Tài liệu Giáo trình hóa bảo vệ thực vật_mở đầu docx

AI HOĩC CệN TH - KHOA NNG NGHIP
GIAẽO TRầNH GIANG DAY TRặC TUYN
éng 3/2, Tp. Cn Th. Tel: (84.71)831005 Fax: (84.71)830814
Website: Email:





ẽ
ẽ T










Chổồng mồớ õỏửu



Giạo Trçnh Họa Bo Vãû Thỉûc Váût Bi måí âáưu

Ì Í Ư

ì Ì Í Ü

û ì ï ü ï û
Dëch hải trong näng nghiãûp (pests): l nhỉỵng loi sinh váût v vi sinh váût gáy
hải cho cáy träưng v näng sn, lm tháút thu nàng sút hồûc lm gim pháøm cháút
näng sn, thỉûc pháøm. Cạc loi dëch hải thỉåìng tháúy l sáu hải, bãûnh cáy, c dải,
chüt, nhãûn â, tuún trng...
Tháút thu hng nàm do cạc loi dëch hải gáy ra chiãúm khong 35% kh nàng
sn lỉåüng ma mng (khong 75 t dola); trong âọ thiãût hải do sáu l 13,8% (29,7
t dola); do bãûnh cáy l 11,6% (24,8 t dola); do c dải l 9,5% (20,4 t dola) (theo
Cramer H. H., 1967). Nãúu tênh cho diãûn têch näng nghiãûp ca thãú giåïi l 1,5 t
hecta, khäng kãø âäưng c v bi hoang thç thiãût hải bçnh qn l 47- 60 dola trãn
mäüt hecta. Âãø trạnh tháút thu, hiãûn nay cọ nhiãưu biãûn phạp â âỉåüc ạp dủng âãø
phng trỉì cạc loi dëch hải.
ï û ï í û û ût

Nọi chung, trong tỉû nhiãn cọ ráút nhiãưu úu täú lm hản chãú sỉû phạt triãøn ca
dëch hải. Tuy nhiãn trong träưng trt, âãø phng trỉì dëch hải, tạc âäüng ca con ngỉåìi
nhàòm tiãu diãût hồûc ngàn ngỉìa sỉû phạt triãøn ca cạc loi dëch hải l ráút quan trng
v cáưn thiãút. Âãø âảt âỉåüc mủc âêch trãn, con ngỉåìi cọ thãø dng nhiãưu biãûn phạp,
tạc nhán cọ kh nàng gáy nguy hiãøm cho âåìi säúng ca dëch hải. Cạc biãûn phạp tạc
nhán ny thỉåìng tiãu diãût dëch hải, hồûc ngàn ngỉìa sỉû láy lan ca chụng tỉì vng
ny sang vng khạc, hồûc lm gim máût säú ca chụng trong mäüt vng nháút âënh.
Hiãûn nay cạc biãûn phạp sau âáy thỉåìng âỉåüc sỉí dủng riãng r hồûc âäưng thåìi âãø
phng trỉì dëch hải:
a. Biãûn phạp canh tạc: Bàòng cạch lm âáút, bọn phán, tỉåïi tiãu cán âäúi v âáưy
â, chàm sọc cáy träưng âụng mỉïc, ạp dủng ln canh håüp l, chn thåìi âiãøm gieo
träưng thêch håüp... cọ thãø lm tàng sỉïc chäúng chëu ca cáy träưng v tảo âiãưu kiãûn
báút låüi cho sỉû phạt triãøn ca cạc loi gáy hải, tỉì âọ s hản chãú âỉåüc sỉû phạt triãøn
ca cạc loi ny.
Biãûn phạp cå hc: Nhỉ bàõt sáu bàòng tay, nhäø c...
Ts. Tráưn Vàn Hai

1
Giạo Trçnh Họa Bo Vãû Thỉûc Váût Bi måí âáưu

Biãûn phạp l hc: Bàòng cạch cy i, phåi âáút, âäút âäưng... cọ thãø tiãu diãût
âỉåüc nhiãưu loi dëch hải trụ áøn trong âáút, trỉïng sáu, máưm bãûnh, máưm c, chüt...
Ngoi ra ngỉåìi ta cn dng báøy ân, ạnh sạng, ám thanh kãút håüp våïi cạc cháút âäüc
âãø thu hụt v tiãu diãût cạc loi cän trng gáy hải.
Biãûn phạp họa hc: l biãûn phạp dng cạc họa cháút âäüc âãø phng trỉì dëch
hải.
e. Biãûn phạp kiãøm dëch thỉûc váût: Nh nỉåïc ban hnh cạc qui âënh, lût lãû,
nhàòm kiãøm soạt v hản chãú sỉû láy lan ca dëch hải tỉì vng ny sang vng khạc, tỉì
nỉåïc ny sang nỉåïc khạc.
f. Phng trỉì täøng håüp: Ngy nay trãn thãú giåïi âang phạt triãøn xu hỉåïng
phng trỉì dëch hải bàòng cạch sỉí dủng kãút håüp mäüt cạch hi ha, håüp l nhiãưu biãûn
phạp, kãø c viãûc phạt huy nhỉỵng nhán täú cọ sàón trong tỉû nhiãn cọ kh nàng gáy
báút låüi cho sỉû phạt triãøn ca dëch hải. Trong säú cạc biãûn phạp phng trỉì dëch hải kãø
trãn, hiãûn nay biãûn phạp họa BVTV váùn cn chiãúm ỉu thãú, màûc d ngỉåìi ta â chè
ra nhiãưu nhỉåüc âiãøm ca viãûc dng họa cháút âäüc trong phng trỉì dëch hải.
ø ü ø ì í ì ï û
¿ Ỉu âiãøm
- Diãût dëch hải nhanh, cọ kh nàng chàûn âỉïng âỉåüc sỉû lan trn phạ hoải ca
sáu, bãûnh v cạc sinh váût gáy hải khạc. Âàûc biãût l khi xy ra cạc tráûn dëch, sỉí dủng
họa cháút âãø phng trỉì t ra hỉỵu hiãûu.
- Cho hiãûu qu trỉûc tiãúp, r rãût, tỉång âäúi triãût âãø, nháút l khi dng âãø trỉì
dëch hải (sáu, chüt...) trong nh kênh, kho chỉïa näng sn, hng họa.
- Thỉåìng náng cao nàng sút, pháøm cháút näng sn mäüt cạch r rãût.
- Dãù ỉïng dủng räüng ri åí nhiãưu nåi, nhiãưu vng khạc nhau.
¿ Nhỉåüc âiãøm
- Dãù gáy âäüc cho ngỉåìi trỉûc tiãúp ạp dủng thúc (pha chãú, phun thúc...),

cho gia sục, sinh váût cọ êch åí chung quanh khu vỉûc ạp dủng thúc. Nãúu sỉí dủng
khäng âụng cạch, âäi khi thúc cn gáy âäüc cho thỉûc váût, hồûc cn lỉu b trong
näng sn v gáy âäüc cho ngỉåìi hồûc gia sục àn phi.
- Nhiãưu trỉåìng håüp thúc nh hỉåíng sáu sàõc âãún qưn thãø sinh váût v cán
bàòng sinh thại, nháút l åí nhỉỵng vng m biãûn phạp họa BVTV âỉåüc sỉí dủng trãn
qui mä låïn.
Ts. Tráưn Vàn Hai

2
Giaùo Trỗnh Hoùa Baớo Vóỷ Thổỷc Vỏỷt Baỡi mồớ õỏửu

- Gỏy ọ nhióựm trón mọi trổồỡng sọỳng, nhỏỳt laỡ õọỳi vồùi caùc loaỷi thuọỳc coù õọỹ bóửn
lồùn, dóự lổu tọửn trong õỏỳt vồùi mọỹt thồỡi gian khaù daỡi. Phaới mỏỳt khoaớng 10 nm õóứ
phỏn huớy 95% DDT, hióỷn nay DDT õaợ thỏỳy hióỷn dióỷn trong õỏỳt ồớ nhióửu nồi.
- Gỏy ra hióỷn tổồỹng quỏửn thóứ dởch haỷi khaùng thuọỳc, thổồỡng xaợy ra nhỏỳt laỡ
khi duỡng mọỹt loaỷi thuọỳc lión tuỷc trong nhióửu nm taỷi mọỹt õởa phổồng. ỏy laỡ mọỹt
vỏỳn õóử rỏỳt quan troỹng õang õổồỹc quan tỏm, nhỏỳt laỡ õọỳi vồùi caùc loaỡi sỏu, nhóỷn gỏy
haỷi, do chuùng rỏỳt dóự hỗnh thaỡnh tờnh khaùng thuọỳc.
Vồùi nhổợng nhổồỹc õióứm trón, hióỷn nay trón thóỳ giồùi õang coù xu hổồùng haỷn
chóỳ sổớ duỷng caùc hoùa chỏỳt õọỹc trong BVTV, õọửng thồỡi cọỳ gừng tỗm ra nhổợng loaỷi
thuọỳc mồùi coù nhổợng ổu õióứm vaỡ traùnh õổồỹc nhổợng nhổồỹc õióứm kóứ trón. Noùi chung
vồùi nhổợng ổu õióứm maỡ caùc bióỷn phaùp khaùc chổa coù õổồỹc, õóứ õaùp ổùng õổồỹc yóu cỏửu
cuớa saớn xuỏỳt, bióỷn phaùp hoùa BVTV hióỷn nay vỏựn coỡn õổồỹc sổớ duỷng rọỹng raợi.
Nhu cỏửu vóử hoùa chỏỳt BVTV trón thóỳ giồùi ngaỡy caỡng tng, lổồỹng thuọỳc tióu
thuỷ tờnh thaỡnh tióửn trong nhổợng nm gỏửn õỏy laỡ:
+ 1986: 14.400 trióỷu dola Myợ
+ 1987: 20.000 trióỷu dola Myợ
+ 1990: 21.800 trióỷu dola Myợ

Vióỷt nam, theo ổồùc tờnh tổ nm 1976-1980 bỗnh quỏn caớ nổồùc mọựi nm

tióu thuỷ 5.100 tỏỳn thuọỳc BVTV. Nm 1985, khoaớng 22.000 tỏỳn; nm 1998 trón 40.000
tỏỳn.
ớ ù ứ ỡ ù
Coù thóứ chia laỡm ba giai õoaỷn nhổ sau:
ỡ ỳ ớ ớ ử ù
Cọng taùc BVTV noùi chung vaỡ bióỷn phaùp Hoùa
BVTV noùi rióng chố õổồỹc tióỳn haỡnh leớ teớ, tổỷ phaùt, chổa coù cồ sồớ khoa hoỹc vaỡ khọng
coù yù nghộa thổỷc tióứn. Chuớ yóỳu con ngổồỡi sổớ duỷng nhổợng chỏỳt õọỹc coù sún trong tổỷ
nhión nhổ lổu huyỡnh (S) coù trong tro nuùi lổớa, cỏy coớ coù chổùa chỏỳt õọỹc,... õóứ phoỡng
trổỡ dởch haỷi.
ỡ ỳ ớ ỳ ù
khi saớn xuỏỳt nọng nghióỷp mang tờnh
chỏỳt tỏỷp trung hồn thỗ thổồỡng xaớy ra caùc trỏỷn dởch sỏu bóỷnh, õọi khi lan traỡn tổỡ
nổồùc naỡy sang nổồùc khaùc,cho nón õoỡi hoới vóử cọng taùc BVTVtrồớ nón cỏỳp baùch hồn.
Nhồỡ caùc khoa hoỹc vóử cọn truỡng, bóỷnh cỏy vaỡ nhổợng ngaỡnh khoa hoỹc tổỷ nhión coù
lión quan khaùc õaợ bổồùc vaỡo giai õoaỷn hióỷn õaỷi, caùc bióỷn phaùp phoỡng trổỡ dởch haỷi
khoa hoỹc, tióỳn bọỹ mồùi dỏửn dỏửn õổồỹc aùp duỷng vaỡo saớn xuỏỳt nọng nghióỷp.
Nm 1807, Benedict Prevost chổùng minh õổồỹc rũng nỏỳu nổồùc sọi trong nọửi
õọửng coù tờnh õọỹc õọỳi vồùi bao tổớ nỏỳm bóỷnh than õen; tióỳp sau õoù, Millardet õaợ
Ts. Trỏửn Vn Hai

3
Giạo Trçnh Họa Bo Vãû Thỉûc Váût Bi måí âáưu

nghiãn cỉïu sỉû häøn håüp giỉỵa âäưng sulphate v väi tảo ra häøn håüp Bordeaux âãø
phng trỉì bãûnh sỉång mai trãn nho (1882 - 1887). Nàm 1889, Aceto asenate âäưng-
håüp cháút chỉïa Asen khäng tan âáưu tiãn â âỉåüc dng âãø phng trỉì sáu
Leptinotasa
decemlineata
Say hải khoai táy åí nhiãưu nỉåïc Cháu Áu. Nàm 1897 Rabate â sỉí

dủng H
2
SO
4
v Martin dng sàõt sunfate âãø trỉì c cho ng cäúc....
Nhçn chung tỉì giỉỵa thãú k XIX tråí âi, biãûn phạp Họa BVTV â ngy cng
âỉåüc chụ trng v bỉåïc âáưu â phạt huy âỉåüc tạc dủng trong sn xút. Tuy nhiãn
váùn cn nhiãưu hản chãú do nhỉỵng håüp cháút họa hc dng trong giai âoản ny - ch
úu l cạc cháút vä cå - cn mang nhiãưu nhỉåüc âiãøm: dãù gáy âäüc cho ngỉåìi v gia
sục, kẹm an ton âäúi våïi cáy träưng .v.v.
ì ú
Tỉì khi äng Muller cäng bäú cäng trçnh nghiãn cỉïu
ca äng vãư thúc trỉì sáu DDT (1939) thç biãûn phạp họa hc phng trỉì sáu hải â
cọ mäüt chuøn biãún càn bn. Sau âọ hng loảt cạc håüp cháút Clo hỉỵu cå khạc nhỉ
BHC (1941), v cạc håüp cháút täøng håüp hỉỵu cå khạc [lán hỉỵu cå nhỉ Parathion
(1944), Carbamate (1947) , Pyrethroid täøng håüp (1970)... ] â ra âåìi v âỉåüc sỉí
dủng ngy cng räüng ri âãø phng trỉì sáu hải. Âäúi våïi náúm bãûnh, bàõt âáưu bàòng
cạc thúc trỉì náúm chỉïa âäưng, ngy nay ngỉåìi ta â dng nhiãưu håüp cháút hỉỵu cå
täøng håüp nhỉ cạc thiocarbamate, cạc håüp cháút thy ngán hỉỵu cå, cạc håüp cháút
benzimidazol, cạc thúc khạng sinh... âãø phng trỉì náúm v vi khøn. Âãún nàm
1945, khi nhỉỵng thúc trỉì c Phenoxy (2,4-D, MCPA...) ra âåìi thç biãûn phạp họa
hc phng trỉì c dải måïi tháût sỉû cọ nghéa trong sn xút näng nghiãûp.
Trong nhỉỵng nàm gáưn âáy, biãûn phạp Họa BVTV â cọ nhỉỵng bỉåïc tiãún
mảnh m, â xút hiãûn nhiãưu loải näng dỉåüc våïi bn cháút họa hc hon ton måïi
nhỉ hormon, pheromon, BT, NPV... cọ nhiãúu ỉu âiãøm so våïi cạc håüp cháút â dng
trỉåïc âáy nhỉ an ton hån våïi ngỉåìi v âäüng váût mạu nọng, cáy träưng, diãût âỉåüc
nhỉỵng loi dëch hải â khạng våïi cạc loải thúc sỉí dủng trỉåïc âáy.
------oOo------
Ts. Tráưn Vàn Hai

4