Địa vị pháp lý của Nhà nước và vai trò quản lý của Nhà nước - 2 pps

1. Chính phủ
Theo hiến pháp 1992 - Điều 109 quy định:"Chính phủ là cơ quan chấp hành của
Quốc hội, cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất của nước CHXHCNVN"
Như vậy Hiến pháp 1992 đa khẳng định rằng về hoạt động chính Nhà (hoạt động
hành pháp) thì Chính phủ là cơ quan cao nhất của Nhà nước ta, tức là cơ quan đứng
đầu hệ thống hành pháp. Địa vị pháp lý của chính phủ còn được thể hiện các nhiệm
vụ chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội, quốc phòng an ninh và đối ngoại của Nhà
nước, bảo đảm hiệu lực của bộ máy Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở, bảo đảm
việc tôn trọng và chấp hành hiến pháp và pháp luật, phát huy quyền làm chủ của
nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm ổn định và nâng
cao đời sống vật chất và văn hoá của nhân dân. (Điều 109 khoản 2)
Xuất phát từ địa vị pháp lý, từ vai trò nhiệm vụ của Chính phủ"căn cứ vào Hiến
pháp, Luật, Nghị quyết của Quốc hội, Pháp lệnh, Nghị quyết của Uỷ ban thường vụ
Quốc hội, Lệnh, Quyết định của Chủ tịch nước, Chính phủ ban hành Nghị quyết,
Nghị định"(Điều 15. Luật ban hành văieọt nam bản quy định phạm pháp luật).
Các văn bản của Chính phủ có hiệu lực trong phạm vi toàn quốc và là cơ sở pháp lý
quan trọng cho hoạt động của cả hệ thống bộ máy quản lý là phương tiện chủ yếu
đảm bảo việc thi hành các nhiệm vụ, chức năng quản lý trên phạm vi cả nước.
Chế độ Thủ tướng thể hiện cụ thể và rõ nét nhất trong các quyền hạn cụ thể của Thủ
tướng. Điều 114 - Hiến pháp 1992 đã quy định cụ thể cho Thủ tướng một số quyền
hạn rất quan trọng mà trước đây thuộc quyền hạn của Hội đồng bộ trưởng hoặc của
Hội đồng nhân dân dân tỉnh. Đặc biệt thủ tướng chính phủ còn có thẩm quyền ban
hành quyết định và chỉ thị. (Điều 15 - Luật ban hành văn bản quy phạm pháp lý).
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Các văn bản của Thủ tướng chính phủ có hiệu lực trong toàn quốc trên cơ sở văn
bản của các cơ quan Nhà nước cấp trên và kiểm tra việc thi hành các văn bản đó
(Điều 115 - Hiến pháp 1992).
Như vậy theo Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996 (sửa đổi bổ
sung năm 2002) thì hệ thống văn bản pháp luật của Chính phủ đã đơn giản và khoa
học hơn trước. Theo hiến pháp mới tập thể Chính phủ và Thủ tướng chính phủ ban
hành 4 loại văn bản (Nghị định, Nghị quyết, Quyết định, Chỉ thị) và chúng phân biệt

rõ ràng với nhau về tên gọi, trình tự ban hành. Điều đó chứng tỏ địa vị pháp lý của
Chính phủ cũng đã được thay đổi so với trước kia.
2. Các cơ quan quản lý Nhà nước ở trung ương.
"Bộ, chính quyền ngang bộ là chính quyền của Chính phủ, thực hiện chức năng
quản lý Nhà nước đối với ngành hoặc lĩnh vực công tác trong phạm vi cả nước"
(Điều 22 Luật tổ chức Chính phủ, thông qua ngày 30/9/1992, Điều 1 Nghị quyết số
15 Công ty cổ phần vật liệu và xây lắp Nghĩa Hưng của Chính phủ ngày 2/3/1993
về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm quản lý Nhà nước của bộ, cơ quan ngang
bộ).
Các cơ quan quản lý Nhà nước ở Trung ương (sau đây gọi chung là "Bộ" thực hiện
chức năng "quản lý Nhà nước của bộ và hoạt động của các tổ chức kinh doanh sự
nghiệp "Điều 2 Nghị định số 15/CP). Đặc biệt, Hiến pháp 1992 quy định rõ trách
nhiệm của Bộ trưởng và các thành viên khác của Chính phủ phải "bảo đảm quyền tự
chủ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của các cơ sở theo quy định của pháp
luật" (Điều 116)
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Như vậy vị trí và tính chất pháp lý của Bộ được quy định khá rõ ràng trong các văn
bản luật của Nhà nước. Để có những quyền hạn cụ thể để quản lý được tốt, Luật ban
hành văn bản quy định pháp luật đã trao thẩm quyền cho Bộ trưởng, Thủ tướng
chính quyền ngang Bộ, Thủ tướng cơ quan thuộc Bộ, Thủ tướng cơ quan Chính
phủ"căn cứ vào Hiến pháp, Luật, Nghị quyết của Quốc hội, Pháp lệnh, Nghị quyết
của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Lệnh, Quyết định, Chỉ thị của Thủ tướng Chính
phủ, Bộ trưởng, Thủ tướng cơ quan ngang Bộ, Thủ tướng cơ quan thuộc Chính phủ
ban hành Quyết định, Chỉ thị, Thông tư".
Để thực hiện các quyền hạn của mình ngoài việc ban hành văn bản thì việc đồng
thời với nó là Bộ trưởng và Thủ tướng các cơ quan quản lý ngành và lĩnh vực thuộc
Chính phủ phải kiểm tra việc thi hành các văn bản đó với tất cả các ngành, các địa
phương và cơ sở. Những Quyết định, Chỉ thị, Thông tư trái pháp luật của Bộ trưởng
và Thủ trưởng các cơ quan thuộc Chính phủ thì bị Thủ tướng đình chỉ hoặc bãi bỏ.
3. Các cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương.

Hiến pháp 1992 quy định "UBND do Hội đồng nhân dân bầu là chính quyền chấp
hành Hội đồng nhân dân, chính quyền hành chính Nhà nước ở địa phương chịu
trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, Luật, các văn bản của các cơ quan Nhà nước cấp
trên và nghị quyết của Hội đồng nhân dân (Điều 123)"
UBND là cơ quan quản lý thẩm quyền chung đứng đầu bộ máy quản lý thuộc đơn vị
hành chính - lãnh thổ của mình. Như tiểu Chính phủ ở địa phương, UBND thực hiện
chức năng quản lý tổng thể theo tổng lãnh thổ đối với mọi ngành, lĩnh vực trực
thuộc địa phương mình, bảo đảm việc thi hành pháp luật, văn bản của cấp trên và
của Hội đồng nhân dân cấp mình ở địa phương, giám sát việc thi hành pháp luật của
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
các cơ quan cấp trên ở điạ phương trong phạm vi những vấn đề thuộc quyền quản lý
theo lãnh thổ, củng cố theo pháp chế XHCN, bảo vệ lợi ích Nhà nước, quyền tự do
và lợi ích hợp pháp của công dân, của các cơ quan tổ chức.
Để thực hiện nhiệm vụ, chức năng, các quyền chung của mình, UBND được quyền
ra Quyết định, Chỉ thị trong phạm vi thẩm quyền và kiểm tra việc thi hành những
văn bản đó.
III. Những hạn chế và kiến nghị liên quan đến việc ban hành các văn bản pháp luật
của các cơ quan quản lý Nhà nước.
Theo Hiến pháp năm 1992 đã có nhiều điểm thay đổi, tiến bộ phù hợp với công tác
quản lý của các cơ quan quản lý Nhà nước. Song riêng vấn đề ban hành các văn bản
pháp lý thì cong nhiều chỗ bất cập đó là:
Hiến pháp 1992 đã bỏ qua những khía cạnh quan trọng trong quan hệ giữa văn bản
của Chính phủ và Chủ tịch nước. Theo điều 115 văn bản của Thủ tướng Chính phủ
vẫn phải phù hợp với văn bản của Chủ tịch nước, nhưng khi nó không phù hợp thì
lại không quy định cơ quan nào có thẩm quyền đình chỉ hoặc bãi bỏ. Chủ tịch nước
không có quyền này (điều 113).
Mặt khác, tương quan về hiệu lực pháp lý giữa văn bản của Chính phủ và Thủ
tướng lại không rõ. Đây cũng là điểm mắc mớ quan trọng trong "bước chuyển" sang
nguyên tắc kết hợp chế độ tập thể lãnh đạo và chế độ Thủ trưởng đối với Chính phủ
trong hiến pháp 1992.

Đối với các cơ quan quản lý Nhà nước ở Trung ương thì Bộ, các cơ quan chuyên
môn của Bộ và các cơ quan khác trực thuộc Bộ đặt tại địa phương phải chấp hành
các quy định của UBND các cấp về vấn đề thuộc chức năng quản lý theo lãnh thổ
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
như: an ninh, trật tự an toàn công cộng, bảo vệ môi trường đất đai… nhưng trong
thực tiễn quản lý vẫn còn nhiều mâu thuẫn giữa Bộ và UBND rất phức tạp, khó giải
quyết.
Các cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương thì việc ban hành văn bản pháp luật thì
cả Hiến pháp 1992 và luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 1996 (sửa đổi bổ
sung 2002) chưa quy định rõ ràng văieọt nam bản nào là của tập thể UBND và văn
bản nào là của Chủ tịch UBND.
Trên đây là những điểm hạn chế với việc ban hành và thực thi các văn bản pháp luật
của các cơ quan Nhà nước - đây cũng chính là những kiến nghị với các cơ quan
quyền lực Nhà nước cần xem xét và quy định sao cho phù hợp với từng chức năng,
nhiệm vụ của từng cơ quan để các cơ quan quản lý xã hội được tốt trong thời gian
tới.
IV. Kết luận
Địa vị pháp lý của các cơ quan Bộ máy hành chính Nhà nước đó là tổng hợp những
quyền và nghĩa vụ trong từng lĩnh vực quản lý của mình. Địa vị pháp lý rất quan
trọng đối với từng cơ quan vì nó đã thể hiện chỗ đứng, vị tró, quyền hạn đối với lĩnh
vực mà mình điều chỉnh. Có những quyền và nghĩa vụ cụ thể thì các cơ quan quản
lý mới góp phần và đảm bảo cho xã hội được tốt hơn.
Tài liệu tham khảo
- HP 1992
- Luật tổ chức Chính phủ
- Luật tổ chức Quốc hội
- Luật ban hành văn bản vi phạm pháp luật 1996 (sửa đổi bổ sung 2002)
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
- Nghị định số 15/Công ty cổ phần vật liệu và xây lắp Nghĩa Hưng của Chính phủ
ngày 2/3/1993 về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm quản lý Nhà nước của Bộ, cơ

quan ngang Bộ.
- Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và UBND các cấp.
- Giáo trình pháp luật đại cương của trường Đại hoc kinh tế Quốc dân.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -