ệnh ( s õ ng xa m t ẵừộ n g ) c a xơ hổi khỏng g p phă i vản ẵ ậ ẵ
c b i ẻt n Ăy ngoĂi c c ẵièm thiẻt thíi kh c c a h .
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -11 B ă n Ghi n h ố K ỵ t hu t - P h t trièn X ơ h ổ i H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
Chợng tỏi nhảt t rẽ ẵõi vối viẻc n n p dũng c c ti u chuán quõc tặ ẵừỡc
chả p nh n vậ chẽ n h s c h t i ẵ n h cừ k k è că vi ẻc ẵ ậ n bù ờ Viẻt Nam . ừ ộ ng
x chừa phăi lĂ hặ t n h ừ ng phă i ph t tr i è n ẵ è phũc vũ n g ừ ội dàn vĂ kin h tặ
quõc tặ . Cuổc s õ ng c a ng ừ ộ i dàn phăi ẵừỡc nàng cao chử khỏn g b t c
ẵổng ti u cỳc. ã u từ ẵ è nàn g c ả p ẵừộng x ờ Viẻt N a m p h ă i ẵừỡc ừu ti n
tõi ẵa xắt v ậ m t t c ẵổng xơ hổi b ng sỳ cỏn g k hai vĂ nhả t qu n tron g p
dũng c c q u y t c r ò rĂn g .
- M c dù ẵang cĩ nhiậu nồ l ỳ c ẵè ẵ n h lừỡ n g c c t r ừộng hỡp c ũ thè v ậ c h i
phẽ t i ẵ n h cừ cĩ thè cĩ nhừ ng v ạn ch ừa thè ẵặm hặt ẵừỡc tọn g s õ ngừội
dàn b ă nh hừờng ti u c ỳc d o lả y ẵả t tro n g hẻ thõng N g hi n cửu vậ ừ ộn g
bổ. Chẽnh k h i ni ẻ m vậ t c ẵổn g ti u cỳc nĂ y lĂ kh i niẻm m ối. Că c c
cỗ quan quă n lỷ ẵừộng bổ ẵ a p hừỗng l ạ n trun g ừỗng ẵậu khỏ n g t h è x c
ẵ n h vĂ gi m s t n h ự ng n g ừ ội b dỳ n t c ẵổng mổt c c h c h ẽ nh x c . Cũc

quăn lỷ gi a o thỏng ẵừộng bổ k hỏng cĩ c c chuy n gia p hàn t ẽ ch xơ hổi
tr o ng bi n chặ c a mệnh c ủ ng nhừ că Bổ Giao thỏng V n t ăi h a y c c cỗ
quan nghi n c ửu c a Bổ lĂ TEDI vĂ TESI củ ng ẵậu khỏng c ĩ .
3.13 Dàn t ổ c thi èu sõ
C c nhĩ m dàn tổc thièu sõ ch yặu sõng ờ c c vùng h o l nh rảt khĩ tiặp
c n vĂ cĩ mửc thu nh p thảp cùn g vối tý lẻ c c v ản ẵ ậ x ơ hổi vĂ bảt b ệnh
ẵ ng cao ẵơ ẵừỡc n u ra tr o ng c c b o c o k h c vĂ ẵừỡc chửn g m inh trong
b o c o nĂy. 13% t ọng dàn sõ lĂ ngừội tr ong 5 3 n h ĩm dàn tổc t hièu sõ. Tý
lẻ t p trun g c ao nhảt tẽnh theo dàn sõ c c tì n h n hừ sau:
a ẵi èm % d à n sõ ừộ ng ẵừỡc nghi n c ử u
Vùng cao m i ận B c
C a o B ng 95 khỏng
Lng S ỗn 85 Bi n giối DT2 3 6
S ỗn La 82 QL6, D T 105
La i Chàu 81 DT2 79, D T 127
HĂ Tuy n 67 QL2
H oĂ ng Li n Sỗn
4
55 QL2, DT70, DT1 5 3 , DT 1 51
B c Th i 32 QL3, DT2 56, D T253
óng b ng chàu thọ sỏng H ó ng
HĂ Sỗn B ệ nh 25 khỏng?
Cao n gu y n miận Trung
Gia Lai 5 1 QL19, Q L 1 4
c L c 30 QL26, QL14
Là m ón g 24 QL20
Ngừội dàn tổc thièu s õ dừộng nhừ k h ỏ n g thừộng r ội qu hừỗng nhừ ngừ ội
Kinh . Sõ lừỡng díng ngừội Kinh dội ẵ ặn t ình c L c cao ( mổt sõ lĂ ẵừỡc
chẽn h p h b ă o trỡ), ẵ ang gày p lỳc ẵõi l n c c dàn tổc băn ẵ a . Khă
n ng hièu ẵừỡ c ngỏn ngự c a nhau lĂ rả t khĩ do c c ngỏn ngự dà n tổc

thuổc vậ nhiậ u dín g ngỏn ngự kh c nha u.
- D àn tổc thièu sõ cĩ tý lẻ sin h ẵ ca o . TĂi liẻu vậ chẽn h s ch c a Chẽn h
ph n m 1989 (chừa ẵ ừỡc tr ờ thĂnh lu t ) ẵ ậ ra viẻc h n chặ s õ lừỡn g thĂnh
vi n gia ẵệnh ẵõi vối Kinh (dà n tổc ẵa sõ) lĂ 2 co n cín ẵõi vối dàn tổc
thièu sõ lĂ 3 con . Ngừội Ki n h t h ỳ c hiẻn rổng kh p chẽn h s ch nĂ y cín
ngừ ộ i dà n tổc li ch yặ u bị qua. Chì 28% gia ẵ ệ nh dàn tổc thièu sõ thỳc
hiẻn k ặ ho ch hĩa gia ẵệnh , vĂ t ý lẻ tr em ch ặ t c a o hỗn tr o ng sõ c c d à n
tổc
5
, cùng v ối sỳ ẵ e d a vậ tà m lỷ xơ hổi ẵõi vối ngỏn n g ự vĂ v n hĩ a c a
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -12 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
h lĂm cho c c gia ẵện h p hăi si nh nhiậu con. Viẻc c t bao cảp g ã n ẵày vậ
y tặ vĂ sỳ xung yặu c a c c hẻ thõng sử c khịe cổng ẵ ó ng khỏn g c h c lĂm
giăm nh ẵừỡc vản ẵậ nĂy nặ u khỏng cĩ c c c h ẽ nh s ch cũ thè ẵõi v ố i
ngừ ộ i dàn tổc.
- Tý lẻ m c bẻnh tro ng n gừội dà n tổc ca o hỗn ti u chuá n quõc gia. B ẻnh
bừốu c ọ dừộng nhừ ẵ a ng gia t n g tron g c c dàn tổc thièu sõ sõng ờ vùn g
nợi : 37% că na m giối, phũ nự vĂ thiặu nự b thiặu i-õt nh ừ ng tý l ẻ nĂ y ẵ
c biẻt cao ờ thiặu nự. C c bẻn h nhừ bẻnh phon g v ạn cín tón t i ờ mổt s õ
dàn tổc, vẽ dũ nhừ ngừội -ẵ , v Ă tý lẻ dinh dừởng nh ện chu n g lĂ thảp.
Trong lỉnh v ỳc gi o dũc cĩ mõi li n hẻ tr ỳ c tiặp giựa c c tìn h cĩ n h i ậ u dà n
tổc thièu sõ nhảt v ối t ý lẻ biặt chự vĂ ẵừỡc h c t p t h ả p nhảt. Tý lẻ trung
bệnh c a quõ c gia lĂ c ĩ 9 ,5 n m ẵừỡc h c t p thệ dàn tổc thièu sõ chì ẵ t
ẵừỡc mổt nứ a v Ă vạn chừa cĩ gi o dũc so ng ngự. Tảt că viẻc giă n g d y h c
t p ẵ ậu ẵ ừỡc thỳc hiẻn b ng tiặng Viẻt.
Kiặ n trợc nhĂ cứa c a ng ừ ộ i dà n tổc l Ăm cho viẻc t i ẵ n h cừ n gừội dàn
tổc ẽt tõn kắm hỗn nhi ậ u so v ối ngừ ộ i Ki n h (ngừội Viẻt ) vĂ ẽt t c ẵ ổ n g hỗn
4 .Tì n h Ho Ăn g Li n S ỗ n m ố i gổp 2 tì n h củ l i l Ă Y n B i vĂ L Ă o C a i
5 . Tý lẻ t r e m c h ặ t ca o n h ả t l Ă c a ngừội H ' m ỏ n g - c a o gả p 3 l ã n n gừội Kinh

ẵặ n mỏi trừộ ng bời vệ khă n ng di chu y è n vĂ t i sứ dũng v t từ ch yặ u , ẵĩ
lĂ gồ. NhĂ ờ ẵièn h ệ nh góm c c dã m v Ă sĂ n xày tr n c c cổt, d th o dở
vĂ
xày l p l i. Chi phẽ chẽnh tro n g v iẻc t i ẵ n h cừ c a c c trừộ n g hỡp nĂy
li lĂ tiận ẵảt vĂ chuán b m t b ng (xin x em c c ă n h ch ũ p ờ trang H.51).
Chi ph ẽ th o d ở v Ă x à y l p l i c c n g ỏ i n h Ă nhừ v y cĩ thè chì tõ n khoăn g
500 ẵỏ-la k è că lĂ m m i r m ố i (chi phẽ xày mối 8 5 m
2
tõ n 12 5 0 ẵỏ- l a); hỗi
cao hỗn lỡp m i ngĩi . è so s n h , mổt ngỏi nhĂ g ch mối c a n gừội Ki nh
tõn khoă ng 2000 ẵ ỏ-la (cho 60m
2
) ti v ù ng nỏng t hỏn vĂ 4500 ẵỏ- l a t i vùng
ẵỏ t h - PMU1 ừố c chi phẽ tữ 70 ẵặ n 8 0 ẵ ỏ - la/m
2
ẵõi vối nhĂ ti vùn g ẵ ỏ
th .
3.14 ảt ẵai c a dàn t ổc t h i èu s õ
Bói thừộng mảt ẵảt cĩ thè t h m chẽ cín r c rõi hỗn bói thừộng mảt n hĂ cứa.
Viẻc nĂy li n q u a n ẵặ n că c c chẽn h s ch dà n sõ vĂ c h ẽ nh s ch ẵ ảt ẵ ai .
Chẽnh s ch dàn sõ n h m giăm sõ con trun g bệnh tron g mổt gia ẵ ệnh d à n
tổc thièu s õ, theo ẵĩ c c gia ẵện h dàn tổc n g ừ ội K inh thuổc d à n tổc ẵa sõ
chì ẵừỡc p hắp cĩ 2 con vĂ c c gia ẵ ệnh n g ừội dàn tổc thièu s õ ẵ ừỡc phắ p cĩ
3 con . Viẻc phà n ẵ ảt s ăn xuảt ẵừỡc thỳc hiẻn tr n cỗ s ờ ẵõi vối gia ẵệnh
ngừ ộ i Kinh ti u chuán góm 5 ngừội. Tuy nhi n ngừ ội dà n tổc b ả t chảp
chẽn h s ch nĂy vĂ cĩ gia ẵ ệ nh lốn hỗn ẵè bù ẵ p nhựn g thiẻt thíi vậ y tặ
vĂ kinh t ặ ẵơ ẵừỡc cỏng nh n . Tuy v y, viẻc p h à n ẵảt khỏng ẵừỡc dỳa tr n
sõ l ừ ỡ ng thĂnh vi n tr o ng g i a ẵệnh mĂ dỳa v Ăo ti u chuá n 5 n gừội. Viẻc
lĂm nĂy ẽt k hi cho phắ p m ổt gia ẵ ệ nh dàn tổc thièu sõ c anh t c ẵ ẵè tỳ
tợc vậ hoa mĂu : vản ẵậ xơ hổi sõ mổt ẵ õi vối h lĂ khỏng băo ẵ ă m ẵ ừỡc

vậ lừỗng thỳc. Chẽnh s c h phà n ẵảt ẵừỡc mổt sõ n hĩm dàn tổc thièu sõ
nh n thửc nhừ lĂ mổt c ch b t h sinh ẵ cĩ kặ h o ch . i ậu m Ă chẽ nh s c h
nĂy thỳc s ỳ ẵ t ẵ ừ ỡ c ẵ ĩ lĂ sỳ "vỉnh c ứu c a ẵ a v thiẻt thíi. N goĂi ra ,
chẽn h s ch ẵảt ẵ ai k hỏng thữa nh n c c hệ nh t hử c s ờ hựu ẵ ả t ẵai truyậ n
thõng ờ c c nh ĩ m dàn tổc trong ẵ ĩ mổt sõ hiẻn vạn ẵan g chuyèn q u y ận s ờ
hựu t p thè vĂ nỏ ng nghi ẻp ẵõi vối ẵảt ẵ a i.
3.15 Buỏn b n thuõ c p hi ẻn q u a bi n giối vĂ t i m chẽch ma tợy
Do t ệ nh hệnh b o ẵ ổ n g vậ s õ lừỡ ng trừộn g hỡp HIV dừỗng tẽnh tr o ng sõ
nhự n g ngừội ti m chẽch m a tợy vĂ viẻc v n chuy èn thuõc p h i ẻ n qu că nh
quõc tặ v Ă k h u vỳc, Chẽ n h ph Viẻt N am vĂ Chừỗ n g trệnh Ki èm so t Ma
tợy c a Li n Hiẻp Quõc (UN D CP) ẵơ ẵ ậ ra mổt chừỗ ng t r ệnh l ố n v Ăo n m
1994 ẵ è kièm so t viẻc sứ dũng m a tợy, tr ó n g cà y thuõc phiẻ n tr i p h ắp v Ă
buỏn l u ma tợy
6
. Chiặn lừỡc lĂ mổt bừốc t oĂn diẻn tiặn tối kièm so t m a
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -13 Bă n Ghi nhố K ỵ t h u t - Ph t t rièn X ơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
tợy : nh m vĂ o ẵ õi từỡng lĂ ngừội trón g , ngừội sứ dũng vĂ n g ừội buỏn
l u ma tợy t i Viẻt N am vĂ khu vỳc. Chừỗng tr ệ nh nĂ y qua n tà m ẵ ặ n viẻc
cung cảp c c lo i cày ca nh t c thay thặ c h o dàn tổc thièu sõ c h ẽ nh cĩ li n
quan ẵ ặn v i ẻ c t r óng cà y thuõc p hi ẻ n ẵĩ lĂ dàn tổc HMỏng, ẵày lĂ dàn tổc
cĩ t r uyận thõng tr ó n g vĂ s ứ dũng thuõc p hiẻn. C c dàn tổc nhừ Da o , TĂy
vĂ Kinh củ ng cĩ t róng cà y thuõc phiẻ n n hừng vối sõ lừỡ ng ẽt hỗn.
Ngà n s ch c a Chẽnh p h Trung ừỗng v Ă ẵ a phừỗng ẵơ ẵ ừỡc cảp ph t
nhiậu c h o chiặn d c h xĩa tró n g cày thuõc phiẻn n m 1992. Viẻc ẵ ừa c c
cày hoa mĂu cĩ gi tr ca o thay thặ cày thuõc p hiẻn lĂ mổt ẵ i è m k hời ẵãu
rò r Ă ng vĂ ẵơ thu ẵừỡc mổt s õ t hĂ n h cỏng. Tuy nhi n , ngừội HMỏng
lĂ ngừội ngh o nhảt tro n g sõ c c dà n tổc thièu sõ ng h o l i b c t bị ngu ó n
thu nh p c h ẽnh
7

. H củng si nh sõng ờ nhựn g vùn g n ợi ca o v ối hẻ thõng
6 . Chừỗn g tr ệnh Kiặ m s o t m a tợy quõc tặ c a Li n H i ẻ p Q u õ c , T Ă i liẻu t ĩ m Lừỡ c , 1995
7 . Lừu ỷ r n g t r ừ ố c n m 199 2 v i ẻc tróng vĂ b n thuõc ph i ẻn lĂ hoĂn toĂn hỡp ph p
ẵừộn g x vỏ c ù ng tói. Khỏn g p hăi lĂ chuyẻn hiặm khi p h ăi ẵ i bổ hai ngĂy
ẵừộn g mối ẵặ n ẵ ừ ỡ c mổt bă n c a ngừ ộ i H M ỏ ng. Căi t o h ẻ t h õ n g tình lổ vĂ
ẵừộn g nổi bổ trong băn l Ă ng lĂ mổt ẵiậu kiẻn ti n quyặt nặ u muõ n tiặp
c n vĂ giợp ẵ ở nhựng ngừ ộ i dàn b thiẻt thíi nĂy b ng v i ẻ c phă i t ệ m ra
c c c c h m ố i giợp h cĩ thu nh p m Ă khỏn g p hăi trỏ n g c hộ vĂo nguó n thu
nh p trừốc ẵày cĩ ẵừỡc tữ viẻc tr ó ng vĂ b n t huõc phi ẻ n.
Nhừ ẵ ừ ỡ c thè hiẻn tro n g tộ bă n ẵó ẵ ẽnh k m , thuõc p h i ẻ n ẵ ừỡc tr ó ng
vĂ hoin ẵừỡc buỏn l u ờ vùn g bi n giối gi p danh thuổc ẵ a p h n tình
Nghẻ An : ẵày lĂ tìn h s ăn x uảt hãu hặt s õ thuõc phiẻ n ờ Viẻt Nam. QL7
lĂ c on ẵ ừ ộ ng huyặt m ch chẽ n h nõi thuõc p hiẻn Viẻt Nam vĂ LĂo ờ khu vỳc
cao ng u y n Miận Trung vối vùng duy n hăi ờ ẵi èm c t QL1 t i Vinh. Thuõc
phi ẻ n ẵừỡc t r óng d c the o bi n giối Tày B c trong c c vù n g ho l n h rả t
khĩ kièm s o t.
Chừỗng trệnh UNDCP lo ng i r ng v iẻc buỏ n l u ma tợy cĩ thè lĂ m Viẻt
Na m trờ thĂ n h nừốc qu c ănh chẽn h t r ong buỏn l u ma tợy thỏng qua c c
hẻ thõn g tổi ph m tữ cổng ẵ ó ng ngừội Viẻt hăi ngo i rảt lố n. Mổt n m Viẻt
Na m să n xuảt ẵừỡc 2 0 ~ 3 0 tản thuõ c phiẻ n : mổt sõ lừỡn g khỏng lố n so vối
ừốc tẽnh 1 00 tản c a M yama vĂ tữ 1000 ~ 2500 tản c a LĂ o nhừng Viẻt
na m cĩ k h ă n ng trờ thĂnh tuyặ n ẵ ừộng v n chuyèn chẽnh c a că ba nừố c
nĂy ra th t rừộng thặ g i ối.
Ngừội ta phăi tỳ hịi khi QL 7 ẵừỡc c ăi t o thệ nĩ gà y t c ẵ ổng gệ tối viẻ c
tró n g vĂ buỏ n l u thuõc phiẻ n . Cĩ thè n n xem xắt chừỗng trệnh xĩa bị
tró n g cày thuõc p hiẻn tro n g khuỏn khọ c a chiặn lừỡc ẵừộ ng bổ t i c c v ù ng
cĩ t r óng c à y thuõc phi ẻ n. Nặu lĂ m ẵ ừỡc viẻ c nĂy thệ c ĩ thè càn b ng ẵ ừỡc
giựa c i gi p hăi tră vậ mảt kinh tặ xơ hổi ẵõi v ối viẻc x ĩ a bị tró n g cày
thuõc phiẻ n vĂ viẻc k ièm so t ẵừỡc b u ỏ n l u ma tợy tõt hỗn, ẽt nhảt lĂ ẵõi
vối mổt phã n lỡi ẽch kinh tặ tữ viẻc buỏ n l u thuõc p hi ẻn vĂ c c c h i ặt xuảt

thuõc phiẻn b g à y t r ờ n g i.
Khỏ n g c ĩ mổt giăi ph p nĂ o lĂ toĂn diẻn că ẵ õi vối vả n ẵ ậ phửc t p nĂ y :
tuy n h i n v ậ m t xơ hổi viẻc thay thặ c ày tróng k h ỏ ng thè thỳc hiẻn ẵừỡc
nặu khỏng p d ũ n g cỏng nghẻ mối ho c khỏn g b n ẵừỡc să n p h á m hoa mĂu
bời vệ cổng ẵóng ng ừ ộ i tróng h o a mĂu khỏng cĩ khă n ng tiặp c n ẵ ừ ỡ c
theo t h ội vũ vĂ tro n g m ổt sõ trừộng hỡp cĩ k hi lĂ că n m. Viẻc t o r a tì n h
lổ hay huyẻn l ổ chì lĂ ẵiậ u kiẻn ti n quyặt chử khỏng phăi lĂ giă i p h p .
Do v y t rong chừỗng trện h ẵừộng x n h m cung cả p k h ă n n g tiặp c n cho
c c nhĩ m dàn tổc thièu sõ khi ẵả t ẵai c a h c ĩ thè b lảy ẵi ẵè phà n c h o
nhự n g ngừ ội m ố i ẵ ặ n, h o c n hừ ẵõi vối n g ừ ội H M ỏ ng khi c ày tróng c ĩ gi
tr cao tữ là u ẵ ội d u y n h ảt c a h b cảm tróng thệ p hăi quan tàm ẵ c biẻt
ẵè ẵă m b ă o sao cho mửc sõ n g hiẻn ẵang thảp k h ỏ ng ẵừỡc thảp hỗn nự a .
Viẻc l Ă m nĂy ẵ õi vối giai ẵ o n trừốc m t c h ẽ nh l Ă p hàn cho h ẵ ảt ẵè tỳ
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -14 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
tợc lảy lừỗn g thỳc vĂ cĩ mổt chợt ẵảt khi m tõn. Chiặ n lừỡc n Ăy ẵíi hịi
phă i cĩ m ổt mổt nồ l ỳ c bận bì vĂ nh y căm chõ n g l i c c thĂnh kiặn vậ v n
hĩa c a nhự n g ngừội q u ă n lỷ ẵ a ph ừỗng tron g qu trệnh hía hỡp dà n tổc.
Rảt may c c tọ chửc trỡ giợp quõc tặ ẵ ơ v Ă ẵ a ng t p tru n g nguón tĂi lỳc
cho c c dà n tổc thièu sõ cùng vối sỳ tham g ia tẽch cỳc c a c c c ả p cao c a
Chẽnh p h .
4. iậu tr a x ơ hổi
4.1 G i ố i t h i ẻ u
Trung tà m n ghi n cửu a lỷ Nhà n v n HĂ nổi ẵ ơ t h ỳ c hi ẻn khăo s t
8
cho
B o c o n g h i n cửu nĂ y t i c c tình Y n B i, Sỗ n La, Hăi Hừng, Q u ă ng
Ngơi, ó ng Nai, N g h ẻ An, c L c v Ă Bặn Tre trong quỷ I n m 1995
9
. Tảt

