Khoa học Công nghệ là nền tảng của Công nghiệp hóa Hiện đại hóa -3 docx

17
đó là tiền đề, là cơ sở của hiện đại hóa nền sản xuất xa hội, vì lực lượng sản xuất là
yếu tố quyết định trong một phương thức sản xuất.
Con người với tri thức nghề nghiệp, kỹ năng, kỹ xảo và kinh nghiệm sản xuất là một
yếu tố cực kỳ quan trọng của lực lượng sản xuất. Khoa học và công nghệ cũng có
vai trò to lớn, quyết định trong việc biến đổi yếu tố con người trong lực lượng sản
xuất theo chiều hướng hiện đại. Khoa học và công nghệ đa đến với con người thông
qua quá trình giáo dục, đào tạo và hoạt động thực tiễn, đa trang bị cho con người
những tri thức lý luận và kinh nghiệm cần thiết để họ có thể nhanh chóng vận hành
tốt và thích nghi với các trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, tiên tiến trong sản xuất,
cũng như có đủ năng lực giải quyết những tình huống phức tạp, có vấn đề trong sản
xuất và đời sống. Mặt khác, sự thường xuyên đổi mới theo hướng hiện đại dần của
các trang thiết bị kỹ thuật, công nghệ trong sản xuất và đời sống đa buộc con người -
với tư cách là yếu tố của lực lượn sản xuất - phải luôn nỗ lực học tập, thường xuyên
trau dồi kiến thức, nghiệp vụ, chuyên môn để khỏi bị đào thải ra khỏi quá trình sản
xuất xa hội, để có thể nhanh chóng thích ứng với cuộc sống hiện đại. Chính nhờ vậy
mà trình độ và chất lượng của đội ngũ những người lao động không ngừng được
nâng cao và được hiện đại hóa theo đà phát triển của khoa học và công nghệ.
Ngoài ra, nếu theo cách hiểu mới về công nghệ thì sự phát triển của khoa học và
công nghệ ngày nay còn liên quan rất chặt chẽ, thậm chí còn có vai trò rất to lớn đối
với quan hệ sản xuất. Công nghệ, theo cách hiểu mới, bao gồm 4 yếu tố: trang thiết
bị, máy móc kỹ thuật (là phần cứng của công nghệ); con người; thông tin; tổ chức
và quản lý (ba yếu tố này là phần mềm của công nghệ). Như đa biết, trang thiết bị,
máy móc kỹ thuật và con người là thuộc về lực lượng sản xuất. Hai yếu tố thông
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

18
tin, tổ chức quản lý, theo nghĩa chung, vừa là những yếu tố của lực lượng sản xuất,
vừa là những yếu tố của quan hệ sản xuất. Thậm chí, bản thân con người, xét theo
các mối quan hệ của nó trong quá trình sản xuất và tiêu dùng, là yếu tố chủ thể của

quan hệ sản xuất. Do vậy, sự phát triển của khoa học và công nghệ không chỉ có tác
động mạnh mẽ đến sự phát triển của lực lượng sản xuất, mà còn có ảnh hưởng sâu
sắc đến quan hệ sản xuất theo chiều hướng hiện đại.
3. Tương tự như nhiều nước khác, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta
cũng có mục đích và nhiệm vụ trước tiên là phải phát triển sản xuất. Tuy nhiên, từ
một nước nông nghiệp còn nghèo nàn, lạc hậu, để có thể đi vào nền sản xuất hiện
đại, chúng ta cần phải tiến hành một quá trình chuyển đổi căn bản và toàn diện tất cả
các hoạt động xa hội, trước tiên là hoạt động sản xuất - từ chủ yếu là lao động thủ
công, sang chủ yếu là lao động có kỹ thuật - nhằm nâng cao năng suất lao động xa
hội. Điều này đa được khẳng định tại Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung
ương khóa VII, khi Đảng ta chủ trương gắn quá trình công nghiệp hóa với hiện đại
hóa “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là quá trình chuyển đổi căn bản, tàon diện các
hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế - xa hội từ sử dụng lao
động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công
nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại, dựa trên sự phát triển của công
nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ, tạo ra năng suất lao động xa hội cao”(1).
Vai trò nền tảng, động lực và then chốt của khoa học và công nghệ đối với quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói riêng, đối với sự phát triển xa hội Việt Nam nói
chung, được biểu hiện trên những mặt cụ thể sau đây:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

19
Một là, khoa học và công nghệ có vai trò quyết định trong việc trang bị và trang bị
lại các máy móc, trang thiết bị kỹ thuật, công nghệ hiện đại, tiên tiến cho nền sản
xuất xa hội nói riêng, cho tất cả các ngành kinh tế quốc dân nói chung, nhằm nâng
cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, tăng cường sức cạnh tranh của các sản
phẩm hàng hóa Việt Nam trên thị trường thế giới, v.v với mục tiêu không ngừng
cải thiện và nâng cao mức sóng của người dân, sự phồn vinh và sức mạnh của xa hội
Việt Nam. Đó là nhiệm vụ đầu tiên, quan trọng nhất của sự nghiệp đẩy mạnh công
nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay. Trên thực tế, nước ta đa tiến hành công

nghiệp hóa từ đầu những năm 60 của thế kỷ XX. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân
chủ quan và khách quan, đặc biệt là chưa gắn kết được công nghiệp hóa với hiện đại
hóa, mà cho đến nay, lực lượng sản xuất của nước ta chủ yếu vẫn ở trong tình trạng
lạc hậu, các trang thiết bị, máy móc phần lớn là thủ công, thủ công bán cơ giới. Nhìn
chung, trình độ phát triển công nghệ nước ta, về cơ bản, chỉ mới đạt ở giai đoạn 1 và
2 trong 7 giai đoạn phát triển công nghệ mà các nước công nghiệp phát triển đa trải
qua - đó là nhập công nghệ để thỏa man nhu cầu tối thiểu (nhập toàn bộ hoặc nhập
phụ tùng các trang thiết bị và cả dây chuyền lắp ráp), và mới chỉ có tổ chức hạ tầng
kinh tế ở mức tối thiểu để tiếp thu công nghệ nhập. Do vậy, cả năng suất lao động và
chất lượng các sản phẩm do nền sản xuất xa hội tạo ra vẫn còn rất thấp so với mặt
bằng chung của thế giới, không đủ sức cạnh tranh trên thị trường khu vực và toàn
cầu.
Việc trang bị và trang bị lại công nghệ từ lạc hậu sang hiện đại, tiên tiến, còn nhằm
một mục đích và nhiệm vụ quan trọng nữa là làm thay đổi cơ cấu chung của toàn bộ
nền kinh tế quốc dân từ nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ sang công nghiệp -
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

20
nông nghiệp - dịch vụ. Bước chuyển dịch cơ cấu này sẽ tạo tiền đề và nền tảng thúc
đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, để đến năm 2020, đưa nước ta cơ bản
trở thành một ưnứoc công nghiệp theo hướng hiện đại. Để đạt được mục tiêu chiến
lược này, nhất thiết chúng ta phải tiếp cận được nền khoa học và công nghệ hiện đại,
tiên tiến của thế giới, đặc biệt là các ngành công nghệ mũi nhọn: công nghệ thông
tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới và công nghệ năng lượng mới Văn
kiện Đại hội IX của Đảng đa chỉ rõ: “Phát huy những lợi thế của đất nước, tận dụng
mọi khả năng để đạt trình độ công nghệ tiên tiến, đặc biệt là ôcng nghệ thông tin và
công nghệ sinh học, tranh thủ ứng dụng ngày càng nhiều hơn, ở mức cao hơn và phổ
biến hơn những thành tựu mới về khoa học và công nghệ, từng bước phát triển kinh
tế tri thức”(1).
Hai là, khoa học và công nghệ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giáo dục,

đào tạo, bồi dưỡng, khai thác và phát huy nguồn lực con người, đặc biệt là nguồn lực
trí tuệ - một nguồn lực to lớn, có tính chất quyết định đối với sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa ở nước ta. Có nhiều cách thức để chúng ta thực hiện việc trang bị
và trang bị lại công nghệ hiện đại, tiên tiến cho các ngành kinh tế quốc dân. Tuy
nhiên, dù bằng cách thức nào đi chăng nữa, điều quan trọng và có tính chất quyết
định nhất ở đây là cần phải có những con người có đủ tri thức và năng lực để có thể
khai thác, sử dụng một cách hiệu quả các trang thiết bị hiện đại. Điều này chỉ có
khoa học và công nghệ tiên tiến mới làm được.
Con người là chủ thể sáng tạo ra khoa học và công nghệ. Đến lượt mình, khoa học
và công nghệ trở thành phương tiện, công cụ và đồng thời là cơ sở để con người
vươn lên tự toàn thiện về mọi mặt, đặc biệt là về năng lực trí tuệ. Trước hết, thông
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

21
qua quá trình giáo dục, đào tạo, khoa học và công nghệ sẽ trang bị cho con người
những tri thức khoa học và công nghệ cần thiết để một mặt, giúp họ có thể am hiểu,
sử dụng và khai thác một cách tích cực, có hiệu quả những trang thiết bị kỹ thuật
hiện đại, và mặt khác, có thể sáng tạo ra công nghệ mới.
Trong điều kiện nước ta hiện nay, tuy đa qua hơn 40 năm công nghiệp hóa, nhưng
nhìn chung, nền sản xuất, đặc biệt là lực lượng sản xuất vẫn còn rất lạc hậu. Với gần
80% dân số là nông dân, 70% lao động là lao động nông nghiệp, với cơ cấu nền kinh
tế quốc dân đang hiện hành “nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ”, với một truyền
thống xa hội ít “trọng nông”, “trọng thương”, v.v. đa và đang là những rào cản rất
lớn đối với con người Việt Nam trong việc tiếp cận với khoa học và công nghệ tiên
tiến của thời đại. Hơn nữa, tư duy kinh nghiệm - một lối tư duy truyền thống phổ
biến - đa ăn sâu vào xa hội Việt Nam từ bao đời nay. Không ai phủ nhận vai trò của
tư duy kinh nghiệm trong đời sống. Tuy nhiên, trên bình diện phát triển khoa học và
công nghệ hiện nay thì tư duy kinh nghiệm là không thể đủ, mà nhất thiết phải trang
bị tư duy lý luận, tư duy khoa học - công nghệ. Ph. Ăngghen đa từng viết: “Một dân
tốc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa học thì không thể không có tư duy lý

luận”(1). Sự hạn chế về mặt tư duy lý luận là một điểm yếu trong truyền thống dân
tộc, mà ngày nay, chúng ta phải phấn đấu vượt qua mới có thể tiếp thu và sáng tạo ra
những tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển của
thời đại.
Kho tri thức khoa học và công nghệ là vô tận và luôn đổi mới. Do đó, để có thể nắm
bắt kịp thời những thành tựu của khoa học và công nghệ hiện đại, đòi hỏi đội ngũ
những người nghiên cứu, triển khai và ứng dụng khoa học công nghệ không những
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

22
phải được đào tạo một cách cơ bản và có hệ thống, mà còn phải thường xuyên được
đào tạo bổ sung và đào tạo chuyên sâu.
Con đường bền vững nhất để tiếp thu và phát triển khoa học và công nghệ là phải
dựa vào tiềm năng và năng lực của chính mình, nghĩa là phải tập trung vào khai thác
nội lực, đặc biệt là nguồn lực trí tuệ - nguồn nhân lực khoa học và công nghệ. Văn
kiện Đại hội IX của Đảng đa chỉ rõ: “Phát huy nguồn lực trí tuệ và sức mạnh tinh
thần của người Việt Nam; coi phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ
là nền tảng và động lực của sjư nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”(2).
Ba là, khoa học và công nghệ giữ vai trò động lực trong việc tạo ra môi trường thông
tin và thị trường thông tin - huyết mạch của công nghiệp hóa, hiện đại hóa và của cả
nền kinh tế. So với giai đoạn phát triển trước đây, thì ngày nay, thông tin có một vị
trí cực kỳ quan trọng, mang tính quyết định đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh
dịch vụ và cả những hoạt động tinh thầnh. Có trang thiết bị, máy móc hiện đại, có
những con người đa được đào tạo tay nghề và có kỹ năng, kỹ xảo cao, nhưng nếu
thiếu thông tin thì sẽ dẫn đến chỗ không biết đâu tư chúng vào đâu cho đúng để kịp
thời sinh lợi nhanh, và vì vậy, rất dễ sa vào chỗ mất phương hướng phát triển. Bởi
vì, thông tin trong lĩnh vực khoa học và công nghệ có liên quan rất chặt chẽ đến việc
nắm bắt các bí quyết, bí mật công nghệ nằm trong các phương pháp, thiết bị, các dữ
liệu khoa học và công nghệ mới nhất. Thông tin như một người hướng dẫn nắm
trong tay chiếc chìa khóa vàng kỳ diệu, giúp cho người ta có thể mở ra những cánh

cửa làm ăn đúng lúc và đúng cách, tìm kiếm những cơ hội, những lĩnh vứ làm ăn còn
tiềm năng và triển vọng, đồng thời biết khép cửa lại, rút lui đúng lúc khi tiềm năng
trong lĩnh vực đó đa cạn kiệt v.v
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

23
Công nghệ thông tin đa chính thức đi vào nước ta khoảng hơn chục năm nay và hệ
thống thông tin khoa học - công nghệ quốc gia trải qua hơn 30 năm hoạt động đa có
những đóng góp đáng kể vào sự phát triển khoa học và công nghệ nói riêng, vào sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói chung. Tuy nhiên, đối với nước ta, đây là
một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ, còn rất nhiều vấn đề phức tạp, nan giải và bất cập.
Đặc điểm nổi bật của sự phát triển công nghệ thông tin trong thời gian qua ở nước ta
là chưa gắn kết được các giải pháp công nghệ (việc trang bị các máy móc kỹ thuật
công nghệ thông tin) với các giải pháp về tổ chức quản lý, chuẩn hóa thông tin và
với công tác đào tạo, huấn luyện chuyên viên kỹ thuật, những người sử dụng, quản
lý thông tin. Vì vậy mà trong nhiều trường hợp, hệ thống công nghệ thông tin hiện
đại đa được thiết lập đầy đủ, nhưng không vận hành được do thiếu thông tin, thiếu
nhân viên kỹ thuật. Cho đến năm 2000, nguồn nhân lực thông tin khoa học - công
nghệ nước ta vẫn còn quá mỏng và yếu kém, chưa đủ sức đáp ứng so với nhu cầu
thực tế. Số người làm công tác thông tin khoa học - công nghệ chuyên nghiệp mới
chỉ có 3000 người, trong đó, số người có trình độ đại học chiếm 66,3%, trên đại học
chiếm 6,45%(3).
Bốn là, khoa học và công nghệ có vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế tổ
chức, quản lý sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và xa hội. Nhiệm vụ quan trọng của
công tác tổ chức, quản lý là liên kết các yếu tố trang thiết bị, máy móc kỹ thuật, con
người và thông tin lại với nhau thành một tổ hợp vận hành hợp lý, đồng điều nhằm
đạt đến một mục tiêu nhất định, mà ở đây là mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Mục tiêu chung của công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta là không ngừng cải
thiện và nâng cao đời sống của nhân dân, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xa hội
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

24
công bằng, dân chủ, văn minh. Để thực hiện mục tiêu này, phải tiến hành đồng thời
nhiều hoạt động xa hội với những chức năng rất khác nhau, như sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ, giáo dục, đào tạo, chăm sóc y tế, v.v Sự phối hợp điều hành các
hoạt động đó, sự xếp đặt các mối quan hệ giữa chúng, cũng như sự phân bổ hợp lý
các chức năng của chúng sao cho đều hướng về các mục tiêu mà công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đa đề ra, chính là nhiệm vụ của công tác tổ chức, quản lý trong công
nghiệp hóa, hiện đại hóa. Bởi vậy, công tác tổ chức, quản lý có một vai trò cực kỳ
quan trọng trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Những công việc vừa rộng lớn, phức tạp, vừa tỉ mỉ, chi tiết của công tác tổ chức
quản lý ngày nay đang được thực hiện một cách nhanh chóng hơn, chính xác hơn và
hiệu quả hơn nhờ có sự phát triển của khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ
thông tin. Nhờ có sự trợ giúp của công nghệ thông tin, thông qua hệ thống máy vi
tính, mạng Internet, ngườ ta có thể tiến hành công tác tổ chức và quản lý một cách
sâu sắc, toàn diện ở tầm vi mô, cũng như vĩ mô.
Năm là, khoa học và công nghệ đóng góp phần quan trọng vào chiến lược phát triển
lâu bền của xa hội. Qua những điều đa trình bày trên đây, hoàn toàn có thể khẳng
định được vai trò cơ sở và động lực của khoa học và công nghệ đối với sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa với bất cứ giá nào. Ngày nay, phát triển lâu bền đang
là mối quan tâm sâu sắc của toàn nhân loại.
Có thể có nhiều cách hiểu khác nhau về phát triển lâu bền, nhưng cách hiểu chung
nhất là, làm sao cho sự phát triển, trước hết là sự phát triển về kinh tế, của các thế hệ
hôm nay không cản trợ cơ hội phát triển ủca các thế hệ mai sau. Phát triển lâu bền là
“sự cải thiện chất lượng cuộc sống của con người đi đôi với nhiệm vụ bảo vệ các hệ
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -