lUẬN văn THẠC sỹ lý luận và phương pháp dạy học môn toán

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
VẬN DỤNG LÝ THUYẾT TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC
VẬN DỤNG LÝ THUYẾT TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC
MỘT SỐ NỘI DUNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH HÌNH HỌC
MỘT SỐ NỘI DUNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH HÌNH HỌC
LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Luận văn thạc sĩ Sư phạm Toán học
Luận văn thạc sĩ Sư phạm Toán học
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học môn Toán
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học môn Toán
Học viên:
Học viên:
Nguyễn Thị Tâm
Nguyễn Thị Tâm
Người hướng dẫn:
Người hướng dẫn:
TS. Nguyễn Chí Thành
TS. Nguyễn Chí Thành
Định hướng đổi mới PPDH môn Toán ở
trường THPT của Việt Nam.
LTTH nhấn mạnh đến khả năng thích ứng
tích cực của HS với môi trường, hướng
tới sự phát triển toàn diện của HS
Nghiên cứu vận dụng LTTH trong DH ở
VN còn khá mới mẻ.
VẬN DỤNG LTTH TRONG
VẬN DỤNG LTTH TRONG

DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI
DẠY HỌC MỘT SỐ NỘI
DUNG CỦA CHƯƠNG
DUNG CỦA CHƯƠNG
TRÌNH HÌNH HỌC LỚP 10
TRÌNH HÌNH HỌC LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Bước chuyển: HH tổng hợp (ở THCS) →
HHGT là một khó khăn đối với HS lớp 10
bắt đầu làm quen với kiến thức véc tơ.
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

Định hướng đổi mới PPDH môn Toán THPT → cần thiết phải
áp dụng PPDH theo quan điểm tích cực → sử dụng LTTH
trong DH.

Hệ thống hoá LTTH.

Nghiên cứu khả năng vận dụng LTTH vào việc DH HH 10

Thiết kế một số bài giảng theo hướng vận dụng PPDH TH

Tiến hành giảng dạy HH 10 THPT bằng PPDH tình huống và
đánh giá hiệu quả bằng TNSP.
GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Chất lượng dạy và học môn Toán nói
chung, môn HH 10 THPT nói riêng sẽ nâng
cao khi GV vận dụng LTTH bằng cách

sử
dụng PPDH tình huống và vận dụng
hợp lý các cơ sở
của LTTH vào dạy học
môn học đó.
CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN
Mở
đầu
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Phân tích và
làm rõ một số
khái niệm cơ
bản trong
LTTH
Chương 2
Vận dụng lý thuyết
tình huống vào dạy
học một số nội dung
của chương trình
Hình Học 10 THPT
Chương 3
Thực nghiệm
sư phạm
Kết
luận và
khuyến
nghị
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Nhu cầu và định hướng đổi mới PPDH môn Toán THPT

Quan điểm DH tích cực
Lý thuyết dạy học hiện đại
Lý thuyết tình huống và PPDH tình huống
Sự hình thành và phát triển của LTTH
Các cơ sở khoa học của LTTH
Các giả thuyết về dạy học của LTTH (4 gt )
Hệ thống dạy học trong LTTH (gồm 4 thành phần)
Tình huống adidactic
Tình huống didactic và biến didactic
Tình huống cơ sở
Ví dụ minh họa
Các kết luận sư phạm rút ra từ LTTH (8 kết luận)
CS triết học
CS tâm lý học
Tình huống “Phóng to hình ghép”
Tình huống “Hành trình đến 20”
Lý
thuyết
tình
huống
Các giả thuyết về dạy học của LTTH

Giả thuyết 1:
Chủ thể học tập bằng cách tự thích nghi
(đồng hoá - điều ứng) với một môi trường sinh ra những
mâu thuẫn, những khó khăn và những sự mất thăng bằng.

Giả thuyết 2:
Một môi trường không có dụng ý sư phạm
là không thể đủ để chủ thể kiến tạo tất cả các kiến thức

mà xã hội mong muốn họ lĩnh hội được.

Cần xây dựng các THDH có cài đặt MT học tập
tương tác để HS có thể tự mình kiến tạo kiến thức với
sự thể chế hóa của GV.
Tình huống adidactic

Tồn tại một chiến lược cơ sở(CLCS);

CLCS nhanh chóng tỏ ra khiếm khuyết HS
bắt buộc phải điều ứng;

HS có thể bắt đầu một CL giải khác khi CLCS
“thất bại”;

Kiến thức nhắm đến cho phép chuyển từ CLCS
sang CL tối ưu;

Tồn tại môi trường có khả năng phản hồi để hợp
thức hoá.
Tình huống didactic
Tình huống didactic

Tình huống adidactic
Chủ thể
Kiến thức
Môi
trường
Giáo viên
Việc DH có thể đạt kết quả tốt nếu trong bài giảng GV

xây dựng được một TH didactic mà hạt nhân của nó là một tình huống adidactic
Biến didactic
•
Theo Brouseau(1982), một hệ thống các vấn đề
có thể nảy sinh từ một tình huống khi ta thay đổi
giá trị của một số biến thay đổi đặc trưng của
các chiến lược giải.
•
Việc thay đổi các giá trị như vậy một cách thích
hợp có thể làm phai mờ những quan niệm sai
lầm của HS.

Sử dụng các biến didactic trong DH có thể giúp HS
chỉnh lý kiến thức với sự thể chế hóa của GV.

QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG LÝ THUYẾT TÌNH HUỐNG VÀO DẠY HỌC MỘT SỐ
NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH HÌNH HỌC LỚP 10 THPT
Ưu và nhược điểm của PPDH tình huống
Tình huống adidactic là cấp độ cao của
TH gợi vấn đề và xây dựng TH adidactic
là một việc khó khăn.
NC ND, mức
độ chương
trình HH 10
THPT hiện
hành
QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG
QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG
:
:

Thiết kế một số bài giảng để DH một
Thiết kế một số bài giảng để DH một
số nội dung của chương trình HH 10 trong đó có sử dụng
số nội dung của chương trình HH 10 trong đó có sử dụng
các TH DH được xây dựng dựa theo các TH didactic, TH
các TH DH được xây dựng dựa theo các TH didactic, TH
adidactic,
adidactic,
đồng thời lưu ý đến các cơ sở của LTTH trong DH.
đồng thời lưu ý đến các cơ sở của LTTH trong DH.
NC cơ sở
lý luận,
hệ thống
LTTH
ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH DH MÔN TOÁN
BẰNG PPDH TÌNH HUỐNG

Giai đoạn 1: Chuẩn bị tình huống dạy học
Bước 1
: Xác định mục đích, nội dung của tình huống
Bước 2:
Xây dựng tình huống
Bước 3
: Dự kiến kế hoạch dạy học bằng tình huống

Giai đoạn 2: Triển khai dạy học tình huống
Bước 4
: GV uỷ thác tình huống cho HS;
Bước 5
: HS đồng hoá và điều ứng để thích nghi với môi

trường được cài đặt trong tình huống dạy học mà GV đã
thiết kế và uỷ thác;
Bước 6
: GV thực hiện vai trò thể chế hoá.

Giai đoạn 3: Củng cố, khắc sâu tri thức thu được ở
giai đoạn 2
(Bằng các hình thức luyện tập, kiểm tra…)
THIẾT KẾ MỘT SỐ BÀI GIẢNG THEO
QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG LTTH
Chọn trong mỗi chương của SGK HH10 một bài để thiết kế bài
giảng dạy trong 1 tiết( 45 phút)

Chương 1 (Véc tơ):
Bài giảng 1: Dạy học ĐL trọng tâm tam giác

Chương 2 (Tích vô hướng của hai véc tơ và ứng dụng):
Bài giảng 2: Dạy học ĐL cosin trong tam giác

Chương 3 (PP tọa độ trong mp):
Bài giảng 3: Dạy học đường Elip
Quy trình DH đường Elip bằng
PPDH tình huống
•
Giai đoạn 1: Chuẩn bị THDH
B1: Xđ mục đích, ND của tình huống
- Bồi dưỡng cho HS năng lực tư duy độc lập, tính tích cực
trong học tập; HS biết vận dụng tri thức mình có vào giải
quyết một số bài toán thực tế; khuyến khích HS tìm tòi thêm
các kiến thức sâu rộng hơn.

- Kiến thức nhắm đến trong TH:

Tính đối xứng của hình Elip;

T/c “Trong một đường tròn, đường thẳng vuông góc với một
dây cung bất kỳ tại trung điểm của nó thì đi qua tâm của
đường tròn đó” không thể chuyển sang đường Elip được.

Ngầm ẩn chứa đựng các kiến thức ngoài SGK như “Trong
một Elip, đường thẳng đi qua trung điểm của hai dây song
song chia Elip đó làm hai phần bằng nhau”

Tình huống :

Cho trước các mảnh bìa hình Elip như sau:

Yêu cầu: Cắt mảnh bìa hình Elip theo một đường thẳng đi qua
I sao cho hình Elip đó được chia làm 2 phần bằng nhau.

Dụng cụ được dùng: Thước kẻ, bút, compa, kéo và những
mảnh bìa hình Elip đã cho.
I
A
B A
B
I
B2: Xây dựng TH
Quy trình DH đường Elip bằng
PPDH tình huống
B3:Dự kiến kế hoạch DH bằng TH:


“Đường Elip” cho HS ban KHTN; Bài “ Phương
trình đường Elip” cho HS ban KHXH&ban cơ bản.

( tiết đầu tiên của bài)

Hoạt động theo nhóm: 2-5 HS một nhóm;

Dự kiến các biến didactic và các hđ của HS:
-Vị trí dây AB là một biến didactic;(mh)
-Chất liệu của hình Elip cũng là một biến didactic.
Quy trình DH đường Elip bằng
PPDH tình huống
Quy trình DH đường Elip bằng
PPDH tình huống

Giai đoạn 2: Triển khai TH
Triển khai TH trong BG được thiết kế như một kịch bản gồm 7 màn.
Việc sử dụng TH tập trung ở màn 3 với các pha hoạt động được lưu ý
phù hợp với HS các ban.
Màn 1
: Quan sát một số hình ảnh hình Elip, đường Elip trong thực tế và
HS thử vẽ đường Elip.
Màn 2
: Định nghĩa đường Elip;
Màn 3:
GV uỷ thác và HS tiếp nhận tình huống

Màn 4
: Lập phương trình chính tắc của Elip ;

Màn 5
: NC hình dạng của Elip;

Giai đoạn 3: Củng cố, khắc sâu tri thức
Màn 6:
Làm một số VD;
Màn 7
: GV giao nhiệm vụ về nhà cho HS.
HS làm bài KT sau tiết dạy.
TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM VÀ NỘI DUNG THỰC NGHIỆM

Đợt 1: Tháng 10/2008.
-Bài dạy TN 1: ĐL trọng tâm tam giác

Đợt 2: Tháng 3/2009.
- Bài dạy TN 2: Đường Elip ( Ban KHTN)
- Bài dạy TN 3: Phương trình đường Elip
( BanKHXH & c
ơ bản)

Chọn 4 cặp lớp TN-ĐC là các lớp 10 của trường
THPT Chuyên Hưng Yên.

Cơ sở ĐG: Quan sát + kết quả bài kiểm tra HS làm
sau tiết dạy + mức độ công việc HS đã làm đv nhiệm
vụ về nhà.
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ TN

HS học tập tích cực hơn, tự giác, tự nguyện với tinh thần
hào hứng;


HS lớp TN được kích thích sự sáng tạo, sự nghiên cứu
độc lập;

HS lớp TN đã thực hiện các yêu cầu học tập với kết quả
tốt hơn, làm chính xác và nhanh hơn HS lớp ĐC; (D.ch)

HS được học tập trong hoạt động nhiều hơn, thậm chí HS
được học tập từ chính những thao tác, hành động sai lầm
của mình trong TH nhờ biến didactic.
(minh họa 1) (mh2)

GV phải đầu tư nhiều thời gian hơn cho các TH trong bài
giảng,GV khó cân đối thời gian cho mỗi tiết dạy.
KẾT LUẬN
1. Hệ thống hoá một cách rõ ràng và đầy đủ LTTH về cơ sở
khoa học của LTTH; một số khái niệm cơ bản trong LTTH;
mối liên hệ giữa tình huống gợi vấn đề và TH adidactic.
2. DH một số ND trong chương trình HH 10 THPT theo
hướng vận dụng LTTH được minh hoạ bằng một số ví dụ.
Quy trình DH đó gồm 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Chuẩn bị tình huống dạy học;
Giai đoạn 2: Điều khiển HS tiếp nhận và giải quyết TH;
Giai đoạn 3: Vận dụng, củng cố tri thức thu được sau TH.
3. Lưu ý sử dụng khái niệm biến didactic và cài đặt môi
trường có chức năng hợp thức hóa trong xây dựng TH.