că c c ẵ a ẵièm khă o s t ẵậu t u à n th theo ti u c huán lỳa ch n lĂ c ĩ nỏn g
thỏn, b n nỏng thỏn vĂ c n nỏ n g thỏn t r n mổt t rong n hựng Quõc lổ ho c
Tìn h lổ tr ong B o c o Nghi n cửu ừ ộ n g bổ n Ă y. Hai nhĂ x ơ hổi h c ẵậu
lĂ ph ũ nự ẵơ thỳc hiẻn tảt că c c cỏn g viẻc thỳc ẵ a . C c ẵ a ẵièm ẵơ
phă n nh sỳ kh c biẻt khu v ỳ c tữ B c vĂ o na m vậ m t ẵ a hệnh, p h t trièn
kinh tặ xơ hổi vĂ dàn d i ẵặ n ho c dàn d i ẵi củng nhừ thĂnh ph ãn d à n tổc.
C c mạ u ẵ i ậ u t r a c ín ẽ t . D o k h ỏ n g cĩ dan h s c h c c hổ n n c n bổ ẵiậ u tr a
chì lảy mạ u tron g c c khu vỳ c ẵ n h c ừ chẽn h . C ủ ng tiặn h Ă nh ẵi ậ u tra că
c c hổ ẵ ơ l u i v Ă o m t ẵừộng hỗn 1 0 0m . Thội gian rảt c ĩ h n do hn chặ v ậ m
t tĂi chẽnh ẵơ khỏng c h o phắp c huy n gia từ vả n g i m s t trỳc tiặp cỏn g
viẻc ẵiậu tra ẵừỡc mĂ chì từ vản tữ xa. Nh ệ n l i cỏng viẻc ẵ ơ qua cho thảy
ẵày lĂ m ổt v i ẻc k h ỏ ng may m n nặ u ẵọi chồ trệnh tỳ thỳc hiẻn chừa ẵừỡc
hoĂn hă o n hừng dù sao ẵ i ậ u tra nĂ y vạ n cĩ gi tr .
C c ẵ a ẵièm ẵiậu tr a khỏn g n nh p vối thử tỳ ừu ti n chiặn lừỡc ẵ ậ r a
c a N g hi n cử u nĂ y do thử tỳ ừu ti n chừa ẵừỡc thỏng qua vĂo n gĂy lĂm
b o c o n Ăy. Do v y n h ự ng gệ thảy ẵừỡc q u a ẵiậu tr a nĂy k hỏng n n ẵừỡc
coi nhừ lĂ phăn nh hặt c c thỳc t ặ vậ kinh tặ v Ă xơ h ổi c a toĂn bổ h ẻ
thõng ẵừộng bổ mĂ n n c oi nhừ mổt chì sõ vậ c c v ả n ẵậ xơ hổi chẽnh
ph t sinh tữ cỏ n g t c lĂm ẵ ừ ộ ng - cung cảp th m y ặ u tõ xơ hổi cho c c sõ
liẻu kỵ thu t, kinh tặ, giao thỏng , an t oĂn vĂ m ỏi t r ừộng ẵa ng ẵừỡ c
Nghi n cửu nĂ y ẵừa ra . Rả t k h ĩ hỡ p t c vối chẽnh quyận xơ ẵè cĩ ẵừỡc càu
tră lội vậ thu nh p vĂ chi ti u c a c c h ổ gia ẵệ n h ( d o rả t n hiậu l ỷ do kè
că l ỷ do thội gian) : do v y vari an thõng k c a c c sõ liẻu nĂy c ĩ thè l n
tối 30%.
oĂn củ n g g p c c trừộ ng hỡp hổ gia ẵệ n h thu nh p à m . Tr o ng khi ẵĩ n hện
chun g ẵiậu tr a nĂ y cung cảp ẵừỡc c c thỏn g tin rảt ẵ n g tin c y nhừng
thỏng tin v ậ va i trí c a ngừội phũ nự vĂ ừốc tẽ n h s õ hổ n m d c the o c c
tuyặn ẵừộ ng x c ẵ n h cín k ắm. ơ g n mổt m y quay video ờ p hẽa trừố c xe
ỏtỏ k h ă o s t d ỳ kiặ n g iợp ẵ è ẵặm sõ lừỡn g c c cỏ n g trệ n h d c ẵừộng n h ừ ng
kặt quă li k h ỏ ng nhừ m o ng m uõ n do m t ẵừộn g c a Viẻt Nam nhệ n chu n g

rả t nhiậu ọ gĂ ẵíi hịi phăi li n tũc tr n h . S õ lừỡ n g ẵĩ c c chu y n gia từ
vả n vĂ c c c n bổ xơ hổi h c ẵ ặm ẵ ừỡc tr n ẵo n ẵừộn g QL6 ẵ õi vối c c
lo i ẵảt k h c n hau thỳc hiẻ n h ó i th nh 7/1995 (xin xem Phã n 8.3).
Khi cĩ thè cĩ c c ỷ kiặn ẵè t n g ỷ nghỉ a xơ hổi ẵõi vối c c ti u chuán
thuãn tợy k i n h tặ tron g v i ẻ c xặ p thử t ỳ ừu ti n căi t o ẵ ừộng thệ ỷ nghỉa xơ
hổi ẵĩ p hăi ph ă n nh ẵừỡc c h i p hẽ ẵã u từ c ă i t o ẵừộ n g ca o so vối chi p hẽ
nh ệ n
8 . Xem P h ũ l ũ c I tra n g tữ I.26 ẵ ặ n I . 2 8 v ậ B o c o Tiặn ẵổ s õ 1 , i ậ u kiẻn th a m c h i ặ u
v Ă c c t i u c h u á n l ỳ a c h n ẵ a ẵ i è m .
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -15 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
9. Tru n g t à m n Ăy c ủ n g ẵ ừ ỡc P M U1/ N g à n hĂng Thặ giối v Ă C IDA/ C a n a ẵ a th u l Ă m c c
ẵ i ậ u t r a v ậ QL1 v Ă / h o c gi m s t dỳ n . ổi c ỏ n g t c c h ẽ n h g ó m c c b c s ỉ Phừỗn g ,
H Ă vĂ L a n .
chun g n hị hỗn nhiậu ẵè ẵ t ẵ ừ ỡ c s ỳ ẵõi sứ cỏng b n g v ậ m t xơ hổi cho
nhự n g ngừội b cỏ n g v i ẻc că i t o nĂ y t c ẵ ổ ng. Trong mổt sõ trừộng hỡp cĩ
thè lừộng tr ừ ố c ẵừỡc t c ẵổng mỏi trừộng s gày ra t c ẵổng xơ hổi. C c
ỷ kiặn nĂy s ẵừỡc trệ n h bĂy tron g c c tièu mũc dừối ẵày c a Chừỗ ng
nĂy.
4.2 a ẵièm 1 : Tình Y n B i , Tình lổ DT 1 51, Huyẻ n Trản Y n
V tr ẽ : Xơ N ga Quà n, Th xơ Cop H u c; c c xơ Viẻt Thanh, Ă o Th n h
vĂ Ba o p . Co n ẵừộng ch y song song v ối sỏ ng Hóng chăy qua vùng ẵ ả t
giựa ha i con s ỏng vĂ c c vù n g nợi.
Tệnh tr ng ẵ ừ ộ ng : 13km trăi nhỳa tữ Y n B i ẵặ n Th xơ Cop Huc, phã n
cí n li lĂ ẵừộng ẵ ả t , r ảt l ã y lổi vĂo mùa mừa .
Tệnh hện h chung vậ kinh t ặ - xơ hổ i v Ă mỏi tr ừ ộ ng : Y n B i lĂ mổt
tr o ng c c tình v ù ng n ợ i p hẽa B c c a Viẻt Nam vối tọng diẻ n tẽch 6807km
2
nhừ n g t rong ẵĩ chì cĩ 10,7 % lĂ ẵ ảt c a nh t c. D à n cừ sin h sõng từỗng ẵ õi
thừa thốt vĂ c ĩ 30 dà n tổc. Tron g th p ký 60 dà n sõ t ng l n do ngừội Kinh

di c ừ tối si nh sõn g ờ c c vù n g ẵảt nguy n s i nh t i khu vỳc rả t m i ậ n nợi nĂy
mĂ trừố c ẵày ẵừỡc c oi lĂ v ù ng r ệa l ậ. Viẻc di cừ hiẻn nay l Ă thỏ ng thừộng
ẵõi v ố i că ngừội Kinh vĂ ngừội HMỏng. N h ĩ m dàn tổc ẵỏn g n hảt lĂ ngừội
Kinh (ngừ ội Viẻt) chiặ m 53,3% , n gừội TĂy 1 7 ,5%, n gừội D a o 9,3%, n g ừ ội
HMỏng 8,1% v Ă c c d à n tổc kh c 11,8%. iậ u tra cho thảy tảt că c c dà n
tổc thièu sõ ẵậu s õ ng x a ẵ ừộng c i : chì duy nh ảt mổt gia ẵện h ngừội Th i
ẵừỡc p hịng v ản l Ă s õ ng c c h m t ẵ ừộng 100m. Tõc ẵổ ẵỏ th hĩa cín ch m,
17,6%. Vậ m t kinh t ặ , Y n B i lĂ mổt tron g nh ựng tình miận B c ngh o
hỗn c c tình kh c. Thu n h p bệnh quà n th n g b n g 68% mửc quõc gia
nhừ n g sỳ ch n h lẻc h giựa c c mửc thu nh p ẽt h ỗ n so vối c c tình kh c
giĂu hỗ n . NgĂnh là m n ghiẻp vĂ nỏn g nghiẻp c hiặm 54% GDP (1994 ) c a
că Tì n h m c dù n g Ă nh d ch v ũ ẵĩng g ĩ p tối 31%. Cày l àm nghi ẻp vĂ cỏn g
nghi ẻp ẵừỡc coi lĂ ngu ón ẵổn g lỳc ph t trièn c a Tình .
Hẻ thõng ẵừộng x c a Tìn h chừa ph t tr i èn. M t ẵ ổ dà n s õ cao nhảt l Ă ờ
d c hĂnh l a ng n õ i Th xơ Trản Y n vối Th xơ Y n B i l n tối 134
ngừ ộ i / km
2
, ẵ c biẻt t p trung ờ d c hai b n ẵừộng . Trừốc n m 1982 gãn
nhừ khỏng c ĩ mổt ngỏi nhĂ nĂo ờ d c c c tình lổ nhừng tữ n m 1990 trờ l i
ẵày s õ lừỡn g c c hổ m t ẵừộng t ng n h a nh ẵ c b i ẻt lĂ ờ khu vỳ c gãn
vĂ quanh c c th xơ. M c dù cĩ mổt sõ hổ sinh sõn g d c 10km ẵừộng tối
Cop Hu c n hừng dàn cừ ch y ặ u t p trung ờ th xơ Cop Hu c - 500 hổ t rong
ẵĩ 3 00 hổ sinh sõn g ti xơ Nga Quà n vĂ ba x ơ cí n l i mồi xơ 100 hổ. Hãu hặt
ẵảt m t ẵừộ ng t i th xơ Cop Huc, xơ Nga Quàn vĂ xơ Viẻt Thanh ẵơ ẵừỡc
b n c ho d à n cừ. Nặ u ẵừộn g DT15 1 ẵ ừỡc căi t o vĂ viẻc giăi p h ĩ ng m t b n g
phă i lĂm t r ong vĂi n m t ối thệ k hi ẵĩ nhựn g m ănh ẵơ ẵ ừỡc b n nĂy c h c
ch n s c ĩ xày dỳng ờ tr n. T i măn h ẵảt kh c ẵơ xày dỳn g nhĂ c ứ a ho c
c c cỏ n g trệnh kiặ n tr ợ c thệ c c cỏng tr ệ nh kiặn trợc mối k h ỏ ng tuàn th
theo c c quy ẵ nh vậ ẵ ảt dỳ phín g cho mờ ẵ ừộng. Tảt că c c cỏn g t r ệnh
nĂy ẵậ u k h ỏ n g c ch lậ ẵừộ n g qu 5m . Chẽ nh quyậ n ẵ a p hừỗng ẵ ơ chả p

nh n viẻc lĂm nĂy b ng miẻng mĂ khỏng cĩ v n bă n c ho p hắp hỡ p p h p.
Nặu cãn p h ăi di dà n thệ ẵĩ khỏ n g p h ăi lĂ vả n ẵ ậ lố n trữ k h i ờ c c th xơ
lĂ n ỗ i viẻc ẵo ẵc thỳc hiẻn r ả t khĩ kh n . K hoă n g 200 hổ s b ănh hừờng
tr o ng ẵĩ chì cĩ 5 ~ 10% sõ nhĂ cứa l Ă c c c ỏ ng tr ệnh vỉ nh cứu. Khi ẵừỡ c
hịi vậ th i ẵổ c a m ệ nh, c c n gừội ch g i a ẵệnh c h o biặt h s n sĂng lùi
nhĂ mệnh r a xa m t ẵừộng v ệ ẵảt p hẽa sau vạ n cí n, hỗn nựa v ả n ẵậ nĂy
chì năy sinh k hi ẵừộ ng ẵừỡc că i t o. M t kh c, do c c măn h ẵảt m t ẵừộ ng
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -16 Bă n Ghi nhố K ỵ t h u t - Ph t t rièn X ơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
ẵa n g ẵừỡc mua r ảt nhan h n n s õ lừỡng c c mă nh ẵảt nhừ v y gãn n h ừ
khỏ n g c í n nựa . Do v y s g à y r a k hĩ kh n rảt lốn k hi p hăi t ệ m c c khu ẵảt
phù hỡp ẵậ n bù c h o nh ựng n gừội b dỳ n t c ẵổ ng.
Tr n 50% s õ hổ m t ẵừộ ng lĂ kinh doanh trong k h i c c hổ k hỏng m t
ẵừộn g hoĂn toĂ n lĂ kinh tặ nỏng nghiẻp . ừ ộn g nĂy vỏ cùng qua n tr n g
ẵõi v ố i toĂn bổ khu vỳc ờ chồ nĩ nõi th xơ Y n B i vối c c Huy ẻ n Trản
Y n vĂ V n Y n : viẻc căi t o ẵừộng nĂy s cĩ t c ẵ ổ n g quan tr ng ẵặn
tiậm n n g p h t trièn c a că hai huyẻn thỏng qua viẻc m ờ cứa c c k n h th
trừộ n g. Tiậm n n g nĂ y t p t rung c ă v Ăo cày n quă v Ă c c cày ẵ c ch ng
nhừ ch , q u ặ vĂ xa nhà n. Song hĂnh v ối s ỳ ph t trièn gia t ng nĂ y lĂ k hu
vỳc xà y dỳng : kha i th c c t, sịi, să n xuảt g ch vĂ ẵ ó ẵ c gia ẵệnh .
Quy hoch ẵừộ ng bổ ẵơ ẵừỡc chẽ n h quyậ n ẵ a phừỗng b t ẵãu tữ cuõi n m
1994 ti c c k hu vỳc ẵỏ ng dà n nh ừ ng b gi n ẵo n trong viẻc p dũn g c c
thỏng sõ nhảt qu n . Di ẻ n tẽch ẵ è trõ n g hiẻn n a y lĂ 5 ho c 10m. Quan
tr n g ẵõi v ối ngừội dà n m t ẵừộng lĂ sỳ r ò r Ăng v ậ ẵừộng ba o ẵ õ i vối d i ẻn
tẽch ẵè trõ ng chẽnh thửc ẵ è h cĩ thè ẵãu từ vĂ xà y dỳng c c tía nhĂ ki n
cõ. H muõn r ng v iẻc x c ẵ n h c c diẻn tẽch ẵè trõn g n n tẽnh tữ
khoă ng c ch tàm ẵừộn g do nặ u ẵừộ ng ẵ ừ ỡ c mờ rổ n g thệ diẻn t ẽc h ẵè trõ n g
s phăi x c ẵ n h l i (tữ lậ ẵ ừ ộ ng). Viẻc quă n lỷ hó sỗ ẵừộ ng x kắm l i
cĂng lĂ m ch o v ả n ẵậ nĂ y p h ử c t p : khỏng lừu giự hó sỗ c c cỏ n g trệnh
ẵừỡc xà y dỳng trừốc vĂ sau khi quy h o ch ẵừộng . Th i ẵổ từỗng ẵ õ i phọ

biặn ẵ õi vối c c lạ n l ổn vậ xỏng ra m t ẵừộ n g lĂ nặu c hẽnh quyận ẵ a
phừỗ ng khỏng c ảp ẵảt mổt c ch h ỡ p lỷ thệ c c h ổ kinh d oanh m t ẵừộn g s
tỳ p h t lả n chiặm hặt c c k hu ẵảt nĂy.
4.3 a ẵièm 1 : C c s õ liẻu c ỗ s ờ chẽnh
Chợng tỏi nh n thả y r n g m t ẵổ c c cỗ sờ nhị m t ẵừộng ngan g nha u ờ tảt
că c c ẵ a ẵièm khăo s t. C c hổ cĩ thu nh p thảp nhả t lĂ hoĂn toĂn hổ
nỏ n g nghi ẻp v Ă nh ựng hổ nĂ y n h ện c hung sõ n g c c h m t ẵ ừộng.
52,5 % sõ hổ cĩ k i nh d oanh m t ẵừộng
60,0% sõ hổ cĩ thu nh p t ữ n ỏng n ghiẻp vĂ kinh doan h
Thu nh p hĂng th ng ẵừỡc p h àn bọ từỗng ẵõi ẵó n g ẵậu :
60,0% sõ hổ cĩ thu nh p t ữ 5 00.000 ẵặn 1 . 000.000 ẵó ng (50 ~
100 USD)
22 , 5 % sõ hổ cĩ thu nh p tữ 200.000 ẵ ặn 500. 0 0 0 ẵ óng ( 2 0 ~ 50 USD )
17,5 % sõ hổ cĩ thu nh p tữ 100.000 ẵ ặn 2 00. 0 0 0 ẵ óng ( 10 ~ 2 0 USD )
Chi ti u hĂng th ng c a hãu h ặ t c c gia ẵện h (62,5%) n m tr o ng khoă n g
tữ 10 ~ 2 0 USD. C c c hì s õ tĂi c h ẽ nh nĂy ừốc t ẽ n h cĩ ẵổ chẽnh x c
lĂ 7 0%.
Tr n 75% sõ h ổ c ĩ vỏ tuyặ n v Ă tảt nhi n lĂ cĩ ẵừộn g ẵiẻn tối n hĂ. Trong
sõ c c tình ẵ ừ ỡc khăo s t thệ c c hổ nĂy ờ Y n B i cĩ nhiậu xe ẵ p n hảt -
100% sõ hổ cĩ ẽt nhảt 1 chiặc xe ẵ p. 35% sõ hổ cĩ 1 xe m y. Tảt că c c
nhĂ c ứ a ẵậu ẵừỡ c xày dỳng s au n m 1982 vĂ ẵậu cĩ ẵ ng kỷ. 60% sõ
nhĂ ẵừỡ c s ứ d ũ ng cho hai mũc ẵẽch - nỗi ờ v Ă n ỗ i kinh doa nh. Hãu hặ t c c
ngĂ nh ng hậ kinh d o a nh t huổc khu vỳc d c h vũ, sõ cín l i lĂ c c cứa hĂng
(13,8%) vĂ nhĂ hĂng/ qu n cĂ p h (10,3%) .
Sàn phỗi : Do ẵ ừộng ờ ẵo n DT15 1 n Ăy c h ừ a ẵừỡc trăi n h ỳa n n viẻ c phỗi
să n phá m k hỏng ẵừỡ c thỳc hiẻn tr n m t ẵừộn g . Chì 10% sõ hổ cĩ sà n p h ỗ i ,
hãu hặt lĂ sà n xi m n g vĂ ẵừỡc xày gã n ẵà y trong n m 1991- 1995. Nặ u
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -17 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
ẵừộn g ẵơ ẵ ừỡc tră i nh ỳ a thệ ch c ch n s t rờ thĂnh nỗi p hỗi săn phám t rữ

phi c c sà n phỗi ẵ ừỡc xày dỳ n g c ch ẵừộ n g.
Nh n thửc c a ngừội s ứ d ũ ng vậ tệnh tr ng ẵ ừ ộ ng x : 37% nhà n dàn n h n
thảy tệnh tr ng ẵừộng x lĂ mổt vả n ẵậ lố n, sõ cín l i c h o r ng ẵày
lĂ vả n ẵậ n h ị ho c v ữa phăi . Do v y nhệ n c hung ngừội dàn ( 7 3 %) thịa mơn
vối tệnh hệ n h giao thỏng cỏng cổng . D o tện h tr nh ẵ ừ ộ ng lĂm giăm tõc ẵổ
xe cổ n n chì 23 % s õ n g ừội ẵ ừỡc phịng vả n cho r n g an toĂn ẵ ừ ộ ng bổ lĂ
mổt v ả n ẵậ lốn . Nh n thửc c a ch sờ hựu vậ căi t o ẵừộng x : t r ong
trừộ n g hỡp lảy ẵảt ẵ è c ă i t o ẵừộ n g x thệ 73 % s õ h ổ thả y b t c ẵổng ti u
cỳc tr ong ẵ ĩ 5 7 % sõ hổ n Ăy cho r n g s b thiẻt h i ho c m ảt tĂi săn trong
trừộ n g hỡp xảu n hảt .
4.4 a ẵièm 2 : Tình Sỗ n La , Huyẻn Mai Sỗn

V trẽ : Phãn tình lổ DT 105 tữ Km 0 ti Ngơ ba Chiậng Sinh , Chiậng
Mùng vĂ Chiậ n g Bă n tối Km 17 . i hệnh nĩi chun g lĂ ẵ a hệnh ẵói nợi
Sỗ n L a g p ghậnh .
Tệnh t r ng ẵừ ộ n g x : Khỏ n g ẵ ừỡc trăi n h ỳ a , rảt xảu , x e t ă i khỏn g ch y
ẵừỡc , khi mừa xuõng .
ToĂ n Tình c ĩ 226 km ẵ ừ ộ ng tră i nhỳ a , sõ cí n l i chừa ẵừỡc t r Ă i nhỳa (ch
yặu lĂ ẵ ừ ộ ng ẵảt) : cĩ 152km QL37, QL 32 B v Ă QL27. Cĩ 72k m ẵừộ n g thỉax,
854km ẵừộ ng huy ẻn lổ, 914km ẵ ừ ộ ng lĂng vĂ 4156km ẵừộ n g li n xơ.
Trong sõ 193 xơ, 44 xơ chì cĩ ẵừộng m ín chử khỏng p hăi lĂ ẵừộng . Mổt
nứa s õ ẵ ừ ộ ng mí n nĂy ẵừỡc coi lĂ cĩ khă n ng xày dỳng t hĂn h ẵ ừộng.
ỗn v quă n lỷ ẵ ừ ộ ng ẵ a phừỗn g cho biặt ẵỗn gi chi phẽ băo dừởng
ẵừộn g lĂ 2 triẻu ẵó ng/m
2
cho c c ẵ ừ ộ ng tình lổ cảp 4 vĂ cả p 5 ch ì tẽnh
gi n h à n cỏng vĂ v t từ. Chi phẽ băo dừởng ẵừỡc thỏng b o lĂ 15 triẻu
ẵón g/km / n m . Cỏn g t c lĂ m ẵ ừ ộ ng ừu ti n ẵõi vối c hẽnh quy ậ n ẵ a
phừỗ ng lĂ nà n g cảp khọ r ổng lừu xe c c ẵừộ n g c ảp 4 vĂ r ăi sịi ẵừộ n g tì n h
lổ cảp 5 ẵè nà ng cả p l n thĂnh ẵừộng cảp 4 . u ti n t hử b a lĂ x ày dỳng

c c ẵ ừ ộ ng nõi vối c c x ơ vối c h i ậ u rổ n g 3 , 5m.
C c ẵi ậ u kiẻn chung vậ kinh t ặ - xơ hổ i vĂ mỏi tr ừ ộ ng : Sỗn La, vùng
nợi Tày B c cĩ ẵừộng bi n giối dĂi vối LĂ o . a hệ n h r ảt ẵói n ợi vối cao
ẵổ l n tối 1000m vĂ c ĩ m t ẵổ dàn sõ lĂ mổt tro ng c c tình thả p nhảt n ừ ố c
: 55 n gừội/km
2
vĂ tý lẻ ngừội dàn tổc thièu sõ cao n h ả t - khoă n g 82% tọn g
dàn s õ toĂn tình. N gừội Th i chiặ m h ỗ n mổt nứa dàn s õ , c c d à n tổc kh c
lĂ K i nh (18%), HMỏn g , Mừộng, D ao v Ă c c dà n tổc kh c.
Vả n ẵậ x ơ hổi s õ m ổt tr ong tình t c ẵổng 8 0% dà n s õ lĂ thiặu lừỗn g thỳc
vĂ c ă m t h ả y sỳ n gh o khĩ ờ c c dàn tổc thièu sõ r ò n ắt n h ả t. Thiặu lừỗn g
thỳc li n qua n ẵặ n viẻc thiặu ẵ ảt ca n h t c hỗn lĂ thiặu la o ẵổng. M c dù
diẻn tẽch ẵảt phà n t ẽ n h theo ẵ ã u ngừội ca o hỗn v ùng ẵ óng b ng Viẻt Nam
nhừ n g bă n chảt ẵ a h ệnh v Ă ẵ ả t ẵa i lĂm h n chặ thàm ca nh, ẵ c biẻt lĂ c c
cày hĂn g n m.
Th trừộng v ậ să n phám sựa , h o a quă , l ũ a (t m vĂ càu d à u t m)
vĂ cĂ p h cĩ thu n lỡi. Nỏ n g dà n khai tró ng gãn s t c c ẵừộng x cĩ thè
sứ dũng ẵ ừỡc vối kặt quă thu nh p kh . Vả n ẵậ n g h i m tr ng n h ảt trong
ph t tr i èn khu v ỳ c tróng c à y cỏng ng hiẻp nĂ y t r ong Tình lĂ tệnh tran g
giao thỏng tói, ẵ c biẻt lĂ ờ c ả p huyẻn v Ă xơ.
Tiậ m n ng p h t trièn ờ S ỗn L a ch y d c theo hĂ n h lan g QL6 chia ẵ ỏi v ù ng
ẵảt să n x u ảt nh ả t c a Son La. 160.000 nỏ ng dàn ngừ ội Kinh ẵừỡc di ẵặn
vỳa thĩc nĂy tro n g nhựn g n m 6 0. C c nỏng dàn nĂ y ẵa ng thu lỡi n hảt tữ
ẵ a ẵièm gãn ẵừộn g c i c h ẽnh vĂ thà m ca n h c c cà y gi tr cao nhừ mỗ,
m n, d à u t m, cĂ ph . Vả n ẵ ậ vậ y t ặ lĂ c c b ẻ nh ẵ a phừỗ n g ; d c h tă
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -18 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
xáy ra ờ mổt sõ lĂ ng vĂo th n g 7/1995, ch yặu lĂ d o l ũ t lổi gày r a do xĩi
mí n. Bẻ n h bừốu cọ ănh hừờn g tối 37% d à n sõ.
4.5 N n ph rữ ng :

20 n m trừốc 60% diẻn tẽch Tình Sỗn La lĂ rữn g tỳ nhi n : n h ừng ẵặ n n ay
chì cĩ 9 % sõ rữn g nĂ y cí n l i . Săn xuảt nỏn g nghiẻp du c a nh lĂ ngu y n
nhà n lĂm cho Sỗn La giwủ ký lũc quõc gia v ậ p h rữn g. Hỗn nựa hã u hặt
sõ rững cín l i lĂ rững thặ hẻ h ai , chảt lừỡ ng k ắm ho c lĂ r ữ ng tre - c à y
bũi. Viẻc băo hổ nguó n tĂi nguy n thi n nhi n k è că c c giõng quỷ hiặm
tị r a b lỗi lĂ khi chợng tỏi tối th m , vĂ th i ẵổ thộ ỗ cĂ n g tị r a trã m
tr n g hỗn do thu nh p ẵ a p hừỗng c ỳ c k ỹ thảp.
Vẽ dũ nh ừ mổt con gảu ẵen 3 th n g tuọi ẵừỡc b n ngoĂi chỡ vối gi 100
ẵỏ- l a. Kh ỏ ng ch ì lĂ hổi ch ửng p h rữn g mĂ ỷ n ghỉa xơ hổi c a vẻc buỏ n
b n ẵổng v t hoa ng d ơ n Ă y trong ẵĩ r ò rĂng lĂ cĩ k mu a vĂ ngừội b n lĂ
ẵ n g ph ă i l o ng i; nặu cĩ ai ẵ ĩ ẵem b n nhự ng c o n g ả u con b ẵ nh c p ( r ảt
d ph t hiẻn ra) t h ệ p hăi thảy r ng cĩ thè m u a ẵừỡc gã n nhừ m i thử c a
rữ ng- củn g c ĩ t h è gi thảp vĂ r ảt hội.
Vi kh ẽ h u trăi dĂi r a toĂn tì nh d o v y cĩ t hè tró n g r ảt n h i ậu lo i hoa mĂu
kè că c ày thuõc phiẻn . Vối c c lừu vỳc sỏn g lốn vĂ gia o thỏng ẵừộng th y
rổng n n Tình c í n cĩ mổt tiậm n n g lốn n hảt chuừa khai t h c vậ th y ẵiẻn
cho ẵảt nừốc.
Hẻ sinh th i c a Sỗn La m ịng man h . N n ph r ững nghi m tr n g vĂ thay
ẵọi c c k ỵ thu t n ỏng n g hiẻp lĂm cho ẵảt ẵ ai b b c m Ă u. Theo Sờ K hoa
h c - Cỏng n ghẻ - Mỏi trừộ n g ừốc tẽ n h hĂn g n m cĩ tữ 300 ẵặ n 600 tả n /
Km
2
p hù sa b xĩi mín. Phãn lốn phù s a n Ă y trỏi x u õ n g h lừu vĂ l ng
ẵ n g t i p Hía Bệ n h. N n p h rữn g củng ẵĩn g gĩp vĂo n n lũt lổi gia t n g ;
lũt lổi ẵa ng ẵ e d a ẵ ẵ iậu sỏng Hóng. Sa bói t i p Hía Bệ n h n gĂy cĂ n g
trờ n n nghi m t r ng : c ĩ kặ h o ch xày dỳng mổt ẵ p th y ẵiẻ n mối t i lừu
vỳc Sỗn La. Tảt n h i n ẵ p nĂ y củn g cĩ t c ẵổng ẵ ặ n mỏi trừộng củng nhừ
t c ẵổng ẵặ n xơ hổi tron g viẻc t i ẵ nh cừ mổt s õ lừỡng lố n dàn c ừ ẵ c
biẻt lĂ dàn tổc thièu sõ .
Rững vĂ bệa rữ n g ngĂ y mổt xuõng cả p do khai th c qu mửc ờ c c t r i ậ n

nợi dõc. D iẻn tẽch ẵ ảt can h t c chì chiặm 12 % t ọ n g diẻn tẽch v Ă ẵảt ẵ ai
hãu hặt ẵậu rả t dõ c . Chì c ĩ 40% sõ ẵ ả t ca nh t c nĂ y c ĩ ẵổ dõc dừối 40 . Do
v y ẵảt ca n h t c b b c mĂ u r ảt nha nh. Viẻ c sõng d u c anh d u c ừ trừốc ẵ à y
ẵơ cho phắ p khai th c ẵả t qu mửc n n p lỳ c ẵõi vối ẵảt ẵai ẵơ l Ăm h n
chặ t p tũc nĂ y m c dù hiẻ n v ạn ẵ ừ ỡ c c c gia ẵệnh n g ừội Th i vĂ th m chẽ
că ngừội Kin h ẵ ang thỳc hiẻn ẵè ẵ p ử n g c c y u cãu lừỗn g t hỳc cỗ băn.
Theo b o c o vi ẻc ẵ õ n ch t gồ bữa bơi ờ că hai b n bi n giối vối L Ăo ẵang
di n ra nhừn g khỏn g chửng mi nh ẵừỡc lĂ kha i th c lĂm gồ thừỗng m i. Viẻc
khai th c gồ quy mỏ nhị c a c c gia ẵệ nh vạ n ẵa n g d i n ra ẵ è cu n g cảp g ồ
cho xày dỳng, than c i vĂ d n ẵảt ch o nỏng nghi ẻp. Theo ẵ nh gi t c
ẵổng vậ mỏi t r ừộng , Sỗn La lĂ ẵiè m ừu ti n vĂ khă n ng v ậ c ăi t o ẵ ừ ộ ng
củng tị ra n n ẵ ừỡc nghi n cửu th m . ừộ n g th y ẵừỡc sứ dũng rổng r ơi v ẽ
dũ n hừ cho giao t h ỏ n g tĂ u b ẵ a phừỗn g vĂ ẵ è n u ỏ i c trong l ó ng tr e.
Dà n lĂng x ày d ỳ ng vĂ duy tu c c c ã u treo b ng t re tr n c c sỏng vĂ suõi
(xin x e m c c ănh). Cãu tr eo cho phắp c c lĂng gãn QL1 b n ẵừỡc să n
phá m vĂ cĩ ẵừỡc c c d c h vũ xơ hổi. N n lĂm rò m ử c ẵổ c a hẻ t hõng c c
cãu treo nĂy mĂ hi ẻn cĩ v chừ a ẵừỡc cỏng nh n chẽn h thửc l Ă phừỗng
tiẻn giao t hỏng. Trong bảt kỹ tr ừ ộ ng hỡp nĂo kh i n i ẻm xày dỳng vĂ băo
dừởn g c c h t ãng thiặt yặu nĂy c a n gừội xày d ỳ ng ẵậu cĩ nghỉa lĂ dàn
vùn g x a ng h o khĩ p hăi t ỳ l ỳc c nh sinh v Ă n ng ẵổng. Chợng tỏi khỏng
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -19 Bă n Ghi nhố K ỵ t h u t - Ph t t rièn X ơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
thè ch c ch n ẵ ừỡc r ng hĂnh ẵ ổ ng n ng ẵổn g hoĂn toĂn n Ăy c a n g ừội
băn x ử cĩ trièn v n g nĂ o hỡ p l ỷ ẵ è xà y dỳng ẵừỡ c thĂ n h ẵ ừ ộ ng.
4.6 Sỳ ngh o ẵĩi :
Chẽnh quyậ n Tình xặp Tìn h m ệnh vĂ o h ng ngh o nhảt c a ẵả t nừốc : h
ừốc cĩ 66% dàn sõ s õng ờ mử c ho c dừối mửc ngh o ẵĩi
1 1
. Chì 8% dà n sõ c ĩ
thu nh p ẵ ừỡc coi lĂ trung bện h. D o sõ liẻu vậ giối k hỏng ẵừỡc thu th p

nẻ nho ừố c r ng k hoăng 2 0% sõ h ổ do p h ũ nự lĂm ch . Sõ liẻu n Ă y p hù
hỡp vối c c ừốc tẽnh vậ sõ hổ do p hũ n ự l Ăm c h c a tọ ch ửc L ao ẵổ ng Thặ
giối v Ă Chừo n g tr ệ nh Ph t trièn c a Li n Hiẻp Quõc. Do tẽnh c hảt nghi m
tr n g c a sỳ ngh o ẵĩi n n 7 0% ngà n
11. ĩ i t h eo t i u chuán c a Viẻt N a m l Ă thiặu g o . Ti u c h u á n n Ă y k h ỏ n g t h è ẵ ừ ỡc p
d ũ n g ẵ ỗ n p h ừ ỗ n g ẵ è ẵ o ẵ ặ m sỳ n g h o kh ĩ c a c c nhĩm dàn t ổ c khỏng t r ó n g l ợ a. Lừỗng
th ỳc chẽnh c a h l Ă ngỏ.
s c h Sỗn La lĂ do Chẽnh ph Tru ng ừỗng cả p. Thu nh p hĂng th ng trun g
bệnh theo ẵ ã u n gừội l Ă :
1 2
GiĂu 417. 000 ẵóng hay 38 USD 1 ,6%
Trung bệnh 172. 000 ẵó ng hay 16 USD 8,1%
Ngh o 105.000 ẵ óng hay 9,5 USD)
Rảt n g h o 24.600 ẵó ng hay 2,23 USD) 9 0,3%
è d so s nh t h ệ gi 5 k g g o ẵ a phừỗn g lĂ 20. 000 ẵ ó ng hay 1.81USD
1 3
.
So n g hĂnh v ối ngh o ẵĩi l Ă c c vản ẵậ kh c : ch m sĩc y tặ k ắm, tý lẻ m c
bẻnh b ừ ố u cọ cao (10% v Ă thỏng thừộng ờ că nam giối vĂ nự giối), tă, sõt
rắ t vĂ khỏn g cĩ khă n ng phí ng, kh m , ẵ c biẻt nghi m t r ng ẵ õi v ối phũ
nự cĩ ma ng. ừộ ng x k ắm h n ch ặ s ỳ tiặp c n h i ẻ u quă vối c c cỗ sờ y tặ
ẵ a ph ừ ỗ ng. K hoăn g c ch trung bệ n h ẵặn bẻ n h viẻn ờ S ỗ n La lĂ 19,4km - t i
c c tình b n Lai Chàu vĂ Gia Lai khoăng c ch tối bẻn h viẻn lĂ xa nhảt
tr o ng că nừốc.
1 4
Theo b o c o chẽ n h t hử c c ĩ 10.000 ngừội nghiẻ n thuõc phiẻn trong Tình
(cín UNDCP ừốc t ẽ n h cĩ tối 13. 000 ng ừ ộ i ) m c dù ờ c c xơ n g h o khọ
chuy n gia t ừ vả n ẵ ừ ỡ c thỏng b o 50% nam thanh ni n dùng thuõc phiẻn
thừộng xuy n d o khỏn g cĩ viẻc lĂm hay khỏ n g cĩ hy v ng. Tối t n n m
1992 cày thuõc p hiẻn ẵừỡc tr ó ng hỡp ph p v Ă ẵừỡ c ng ừội HMỏn g d ù ng ẵè

giăm ẵ au ẵố n c a bẻnh t t v Ă sau khi s i nh : ẵày ẵừỡc coi lĂ c c h duy nh ảt
ch m sĩc sửc khịe chẽ n h thửc vĂ cĩ t h è lo li ẻ u ẵừỡc. Hiẻn na y cà y thuõc
phi ẻ n x uảt hiẻn bảt hỡp ph p d c QL6, con ẵừộng chia ẵ ỏi hệnh thĂnh
ẵỏn g tày vĂ mổt sõ l i xe tăi thừộng xuy n hợt thuõc p hiẻn. è ng n ch n
n n nghiẻn hợt thuõc p h i ẻn, Chẽnh quyậ n Tình ẵơ v n ẵổng kặ ho ch t ri ẻt
ph c c khu tróng thuõc phiẻn vối chi p h ẽ l n tối 6 tý ẵ ó ng n h ừ ng hiẻn
ẵa n g tệm c ch t o thu n h p cho nhựn g ngừội tróng thuõc p h i ẻn trừố c ẵ ày,
ngừ ộ i Hmỏng l Ă nhựn g ngừội chừa bao g iộ giĂu vĂ ẵừỡc c oi lĂ ngh o
tợng, Nhửng n g ừ ội nĂy cĩ truyận thõng sinh sõng tr n nhựng r o nợi ca o
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -20 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
nhảt ờ c c bă n lĂ ng c c h bi ẻt, cĩ t p qu n du canh cùn g vối s n b n
vĂ lảy dừỡc thăo. Viẻc săn x u ảt thuõc phiẻ n r ò r Ă ng chì h n chặ cho nhu
cãu sứ dũng c nhà n.
ày lĂ mổt vả n ẵ ậ xơ hổi phử c t p chừa cĩ càu tră lội; ẵừộ ng x tối c c bă n
lĂ n g h o l n h cĩ thè cĩ că t c ẵổ n g tẽch cỳc vĂ ti u cỳc, ho c khuyặn
khẽch t n g să n xuả t thuõc p hiẻn t i ẵ a phừ ỗ ng v Ă q u a bi n giối LĂo, h o c
cĂng thợc ẵ áy thay thặ nhự ng c à y nỏn g nghiẻ p cĩ gi tr ca o . Nặu cĩ thè
lĂm ẵ ừỡc viẻc t hay t h ặ b n g nhựng cày n ỏng nghiẻp cĩ gi tr cao t hệ s
cĩ t c ẵổng tẽch cỳc giợp na m thanh ni n HMỏng xa l n h viẻc hợt t huõ c
phi ẻ n.
Tìn h Sỗn La b o c o cĩ 33% d à n sõ mù chự. Mù chự cĩ n g h ỉ a lĂ khỏ ng
biặt ẵ c ho c biặt viặt tiặn g Viẻt. Viẻc giă n g d y vĂ h c t p khỏng ẵừỡc
tiặn hĂ nh s o ng ngự lĂm cho gi o dũc c ỗ sờ cĂng khĩ h ỗ n ẵ õi v ố i h c sinh
khỏ n g nĩi tiặn g Viẻt. Cùng v ối căi tọ kinh tặ quõc g ia , bao c ả p vậ s c h v ờ
h c t p ẵ ơ b c t bị do v y ẵ õi vối n h ự ng gia ẵệnh rảt n gh o k hỏng thè l o
1 2 . Thu n h p t r u n g bệnh n m c a q u õ c gia lĂ 200USD : t u y n h i n giựa mi ậ n N a m v Ă m i ậ n
B c c ĩ s ỳ k h c b i ẻt x a .
13 . 11.000 ẵ ó n g = 1 U S D
1 4 . B o c o v ậ Dà n s õ , Y t ặ v Ă Dinh dừở n g c a Ngàn h Ă n g T h ặ giối, 19 9 2 .

cho con tối tr ừ ộ ng ẵừỡc. Trong b ả t k ỹ trừộng hỡp nĂo t ảt că c c dàn tổc ẽt
ngừ ộ i ẵ ừỡc p h ị n g vả n ẵ ậ u cĩ thĂnh kiặn ẵ õi vối viẻc cho co n g i tối t rừộng
tr o ng khi li thẽch cho c o n t rai tối trừộng hỗn. L ỷ d o c a thĂn h k iặn nĂ y
lĂ do n h u cãu lao ẵổng c a tr ẵè cho gia ẵệnh tón t i. Con g i rảt q u a n
tr n g : h ẵi lả y n ừốc v Ă l Ă m viẻc l t v t . Chuy n gia từ vả n vĂ mổt c n
bổ xơ h ổi h c quõc gi a ẵơ thảy mổt s õ lốn tr em că n am lạn nự lĂm vi ẻc
nhừ c àu c , l ả y nừốc v Ă ẵ õ n c i ờ c c h Q L6 d c theo c c ẵ ừ ộ ng mí n chả t
lừỡn g k ắm nỗi c c gia ẵ ệ nh dàn tổc thièu sõ si nh sõng .
Viẻc V RA vĂ B o c o N ghi n cửu nĂy c h n Tình lổ 1 05 ẵ è ph ũ c vũ cho
Nghi n cửu ừ ộ n g bổ th n g 11/1994 mổt p hãn lĂ d o Quy ho ch tọ ng thè c a
Tìn h ẵ è tróng mẽa ờ khu vỳc Mai Sỗ n. D ỳ k i ặ n s xày nhĂ m y să n xuảt
ẵừộn g dừối d n g ẵ ã u t ừ li n doa nh. N hĂ m y ch c ch n s cĩ t c ẵổng tẽch
cỳc ẵ õi vối thu nh p ẵ a phừ ỗ ng vối giă thiặt r n g ẵảt tróng mẽa cĩ ẵ c h o
ngừ ộ i nỏ n g dàn dà n tổc thièu sõ vĂ dà n tổc Kinh.
Tọ chửc Acti on Ai d (Cửu trỡ hĂnh ẵổng), mổt tọ chửc phi chẽn h ph ờ Anh
ẵơ v Ă ẵang lĂm v i ẻc vối 2633 hổ gia ẵện h ờ 5 xơ c a huyẻn nĂy thuổc
nhự ng ngừội ngh o nhảt c a n g ừ ội n gh o tr o ng 5 n m qua . Chừỗng tr ệnh
nĂy nh m giăm b ốt v ả n ẵậ lừ ỗ ng t hỳc khỏng ẵăm b ă o. Trong m ù a mừ a c n
bổ phă i ẵi b ổ 2 0km ẵè ẵặ n ẵừỡc mổt lĂn g . Viẻc căi t o c c ẵừộng li n xơ l Ă
vả n ẵậ ừ u ti n. Action Aid nh n thảy r n g m c nỡ lĂ mổt v ản ẵậ nghi m
tr n g c a n gừội dàn bă n xử - n ĩ nghi m tr n g tối mửc c c gia ẵ ệ nh ờ b n
bộ ngh o ẵĩi ho c t ừ ỗ n g ẵõi ẵ l ừ ỗ ng thỳc cĩ thè nha nh c h ĩ ng t rờ thĂnh
bãn cùng. M c nỡ do b õm ẵau k h i tệnh tr ng khán cả p ẵ í i hịi gia ẵệnh
phă i vay n ng lơi ẵ è tr ă tiận thuõc men.
Th t khỏng may ẵ ỡ t cỏn g t c t hỳc ẵ a xuõng M a i Sỗn tr n c o n ẵừộng
DT 1 05 b t rờ ng i ti Km 3 do ẵừộng ẵảt nĂ y qu lãy lổi vĂ k hỏng thè ẵi
ẵừỡc. Hai ẵ a ẵiè m kh c cĩ thè ph t t r ièn ờ Tình nĂ y củng khỏ n g thè ẵ ừ ỡ c
ẵoĂ n khăo s t tối th m tr o ng ẵỡt mừa th ng Báy. Tọn g chiậu dĂi ẵừộng DT
105 lĂ 9 1 km tr o ng ẵ ĩ 51 km ẵừỡc c h n ẵ è nghi n cử ừ tữ Chiậu K huỏn ẵặ n
Mai Sỗ n . Khọ ẵừộ n g h p tữ 5 ẵặ n 3 mắt ờ nhiậu chồ, vĂ bă n thàn cỗ ẵ ả t cĩ

chảt lừỡn g rả t k ắm ẵè l Ă m ẵừộng. ừộ n g uõn khợc qua c c nợi vĂ vừỡt qua
nhiậu su õi. ả t thừộn g x uy n s ũ p lờ cùng v ố i sũp n ận ẵừộng v Ă c c lốp cõt
liẻu. Xe t ăi chờ rảt q u tăi. Trong mùa khỏ p h ă i mảt mổt ngĂy mối ẵi ẵừỡ c
tữ ẵièm r ti QL6 tối th xơ S ỏ ng Mơ t i Km 91 ; v Ă ẵừộn g nĂy hoĂn toĂn
khỏ n g ẵ i ẵừỡc vĂo tron g mùa mừa.
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -21 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
4.7 a ẵièm 2 : C c s õ liẻu c ỗ s ờ chẽnh
Sỳ ngh o ẵ ĩ i c a Tình ẵừỡc phăn nh tron g sỳ n g h o ẵĩi t i ẵ a ẵièm khă o
s t. Tr o ng s õ t ảt că 8 ẵ a ẵièm k hăo s t , ẵ a ẵièm n Ăy cĩ tý lẻ hổ gia
ẵệ n h ( 2 8%) sõ n g c hẽnh vĂo nỏn g n ghiẻp , ca o n h ả t so vối tý lẻ trung bệ n h
13,5 % . Tình Sỗn La củng lĂ tình cĩ sõ lừỡng nhi ậu nhảt c c hổ ho c hoĂn
toĂn ho c mổt lã n t ham gia s ăn xuảt cày cĩ gi t r ca o (65%) . Trong khi
mửc trung bệnh ( ờ tảt că c c ẵièm ) vậ s õ hổ m t ẵừộ ng cĩ kinh doanh
lĂ 6 1 % thệ ờ Mai S ỗn khă o s t cho thảy c hì lĂ 41%.
41% sõ hổ cĩ kinh doa n h m t ẵừộng
35% sõ hổ cĩ thu nh p tữ n ỏ ng n g h i ẻp vĂ c c nguó n kh c
28% sõ hổ cĩ thu nh p tữ n ỏ ng n g h i ẻp
5% sõ hổ nh n phợc lỡi x ơ hổi
65% sõ hổ kặt hỡp ngh ậ sinh sõng v ố i cà y nỏn g nghi ẻp gi tr ca o
Thu nh p hĂng th ng c a hổ gia ẵ ệ nh : sõ liẻu chừa ẵãy ẵ
Chi ti u trun g bện h hĂng t h n g c a mổt hổ gia ẵệ nh ờ mửc thảp nhảt t r ong
c c ẵ a ẵièm khăo s t vối c c trừộng hỡp thu nh p àm :
5% sõ hổ chi ti u ẵ ừối 50.000 ẵón g / ngừ ội / th ng
26% sõ hổ chi ti u tữ 1 0 1 . 000 ẵặn 2 0 0. 000 ẵóng / ngừội / th n g
31% sõ hổ chi ti u tữ 202. 000 ẵặ n 500.000 ẵ ó ng / n g ừội / th n g
3% sõ hổ chi ti u h ỗ n 500.000 ẵóng / ngừội / th ng
Hổ gia ẵ ệnh ờ ẵ a ẵiè m n Ă y cĩ sõ xe ẵ p v Ă xe m y ẽt nhảt , chì 38,5% s õ
hổ cĩ xe ẵ p vĂ 7,2% sõ hổ cĩ xe m y.
NhĂ cứa : Hãu hặt ( theo s õ liẻu chừa ẵãy ẵ ) c c nhĂ m t ẵừộ n g ẵ ừ ỡ c

xày dỳng tr o ng vín g b a , bõn n m qua .
Sàn phỗi : Chì cĩ 3 hổ tr o ng sõ 29 hổ cĩ sà n phỗi , mổt b ng xi m ng
vĂ c c s àn kh c lĂ s à n ẵảt. C c hổ cí n l i p h ỗ i să n p h ám c ch nận ẵ ả t vệ
nhĂ lĂ nhĂ sĂn v n gồ , h phỗi t r ong c c s t ho c ph ỗi trỳc tiặp tr n
c n h ẵ óng . Nỏng dàn ngừội dà n tổc khỏng quen phỗi s ăn phám tr n m t
ẵừộn g bời vệ n h ện ch ung h s õng c c h rảt xa m t ẵ ừ ộ ng vĂ hãu hặt ẵ ừộng
ờ khu vỳc n Ă y lĂ ẵừộng ẵảt , thừộng r ảt khỏng phù hỡp ẵ è phỗi . Lỷ d o thử
ba lĂ c c gia ẵệ n h tr ó n g s ă n phám c ãn phăi ph ỗi (nh ừ ch , cĂ ph )
cí n ẽt .
Nh n thửc c a ngừội sứ dũng vậ tệnh tr ng ẵừộng x : 86% cho r ng
tiặng ón , bũi vĂ ỏ nhi m k h ĩi l Ă mổt vản ẵậ lốn . õ i vối vả n ẵậ a n
toĂn giao thỏn g thệ s õ liẻu chừa ẵãy ẵ nhừn g hãu hặt n gừội sứ dũng cho
r n g a n toĂn l Ă mổt v ản ẵ ậ nhị m c dù hỗn mổt nứa s õ h ổ ẵơ tră lội cĩ ẵõi
vối c à u h ịi tr ong ví ng s u th n g qua c ĩ tai n n nĂo khỏn g .
Nh n thửc c a hổ gia ẵệnh v ậ căi t o ẵừộng x : 96% muõn ẵ ừ ộ ng x ẵừỡ c
căi to n h ừng nặ u viẻc căi t o cãn lảy ẵ ng kè ẵảt thệ 76% s t h ả y b ă nh
hừờn g x ả u , vả n ẵ ậ q u a n tàm nhảt coi nhừ b t c ẵổng ẵặ n tĂi să n .
C c n h n xắt v ậ ẵận b ù ẵảt ẵai : n hện c hung ẵày khỏn g phăi l Ă vả n ẵậ ờ
nỏ n g thỏn S ỗ n La so vối c c khu vỳc ẵỏng dàn cừ hỗn ờ Viẻt N a m . C c
ngừ ộ i ẵừỡc p h ị n g v ản ờ Mai Sỗn s n sĂng ch u ă nh hừờng ti u cỳc ban ẵã u
c a căi t o ẵừộng ẵè ẵọi l i cĩ n h i ậu cỗ h ổi tệm kiặm viẻc lĂ m vĂ ẵã u từ v Ăo
kinh tặ gia ẵệnh mệ n h. Viẻc di chu yèn nhĂ sĂn n h a n h hỗn vĂ ẽt tõn k ắm
hỗn xà y l i n h Ă g ch.
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -22 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
Nhệ n chu ng n hu c ãu n h n thửc vậ căi t o ẵừộng cĂn g ca o thệ li n qua n ẵặn
m t ẵổ dà n sõ cĂ ng thảp do t c ẵổng ti u cỳc ẵõi v ối kinh tặ hổ gia ẵ ệ nh
ẵừỡc nh n thảy t h ả p hỗn . Tuy n h i n m t ẵ ổ dà n sõ t h ả p khỏng cĩ n g h ỉ a
lĂ cĩ nhiậu ẵảt m t ẵ ừ ộ ng do ờ c c vùn g miậ n nợi nhừ Sỗn La ẵ ả t can h t c
cĩ gi tr c ao.

C c nh n xắt vậ khăo s t thỳ c ẵ a :
Khă o s t nĂy ẵừỡc n h m vĂo ng ừội Kinh di cừ ẵặ n ẵà y tron g thội gian
nhự n g nwm 60 vĂ 70 v Ă c c n gừội Th i hiẻn c ĩ m t tr n ẵừộng . M c dù cĩ
mổt s õ dàn tổc sõng ờ huyẻn vùng c ao nhừ ng k hỏng p h ị ng vả n ẵ ừỡc ai vệ
khỏ n g thè tiặp c n ẵừỡc . Ngừội Kin h chiặm ẵảt ờ c n h ẵừộn g . N gừội Th i
chiặm nhi ậu ẵảt m t ẵừộn g hỗn ờ nhự n g n ỗ i k h ỏ ng cĩ ng ừ ộ i K inh ho c cĩ ẽt
ngừ ộ i Kinh .
Hãu h ặt c c nhĂ m t ẵ ừ ộ ng ẵừỡc xà y dỳng t r ong vín g 3 ẵ ặ n 4 n m trờ l i
ẵày n hừng rò rĂn g khỏng tuàn theo c c quy ẵ n h v ậ ẵảt dỳ phí ng m ờ
ẵừộn g. K h oăn g c ch tữ mắp ẵ ừộng ẵ ặn n h Ă lĂ 8 ẵặn 1 0 m vĂ s t ẵặ n mửc
3 ẵặn 5 m ờ c c k hu ẵỏng dà n hỗn . Chẽ n h quyận ẵ a p h ừỗng cĩ kặ ho ch
ẵậ n bù c c ch s ờ h ự u n ặ u thỳc hiẻn ẵãu từ lĂ m ẵ ừ ộ ng. Tuy nhi n , m c dù
ngu ó n thu c hẽnh thửc ờ tình nĂy r ảt thảp nhừn g c ĩ thè cĩ n hựng k h ĩ kh n ẵ
c biẻt tro n g viẻc thỳc hiẻ n t õt ỷ ẵ n h nĂy.
4.8 a ẵièm 3 : T ì n h H ăi Hừ ng , ừộng DT 39A ch y qua cac huyẻn Mỵ V n
vĂ Chàu Gia n g
V t r ẽ : ừộ ng DT 39A nõi th xơ Hừng Y n vối th x ơ Hăi Hừng qua phĂ
Triẻu D ừỗng . a hệnh ẵ ó ng b ng c hàu thọ phẽa B c vối lừỡn g mừa cao.
Tệnh t r n g ẵừộng x : X ảu vĂ h p , cĩ kặ ho ch nàn g cảp thĂnh quõc lổ cảp
4
C c nh n xắt t ĩ m t t : m t ẵổ dàn sõ ca o cù n g v ố i c c vả n ẵậ t i ẵ nh cừ
phửc tp do l c h sứ ẵè l i vĂ cĩ k hă n ng xáy ra trong từỗng la i .
Tệnh hệnh chun g vậ kinh tặ - xơ h ổ i v Ă mỏi trừộ ng : Hăi Hừn g lĂ tì nh
ẵỏn g dàn thử h ai tr ong că nừốc ( s au Th i Bệ n h ) vĂ ẵ ừ ỡ c coi lĂ c i nỏi
c a v n hĩa Viẻt N a m . M t ẵổ d à n sõ r ảt ca o t ối 1042 ngừội / km
2
. Vối
tọng dàn sõ 2,6 triẻu ngừội vĂ tõc ẵổ t n g trừờ n g hĂng n m lĂ 1,85 , p
lỳc ẵ õ i vối ẵảt ẵai lĂ r ả t lốn , v Ă theo thội vũ hay hiẻn từỡng rội bị qu
hừỗn g v ỉ n h v i n l Ă hiẻn từỡng thừộng x u y n . V ố i diẻn t ẽch ẵảt gieo tr óng

tr n ẵãu n gừội ờ mửc thảp n h ảt n n cuổc sõ ng rảt khĩ k h n . Kho ă ng 2 0
ẵặ n 30% lỳc lừỡ n g lao ẵổng tẽch c ỳc b coi lĂ thảt nghiẻp . Tình Hăi Hừng
cĩ ẵ c ẵi èm ngừ ội r ội bị qu hừỗn g c ao nhảt nừố c ( 22% ) vĂ tý l ẻ gia ẵệnh
rội bị qu h ừ ỗ ng cao thử hai . Vậ m t kinh tặ Hăi Hừng v ạ n lĂ t ì n h n ỏng
nghi ẻp vối nỏ n g ng h i ẻ p vĂ n uỏi t m ẵĩn g g ĩ p 51% G D P toĂn tì nh.
N m ờ giựa hai thĂnh p hõ lốn nhảt m i ận B c lĂ HĂ Nổi v Ă H ă i P híng ,
DT 39A ẵ ang ch ử ng kiặ n sỳ chuyèn ẵ ọi m t ẵừộng n ỏ ng thỏn thĂn h p h t
trièn d c ẵ ừộng ẵ ỏ th . Kinh d oa nh m t ẵừộng t i ẵ a ẵ i è m n Ă y c huy n
vậ cu ng cảp c h o n hu cãu thĂnh t h v ậ r au xa n h , cà y că nh vĂ hoa c t .
4.9 a ẵièm 3 : C c sõ liẻu cỗ b ă n chẽnh
Ti ẵ a ẵ i èm nĂ y , sõ liẻu cĩ nhiậ u . 40 hổ tron g ẵĩ c ĩ 10 h ổ s õ ng c c h m t
ẵừộn g ẵơ ẵ ừỡc khăo s t.
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -23 Bă n Ghi nhố K ỵ t h u t - Ph t t rièn X ơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
60% sõ hổ cĩ kinh do anh , tron g ẵĩ 10% lĂ h o Ă n toĂn thừỗng m i
72,5 % sõ hổ kặt hỡp tró n g cày gi tr ca o vối kinh doa n h
5% sõ hổ chì hoĂ n t oĂ n dỳa v Ă o nỏ n g nghi ẻp ẵè lảy thu nh p
Ti Tri Trang , ẵoĂn khăo s t ẵặm ẵừỡ c t ữ 450 ẵặn 500 hổ s õ ng tr n ẵ o n
ẵừộn g DT 39A dĂi 2km , 9 0 % ẵặn 1 0 0 % sõ hổ nĂy lĂ k i n h doa nh . o Ă n
thảy r ng c c hổ m ối ẵ n h cừ gãn ẵ à y tẽnh theo tý lẻ ẽt tha m gi a vĂo kinh
doa n h ho c thừỗng m i hỗn . Ti c c lĂ ng củ c c h c c h u y ẻn lổ , qu trệnh
ph t trièn d c ẵừộ n g ẽt m nh m hỗn : c c hổ ờ ẵ ày ẵ a ng ph t triè n nguó n
thu nh p k h ỏ n g li n quan trỳc tiặp ẵặ n v trẽ m t ẵ ừ ộ ng ho c g n bĩ v ố i
nỏ n g nghiẻp . Tuy nhi n nhện chu ng ẵoĂn n h n thảy mon g ừốc c hung c a
dàn chợ n g lĂ c ĩ ẵừỡc mổt tía nhĂ thu n tiẻn ờ m t ẵ ừộng - ẽt nhảt l Ă c ch
băo ẵă m a n toĂn cho c nh àn t r ong từỗng la i .
Thu nh p hĂ ng th ng trung b ệ nh tẽnh theo ti u chuá n quõc gia :
5,1 % sõ hổ cĩ thu nh p hỗn 3. 000.000 ẵó n g ( sõ liẻu chừa ẵãy ẵ )
64,1% sõ hổ cĩ thu nh p t ữ 5 01.000 ẵặn 1 . 000.000 ẵó ng
17,9 % sõ hổ cĩ thu nh p tữ 2 01.000 ẵặn 5 00. 0 0 0 ẵ óng

2,6% sõ hổ cĩ thu nh p tữ 2 00.000 ẵặn 3 00. 0 0 0 ẵóng
Khỏ n g cĩ hổ nĂ o chi ti u dừối 50. 0 0 0 ẵ óng / th ng / ngừội . Tuy nhi n nặu
khỏ n g cĩ tý lẻ tiặt kiẻm c a o b ảt thừộ ng
1 5
thệ c c chi ti u nĂ y khỏn g ph ù
hỡp vối m ửc thu nh p .
Ngừội dà n ờ ẵ a ẵiè m nĂ y c ĩ tý l ẻ s ứ dũn g ẵiẻn tho i cao nhảt tron g tảt că 8
ẵ a ẵiè m : ẵ ày lĂ cỏng c ũ thiặt yặu cho kinh doan h t p trung qua nh nỗi cĩ
ngu ó n hĂng cun g c ảp cho c c ẵ a ẵièm b n l v Ă v n chuyèn hĂng hĩa .
Gia ẵ ệ nh ờ ẵ à y k h hỗn nhiậu so vối ờ Sỗ n La vĂ Bặ n Tre .
72,5 % sõ hổ cĩ c h i ti u tữ 1 0 1 . 000 ẵặn 2 0 0. 000 ẵóng / th ng
1 5 . VĂn g ẵừỡc ừ a c h u ổng lĂm c a t ẽch lủy.
72,5 % sõ hổ cĩ v ỏ tuyặn
50,0% sõ hổ cĩ c t sắ t
23, 0 % sõ hổ cĩ m y khàu
12, 0 % sõ hổ cĩ t l nh
C c gia ẵ ệnh ờ ẵ ày c ĩ t ối 4 c h i ặ c x e ẵ p ( 95 % cĩ t ữ mổt chiặc trờ l n )
28% sõ gia ẵệ n h cĩ xe m y
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -24 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H
N ghi n cửu Chiặn lừỡ c ừ ộ n g bổ Viẻt n a m Ph t t r i è n Xơ h ổ i - Th n g 7 - 19 9 5
Mổt hổ cĩ xe tăi
4.10 Mong muõn ph t tr i è n c a c c hổ ờ DT 39A
Khi thám ẵ n h c c m o ng muõn ẵoĂ n p h t hiẻn ra r ng c c hổ m t ẵ ừộng
muõ n ẵã u từ hỗn nựa vĂo lỉ n h vỳc thừỗng m i vĂ d c h vũ , tữ bị nỏng
nghi ẻp t r uyận thõng ho c chì săn xuả t c ày gi t r ca o . Nặu ẵày lĂ mon g
muõ n chung tr ong tìn h thệ nĩ c ĩ t c ẵổng t r ờ l i ẵ õi vối viẻ c b ă o ẵ ăm lừỗ n g
thỳc c a tình , chẽ n h quyậ n ẵ a p h ừỗng c h o r ng nặu cĩ thè nà ng ca o ẵừỡc
tẽnh cnh tranh thỏng qua hẻ thõng g i ao thỏng ẵừộ ng bổ ẵừỡc c ăi t o thệ tì n h
vối lỳc l ừ ỡ ng la o ẵổng ẵ ừỡc ẵĂo t o vĂ lừỗ ng nhà n cỏng thảp s cĩ t rièn
v n g thu hợt ẵ ã u từ - ẵ a ẵièm nĂ y ẵa ng ẵừỡc x em xắt n h ừ lĂ m ổt ẵ a

ẵièm chẽnh . Do ă n h h ừ ờ ng c a vi ẻc ờ g ã n th ẵ ỏ vĂ gãn c c ẵừộng quõc
lổ n n n h àn dàn c c huyẻn n Ă y cỗ ẵổng hỗn c c n ỗi k h c . Trong nhiậu xơ
30% theo thội vũ ẵ I tối c c t ì n h k h c ẵè tệm k iặm cỏn g n v i ẻc l Ă m : lĂm
gch , x à y dỳ ng , thu nh t p hặ liẻu , ngh ậ mổc Nam nự thanh n i n ẵ I t ệm
viẻc lĂm v ối sõ lừ ỡ ng nhừ nhau : v Ăo tuọi trun g ni n , p h ũ nự ẽt rội xa
qu hừỗng theo thội vũ hỗn .
NhĂ cứa : 100% sõ nhĂ ẵiậu tra lĂ nh Ă t ừ nhà n v Ă tảt că ẵ ậu ẵơ ẵ n g k ỷ
chẽn h thửc. 70% t r ong sõ nĂy ẵừỡc xày t r ừốc n m 1982 , sõ cín l i xày sau
1982 . ày lĂ ẵiậu ngừỡc vối p h t hiẻn c a chợ ng t ỏi t i Sỗn La v Ă Bặn
Tre , c L c vĂ c c ẵ a ẵ i è m c í n l i.
Sàn p hỗ i : C c ng ừ ộ i ẵỳoc phịng v ả n ẵậ u mi n cừởng tră lội càu hịi sứ
dũng ẵ ừộng nhỳa ẵ è p hỗi vệ h biặ t ẵiậu n Ă y b cảm . M t kh c 17 % sõ hổ
cã n s àn p h ỗ i vĂ t r ong sõ nĂy mổt n ứa cĩ s àn p hỗi ri n g b ng g ch ho c xi
m ng . Chì cĩ mổt hổ thữa nh n s ứ dũn g ẵ ừộng ẵ è phỗi săn phám .
Nh n t h ử c c a n g ừ ộ i sứ dũng vậ tệnh t r ng ẵừộng x : 14% sõ hổ ch o
lĂ vả n ẵậ lố n , 38% cho lĂ tr u ng b ệ nh vĂ 48% ch o lĂ khỏng cĩ v ản ẵậ gệ
vậ tệnh tr ng k ắm c a ẵừộ ng D T 3 9 A . Vậ ỏ n hi m giao t hỏng , chì 40%
cho lĂ tiặng ón , bũi v Ă khĩi lĂ vản ẵậ lốn , s õ cí n l i khỏng cĩ ỷ kiặn gệ
ho c khỏ n g c ho n ĩ lĂ vả n ẵậ . 1 00% sõ ngừội ẵ ừỡc phịng vả n hĂi l í ng vậ
hẻ thõng gia o thỏn g . S õ ngừội cho vả n ẵ ậ a n toĂn lĂ vả n ẵậ l ố n vĂ sõ
ngừ ộ i cho vả n ẵậ n Ăy k h ỏ n g lĂ vả n ẵậ ẵan g tón t i b ng nh a u , t uy v y
72 % cĩ thè n hố mổt tai n n gã n ẵày xáy r a t r n ẵừộng n Ă y.
Nh n thửc c a ch s ờ hựu vậ c ăi t o ẵừộng : 13% sõ hổ khỏn g thảy s b
t c ẵổng xảu ẵõi v ối tĂi să n c a mệnh khi căi t o ẵừộng : 83% t hả y s b
t c ẵổng ( 4 % k hỏng tr ă lội ) . a ẵièm nĂy ẵừỡ c x ặ p h ng ca o nhảt tr o ng
sõ 8 ẵ a ẵièm vậ b ă n h hừờng ẵ ặn l õ i sõ n g khi căi t o ẵừộ n g : cùn g
vối qua n tàm ( 58% ) s ỡ b mảt tĂi să n vĂ tý l ẻ p h ãn tr m thảp hỗn s ỡ b
mảt thu nh p .
4.11 C c v ả n ẵậ vậ t i ẵ nh cừ :
Bõ n quan tàm c hẽnh cãn ẵ ừỡc thám ẵ n h tr n ẵ o n D T 39A lĂ ẵo n ẵ ừ ỡ c dỳ

kiặ n mờ rổng tữ Tàn L p q u a Tr i Tr a ng tối óng Tiặn :
1. Thử n h ảt lĂ vả n ẵ ậ l ch sứ , do k h u v ỳc nĂ y cĩ l c h sứ v ậ t i ẵ nh c ừ
tữ trừố c v Ă ẵừộn g nĂy ch y qua c c k h u vỳc ẵỏ n g dàn nhả t c a hai huyẻn ;
2. Chẽnh quyậ n ẵ a phừỗ n g ẵơ b n sõ ẵảt ẵ a i cín l i ẵ è xà y dỳng nhĂ ờ
3. Quy ho ch ẵảt dỳ phín g mờ ẵừộng theo N g h ẵ nh s õ 203 c h i ẵừỡc b t
ẵãu vĂ o n m 1993 khi chẽ n h quy ậ n Tình vĂ Huyẻn phăi ẵừỗn g ẵãu vối viẻc
ẵ n h cừ v ỏ kặ ho ch vĂ quy mỏ l ố n d c c c ẵừộng do kặt quă c a chẽnh
S c o t t Wilson Kirk p a t r i c k Tr a n g II -25 Băn G h i nh ố Kỵ thu t- Ph t t r i èn Xơ hổi H