GIÁO TRÌNH HÓA BẢO VỆ THỰC VẬT part 9 doc

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
91
có thể phun 2 lần, cách nhau 5-7 ngày. Để phòng bệnh đạo ôn trên bông (thối cổ gié) cần phun 2
lần từ lúc ló đòng đến lúc trổ bông (cách nhau 7-12 ngày) khi phun trừ côn trùng nên phun kỹ
vào gốc lúa, bẹ lá, nách lá vào lúc có côn trùng xuất hiện.
Lưu ý: thời kỳ cách ly 14 ngày. Không hỗn hợp với những thuốc có tính kiềm. Giống như
Kitazin, đôi khi trên lá xuất hiện những chấm nâu đỏ, nhưng không ảnh hưởng đến năng suất.
3.9.5.2 Thuốc trừ nấm nhóm Benzimidazol
*
Đặc điểm chung:
- Ít độc với người và động vật.
- Phổ phòng trị rộng, tuy nhiên hiệu lực kém đối với lớp nấm Phycomycetes: Alternaria
sp., Helminthosporium sp., Sclerotium rolfsii ).
a.
Benomyl
- Tên gọi khác: Fundazol, Fundozol
- Tên thương mại: Bemyl 50 WP, Ben 50 WP, Bendazol 50 WP, Viben 50 WP, Benlate
50 WP
- Tên hóa học: Metyl 1-(butylcacbamoyl ) benzimidazol-2-ylcacbamat
- Công thức hóa học: C
14
H
18
N
4
O
3

- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 290,3
- Đặc tính: Benomyl tinh khiết ở dạng tinh thể không màu, không tan trong nước, tan ít
trong dung môi hữu cơ, phân hủy trong môi trường axit, kiềm mạnh và trong điều kiện bảo quản
ẩm, không ăn mòn kim loại. Thuốc thuộc nhóm độc IV, LD
50
per os: >10.000mg/kg, LD
50

dermal (thỏ): >10.000mg/kg; ADI: 0,02mg/kg; MRL: cam, chanh, bưởi 7-10mg/kg, nho
3mg/kg, dứa 2mg/kg, các loại quả khác 1,5mg/kg , rau 1mg/kg, cam bóc vỏ 1mg/kg, dưa chuột,
ngũ cốc 0,5mg/kg, chuối 0,2mg/kg, sản phẩm khác 0,1mg/kg, PHI: ngũ cốc 35-56 ngày, cây
thức ăn gia súc 7 ngày, rau ăn lá 28 ngày, hạt có dầu, hành, tỏi 14 ngày, rau ăn quả 4 ngày, dâu
tây và các loại ăn quả khác 7-14 ngày, cây làm thức ăn trẻ em 28 ngày, cây dược liệu 21 ngày,
thuốc ít độc đối với cá và không độc đối với ong mật.

Sử dụng: Là loại thuốc trừ nấm bệnh tác dụng nội hấp, có phổ tác động rộng, trừ được
nhiều bệnh hại rau, màu, cây công nghiệp, cây ăn quả, hoa và cây cảnh. Ngoài ra thuốc còn diệt
trừ được nhện đỏ, liều lượng sử dụng đối với rau là 140-550g a.i/ha; đối với cây cao lớn 550-
1.100g a.i/ha, dùng để xử lý nông sản sau thu hoạch 25-200g a.i/100 lít nước. Thuốc Benomyl
bột thấm nước 50% dùng xử lý hạt giống hành để
trừ bệnh Botrytis (2g/kg hạt giống ); xử lý củ
hoa layơn và các loại hoa trồng bằng củ để trừ bệnh thối củ và nấm như Botrytis spp và

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
92
Fusarium spp., ở nồng độ 0,2% trong 30 phút; dùng 0,3kg/ha trừ bệnh đốm đen trên lúa mì, bệnh
phấn trắng trên rau quả; ở nồng độ 0,05 % phun trừ bệnh phấn trắng hoa hồng; ở nồng độ 0,06%

trừ bệnh phấn trắng cây ăn quả, nho, dâu tây, ở nồng độ 0,1% phun trừ bệnh thối nhũn xu hào,
bắp cải, xà lách, bệnh thối và vết đen cây cảnh. Ở liều lượng 2 kg/ha thuốc còn có tác dụng ức
chế bệnh khô vằn và bệnh đạo ôn phát triển.
b.
Carbendazim
-Tên thương mại: Carbenzim 50 WP, Carban 50 SC, Bavistin 50 FL, Derosal 50 SC,
Carosal 50 WP, Appencarb supper 50 FL
- Tên hóa học: 2-(Methyoxylcarbolamino)-benzimidazol
- Công thức cấu trúc hóa học:

- Đặc tính: là thuốc nội hấp, dùng để trừ nhiều loại nấm bệnh hại ngũ cốc, bông, cây ăn
quả, nho, chuối, cây cảnh ; thuốc thuộc nhóm độc IV,

LD
50
per os: 15000mg/kg, LD
50
dermal:
2000mg/kg, ADI: 0,01mg/kg.
Đặc tính và hoạt tính tương tự như Benomyl, nhưng có một số trường hợp (như nhóm
nấm Saccaromycetes), hiệu lực kém hơn Benomyl, có lẽ do thuốc này khó thấm vào tế bào hơn.
3.9.5.3 Thuốc trừ nấm nhóm Triazole
Đây là nhóm thuốc trừ nấm quan trọng, trừ được nhiều loại như: nấm phấn trắng, gỉ sắt,
than đen, lỡ cổ gể, đốm vằn thuốc ngăn trở sinh tổ
ng hợp Ergosterol, sự hình thành rể bám hay
giác mút.
a.
Hexaconazole
- Tên gọi khác: Anvil
- Tên hóa học: (RS) - 2 - (2,4-Diclophenyl) - 1 - (1H - 1,2,4 - triazol - 1 - yl) hexan - 2

- ol.
- Công thức hóa học: C
14
H
17
Cl
2
N
3
O
- Công thức cấu trúc hóa học:

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
93

- Phân tử lượng: 314
- Đặc tính: Thuốc nguyên chất ở dạng tinh thể, tan ít trong nước (18mg/lít), tan trong
nhiều dung môi hữu cơ. Thuốc thuộc nhóm độc IV, LD
50
per os: 2189-6071mg/kg, LD
50
dermal:
>2000mg/kg. Thuốc có độ độc trung bình đối với ong mật và cá.

Sử dụng: Anvil tác dụng nội hấp, trừ được nhiều loại nấm bệnh. Thuốc được gia công
thành dạng dung dịch huyền phù đậm đặc 5% (Anvil 5 SC), dạng dầu (Anvil 5 OL) Anvil 5 SC
chứa 50g a.i/lít, dùng trừ bệnh thối quả nho, bệnh phấn trắng hại nho (30-100 g a.i/ha), trừ bệnh
đốm lá lạc (20-50g a.i/ha), bệnh gỉ sắt cà phê, đốm nâu cà phê (30-100 g a.i/ha), bệnh đốm sọc lá

chuối Sigatoka (30-100g a.i/ha), bệnh phấn trắng hại rau (20-50g a.i/ha), bệnh phồng lá chè (25-
50g a.i/ha), bệnh gỉ sắ
t và phấn trắng hại cây cảnh và hoa hồng (25-50g a.i/ha) và bệnh lem lép
hạt lúa, bệnh khô vằn hại lúa (50-100g a.i/ha).
b.
Diniconazole
- Tên gọi khác: Sumi-8, Sumi- Eight.
- Tên hóa học: (E)-1-(2,4-Diclophenyl)-4,4-dimetyl-2-(1,2,4-triazol - 1-yl) -1- penten -
3 - ol.
- Công thức hóa học: C
15
H
17
Cl
2
N
3
O
- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 326,23
- Đặc tính: Thuốc nguyên chất ở dạng bột màu xám, tan ít trong nước ( 4,01% ), tan
trong một số dung môi hữu cơ, bền vững dưới tác động của ánh sáng, nhiệt độ. Thuốc thuộc
nhóm độc III, LD
50
per os: 639mg/kg. LD
50
dermal: > 5000mg/kg. Thuốc độc đối với cá.

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
94
Sử dụng: Diniconazole là loại thuốc trừ nấm tác dụng nội hấp. Thuốc được gia công
thành dạng bột thấm nước 12,5% (chứa 12,5% đồng phân E-R) và 5% (chứa 5% đồng phân E-
R). Chế phẩm bột thấm nước 12,5% dùng pha nước ở nồng độ 0,016- 0,03% phun trừ bệnh phấn
trắng (Uncinula necator) và bệnh đốm nâu (Guignardia bidwellii) hại nho. Thuốc còn dùng trừ
bệnh cho lúa mi và lúa mạch như bệnh phấn trắng (62,5-125 g a.i/ha), bệnh gỉ nâu Puccinia
recondita (25-50g a.i/ha), bệnh g
ỉ vàng Puccinia striiformis (50-62,5g a.i/ha), trừ bệnh đốm lá
lạc (50-100g a.i/ha), bệnh đốm sọc lá lạc Sclerotium solfsii (25-50g a.i/ha), bệnh gỉ sắt lạc (12,5-
25g a.i/ha), trừ bệnh gỉ sắt cà phê (100-200g a.i/ha), bệnh đốm lá chuối (75-125g a.i/ha). Thuốc
Sumi-8 bột thấm nước 12,5% pha nồng độ 0,01% phun lên cây con trừ được bệnh phấn trắng,
thối quả cà chua, dưa chuột và dưa hấu.
c.
Propiconazole
- Tên gọi khác: Tilt (Độ nghiên quả đất, những điều kỳ lạ trên thế giới), Desmel,
Radar.
- Tên hóa học: (+)-1[(2,4-Diclophenyl)-4-propyl-1,3-dioxolan-2-ylmetyl]-1H-1, 2- 4-
triazole.
- Công thức hóa học: C
15
H
17
CI
2
N
3
O
2

- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 342,2
- Đặc tính: Thuốc kỹ thuật ở thể lỏng màu vàng, tan trong nước (110mg/lít), và nhiều
dung môi hữu cơ như aceton, metylic, không ăn mòn kim loại. Thuốc thuộc nhóm độc III, LD
50

per os: 1517mg/kg, LD
50
dermal: 4000mg/kg, MRL: 0,1mg/kg đối với ngũ cốc, ngô, cà phê,
PHI: 14 ngày đối với lạc, 6 ngày đối với cây ăn quả. Thuốc độc đối với cá, không độc đối với
ong mật.

Sử dụng: Propiconazole là loại thuốc trừ nấm bệnh có tác dụng nội hấp. Thuốc được gia
công thành nhiều dạng như sữa (Tilt 100, Tilt 250EC), dạng dung dịch ( Tilt 125 SL) và các
dạng hỗn hợp với nhiều loại thuốc trừ bệnh khác. Thuốc Tilt 250EC chứa 250g hoạt chất/lít,
dùng trừ bệnh gỉ sắt, phấn trắng cho hoa hồng và cây cảnh, bệnh khô vằn, tiêm lửa, đốm nâu,
lem lép hạt luá, đạo ôn hại lúa, trừ bệnh đốm sọ
c Cercospora coffeicola và bệnh gỉ sắt hại cà
phê, trừ bệnh đốm lá lạc, bệnh gỉ sắt, tiêm lửa hại ngô. Ngoài ra thuốc còn trừ được bệnh thối
quả cây ăn quả, bệnh phấn trắng và gỉ sắt lúa mì, mạch. Liều sử dụng từ 0,3 -0,7 lít chế
phẩm/ha.
d.
Cyproconazol
- Công thức cấu trúc hóa học:

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai

95

- Tên gọi khác: Bonanza
- Dạng chế phẩm: Bonanza 100DD loại chai (100
cc
, 50
cc
, 10
cc
)
- Độ độc: Thuộc nhóm độc III. Thuốc ít độc đối với môi trường, dư lượng để lại trong
sản phẩm thường rất ít, nên không làm ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
- Đặc tính: Thuốc có tác dụng nội hấp, tiếp xúc. Hấp thụ nhanh qua lá, hiệu lực kéo dài
khoảng hai đến ba tuần sau khi phun.
- Công dụng và liều lượng: Bonanza là thuốc trừ bệnh phổ rộng, trừ được nhiều lo
ại
bệnh trên nhiều loại cây trồng. Trên đậu các loại; trị bệnh đốm lá, mốc trắng, đốm phấn, rỉ, thối
gốc Trên bầu, bí, dưa phòng trị các bệnh rỉ, đốm vòng, phấn trắng. Trên cây ăn trái trị các bệnh
ghẻ, cháy hoa, rỉ phấn trắng, chết cây con. Trên lúa Bonanza trừ được bệnh đốm vằn, vàng lá,
đốm nâu và một số bệnh khác như: gạch nâu, thối thân, thối bẹ. Liều lượng s
ử dụng: 300-
400cc cho 1ha (pha 8-10cc/bình 8 lít). Phun 4 bình 8 lít cho 1000 m
2
; phun 1,5 bình/360 m
2
.
e.
Triadimefon
- Tên gọi khác: Bayleton
- Tên hóa học: 1- (4 -Clophenoxi) 3, 3- dimetyl -1-( 1H -1, 2, 4 -tri- azol- 1- yl)

butanone.
- Công thức hóa học: C
14
H
16
CIN
3
O
2

- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 293,8
- Đặc tính: Thuốc nguyên chất ở thể rắn, tan ít trong nước (260mg/kg), tan trong các
dung môi hữu cơ thông thường như toluen, diclometan v.v không ăn mòn kim loại. Thuốc
thuộc nhóm độc III. LD
50
per os: 1000mg/kg, LD
50
dermal: >5000mg/kg, ADI: 0,03mg/kg,
MRL: hoa bia 15mg/kg, dâu tây 0,2mg/kg, các sản phẩm khác 0,1mg/kg; PHI: dưa chuột 3
ngày, ngũ cốc 35 ngày, hoa bia 14 ngày, nho 35 ngày. Thuốc không độc đối với ong mật, thuốc
ít độc đối với cá.

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
96
Sử dụng: Triadimefon là loại thuốc trừ nấm tác dụng nội hấp, dùng để trừ bệnh phấn
trắng và gỉ sắt cho ngũ cốc, cà phê, nho, cây cảnh, cây ăn quả và rau màu. Thuốc được chế biến

thành dạng sữa, bột thấm nước. Thuốc Bayleton bột thấm nước 25% (Bayleton 25WP) và
Bayleton sữa 25% (Bayleton 25EC) dùng pha nước 0,2% nhúng hom dứa trừ bệnh thối dứa
Ceratocys paradoxa. Để trừ bệnh gỉ sắt bông dùng 500-1000g chế phẩm/ha; trừ b
ệnh phấn trắng,
gỉ sắt cho rau, đậu, dưa chuột, dưa hấu dùng 120-250g chế phẩm/ha; trừ bệnh phấn trắng, gỉ sắt
cho lúa mì, lúa mạch dùng 400-500g chế phẩm/ha; trừ bệnh gỉ sắt cho cà phê dùng 250-500g
hoặc 800-1000g chế phẩm/ha nếu bệnh nặng; trừ bệnh gỉ sắt đỗ tương dùng 400g chế phẩm/ha.
Thuốc còn được pha với nước ở nồng độ 0,02-0,05% chế phẩm trừ
bệnh thối trắng quả xoài
(Odium mangiferae); 0,01-0,02% trừ bệnh thối trắng nho, bệnh phấn trắng thuốc lá; 0,016-0,03%
trừ bệnh phấn trắng cây cảnh; 0,08% trừ bệnh gỉ sắt hoa hồng; 0.05-0.08% trừ bệnh phấn trắng
hoa hồng.
f.
Triadimenol
- Tên gọi khác: Bayfidan, Baytan.
- Tên hóa học: 1-(4-Clophenoxi)-3, 3-dimetyl-1-(1H-1, 2, 4-tri-azole-1-yl)-butanol-2 .
- Công thức hóa học: C
14
H
18
CIN
3
O
2

- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 295,8
- Đặc tính: Thuốc nguyên chất ở thể rắn, hầu như không tan trong nước, tan trong một
số dung môi hữu cơ như diclometan, 2-propanon, không ăn mòn kim loại. Thuốc thuộc nhóm

độc III, LD
50
per os: 700mg/kg, LD
50
dermal: > 5000mg/kg; MRL: ngũ cốc, dưa chuột, cây ăn
quả 0,5mg/kg, nho 0,3mg/kg, các sản phẩm khác 0,1mg/kg; PHI: 30- 35 ngày. Thuốc không
độc đối với ong mật, ít độc đối với cá.

Sử dụng: Triadimetol là loại thuốc trừ nấm nội hấp, dùng trừ bệnh phấn trắng, gỉ sắt cho
mì, mạch, cà phê, rau, quả, bệnh đốm lá chuối, bệnh mốc hồng (Fusarium spp.) và thối đen mì,
mạch (Septoria spp., Tilletia caries, Ustilago spp ). Chế phẩm Triadimetol sữa 25% (Bayfidan
25EC) dùng 0,4-0,5 lít chế phẩm/ha (5-6 lít dầu thực vật) trừ bệnh đốm lá chuối (Mycosphaerella
filensis var. difformis, Mycosphaerella musicola), dùng pha nước ở nồng độ 0,01-0,02% chế
phẩm tr
ừ bệnh gỉ sắt và phấn trắng cho rau, quả; dùng ở liều lượng 0,4-0,5 lít/ha trừ bệnh gỉ sắt
và phấn trắng hại mì, mạch; ở liều 0,5-1 lít/ha trừ được bệnh gỉ sắt cà phê. Ngoài ra thuốc còn
được dùng trừ bệnh phấn trắng, gỉ sắt cho cây cảnh và các loại hoa như Bayleton.
3.9.6 Thuốc trừ nấm tổng hợp hữu cơ khác
a. Isoprothiolane
- Hợp chất dị vòng, đặc trị bệnh đạo ôn, chuyển vị lên rất tốt.
- Tên gọi khác: Fuji-one, Fudiolan, Fuan.
- Tên hóa học: Diisopropyl 1,3-Dithiolan-2-ylidenemalonate.
- Công thức hóa học: C
12
H
18
O
4
S
2

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
97
- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 290,4.
- Đặc tính: Thuốc nguyên chất ở dạng tinh thể, tan ít trong nước (48mg/kg), dễ tan
trong nhiều dung môi hữu cơ. Thuốc thuộc nhóm độc III, LD
50
per os: 1190mg/kg. LD
50
dermal:
>10,250mg/kg, PHI: 14 ngày. Thuốc độc đối với cá.
Sử dụng: Isoprothiolane là loại thuốc có tác dụng nội hấp được dùng để trừ bệnh đạo ôn
hại lúa. Ngoài ra thuốc còn có hiệu lực đối với rầy nâu (rầy cám). Thuốc được gia công thành
dạng sữa 40-50%, dạng bột thấm nước 40% và dạng hạt 10-12%. Loại Fujione sữa 40% được
dùng với lượng 1,0-1,2 lít/ha.
b.
Pencycuron
- Tên gọi khác: Monceren
- Tên hóa học: 1-(4-Clobenzyl)-1-xiclopentyl-3-phenylurea
- Công thức hóa học: C
19
H
21
ClN
2

O
- Công thức cấu trúc hóa học:

- Phân tử lượng: 328,8
- Đặc tính: Thuốc nguyên chất ở dạng tinh thể, không tan trong nước, tan tốt trong một
số dung môi hữu cơ như diclometan, ăn mòn kim loại. Thuốc thuộc nhóm độc IV, LD
50
per os: >
5000mg/kg, LD
50
dermal: > 2000mg/kg, MRL: đối với khoai tây 0,02mg/kg. Thuốc ít độc đối
với cá, không độc đối với ong mật.

Sử dụng: Monceren được gia công thành dạng bột thấm nước 25%, dạng phun bột 1,5%
và dạng xử lý hạt giống . Thuốc bột thấm nước 25% được dùng với lượng 0,8 kg chế phẩm/ha để
trừ bệnh khô vằn hại lúa. Phun khi bệnh mới chớm phát. Để trừ bệnh khô vằn cổ bông cần phun
trước khi lúa trổ 2-3 tuần. Monceren còn được dùng để trừ bệnh chết ẻo cây con ở bông, rau,
khoai tây, cây cảnh do nấm Rhizoctonia solani gây nên.
c.
Fosetyl-aluminium
- Tên gọi khác: Aliette, Mikal
- Tên hóa học: Aluminium-etyl-hidrogenphotphonat
- Công thức hóa học: C
6
H
18
AlO
9
P
3

- Công thức cấu trúc hóa học:

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
98

- Phân tử lượng: 354,1
- Đặc tính: Fosetyl- aluminium (viết tắt là Fosetyl-Al) nguyên chất ở dạng không màu,
tan trong nước (122g/lít), không hòa tan trong nhiều dung môi hữu cơ, bền vững trong điều kiện
bảo quản tốt, phân hủy trong môi trường kiềm và acid, oxi hóa mạnh dưới tác động của chất oxi
hóa khử, không ăn mòn kim loại. Thuốc thuộc nhóm độc III, LD
50
per os: 5800mg/kg, LD
50

dermal (thỏ): > 2000mg/kg; PHI: rau, quả 14 ngày, nho 35 ngày. Thuốc độc đối với cá, ít độc đối
với ong mật.

Sử dụng: Fosetyl-Al là loại thuốc trừ bệnh tác dụng nội hấp. Thuốc được chế biến thành
dạng thấm nước 80% (Aliette 80WP) hoặc hỗn hợp với Captan, Thiabendazole, hỗn hợp với
Bendiocarb, Folpet, Mancozeb. Loại Aliette 80WP pha nước ở nồng độ 0,3% phun trừ bệnh chết
ẻo hồ tiêu (Phytophthora palmivora), ở nồng độ 0,25% phun trừ bệnh thối nõn dứa
(Phytophthora parasitica), bệnh phytophthora hại cao su, cam, quýt, bưởi và một số cây ăn quả
khác. Bệ
nh Pseudomoperonospora, Peronospora, Bremia, Pythium hại dưa chuột, hành tây, cây
con thuốc lá.
d.
Cymoxanil

- Tên khác: Curzate M8
- Tên hóa học: 1-(2-Xiano-2-methoxiiminoaxetyl)-3-etylure
- Công thức cấu trúc hóa học:

- Thuốc có tác dụng nội hấp, dùng để trừ các bệnh do các nấm sau đây gây ra:
Peronospora spp., Phytophthora spp. và Plasmopara spp., Plasmopara vitricola và
Phytophthora infestan. Lượng dùng 100-120g a.i/ha; thuộc nhóm độc III, LD
50
per os:
1100mg/kg, LD
50
dermal: >5000mg/kg.
e.
Metalaxyl
- Tên khác: Ridomil, Apron, Fubol.
- Tên hóa học: Metyl N -( 2-methoxyacetyl ) - N -(2, 6-xylyl) -DL-alaninate.
- Công thức cấu trúc hóa học:

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
99

- Thuốc có tác dụng nội hấp trừ được nhiều loại nấm bệnh như: Pseudoperonospora
humuli hại hoa bia, bệnh mốc sương khoai tây, cà chua, bệnh mốc xanh thuốc lá, bệnh thối nho,
bệnh phấn trắng, bệnh Pythium spp.; thuộc nhóm độc III, LD
50
per os: 669mg/kg, LD
50
dermal:

3100mg/kg, ADI: 0,03mg/kg.
3.10. THUỐC KHÁNG SINH
* Đặc điểm chung
- Thuốc kháng sinh là những sản phẩm của quá trình hoạt động sống của vi sinh vật, thực
vật có tác dụng kiềm hãm hoạt dộng hoặc tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh. Hiện nay các chất
kháng sinh dùng trong bảo vệ thực vật thường được áp dụng bằng các cách sau:
- Áp dụng trực tiếp các vi sinh vật đối kháng (như nấm Trichoderma lignorum).
- Tạo điều kiện để các vi sinh vật đối kháng trong tự nhiên phát triển (như bón nhiề
u
phân hữu cơ ).
- Dùng các chất kháng sinh trích ly từ vi sinh vật hoặc tổng hợp hóa học.
- Các chất kháng sinh thường có tính nội hấp mạnh, tính chọn lọc cao, ít độc đối với
người và động vật. Tuy nhiên chúng dễ bị kháng hơn so với các nhóm khác.
3.10.1 Kasugamycin
Trích ly từ môi trường nuôi cấy nấm Streptomyces kasugaensis. Dùng để trừ bệnh đạo ôn
và vi khuẩn Pseudomonas sp. bằng cách xử lý giống hoặc phun lá.
- Tên thương mãi: Kasumin 2 L, Cansumin 2 L
- Tên hóa học: [5- Amino- 2-metyl-6- (2, 3, 4, 5, 6- pentahidroxi -clohexyloxi)
tetrahidropyran-3-yl] amino-α
-iminoaxetic axit.
- Công thức hóa học: C
14
H
28
ClN
3
O
10

- Công thức cấu trúc hóa học:

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
100


- Phân tử lượng: 433,8
- Đặc tính: Kasumin ở dạng tinh thể, tan trong nước (125g/lít), tan ít hoặc không tan
trong nhiều loại dung môi hữu cơ, không bền vững trong môi trường acid và kiềm mạnh. Thuốc
thuộc nhóm độc IV. LD
50
per os: 22mg/kg, LD
50
dermal 4mg/kg. PHI: cây ăn quả 14-21 ngày,
dưa chuột, cà chua 1 ngày, cải xanh, xà lách, cam, quít 7 ngày, chè 30 ngày. Thuốc không độc
dối với cá và ong mật.

Sử dụng: Kasumin được sản xuất qua quá trình lên men nấm Streptomyces kasugaensis.
Thuốc được chế biến thành các dạng dung dịch 2%, bột thấm nước 2-5%, hạt 2%, dạng hỗn hợp
với đồng oxyclorua (gọi là Kasuran) với Fthalide (gọi là Kasurabcide). Chế phẩm Kasurabcide
(còn gọi là Kasai) 21,2% bột thấm nước gồm 1,2% Kasumin, 20% Fthalide. Để trừ bệnh đạo ôn,
bệnh đốm sọc vi khuẩn hại lúa dùng Kasumin dung dịch hoặc bột thấm nước 2% ở liều lượng 1-
1,5kg chế
phẩm/ha. Cần phun lúc lúa trổ rộ để trừ đạo ôn cổ bông. Chế phẩm Kasuran có hai
loại đều là ở dạng bột thấm nước và dùng liều lượng như nhau. Loại chứa 5% Kasumin + 75,6%
đồng oxyclorua (45% đồng kim loại), loại 2% Kasumin + 80,6% đồng oxyclorua (48% đồng kim
loại) Kasuran pha với nước 0,1-0,15% phun trừ bệnh mốc sương, bệnh đốm lá vi khuẩn
(Pseudomonas syringae), bệnh phấn trắng, bệnh rám, thối nhũn vi khuẩn cho dưa, bầu, bí, cà

chua, d
ưa hấu, khoai tây, hành, ớt trừ bệnh ghẻ lở, đốm đen, sùi cành cam quít, bệnh đốm nâu,
gỉ sắt, thối vi khuẩn cà phê, bệnh cháy lá và bệnh phồng lá chè.
3.10.2 Streptomycin: là chế phẩm được sản xuất từ sự lên men của nấm Streptomyces, có tác
động kháng sinh.
- Tên thương mại: Validan 3DD, 5DD; Validacin 3L, 5L (Nhật),
Jing-Gang-Meisu 5 SL, 10 WP (Trung Quốc).
- Tên thông thường: Validamycin A
- Tên hóa học: 1L-(1,3,4/2,6)-2, 3-Dihidroxy-6-hydroxymetyl-4-(1S, 4R, 5S, 6S) - 4, 5,
6-trihydroxy-3-hydroxymetylxiclohex-2-enylamino) xiclohexyl β-D-glicopira-noside.
- Công thức hóa học: C
20
H
35
NO
13

- Phân tử lượng: 497,5
- Đặc tính: Thuốc kỹ thuật (45-60%) ở dạng bột, dễ hút ẩm, bền vững dưới nhiệt độ
thông thường và trong dung dịch kiềm tính hoặc acid; tuy nhiên thuốc bị phân giải dưới tác động
của chất kiềm và ion kim loại (sắt), thuốc tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ. Thuốc thuộc
nhóm độc IV; LD
50
per os: >20000mg/kg, LD
50
dermal: >5000mg/kg, PHI: 14 ngày. Thuốc độc
đối với ong mật và cá.

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
101
Sử dụng: Validamycin A được sử dụng để trừ bệnh khô vằn hại lúa, ngô, bệnh đốm lá và
thân lúa, ngô do Rhizoctonia solani, Rhizoctonia oryzae và Sclerotium oryzae-sativa gây nên.
Ngoài ra thuốc còn trừ bệnh thối củ, thối rể khoai tây, bông, cà chua và nhiều loại rau do nấm
Rhizoctonia solani gây nên. Có thể phun dung dịch thuốc lên cây hay nhúng rể cây, xử lý cây
con và củ (khoai tây, cây giống rau). Đối với lúa phun khi lúa có đòng, vào lúc 5-10 ngày trước
khi trổ bông để trừ bệnh khô vằn cổ bông, hoặc phun thuốc sau khi lúa trổ bông 5-7 ngày.
Chế ph
ẩm Validacin của Nhật sản xuất từ Validamycin A qua lên men chủng nấm
Streptomyces hygroscopicus var. limoncus Iwasa et al. Validacin dung dịch 3% (3SL) và 5%
(5SL) màu xanh lá cây, thơm mùi cồn metanol, sức căng bề mặt dung dịch thấp (46-49,4
dyne/cm) và không chứa tạp chất, được dùng 1,5-1,7 lít/ha đối với loại 3% và 0,9-1,0 lít đối với
loại 5%. Nếu phun cho ngô dùng 1,7-2,0 lít/ha (loại 3%) hoặc 1,0-1,5 lít/ha (loại 5%).
Chế phẩm Jing-gang Meisu của Trung Quốc sản xuất từ Validamycin A qua lên men
chủng nấm Streptomyces hygroscopicus var. jinggangensis Yen. Jing gang Meisu dung dịch có
hai loại. Loại 2% và 3% màu và mùi khác vớ
i chế phẩm của Nhật, sức căng bề mặt dung dịch
cao (>71 dyne/cm) và có nhiều tạp chất phụ. Loại 2% dùng 3 - 4 lít/ha và loại 3% dùng 2,0-2,5
lít/ha lúa, 4-6 lít/ha (loại 2%) hoặc 2,5-4 lít/ha (loại 3%) ngô. Jing gang Meisu bột thấm nước
hiện có loại chứa 5% Validamycin A đóng vào bao bạc 25g/gói, pha với 70-100 lít nước phun
cho 660m
2
. Khi mở gói thuốc không đóng kín bột thuốc rất dễ hút ẩm bị vón cục nhưng nếu
dùng ngay chất lượng thuốc không giảm.
C. THUỐC TRỪ CỎ
3.11.1 Định nghĩa
Cỏ dại là những loài thực vật mọc ở nơi mà con người không mong muốn, làm cản trở
quá trình sản xuất nông nghiệp.
3.11.2 Đặc điểm cỏ dại

- Sinh trưởng nhanh: Một hạt cỏ lồng vực cạn (Echinochloa colona) sẽ cho 50 chồi sau
45 ngày, lúa sẽ cho 25 chồi khi trồng trong chậu.
- Thích ứng tốt với điều kiện khắc nghiệt của môi trường:
¾ Chịu hạn: Cỏ túc hình (Digitaria sanguinalis), cỏ tranh (Imperata cylindrica),
cỏ cú (Cyperus rotundus).
¾ Mặn, ngọt: Cỏ nước mặn (Scirpus maritimus).
- Có miên trạng: giúp hạt cỏ ngừng phát triển khi b
ị vùi sâu trong lòng đất. Hạt cỏ lồng
vực cạn (Echinochloa spp.) khị bị vùi sâu trong đất sau 4 tháng sẽ mọc lại.
- Phát tán xa: Hạt cỏ nhẹ, có lông tơ mịn nhờ gió đưa đi rất xa. Hạt cỏ chứa không khí,
nổi được trên mặt nước nên dễ di chuyển sang các ruộng lân cận. Hạt cỏ có móc câu nên dễ bám
vào lông côn trùng. Ngoài ra, áo quần công cụ lao động trên đồng ruộng cũng giúp hạt cỏ di
chuyển đi xa.

Giáo Trình Hóa BảoVệ Thực Vật Chương 3

PGs. Ts. Trần Văn Hai
102
3.11.3 Khả năng cạnh tranh với lúa
Cỏ dại cạnh tranh với lúa về ánh sáng, dinh dưỡng và nước tưới. Cỏ lồng vực nước (E.
crus-galli) có khả năng làm giảm 25% năng suất lúa.
3.11.4 Phân loại cỏ dại
a. Chu kỳ sống
- Cỏ hằng niên: chu kỳ sống dưới một năm, thường chu kỳ sống đi theo chu kỳ cây
trồng. Cỏ lồng vực (Echinochloa spp.), cỏ đuôi phụng (Leptochloa chinensis).
- Cỏ nhị niên: kết thúc chu kỳ sống trong vòng hai năm; năm đầu sinh trưởng, năm sau
sinh dục.
- Cỏ đa niên: chu kỳ sống trên 2 năm. Thường ra hoa đầu tiên vào năm thứ hai, năm sau
l
ại tiếp tục ra hoa. Cỏ mần trầu (Cynodon dactylon), cỏ cú (Cyperus rotundus), rau má (Centella

asiatica).
b. Điều kiện sống
- Chịu hạn: Cỏ sống sót và phát triển trở lại sau khi bị hạn một thời gian dài như cỏ tranh
(Imperata cylindrica).
- Ưa hạn: Cỏ có khả năng chịu được điều kiện khô hạn khắc nghiệt như cỏ cú (Cyperus
rotundus), rau dền (Amaranthus spinosus).
-
Chịu nước: Cỏ thích nơi có nước sâu liên tục. Cây thủy sinh như bèo cám (Lemma
minor), rau mác (Monochoria vaginalis), rau bợ (Marsilia minuta), rau dừa nước (Gussiaea
repens).
c.
Hình thái
¾ Cỏ hòa bản (Poaceae): thân thường có hình trụ tròn rỗng, có lóng, đốt đặc. Bẹ lá ôm lấy
thân, phiến lá dài, hẹp, mọc đứng hoặc hơi xiên theo trục thân theo hai hàng dọc. Gân lá
song song, cấu trúc mặt trên và dưới giống nhau. Bẹ và phiến lá phân biệt rõ ràng. Hạt
đóng khít, phát hoa thường kiểu gié. Dĩnh quả, rễ chùm. Thí dụ: cỏ lồng vực
(Echinochloa spp.), cỏ đuôi phụng (Leptochloa chinensis), cỏ lông tây (Brachiaria
mutica), cỏ túc hình (Digitaria spp.).
¾ Cỏ lác (
Cyperaceae): thân cứng, xốp, có nhiều cạnh. Bẹ và phiến lá đồng nhất; phiến lá
dài, hẹp; gân lá song song. Lá mọc thành ba hàng xoắn ốc dọc theo trục thân. Hạt rời,
phát hoa thường kiểu chùm, chùm tụ tán quả bì, rễ chùm. Cỏ chác (Fimbristylis
miliaceae), Cỏ cháo (lác mỡ) (Cyperus difformis), lác rận (Cyperus iria), cỏ cú (Cyperus
rotundus), Cỏ năng (Eleocharis dulcis).
¾ Cỏ lá rộng (Broad leaf): thân thường hình trụ tròn hoặc hơi vuông cạnh, phân nhánh. Lá
rộng, đa dạng, mặ
t trên và dưới có cấu trúc khác nhau. Gân xếp theo hình lông chim như
cỏ xà bông (Sphenoclea zeylanica), rau dền (Amaranthus spinosus), rau muống
(Impomea aquatica), rau mương (Lugwigia octovalvis); gân song song xếp theo hình rẽ
quạt như rau mác bao (Monochoria vaginalis), rau bợ (Masilia minuta). Hoa rất phát

triển, nhiều cánh rõ rệt. Kiểu phát hoa đa dạng: hoa đơn, hoa đầu, chùm, tán, chùm tụ
tán