Sức hấp dẫn của văn học viết cho thiếu nhi qua “hiện tượng nhóc Nicolas" pptx

Sức hấp dẫn của văn học
viết cho thiếu nhi qua “hiện
tượng nhóc Nicolas”





Nhóc Nicolas (tiếng Pháp: Le Petit Nicolas) là một loạt truyện thiếu nhi do René
Goscinny sáng tác và Jean - Jacques Sempé minh họa từ năm 1959 với nội dung là
những truyện kể của cậu bé Nicolas về cuộc sống thường ngày, về bạn bè và gia đình.
Các câu chuyện dí dỏm, hài hước nhưng cũng đậm chất nhân văn của Nhóc Nicolas đã
giúp bộ truyện trở thành một trong những tác phẩm văn học thiếu nhi của Pháp được biết
đến rộng rãi nhất trên thế giới.
Những câu chuyện về Nhóc Nicolas đã được phát hành gồm có các tập truyện
sau: Nhóc Nicolas (1960, 19 truyện);Những giờ nghỉ của Nhóc Nicolas (1961, 17
truyện); Những kì nghỉ của Nhóc Nicolas (1962, 18 truyện); Nhóc Nicolas và các
bạn (1963, 16 truyện); Những buồn phiền của Joachim (1964, 16 truyện) được đổi tên
thành Những buồn phiền của Nhóc Nicolas từ lần xuất bản năm 1993; Nhóc Niclas:
Những chuyện chưa kể (gồm 2 tập: Tập 1 xuất bản năm 2004 với 80 truyện; Tập 2 xuất
bản năm 2006 với 45 truyện).
Năm 2008 Nhóc Nicolas mới đến Việt Nam qua hai tập truyện Nhóc Nicolas:
Những chuyện chưa kể do Nhà xuất bản Hội Nhà văn và Công ty Văn hoá Truyền thông
Nhã Nam liên kết xuất bản và phát hành. Đến nay trọn bộ Nhóc Nicolas đã được Nhã
Nam xuất bản, đưa đến cho bạn đọc Việt Nam chân dung đầy đủ về Nhóc Nicolas, một
hiện tượng của văn học thiếu nhi thế giới.
Nhóc Nicolas đã thực sự chinh phục mọi lứa tuổi độc giả Việt Nam. Vượt qua
những khác biệt về hoàn cảnh sống, về thời đại, về xã hội… cả trẻ con và người lớn đều
tìm thấy mình trong những câu chuyện đó, đúng như lời nhận xét của Anne Goscinny –
con gái tác giả đồng thời là người xuất bản cuốn sách: “Sức mạnh của cuốn sách này là
có thể cuốn hút cả trẻ con cũng như người lớn. Trẻ con thì thấy giống quá, người lớn thì

thấy nhớ quá”.
Bộ sách không phải là mỏng, sáu tập cộng lại ngót hai nghìn trang. Nó dày nhưng
không “nặng”, mà ngược lại, càng đọc,Nhóc Nicolas càng đưa đến cho độc giả cảm giác
nhẹ nhàng, thoải mái và đặc biệt thú vị. Trở thành một hiện tượng của văn học thiếu nhi
Pháp nói riêng và cả thế giới nói chung suốt hơn nửa thế kỉ qua như thế, thì, có lẽ, không
còn phải bàn luận nhiều về sức sống, sức điển hình của nhân vật chú nhóc đặc biệt
Nicolas. Ở đây, chúng tôi sẽ giải mã sức hấp dẫn của bộ sách đối với trẻ em, mong góp
một đề xuất cho các nhà văn Việt Nam giàu tâm huyết sáng tác phục vụ thiếu nhi.
Trẻ con ngày nay có nhiều sự lựa chọn để giải trí, đặc biệt là với sự xuất hiện và
bùng nổ của ngành công nghiệp game online, sự du nhập và thống lĩnh thị trường của
truyện tranh manga… Thế nhưng, nếu đặt câu hỏi, trẻ em hiện nay có quay lưng lại với
các tác phẩm văn học không thì câu trả lời lại là không. Đó là một sự lựa chọn rất tự
nhiên, cái gì hay thì các em tìm đọc. Và quả thật nhiều tác phẩm đã chinh phục được các
bạn đọc nhỏ tuổi. Điều đáng nói là, bên cạnh truyện tranh thì nhiều truyện chữ cũng rất
được các em yêu thích. Những truyện chữ ấy, hầu hết là sách dịch, số trang rất dày
nhưng không làm các em ngần ngại. Đã có cả một loạt tác phẩm văn học thiếu nhi nước
ngoài được dịch và bán rất chạy ở Việt Nam thời gian qua như Harry Potter của J.K.
Rowling, Pháp sư xứ hải địa của Ursula K. Le Guin, Chúa nhẫn của
J.R.R. Tolkien, Biên niên sử Narniacủa C.S. Lewis, các tác phẩm của Roald Dahl…
Lí giải về vị thế áp đảo của sách dịch so với sáng tác cho thiếu nhi của các cây bút
trong nước, có người đã cho rằng trẻ con ưa những chuyện phiêu lưu mạo hiểm, những
truyện kì ảo, huyền bí, mà đó vốn không phải là thế mạnh của văn học Việt Nam nói
riêng cũng như của tư duy người Việt nói chung. Đó sẽ là một nhận định đúng nếu như
không có sự xuất hiện củaNhóc Nicolas – món quà tuyệt vời mà Goscinny và Sempé đã
gửi tặng cho tất cả trẻ con cũng như những ai đã từng là trẻ con. Sáu tập truyện không hề
có một chi tiết hoang đường kì ảo hay một cuộc phiêu lưu nào đến những chân trời mới.
Tất cả không gian nằm trong tầm mắt trẻ con: căn nhà với những người thân yêu, ngõ
phố quen thuộc, ngôi trường và các trò vui chơi, bãi biển của kì nghỉ… Toàn bộ cốt
truyện gắn với cuộc sống thường ngày của trẻ con, quen thuộc đến mức, mỗi đứa trẻ
buổi sáng ngủ dậy, xỏ chân vào đôi dép là có thể thấy đang được sống với thế giới như

trong truyện - thế giới của Nhóc Nicolas – ngay tại nhà mình. Sức hấp dẫn của tác phẩm
không nằm ở những cuộc phiêu lưu, những chân trời kì lạ, những lâu đài huyền bí với
phép thuật phù thuỷ, mà nằm chính ở cuộc sống đời thường của một chú nhóc, nơi trẻ
con được là chính nó.
Nhóc Nicolas – nơi trẻ con được là chính nó
Trước hết đó là một thế giới mà trẻ con được sống đúng với bản chất, tính cách trẻ
con, được nói lên tình cảm, suy nghĩ thật của mình. Ở Việt Nam trước năm 1975 có rất
nhiều tác phẩm viết cho thiếu nhi (Đội du kích thiếu niên Đình Bảng, Đội thiếu niên tình
báo Bát Sát, Em bé đuốc sống, Kim Đồng, Mẹ vắng nhà, Đất rừng phương Nam…)
nhưng nội dung thường nặng về giáo huấn, ý đồ nêu gương khiến nhân vật trẻ em luôn
được lí tưởng hoá, đánh mất tính hồn nhiên, tâm lí tính cách dễ bị cường điệu. Những
tác phẩm như thế thực ra chỉ hấp dẫn một bộ phận trẻ em ưu tú mà khó được số còn lại
mặn mà. Sau này, một số tác phẩm của Vũ Thư Hiên, Duy Khán, Nguyễn Quang
Sáng… viết về kí ức tuổi thơ, nhân vật chính là trẻ con nhưng lại hướng tới bạn đọc
người lớn (rõ nhất là Côi cút giữa cảnh đời và Chó bi đời lưu lạc của Ma Văn Kháng).
Lớp người viết sau như Nguyễn Nhật Ánh, Nguyễn Ngọc Thuần đã chinh phục các em
bằng cách đưa vào nhiều sinh hoạt đời thường, những mơ mộng kiểu trẻ con. Thế nhưng
từng đó chưa đủ để các em cảm thấy mình được là chủ thể trong thế giới của mình, chưa
nói những mơ mộng lãng mạn ấy đang ngày càng xa lạ với trẻ em hiện nay, đặc biệt là
các em ở thành phố.
Đặt trong sự đối sánh như vậy ta hiểu vì sao độc giả nhỏ tuổi lại yêu thích cậu
nhóc Nicolas và đám bạn của cậu đến thế. Yêu cậu nhóc Nicolas cũng là yêu những
người bạn nhỏ xung quanh mình và yêu chính mình. Chưa ở đâu trẻ con hiện diện với tất
cả cung bậc tình cảm, cảm xúc của chính nó như trong câu chuyện này: Nicolas bực bội
vì làn da đỏ au có được sau chuyến đi biển lại không hề được bạn bè để mắt đến, nỗi sợ
khi bị điểm thấp bét lớp môn số học nhưng lại tự an ủi cũng phải có đứa đứng bét thay
cho thằng bạn tốt bụng chuyên đội sổ Clotaire nghỉ ốm. Nicolas ao ước có tivi, thèm
bánh nhân táo, hơi một tí thì khóc ầm lên nghĩ là mọi người chẳng ai yêu thương mình
nhưng lại cảm nhận được tình yêu của bố mẹ liền sau đó. Chỉ vì thèm món bánh nhân
táo, Nicolas phải tỏ ra ngoan: chơi bi thắng thằng bạn thân nhưng vẫn móc trả vì sợ nó

gào lên mình sẽ bị phạt; phải kiềm chế đến nỗi nó suýt oà khóc và nguyền rủa chỉ tại
“món bánh kem đểu cáng”. Khi giận dỗi điều gì thì không chỉ Nicolas mà rất nhiều đứa
trẻ trên trái đất này đều nghĩ “sẽ bỏ nhà ra đi, mọi người sẽ tha hồ hối hận, còn mình chỉ
trở về sau nhiều năm khi đã có đầy tiền, sẽ làm bố mẹ nể bằng việc mua vé xem phim
cho họ, mua cho cả cô giáo và ông hiệu trưởng”… Cả đám bạn của Nicolas đều dễ
thương như thế: Alceste - người bạn thân nhất của Nicolas, ăn luôn mồm ở mọi lúc mọi
nơi,“cái thằng Alceste nó có thích tắm đâu. Một lần nó nói với tôi rằng nó sợ tắm bởi vì
người ta đã bảo nó rằng chưa quá ba giờ sau bữa ăn nếu ai mà tắm thì sẽ bị chết đuối.
Mà Alceste thì chưa bao giờ ngừng hẳn ăn trong vòng ba giờ, dĩ nhiên trừ ban đêm ra;
nhưng ban đêm thì thằng Alceste chẳng muốn dậy để đi tắm"; Clotaire - người luôn đội
sổ, vụng về nhưng tốt bụng; Eudes - rất khoẻ mạnh và thích đấm vào mũi người
khác; Geoffroy - cậu bé sống một cách xa hoa với ông bố giàu có, hay lên mặt vì có
những đồ chơi mà các bạn phải thèm; Rufus có bố là cảnh sát, cậu rất tự hào về bố đến
mức hơi tí lại đòi bỏ tù một đứa bạn; Agnan - cục cưng của cô giáo luôn bị mọi người
trong lớp ghét vì tính hay mách lẻo và mít ướt… Cả một thế giới trẻ con hồn nhiên, vui
tươi. Chúng tốt một cách hồn nhiên và có xấu cũng xấu một cách hồn nhiên.
Câu chuyện của Nhóc Nicolas gợi chúng ta nhớ đến Nôbita và nhóm bạn lớp 3E
trong bộ truyện chú mèo máy Đoremon của Nhật. Những đứa trẻ ấy có rất nhiều điểm
tốt nhưng cũng đầy điểm xấu, có điều, đứa trẻ nào cũng đáng yêu. Thế giới trẻ con, dù
trong câu chuyện về những chú nhóc ở Pháp hay nhóm bạn ở Nhật, đều có một điểm
chung: nhu cầu được là mình, nhu cầu khẳng định “bản lĩnh trẻ con” của mình để
“chống lại” sự áp đặt sinh ra từ tình yêu thương của người lớn… Những trò đùa nghịch,
những lỗi lầm của trẻ con làm đau đầu người lớn và chúng thường bị mắng, bị phạt,
chúng ước có một thế giới không có người lớn để được vui chơi thoả thích nhưng ngay
sau đó chúng lại sực nhớ đã đến giờ ăn món bánh kem mẹ làm… Các độc giả nhỏ tuổi
nhận ra mình khi soi vào những người bạn trong trang sách. Đó là lí do đầu tiên Nhóc
Nicolas trở thành cuốn nhật kí tuổi thơ của mọi trẻ em.
René Goscinny đã đặt cả thế giới trong đôi mắt trẻ thơ. Không thể hấp dẫn trẻ con
nếu bắt nó nhìn qua lăng kính của người lớn. Đôi mắt trẻ thơ trong trẻo đã phản chiếu
thế giới ấy thật sống động, trong đó, mọi giá trị được đánh giá bằng quan điểm của các

em – một quan điểm không hề vụ lợi (như người lớn), mà trái lại, hồn nhiên, vô tư, trong
sáng. Qua cái nhìn ấy, người lớn không phải lúc nào cũng là “người lớn”, nghĩa là nhiều
lúc họ hành xử chẳng khác trẻ con là bao. Mẹ luôn miệng gào lên bức bối với chuyện
suốt ngày phải lo cơm nước, hơi tí thì dỗi đòi về nhà mẹ đẻ… Bố thỉnh thoảng lại cáu vì
công việc quá bận rộn, về nhà lại phải giúp Nicolas làm môn số học và tập làm văn, mà
cũng tại bố tính kém nên thỉnh thoảng bài số học của Nicolas bị điểm “không”… Thầy
giáo giám sát giờ ra chơi, sau một hồi ngắm nghía lũ trẻ nghịch cũng nhảy vào bày trò
đến nỗi bị thôi việc. Ông thanh tra làm dây mực ra tay, lại dùng khăn lau tay lau lên mặt.
Bác hàng xóm Blédurt luôn tìm cách cãi cọ với bố, từ cuộc chơi bóng chày cho đến vụ
ầm ĩ với cây kèn trompét. Cô giáo được bọn trẻ vô cùng yêu quý đành bất lực khi buổi
xem xiếc bị gác giữa chừng vì lũ học trò không chịu ngồi im. Còn vụ dự giờ của các ông
bố bà mẹ thành một cuộc tính nhẩm bài toán trên bảng, mà rất tiếc không có ai tìm ra
đáp số đúng… Điểm nhìn ấy nói lên rằng trẻ con có quyền có một cái nhìn riêng về cuộc
sống, chúng được bình đẳng như người lớn và được quyền sai lầm. Qua đôi mắt trẻ con,
người lớn cũng đầy rẫy những sự vô lí, hàm hồ, ngẫu hứng, làm việc không tính đến hậu
quả, họ như là những đứa trẻ phóng to lên. Thậm chí đôi khi trẻ em có cơ hội được “độ
lượng” với người lớn, với cả bố mẹ, ông bà - “Các ông bố bà mẹ ý à, thật chả thể hiểu
nổi họ ra làm sao!”. Cũng như Đoremon, tác phẩm này rất giàu tính dân chủ, thấm đẫm
cái nhìn hài hước mà khoan hoà về con người.