Công tác chi trả Bào hiểm xã hội ở Cẩm Xuyên - Hà Tĩnh thực trạng và giải pháp - 1 doc

Lời mở đầu

Chính sách bảo hiểm xã hội đã được Đảng, Nhà nước ta thực hiện từ
năm 1960 của thế kỉ XX. Kể từ đó đến nay, chính sánh bảo hiểm xã hội đã được
phát huy, đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống của những người lao động.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) luôn có mặt khi người lao động gặp những rủi ro: ốm
đau, bệnh tật, tai nạn, tuổi già và những khó khăn khác trong cuộc sống.
Từ khi Bộ luật lao động ra đời, BHXH được thực hiện theo điều lệ
BHXH đã thực sự đi vào đời sống xã hội, kinh tế và chính trị, có tác dụng tích
cực trong mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động. Tổ chức
BHXH đã khẳng định được hiệu quả hoạt động và vị thế của mình trong nước,
đạt được những kết quả rất đáng khích lệ. Bên cạnh những thành tích đó BHXH
Việt Nam vẫn còn có rất nhiều điểm chưa phù hợp đặc biệt là trong giai đoạn
phát triển hiện nay của đất nước.
Trước thực tế đó, em đã lựa chọn nghiên cứu đề tài : "Công tác chi
trả Bảo hiểm xã hội ở huyện Cẩm xuyên - Hà Tĩnh giai đoạn 2000-2002 Thực
trạng và giải pháp" làm luận văn tốt nghiệp của mình.
Luận văn này được thực hiện với mục đích nêu lên sự cần thiết của
BHXH đối với người lao động làm rõ những vấn đề lý luận về công tác chi trả tại
BHXH huyện, những kết quả đạt được, và những tồn tại cần giải quyết để từ đó
có những giải pháp nhằm thực hiện tốt công tác chi trả BHXH tại BHXH huyện
Cẩm Xuyên - Hà Tĩnh
Kết cấu luận văn ngoài lời nói đầu và kết luận gồm phần
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Chương I : Lý luận chung về BHXH
Chương II : Công tác chi trả các chế độ BHXH tại huyện Cẩm Xuyên –Hà Tỉnh
giai đoạn 2000-2002.
Chương III : Một số kiến nghị.
Luận văn đề cập đến một số vấn đề trong công tác chi trả BHXH, đưa ra một số
kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả trong công tác chi trả, đáp ứng
được yêu cầu của người lao động trong công cuộc đổi mới đất nước.

Đề tài này được hoàn thành với sự giúp đỡ rất tận tình của các thầy cô giáo
chuyên ngành, của Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại học QL và KD -
HN. Đặc biệt là có sự hướng dẫn trực tiếp, nhiệt tình của Giảng viên - Thạc sĩ :
Đoàn Thị Thu Hương.
Chương I Lý luận chung về Bảo hiểm Xã Hội
1. sự cần thiết, đặc trưng cơ bản và ý nghĩa của BHXH đối với sự phát triển kinh
tế- xã hội
1.1 Sự cần thiết của BHXH.
Nền sản xuất hàng hoá càng phát triển thì vấn đề thuê mướn nhân
công diễn ra càng phổ biến, mâu thuẫn giữa chủ và thợ ngày càng gia tăng. Đặc
biệt khi người lao động không may gặp rủi ro, sự cố như: ốm đau, bệnh tật, tai
nạn lao động, mất việc làm…phải nghỉ việc. Khi rơi vào những trường hợp này,
các nhu cầu cần thiết không những không mất đi mà còn tăng lên, thậm chí còn
phát sinh ra nhiều nhu cầu mới như: cần được khám chữa bệnh, điều trị khi ốm
đau; cần người nuôi dưỡng, chăm sóc khi gặp tai nạn, thương tật… Tổng thời
gian nghỉ việc người chủ không trả lương, làm cho người lao động càng gặp
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
nhiều khó khăn hơn và không yên tâm làm việc. Vì vậy, lúc đầu người chủ chỉ
cam kết trả công lao động nhưng sau đó đã phải cam kết cả việc bảo đảm cho
người lao động có một số thu nhập nhất định để họ trang trải khi không may gặp
những khó khăn đó.
Trong thực tế, nhiều khi các rủi ro trên không xẩy ra và người chủ
không phải chi ra đồng nào nhưng cũng có khi xảy ra dồn dập, buộc họ phải bỏ
ra một khoản tiền rất lớn mà họ không muốn. Do đó mâu thuẫn chủ thợ càng trở
nên vô cùng gay gắt. Khi những mâu thuẫn này kéo dài nhà nước phải đứng ra
can thiệp bằng cách: buộc giới chủ phải có trách nhiệm hơn đối với người lao
động mà mình sử dụng, thể hiện ở việc phải trích ra một phần thu nhập của mình
để hình thành quỹ. Sau đó dùng nguồn quỹ này để trợ cấp cho người lao động và
gia đình họ, khi người lao động không may gặp những rủi ro và sự cố bất ngờ.
Đồng thời Nhà nước đứng ra bảo trợ cho quỹ. Bằng cách đó cả chủ và thợ đều

thấy mình có lợi và tự giác thực hiện, cuộc sống của người lao động được đảm
bảo.Người chủ được bảo vệ việc sản xuất kinh doanh diễn ra bình thường, tránh
được những xáo trộn không cần thiết.
Mối quan hệ ba bên nêu trên được thế giới quan niệm là Bảo hiểm
xã hội (BHXH) cho người lao động. Như vậy BHXH là một chế độ pháp định
bảo vệ người lao động, bằng cách thông qua việc tập trung nguồn tài chính được
huy động từ sự đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động (nếu có),
sự tài trợ của Nhà nước nhằm trợ cấp vật chất cho người được bảo hiểm và gia
đình họ trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập do gặp các rủi ro ốm đau,
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động theo quy định của
pháp luật hoặc tử vong…
1.2 Đặc trưng cơ bản của BHXH.
BHXH là một chính sách xã hội nhằm đảm bảo quyền lợi cho người
lao động do vậy BHXH có những đặc trưng cơ bản sau:
- BHXH đảm bảo cho người lao động trong và sau quá trình lao
động.
- Các rủi ro của người lao động liên quan đến thu nhập của họ như :
ốm đau, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm, già yếu,
chết…Do những rủi ro này mà người lao động bị giảm hoặc mất nguồn thu nhập,
họ cần phải có khoản thu khác bù vào để ổn định cuộc sống, thông qua BHXH
nguồn thu nhập này được đảm bảo.
- Sự đóng góp của các bên tham gia BHXH: Người lao động muốn
được quyền hưởng trợ cấp BHXH phải có nghĩa vụ đóng BHXH; người sử dụng
lao động cũng phải có nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động mà mình thuê
mướn. Quỹ BHXH dùng để chi trả các trợ cấp khi có nhu cầu phát sinh về
BHXH.
- Các hoạt động BHXH được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật,
các chế độ BHXH cũng do luật định, Nhà nước bảo hộ các hoạt động của BHXH.
1.3 ý nghĩa của BHXH:

Ra đời và phát triển cùng với nền kinh tế thị trường, BHXH đã có
mặt ở hầu hết các nước trên thế giới. Trình độ phát triển của BHXH được quyết
định bởi mức độ phát triển của nền kinh tế, nền kinh tế càng phát triển thì mức độ
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
hoàn thiện của BHXH ngày càng cao và với những đặc trưng riêng có của mình
BHXH đã có ý nghĩa thiết thực đối với sự phát triển kinh tế xã hội như sau:
Đối với người lao động:
Trong giai đoạn hiện nay khi đất nước đang ngày càng hoàn thiện
quá trình công nghiệp hoá- hiện đại hoá thì những "rủi ro" như ốm đau, tai nạn
lao động- bệnh nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm…lại diễn ra một cách thường
xuyên và ngày càng phổ biến hơn, phức tạp hơn. Khi những rủi ro này xảy ra sẽ
gây khó khăn cho người lao động vế cả vật chất lẫn tinh thần, ảnh hưởng không
tốt cho cả cộng đồng.
Với tư cách là một trong những chính sách kinh tế xã hội của Nhà
nước, BHXH sẽ góp phần trợ giúp cho cá nhân những người lao động gặp phải
rủi ro, bất hạnh bằng cách tạo ra cho họ những thu nhập thay thế, những điều
kiện lao động thuận lợi…giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm công tác, tạo cho
họ một niềm tin vào tương lai. Từ đó góp phần quan trọng vào việc tăng năng
suất lao động cũng như chất lượng công việc cho xí nghiệp nói riêng và cho toàn
xã hội nó chung.
Đối với xã hội :
Quỹ BHXH là một nguồn tài chính độc lập ngoài ngân sách Nhà
nước do các bên tham gia BHXH đóng góp nhằm phân phối lại theo luật định
cho mọi thành viên khi bị ngừng hoặc giảm thu nhập gây ra do tạm thời hay vĩnh
viễn mất khả năng lao động. Quỹ BHXH không những tác động tới quá trình
phát triển kinh tế của đất nước mà còn góp phần tạo ra những cơ sở sản xuất kinh
doanh mới, việc làm mới cho người lao động, từ đó giải quyết tình trạng thất
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
nghiệp, tăng thu nhập cho người lao động … dưới nhiều hình thức khác nhau như
hình thức đầu tư phát triển phần "nhàn rỗi" của quỹ.

Như vậy, BHXH là một trong những chính sách xã hội quan trọng
không thể thiếu của mỗi quốc gia nhằm ổn định đời sống kinh tế- xã hội và góp
phần làm vững chắc thể chế chính trị.
2. nội dung hoạt động của BHXH
2.1. quyền hạn và trách nhiệm của các bên tham gia BHXH
2.1.1 Người lao động
* Quyền hạn
- Được nhận sổ BHXH.
- Được nhận lương hưu hoặc trợ cấp kịp thời, đầy đủ thuận tiện khi
có đủ điều kiện hưởng BHXH theo quy định tại điều lệ này.
- Khiếu nại với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khi người sử dụng
lao động hoặc tổ chức BHXH có hành vi vi phạm Điều lệ BHXH.
* Trách nhiệm
- Đóng BHXH theo đúng quy định.
- Thực hiện đúng các quy định về việc lập hồ sơ để hưởng chế độ
BHXH.
- Bảo quản, sử dụng sổ BHXH và hồ sơ về BHXH đúng quy định.
2.1.2 Người sử dụng lao động
*Quyền hạn
- Từ chối thực hiện những yêu cầu không đúng với quy định của
Điều lệ BHXH.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
- Khiếu nại với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khi cơ quan
BHXH có hành vi vi phạm Điều lệ BHXH.
* Trách nhiệm
- Đóng BHXH theo đúng quy định.
- Trích tiền lương của người lao động để đóng BHXH đúng quy
định.
- Xuất trình các tài liệu, hồ sơ và cung cấp thông tin liên quan khi có
kiểm tra, thanh tra về BHXH của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

2.1.3 cơ quan bảo hiểm xã hội
* Quyền hạn
- Trình thủ tướng Chính phủ ban hành hoặc ban hành theo thẩm
quyền các quy định để quản lí việc thu, chi BHXH và để xác nhận đối tượng
hưởng các chế độ BHXH quy định tại Điều lệ này.
- Tổ chức phương thức quản lý quỹ BHXH để đảm bảo thực hiện các
chế độ BHXH có hiệu quả.
- Tuyên truyền, vận động để mọi người tham gia thực hiện BHXH.
- Từ chối việc chi trả chế độ BHXH cho các đối tượng được hưởng
chế độ BHXH khi có nghi vấn và có khi có kết luận của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền về hành vi man trá, làm giả hồ sơ, tài liệu.
* Trách nhiệm
- Tổ chức thu, quản lý, sử dụng quỹ BHXH đúng quy định.
- Thực hiện các chế độ BHXH đúng quy định tại điều lệ này.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
- Tổ chức việc chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH kịp thời, đầy đủ,
thuận tiện.
- Giải quyết các tranh chấp, khiếu nại về BHXH.
- Thông báo định kỳ hàng năm về tình hình thực hiện BHXH đối với
người sử dụng lao động và người lao động.
2.2. Nguồn quỹ BHXH
Quỹ BHXH tập trung những đóng góp bằng tiền của những người
tham gia BHXH hình thành một quỹ tiền tệ tập trung để chi trả cho những người
được hưởng BHXH và gia đình họ khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do bị giảm,
mất khả năng lao động hoặc mất việc làm.

Như vậy quỹ BHXH là một quỹ tiêu dùng, đồng thời là một quỹ dự
phòng; nó vừa mang tính kinh tế vừa mang tính xã hội rất cao và là điều kiện hay
cơ sở vật chất quan trọng nhất đảm bảo cho toàn bộ hệ thống BHXH tồn tại và
phát triển.

Quỹ BHXH hình thành và hoạt động đã tạo khả năng giải quyết
những rủi ro của tất cả những người tham gia với tổng dự trữ ít nhất, giúp cho
việc giàn trải rủi ro được thực hiện theo cả hai chiều không gian và thời gian,
đồng thời giúp giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người sử dụng lao động, tiết kiệm
chi cho cả Ngân sách nhà nướcvà ngân sách gia đình.
Quỹ được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau. Trước hết đó là phần đóng góp
của người sử dụng lao động, người lao động và nhà nước, đây là nguồn chiếm tỉ
trọng lớn nhất và cơ bản của quỹ. Thứ hai là phần tăng thêm do bộ phận nhàn rỗi
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
tương đối của quỹ được tổ chức BHXH chuyên trách đưa vào hoạt động sinh lời.
Thứ ba là phần nộp phạt của những cá nhân và tổ chức kinh tế vi phạm luật lệ về
BHXH. Phần lớn các nước trên thế giới, quỹ BHXH đều được hình thành từ các
nguồn nêu trên. Tuy nhiên phương thức đóng góp và mức đóng góp của các bên
tham gia có khác nhau.
* Về phương thức đóng góp
BHXH của người lao động và người sử dụng lao động vẫn còn hai
quan điểm:
Quan điểm thứ nhất: căn cứ vào mức lương cá nhân và quỹ lương của cơ quan
đơn vị.
Quan điểm thứ hai: căn cứ vào mức thu nhập cơ bản của người lao động được
cân đối chung trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân để xác định mức đóng.
* Về mức đóng góp
Nhìn chung mức đóng góp BHXH ở các nước rất khác nhau, phụ
thuộc vào sự phát triển của xã hội và khả năng kinh tế. ở các nước phát triển thì tỉ
lệ đóng cao, thường từ 40-50% tổng quỹ tiền lương. ở các nước đang phát triển
tổng mức đóng từ 15-25% tổng quỹ tiền lương, trong đó người sử dụng lao động
đóng khoảng 2/3 và người lao động khoảng 1/3. Có một số nước mức đóng góp
thấp từ 6-10% tổng quỹ tiền lương.
Nhà nước chỉ giảm thuế đối với các khoản đóng BHXH hoặc hỗ trợ
về tiền lương đối với người lao động khó khăn.

ở nước ta, theo quy định tại Điều 149 - Chương XII- BHXH của Bộ
luật Lao động và được cụ thể hoá ở Điều 36- chương III của Điều lệ BHXH ban
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -