KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ-XÃ HỘI NƯỚC MỸ (1945-2000) doc

KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH CHÍNH
TRỊ-XÃ HỘI NƯỚC MỸ
(1945-2000)


Nước Mỹ từ năm 1945 đến năm 1973:
Sau chiến tranh thế giới thứ hai 1945, Mỹ là nước cộng hoà liên bang
theo chế độ tổng thống. Hai đảng Dân chủ và Cộng hoà thay nhau
cầm quyền.
Từ năm 1945 đến đầu những năm 1970, nước Mỹ trãi qua năm đời
tổng thống (từ H.Tru-man đến Ních-Xơn), mỗi tổng thống đều đưa ra
một chương trình cải cách những vấn đề xã hội.
Tổng thống H. Tru-man triển khai “chương trình cải cách công
bằng”; Đ. Ai-xen-hao quan tâm phát triển hệ thống xa lộ toàn liên
bang và tiến hành những cải cách quan trọng về giáo dục; G. Ken-nơ-
đi tiến hành việc tu chỉnh (lần thứ 23) Hiến pháp theo hướng tiến bộ
hơn; L. Gôn-xơn đưa ra chương trình “xã hội vĩ đại”với cuộc chiến
chống nghèo đói; R. Ních-xơn triển khai chính sách mới về lương, giá
cả, phân bổ lại ngân sách; thông qua các đạo luật về bảo vệ môi
trường, về sự an toàn của sản phẩm tiêu dùng…
Mặc khác, trong bối cảnh của chiến tranh lạnh, cũng như đứng trước
phong trào đấu tranh của nhân dân Mỹ, chính sách đối nội của các
chính quyền Mỹ là tập trung duy trì, bảo vệ và phát triển chế độ tư
bản Mỹ.
Luật Táp-Hác-lây (1947) mang tính chất chống công đoàn rõ rệt; sự
hình thành của chủ nghĩa Mác Các-ti đầu những năm 50 rất tiêu biểu
cho xu hướng chống cộng của Mỹ. Năm 1970, Ních-xơn đã thông qua
ba đạo luật hình sự theo hướng tăng mức hình phạt đối với các hoạt
phạm pháp có tổ chức, các tội liên quan đến ma tuý, cho phape khám
xét các đối tượng bị nghi vấn và chỗ ở của họ mà không cần tuyên bố
lí do hoặc tiến hành việc “giam giữ phòng ngừa” khi cần thiết.

Về mặt đối ngoại, với tiềm lực kinh tế và quân sự to lớn, từ sau chiến
tranh thế giới thứ hai, Mỹ đã triển khai chiến lược toàn cầu với tham
vọng bá chủ thế giới. Tháng 3 năm 1947, trong diễn văn đọc trước
quốc hội Mỹ, Tổng thống H.Tru-man đã công khai nêu lên “sứ mệnh
lãnh đạo thế giới tự do chống lại sự bành trướng cuẩ chủ nghĩa cộng
sản”.
Chiến lựoc toàn cầu của Mỹ được triển khai qua nhiều học thuyết cụ
thể như: Học thuyết Tru-man và chiến lược “ngăn chặn”; Học thuyết
Ai-xen –hao và chiến lược “trả đũa ồ ạt”; Học thuyết Ken-nơ-đi và
chiến lược “phửn ứng linh hoạt”; Học thuyết Ních-xơn và chiến lược
“Ngăn đe thực tế”…
Mặc dù các chiến lược cụ thể mang nhiều tên gọi khác nhau nhưng
chiến lược toàn cầu của Mỹ nhằm thực hiện ba mục tiêu chủ yếu:
Một là, ngăn chặn , đẩy lùi và tiến tới tiêu diệt hoàn toàn chủ nghĩa
xã hội trên thế giới.
Hai là, đàn áp phong trào giải phóng dân tộc, phong trào công nhân
và cộng sản quốc tế, phong trào chống chiến tranh, vì hoà bình, dân
chủ trên thế giới.
Ba là, khống chế, chi phối các nước tư bản đồng minh phục thuộc vào
Mỹ.
Để thực hiện các mục tiêu chiến lược này, chính sách cơ bản của Mỹ
là dựa vào sức mạnh, trước hết là sức mạnh quân sự và kinh tế.
Mỹ đã khởi xướng cuộc “ chiến tranh lạnh” trên phạm vi thế giới, dẫn
đến tình trạng đối đầu căng thẳng và nguy hiểm với Liên Xô và các
nước xã hội chủ nghĩa. Mỹ trực tiếp gây ra hoặc tiếp tay cho nhiều
cuộc chiến tranh và bạo loạn, lật đổ ở nhiều nơi trên thế giới, tiêu
biều là chiến tranh xâm lược Việt Nam (1954-1975) và dính líu vào
cuộc chiến tranh ở Trung Đông.
Tuy là nước tư bản phát triển, là trung tâm kinh tế-tài chính của thế
giới, khoa học-kỉ thuật phát triển, mức sống của người dân được

nâng cao, nhưng xã hội Mỹ vẫn chứa đựng nhiều mâu thuẫn về giai
cấp, xã hội, sắc tộc…
Từ năm 1945 đến năm 1973, kinh tế Mỹ đã trải qua ít nhất là 7 lần
khủng hoảng hoặc suy thoái. Thăm hụt ngân sách, nợ nần, lạm phát,
phá sản, thất nghiệp, phân hoá giàu nghèo…vẫn là những vấn đề
không dể khắc phục. Ở Mỹ có khoảng 400 người có thu nhập hằng
năm từ 185 triệu USD trở lên, tương phản với 25 triệu người sống
đưới mức nghèo khổ. Nhiều vụ bê bối chính trih lớn ở Mỹ đã xãy ra
như vụ ám sát Tổng thống Ken-nơ-đi (1963), vụ tiết lộ tài liệu mật
Lầu năm Góc (1971), vụ Oatơghết buộc tổng thống Ních-xơn từ chức
(1974)…
Trong bối cảnh đó, từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay các
cuộc đấu tranh vì hoà bình, dân chủ và dân sinh vẫn diến ra mạnh
mẽ.
Đảng Cộng Sản Mỹ đã có nhiều hoạt động đấu tranh vì quyền lợi của
giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Năm 1955, Đại hội các tổ
chức nghiệp đoàn trên cơ sở hợp nhất hai tổ chức AFL và CIO với 15
triệu đoàn viên đã tạo thêm sức mạnh đấu tranh với giới chủ trong
việc kí các hợp đồng tập thể. Năm 1963, phong trào đấu tranh của
người da đen chống phân biệt chủng tộc bùng lên mạnh mẽ thu hút
25 triệu người tham gia. Lan rộng ra 125 thành phố (mạnh nhất là ở
Đi-tơ-roi). Từ năm 1969 đến năm 1973. những cuộc đấu tranh của
người da đỏ vì quyền lợi cũng diến ra mạnh mẽ. Đặc biệt, phong trào
chống chiến tranh xâm lược của Mỹ ở Việt Nam đã làm cho nước Mỹ
bị chia rẽ sâu sắc.
Phong trào đấu tranh của nhân dân Mỹ là một trong những nguyên
nhân buộc chính quyền Mỹ phải có những nhượng bộ có lợi cho
quần chúng. Trước thắng lợi của nhân dân Việt Nam và sức ép của
phong trào phản chiến ở Mỹ, chính quyền Ních-xơn phải kí Hiệp
định Pari (1973) chấm dứt chiến tranh xâm lược Việt Nam và rút hết

quân về nước.
Nước Mỹ từ năm 1973 đến năm 1991.
Từ năm 1974 đến năm 1991, nước Mỹ đã trải qua 4 đời tổng thống,
từ G. Pho đến G. Bu-sơ (cha). Sự thất bại trong chiến tranh Việt Nam
đã tác động lớn đến nước Mỹ. Tháng 9 năm 1974, Tổng thống G. Pho
đã ra lệnh ân xã cho cựu tổng thống Ních-xơn (vì vụ Oatơghét),
khoan hồng đối với những người đào ngũ và trốn tránh quân dịch
trong thời kì chiến tranh Việt Nam. Trong thpj niên 80, Mỹ thực hiện
học thuyết Rigân, đạt được một số thành quả nhất định, nhưng nước
Mỹ vẫn tiếp tục vấp phải nhiều khó khăn.
Trong những năm 70 đến những năm 80, tiền lương thực tế của Đà
Nẵng số người Mỹ không những không tăng mà còn giame xuống.
Tội ác, bạo lực, tệ nạn xã hội, tham nhũng, bê bối chính trị vẫn
thường xuyên diễn ra. Các vụ mưu sát Tổng thống G. Pho (1975),
Tổng thống R, Rigân (1981), vụ Iranghết (1986)…đã làm rung động
chính trường Mỹ.về đối ngoại, sau khi thất bại ở Việt Nam (1975),
các chính quyền Mỹ vẫn tiếp tục triển khai chiến lược toàn cầu và
theo đuổi “chiến tranh lạnh”. Đặc biệt với học thuyết Rigân và chiến
lược “đối đầu trực tiếp”, Mỹ tăng cường chạy đua vũ trang, can
thiệpu vào các công việc quốc tế ở hầu hết các địa bàn chiến lược và
điểm nóng trên thế giới.
Từ giữa những năm 80, Mỹ và Liên Xô đều điều chỉnh chính sách đối
ngoại. Xu hướng đối thoại và hoà hoãn ngày càng chiếm ưu thế trên
thế giới. Tháng 12 năm 1989, Mỹ và Liên Xô đã chính thức tuyên bố
chấm dứt chiến tranh lạnh, mở ra một thời kì mới trên trường quốc
tế. Sở dĩ hai siêu cường này tuyên bố chấm dứt chiến tranh lạnh là vì
cuộc chạy đua vũ trang kéo dài hơn bốn thập kỉ đã làm cho cả hai
nước quá tốn kém và suy giảm thế mạnh của họ trên nhiều mặt so
với các cường quốc khác; sự vương lên mạnh mẽ cảu Đức, Nhật, và
Ttây Âu…đã đặt ra nhiều khó khăn và thách thức to lớn. các nước

này đã trở thành đối thủ cạnh tranh đáng gờm đối với Mỹ. Còn Liên
Xô lúc này nền kinh tế ngày càng lâm vào tình trạng trì tuệ, khủng
hoảng. Do đó hai cường quốc đều cần phải thoát khỏi thế đối đầu để
ổn định và cũng cố vị thế của mình.
Cùng với đều đó, Mỹ và các nước phương Tây cũng ra sức tác động
vào quá trình khủng hoảng, dẫn đến sự sụp đổ của CNXH ở các nước
Đông Âu và Liên Xô (1989-1991). Mỹ cũng giành được thắng lợi
trong cuộc chiến tranh vùng vịnh I-Rắc (1990-1991).
Nước Mỹ từ năm 1991 đến năm 2000.
Trong lĩnh vưch đối nội, chính quyền B. Clin-tơn “cố gắng ứng dụng
ba giá trị cơ hội, trách nhiệm và cộng động để vượt qua những thách
thức”. Theo đó chính quyền cố gắng tạo cơ hội thêm nhiều việc làm,
mở rộng thị trường và tập trung đầu tư cho con người; đồng thời đòi
hỏi việc nâng cao trách nhiệm của mỗi cá nhân, của chính phủ và của
toàn xã hội trên cơ sở đoàn kết cộng đồng gia đình, láng giềng, dân
tộc.
Về lĩnh vực đối ngoại, trong bối cảnh chiến tranh lạnh kết thúc, trật
tự thế giới mới chưa định hình, ở thập niên 90, Mỹ đã triến khai
chiến lược “cam kết và mở rộng” với ba trụ cột chính:
Một là, đảm bảo an ninh với một lực lượng quân sự mạnh và sẵn
sàng chiến đấu cao.
Hai là, tăng cường khôi phục và phát triển tính năng động và sức
mạnh kinh tế Mỹ.
Ba là, sử dụng khẩu hiệu “Dân chủ” ở nước ngoài như một công cụ
can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác.
Mỹ vẫn lãnh đạo và chi phối khối quân sự NATO, Mỹ cùng Liên hợp
quốc và các cường quốc khác bảo trợ cho tiến trình hoà bình ở
Trung Đông, nhưng vẫn có sự thiên vị đối với I-xra-en; Mỹ đã ủng hộ
việc kí hiệp định hoà bình Pari về Campuchia (1991); bình thgường
hoá quan hệ với Việt Nam (1995). Nhưng Mỹ vẫn duy trì các căn cứ

quân sự và quân đội ở Nhật Bản và Hàn Quốc cũng như ở nhiều nơi
khác trên thế giới.
Với sức mạnh kinh tế, quân sự, khoa học-kie thuật của mình, trong
bối cảnh Liên Xô tan rã, Mỹ có tham vọng thiết lập một trật tự thế
giới “đơn cực” trong đó Mỹ là siêu cường duy nhất đóng vai trò chi
phối và lãnh đạo. Tuy nhiên, thế giới không chấp nhận một trật tự do
Mỹ đơn phương sắp đặt. vụ khủng bố ngày 11-9-2001 cho thấy bản
thân nước Mỹ cũng rất dẽ bị tổn thương và chủ nghĩa khủng bố sẽ là
một trong những yếu tố dẫn đến những thay đổi quan trọng trong
chính sách đối nội và đối ngoại của Mỹ khi bước vào thế kỉ XXI.