Thực trạng Công nghiệp hóa hiện đại hóa và vai trò quản lý của Nhà nước - 1 pptx

Lời mở đầu
Bất kì một quốc gia nào muốn phát triển, đạt được trình độ một nước phát triển đều phải
trải qua nấc thang có tính tất yếu lịch sử. Đó là công nghiệp hoá. Trên thế giới đã có
nhiều nước tiến hành thành công công nghiệp hoá và hiện nay cũng còn nhiều nước đang
tiến hành công nghiệp hoá. Trong các giai đoạn phát triển khác nhau của lịch sử loài
người, công nghiệp hoá ở những nước khác nhau có sự khác nhau về mô hình, về thời
gian thực hiện và do đó có sự khác nhau về ảnh hưởng của nó đến phát triển kinh tế
xãhội. Nước ta bắt đầu công nghiệp hoá từ năm 1960 theo đường lối do đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ III của đảng đề ra. Đến nay sự nghiệp đó vẫn tiếp tục. Nhưng hoàn
cảnh, điều kiện quốc tế và trong nước, trình độ phát triển kinh tế nước ta hiện nay khác
nhiều so với năm 1960. Điều đó đặt ra nhiều vấn đề lí luận và thực tiễn phải giải quyết
như: Công nghiệp hoá có còn là tất yếu khách quan nữa không? Đánh giá như thế nào về
thực trạng công nghiệp hoá ở nước ta những năm qua? Mục tiêu, mô hình, nội dung công
nghiệp hoá gắn với hiện đại hoá ở nước ta hiện nay như thế nào?
Sự phát triển của nền kinh tế trong hơn mười năm kể từ khi đổi mới đến nay đã thu được
nhiều kết quả đáng kể.Trong đó phải kể đến vai trò rất quan trọng của Đảng và Nhà nước.
Nhà nước là người hoạch định ra các chính sách chiến lược phát triển kinh tế, phát huy
tối đa những mặt tích cực, hạn chế tối thiểu những mặt tiêu cực của kinh tế thị trường.
Mà quan trọng nhất là sự định hướng của nhà nước để kinh tế phát triển theo định hướng
xã hội chủ nghĩa mà nhân dân đã lựa chọn. Đây là điểm khác biệt giữa cơ chế kinh tế thị
trường ở nước ta và các nước khác.
Mặc dù Nhà nước ta đã phát huy vai trò của mình một cách có hiệu quả trong sự nghiệp
này, nhưng không phải là không có hạn chế. Đó là sự cồng kềnh của bộ máy, chưa xóa bỏ
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

được thói quen của cơ chế cũ, chưa thích nghi với cơ chế mới nên hiệu quả chưa cao. Để
nhận thức rõ hơn về vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế nói chung và trong công
nghiệp hoá hiện đại hoá nói riêng, trong bài viết này, em xin chọn đề tài: “Thực trang
CNH - HĐH và Vai trò của Nhà nước đối với quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá ở
nước ta”.

Do trình độ có hạn, không thể bao quát được hết mọi khía cạnh của vấn đề to lớn và khó
khăn này, nên phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ xoay quanh một số vấn đề về vai trò của
Nhà nước trong việc phát triển những điều kiện chính của quá trình công nghiệp hoá hiện
đại hoá. Trong bài viết này, em xin được trình bày các nội dung cơ bản về đề tài trên như:
Tại sao công nghiệp hoá lại phải có vai trò của nhà nước? Nhà nước đóng vai trò quan
trọng như thế nào? Thực trạng vai trò của nhà nước ra sao? Và cuối cùng là một số giải
pháp nhằm nâng cao vai trò của nhà nước trong thời gian tới.Và kinh nghiệm của một số
nước trên thế giới về vai trò của Nhà nước đối với công nghiệp hoá hiện đại hoá
Nội dung
Chương 1: Tính tất yếu khách quan về vai trò của Nhà nước trong quá trình công
nghiệp hoá
1.1. Vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá
1.1.1. Quan niệm công nghiệp hoá - Thực chất công nghiệp
Quan niệm đơn giản nhất về công nghiệp hoá cho rằng: “Công nghiệp hoálà tạo đặc tính
công nghiệp cho một hoạt động, trang bị (cho vùng, cho một nước) các nhà máy công
nghiệp”. Quan niệm này có những mặt chưa hợp lí:
Trước hết nó không cho thấy mục tiêu của quá trình cần thực hiện
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Thứ hai, trong nội dung trình bày, quan niệm này gần như đồng nhất quá trình công
nghiệp hoá với quá trình phát triển công nghiệp. Và cũng không thể hiện được tính lịch
sử của quá trình công nghiệp hoá. Vì thế nó được sử dụng rất hạn chế trong thực tiễn. Đặt
biệt là trong sách báo của Liên Xô (trước đây) tồn tại một định nghĩa phổ biến : “Công
nghiệp hoá là quá trình xây dựng đại cơ khí có khả năng cải tạo cả nông nghiệp”. Đó là
sự phát triển công nghiệp nặng với ngành trung tâm là chế tạo máy. Quan niệm này được
coi là hợp lí trong điều kiện của Liên Xô thời kì đó. Nhưng sẽ là rất sai lầm nếu coi đó là
quan niệm phổ biến để áp dụng cho tất cả các nước đang phát triển trong điều kiện hiện
nay.
Năm 1963 tổ chức phát triển công nghiệp của Liên Hợp Quốc đã đưa ra định nghĩa sau:
“Công nghiệp hoá là quá trình phát triển kinh tế, trong quá trình này một bộ phận ngày

càng tăng các nguồn của cải quốc dân được động viên để phát triển cơ cấu kinh tế nhiều
ngành ở trong nước với kĩ thuật hiện đại. Đặt điểm của cơ cấu này là có một bộ phận chế
biến sản xuất ra tư liệu sản xuất và hàng tiêu dùng, có khả năng bảo đảm đạt tới sự tiến
bộ về kinh tế xã hội”.
Hiện nay ở nước ta, công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa được coi là nhiệm vụ trung tâm
của thời kì quá độ. Đảng ta đã xác định thực chất của công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa
là: “Quá trình thực hiện cách mạng kĩ thuật, thực hiện sự phân công mới về lao động xã
hội và là quá trình tích luỹ xã hội chủ nghĩa không ngừng thực hiện tái sản xuất mở
rộng”.
Từ đó cho ta thấy: “Công nghiệp hoá là quá trình xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật của
chủ nghĩa xã hội, do giai cấp công nhân và nhân dân lao động thực hiện dưới sự chỉ đạo
và tổ chức của nhà nước chuyên chính vô sản, sự lãnh đạo của đảng cộng sản. Công
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa có nhiệm vụ đưa nền kinh tế nước ta từ nền sản xuất nhỏ tiến
lên sản xuất lớn trở thành một nước công nông nghiệp hiện đại, văn hoá và khoa học tiên
tiến, quốc phòng vững mạnh cuộc sống ấm no hạnh phúc”. Đường lối công nghiệp hoá
được xác định là: “ưu tiên phát triển công nông nghiệp một cách hợp lí trên cơ sở phát
triển nông nghiệp và công nghiệp nhẹ”. Đại hội lần thứ VIII của Đảng cộng sản Việt
Nam lại một lần nữa xác định mục tiêu của công nghiệp hoá hiện đại hoá là: “Xây dựng
nước ta thành một nước có cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lí, quan hệ
sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất
và tinh thần cao, quốc phòng an ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng
văn minh. Từ nay đến năm 2020 ra sức phấn đấu đưa nước ta cơ bản trở thành một nước
công nghiệp.
1.1.2. Vì sao hiện nay công nghiệp hoá lại gắn với hiện đại hoá
Cho đến nay, thế giới đã trải qua hai lần cách mạng về kĩ thuật và công nghệ. Lần thứ
nhất với tên gọi là cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật, diễn ra vào cuối thế kỉ 18 được
thực hiện đầu tiên ở nước Anh mà nội dung chủ yếu là thay thế lao động thủ công bằng
lao động cơ khí hoá. Lần thứ hai với tên gọi là cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện

đại được bắt đầu vào giữa thế kỉ 20 mà nội dung chủ yếu của nó không chỉ dừng lại ở
tính chất hiện đại của các yếu tố tư liệu sản xuất, mà còn ở kĩ thuật công nghệ sản xuất
hiện đại, phương pháp sản xuất tiên tiến Hiện nay cuộc cách mạng khoa học và công
nghệ có nhiều nội dung phong phú, đa dạng trong đó có thể chỉ ra những nội dung nổi bật
sau đây:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Môt là, cách mạng về phương pháp sản xuất: Đó là tự động hoá. Ngoài phạm vi tự động
trước đây, hiện nay tự động hoá còn bao gồm cả việc sử dụng rộng rãi người máy thay
thế cho con người để điều khiển quá trình sản xuất.
Hai là, cách mạng về năng lượng: Bên cạnh những năng lượng truyền thống mà con
người đã sử dụng trước đây như nhiệt điện, thuỷ điện, thì ngày nay con người ngày càng
khám phá ra nhiều năng lượng mới và sử dụng chúng rộng rãi trong sản xuất như: Năng
lượng nguyên tử, năng lượng mặt trời
Ba là, cách mạng về vật liệu mới: Ngày nay ngoài việc sử dụng các vật liệu tự nhiên, con
người ngày càng tạo ra nhiều vật liệu nhân tạo mới thay thế hiệu quả cho các vật liệu tự
nhiên.
Bốn là, cách mạng về công nghệ sinh học: Các thành tựu của cuộc cách mạng này được
áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, y tế , hoá chất và nhiều lĩnh
vực khác.
Năm là, cách mạng về điện tử tin học: Đây là một lĩnh vực mà hiện nay con người đang
đặc biệt quan tâm nhất là máy tính điện tử.
Đất nước ta tiến hành công nghiệp hoá trong điều kiện thế giới đã trải qua hai cuộc cách
mạng khoa học và công nghệ như vậy, vì thế nếu chỉ công nghiệp hoá nền kinh tế thì sẽ
không đáp ứng được nhu cầu phát triển của xã hội, không thể theo kịp các nước phát triển
trong khu vực và thế giới. Công nghiệp hoá có thể coi là cuộc cách mạng khoa học công
nghệ lần thứ nhất, hiện đại hoá có thể coi là cuộc cách mạng khoa học lần thứ hai. Muốn
rút ngắn khoảng cách tụt hậu giữa nước ta với các nước phát triển thì chúng ta phải thực
hiện đồng thời cả hai cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật hay thực hiện công nghiệp hoá
gắn liền với hiện đại hoá. Có như vậy thì sự nghiệp công nghiệp hoá nền kinh tế quốc dân

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

mới có thể thành công, đưa đất nước ta trở thành một nước công nghiệp hiện đại tiến lên
chủ nghĩa xã hội.
1.1.3. Vai trò của nhà nước trong sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá
Trước khi nói đến vai trò của nhà nước trong sự nghiệp công nghiệp hoá phải nói đến vai
trò của nhà nước trong nền kinh tế. Nghiên cứu quá trình phát triển của các nước ASEAN
trong mấy thập kỉ qua cho ta thấy: Nhà nước có vai trò đặt biệt quan trọng đối với sự tăng
trưởng kinh tế. Tuy kết quả đạt được không giống nhau nhưng từ thực tiễn có thể rút ra
những vai trò cơ bản sau của nhà nước trong quản lí vĩ mô:
Nhà nước định hướng chiến lược đúng đắn mang tính chất tiên quyết đối với sự phát triển
kinh tế mỗi nước. Nhà nước có chính sách thu hút vốn đầu tư từ các nguồn trong và ngoài
nước, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài, khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư bằng
cách có các chính sách ưu đãi đảm bảo và tạo điều kiện cho hoạt động của các công ty
nước ngoài, lập ra các khu vực mậu dịch tự do. Nhà nước thực hiện chính sách ổn định
kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát ổn định tiền tệ.
Nhà nước điều tiết thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội, xoá đói giảm nghèo. Ví dụ:
chính phủ Malaixia bằng việc thực hiện “mục tiêu là xoá đói giảm nghèo tiến tới xoá bỏ
nghèo và cấu trúc lại nền kinh tế xã hội đã giảm tỉ lệ người sống dưới mức nghèo khổ từ
49,3% (năm 1970) xuống 17% (1990) và 13,5% (1993).
Nhà nước điều chỉnh kịp thời việc sử dụng các thành phần kinh tế, nhấn mạnh việc sử
dụng các thành phần kinh tế nhưng các doanh nghiệp nhà nước vẫn giữ vai trò chủ yếu
trong các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế. Nhà nước xây dựng chiến lược phát triển
nguồn nhân lực, đầu tư thích đáng cho giáo dục đào tạo, sử dụng hiệu quả nguồn lao
động đã được đào tạo. Tại INĐÔNÊXIA, chí phí của nhà nước cho giáo dục và đào tạo
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

so với tổng nguồn chi tăng từ 9% (1969 - 1974) lên 17,6% (1984 - 1989) và 21% (1990 -
1995).
Từ đó cho ta thấy vai trò hết sức quan trọng của nhà nước trong sự nghiệp công nghiệp

hoá hiện đại hoá.
1.2. Tất yếu khách quan vai trò của nhà nước trong quá trình công nghiệp hoá
1.2.1. Vai trò của nhà nước trong việc định hướng cho quá trình công nghiệp hoá
Công nghiệp hoá là một quá trình diễn ra liên tục với những nội dung, bước đi thích hợp
cho từng thời kì, phù hợp với nền kinh tế. Nước ta cũng như nền kinh tế thế giới. Muốn
thực hiện thành công công nghiệp hoá hiện đại hoá thì phải có một phương hướng cụ thể
chiến lược đúng đắn thích hợp. Sau khi xác định được mục tiêu, quan điểm nội dung của
công nghiệp hoá hiện đại hoá nền kinh tế nước ta thì một vấn đề không kém quan trọng là
đề ra những bước đi để đạt đến mục tiêu đó. Những bước đi trong công nghiệp hoá có thể
nêu ra đại thể cho mỗi thời kì nhưng phải được một số chỉ tiêu quan trọng như: Thu nhập
quốc dân tính theo đầu người, tỉ trọng của các ngành trong cơ cấu kinh tế, tỉ trọng đầu tư,
tỉ trọng xuất khẩu trong GDP Mặt khác trong từng lĩnh vực cũng phải có những bước đi
cụ thể. Có thể hình dung sự nghiệp công nghiệp hoá là một “Cây mục tiêu” mà đỉnh của
nó được lượng hoá bằng GDP tính theo đầu người. Các cành nhánh của nó là những mục
tiêu quan trọng như: cơ cấu kinh tế, cơ cấu sở hữu. Mỗi mục tiêu có vị trí quan trọng
khác nhau trong quá trình công nghiệp hoá, có tác động qua lại thúc đẩy nhau phát triển
nhưng bao trùm nhất, quyết định nhất là làm cho dân giàu nước mạnh xã hội công bằng
văn minh.
Nhà nước có vai trò quyết định trong việc định hướng cũng như thực hiện các bước đi
của quá trình công nghiệp hoá nền kinh tế. Bởi vì chỉ có nhà nước mới có thể quyết định:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Mục tiêu chiến lược và kế hoạch tiến hành công nghiệp hoá hiện đại hoá nền kinh tế
trong từng giai đoạn. Huy động và phân bổ tập trung các nguồn lực cần thiết theo yêu cầu
công nghiệp hoá, cân đối và điều chỉnh thường xuyên quá trình công nghiệp hoá hiện đại
hoá.
Đề ra các chính sách cần thiết để khai thác mọi tiềm năng, nguồn lực trong và ngoài nước
để thực hiện nhanh, chắc quá trình công nghiệp hoá.
Nhà nước tổ chức lại, xây dựng lại bộ máy quản lý đủ mạnh về cả chất lượng và số lượng
để quản lý có hiệu quả, kiên quyết thực hiện tiêu chuẩn hoá cán bộ công chức nhà nước,

lựa chọn các cán bộ có khả năng, trình độ kinh nghiệm để đưa đất nước ta nhanh chóng
tiến lên hiện đại hoá hệ thống quản lý nhà nước theo yêu cầu công nghiệp hoá.
Nhà nước thức hiện việc quản lý quá trình công nghiệp hoá bằng pháp luật và các văn
bản dưới luật. Hoàn thiện và xây dựng mới các công cụ cần thiết như chế độ thống kê
toán và kiểm toán, chế độ tài chính và bao cáo tài chính công khai chính xác để quản lý
thống nhất.
Nhà nước phối hợp, điều hoà các hoạt động trong quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá
nền kinh tế quốc dân theo mục tiêu và định hướng đúng đắn đ• được xác định, vì quá
trình công nghiệp hoá chỉ có thể thành công khi có sự phối hợp cả về chiều ngang và
chiều dọc.
Nhà nước tổ chức việc kiểm tra giám sát quá trình công nghiệp hoá để phát hiện kịp thời
những sai sót lệch lạc mất cân đối. Quyết định đúng đắn việc điều chỉnh quá trình thực
hiện công nghiệp hoá là việc làm cần thiết và thường xuyên để cân đối lại hoàn chỉnh
nâng cao chất lượng hoạt động của các ngành các địa phương và cơ sở.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -