Đặc điểm phát triển phê bình và nghiên cứu lí luận văn học trên mang

H C VI N BÁO CHÍ VÀ TRUYÊN TRUY N
---------

BÀI TI U LU N
đặc điểm phát triển phê bình và
nghiên cứu lí luận văn học trên
mạng

L p: Truy n hỡnh K30-A2
Giáo viên hư ng d n: PGS.TS Tr n Th Trâm

Hà N i – Tháng 11 năm 2010

1


Nhóm 5 L p TH K30 – A2 g m các sinh
viên th c hi n:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Nguy n Thúy Phương
Ph m Th Quỳnh

Tr n Th Quỳnh
Ph m Th Tâm
Dương Văn Thành
Nguy n Anh Thư
Nguy n Th Ng c Thúy
Nguy n Th Th y
Vũ Th Ki u Trang
Ngô Minh Trang

2


M CL C
TRANG
L I NÓI

U………………………………………………………

Ph n 1: T NG QUAN V VĂN H C M NG…………………..
I. Các tác gi trên văn h c m ng………………………………….
II. Khái quát n i dung văn h c m ng………………………………

Ph n 2: S PHÁT TRI N PHÊ BÌNH, NGHIÊN C U VĂN H C M NG
I. Nhà phê bình văn h c m ng…………………………………….
1. H là ai………………………………………………………...
2. Nguyên nhân h có s quan tâm n văn h c m ng…………..
II. N i dung chính c a s nghiên c u, lí lu n văn h c m ng………
1. Nh n xét v nh ng cây bút tr hi n nay trên văn h c m ng……
2. Các nhà phê bình chuyên nghi p……………………………….
3. Các nhà phê bình khơng chun………………………………..

4. Xu hư ng phát tri n c a phê bình văn h c m ng……………….

TÀI LI U THAM KH O

3


L I NĨI

U

C

u n theo nh ng vịng quay c a s phát tri n văn h c Vi t Nam, văn h c
m ng ã ra i như m t s n ph m t t y u c a th i kì bùng n Internet trên
tồn c u hi n nay. ó như m t lu ng gió m i th i vào n n văn chương
nư c ta, v a như m t món ăn l h p d n l i v a ch p ch ng r t rè tr thơ. V i
nh ng trang blog (nh t kí m ng) h t s c ng u nhiên, nh ng dòng tâm s
n kh c
kho i c a các tác gi trên ó như ch m úng vào tâm tư, trái tim c a ngư i c, r i
ư c hi n d n lên qua các trang sách ngoài i ã t o nên m t làn sóng m i y
sinh khí – làn sóng c a VĂN H C M NG.
Nhưng cũng gi ng như m t s n ph m v a tung ra trên th trư ng, nh ng
quan i m, nh ng bình lu n v s n ph m ó là không th tránh kh i. Và văn h c
m ng cũng v y, cũng v p ph i nh ng “rào c n” ó. M t i ngũ nh ng nhà phê
bình, nghiên c u, lí lu n văn h c m ng ã ra i, lúc u còn khá m i m , nhưng
d n d n cũng ã có nh ng quan i m nh t quán và rõ ràng. Nên chăng, văn h c
m ng ang r t c n nh ng nhà phê bình – c chun và khơng chun – cùng góp
tay t o nên m t dòng ch y riêng r trong n n phê bình văn h c hi n nay, song song
v i văn h c truy n th ng?

T nh ng nh n nh ó, chúng em – nhóm 5 thu c l p Truy n hình K30-A2
ã cùng nhau xây d ng nên m t bài ti u lu n chi ti t v i ch
:
c i m phát
tri n phê bình và nghiên c u lí lu n văn h c trên m ng. V i tài này, chúng em s
ưa ra 2 n i dung ch ch t: 1.T ng quan v văn h c m ng, 2. S phát tri n phê
bình, nghiên c u v văn h c m ng, trong ó ph n 2 s là ph n tr ng tâm.
V i nh ng bài gi ng trên l p c ng v i s hư ng d n c th c a cô giáo
Tr n Th Trâm – gi ng viên b môn văn h c dân gian Vi t Nam, chúng em ã có
ư c m t hư ng i v ng vàng hơn. Tuy v y nhưng bài ti u lu n này ch c ch n
không th thi u nh ng ph n sơ xu t và thi u sót nên chúng em r t mong nh n ư c
s góp ý t phía th y cơ giáo và các b n. Chúng em xin chân thành cám ơn.
Hà N i ngày 07/11/2010
Nhóm 5 l p Truy n hình K30-A2

4


Ph n 1: T NG QUAN V VĂN H C M NG

I. CÁC TÁC GI TRÊN VĂN H C M NG
N n văn h c chính th ng (văn h c vi t) t xưa n nay có l v n ư c coi
là môi trư ng u tiên và thu n l i nh t cho vi c phát tri n m t tài năng văn chương
c a th gi i nói chung và c a Vi t Nam nói riêng. M t nhà văn, nhà thơ tr mu n
n i ti ng ph i g i th t nhi u b n th o cho các nhà xu t b n, r i ch xem có ư c
lên trang; m t nhà báo gi i ph i i thu th p th t nhi u thơng tin nóng h i r i t c t c
n tòa so n vi t bài, n p tin…, t t c
u ph i thông qua kênh thông tin vi t ra
gi y r i n p bài. Và h cũng ít khi ư c vi t m t s th t tr n tr i quá m c, ư c
phô di n h t m c c m xúc c a mình qua trang gi y, b i c gi khơng d ch p nh n

như v y (và c nh ng ngư i biên t p).
Nhưng hi n nay, n u t n n văn h c m ng m i m v i nh ng nhà văn
dám nói lên cá tính c a mình lên m t chi c cân thì ch c ch n, quan ni m trên ã
d n b xóa b . H là Tr n Thu Trang, Trang H , Keng, Hà Kin, Giao Chi, Nguy n
Quang L p,…nh ng chàng trai, cô gái ư c coi là ngư i tiên phong cho n n văn
h c m ng ư c bi t n ch y u thông qua kênh blog cá nhân. H là nh ng ngư i
tr , r t tr , n u tính t năm 2005 – năm văn h c m ng m i ư c ngư i xem bi t n
thì h ch t m
tu i t 21-25, và mang n nhi u suy nghĩ m i l cho văn h c
Vi t Nam. H có th vi t truy n c a chính h trên blog, hay d ch các tác ph m
nư c ngoài mà ch y u là Trung Qu c r i in thành sách như Nh t ký tình yêu TIO
(Tr n Thu Trang), Khi nào anh thu c v em (C n Vân Khánh)….
Trang H , n i ti ng là m t d ch gi văn h c m ng, mà ình ám là Xin l i
em ch là con ĩ c a Tào ình. Nhưng cơ cịn n i ti ng hơn v i b c nh n m dài
trên mô tô như m t tuyên ngôn “ i ta là nh ng chuy n xe” ư c trưng bày ng o
ngh trên blog cá nhân. Nh ng ng l a trên v nh Tây T là t p truy n ng n mang
ch t kí s nh ng vùng t cơ ã i qua trên t ài Loan. Nơi ó có nh ng con
ngư i, c nh ng , và trên h t, là tâm tr ng c a m t ngư i àn bà m ng manh, y u
u i, cơ ơn vì ã trót ch n cho mình con ư ng phiêu lưu không d ng l i, am mê
t do và khao khát t n hư ng, nhưng cũng s b t n thương và tuy t v ng. Hình nh
ngư i àn bà day d t gi a nghĩa v và cá nhân Trang H vi t cũng chính là s ơng
ph n ch dám mơ ư c mà khơng dám thốt ra th c t .
Ngô Th Giáng Uyên, mà tác ph m n i ti ng là t p bút kí Ngón tay mình còn
thơm mùi o i hương, ghi l i c m xúc i qua mư i b n nư c Châu Âu- Anh, Áo, B ,
5


c, Hà Lan, Hi L p, Liechtenstein, Pháp, Scotland, Tây Ban Nha, Th y i n,
Th y Sĩ, X Wales, Ý. T ng là m t h c sinh gi i, nh n h c b ng danh giá i Anh
h c MBA

i h c Southampton. Trong quá trình h c, cô i du l ch qua nhi u
nư c và vi t. T ng trang vi t là t ng s chăm chút nhưng ch t du kí hi n r t rõ, i
lang thang, ăn nh ng món ăn mình thích, hít hà mùi cà phê mình ghi n,
ch p nh ng t m nh mình ao ư c... S gi n d và t nhiên y thu hút ngư i c tr
tu i, truy n vào trong h ni m am mê du kh o, chinh ph c và khám phá cu c
s ng. Tác gi em cái n tính, tươi tr c a mình vào trang vi t, khơng tri t lí sâu
s c, khơng ngh lu n khơ khan, t mà hóa ra k , như là vi t nh t kí.
Dương Th y, tương t như Ngô Th Giáng Uyên, nh n h c b ng i Pháp du
h c, nh ng khóa du h c dài h n và ng n h n t i B , Pháp, Anh... và sau khi t t
nghi p cũng làm vi c m t s nư c châu Âu không ch giúp cô tr thành m t trong
s ít cây bút tr có v n tri th c dày d n mà còn
v n s ng v m ng
tài mà các
nhà văn trong nư c r t khó ng n: cu c s ng c a gi i sinh viên. Bư c chân cô
t chân trên h u h t các nư c châu Âu và m t s nư c châu Á. Ngoài nh ng t p
truy n ng n, ti u thuy t l y b i c nh nư c ngoài như Cáo già, gái già và ti u thuy t
di m tình, Oxford thương u, B câu chung mái vịm, Hành trình nh ng ngư i
tr ... thì Venise và nh ng cu c tình gondola là t p bút kí du l ch úng nghĩa khi cô
i qua các nư c châu Âu như Pháp, Ý, B ào Nha, Tây Ban Nha, Áo... Vi t trong
tư th c a m t ngư i i nhi u, h c nhi u, ghi chép nhi u, h u h t tác ph m c a
Th y u có ít nhi u màu s c báo chí (Dương Th y t ng làm vi c như m t nhà báo
báo Hoa H c Trò) v i nhi u ch
ng ưa vào các thông tin v vùng t, con
ngư i, cu c s ng c a b i c nh di n ra câu chuy n. Qua tác ph m c a mình, cơ
mu n chia s v nh ng tâm tư c a m t ngư i i tìm ki n th c nơi xa, h nh phúc
nhi u nhưng khó khăn cũng khơng ít.
u là nh ng nhà văn tr , t ng t nhi u gi i thư ng trong nư c (Trang
H t ng t gi i Văn h c tu i xanh, Văn h c tu i 20..., Giáng Uyên t gi i nh t
thơ c a t p chí Áp Tr ng...Dương Th y ã có ba gi i thư ng văn h c... ), và có
ngh nghi p n nh (Trang H là phóng viên, Dương Th y làm PR cho công ty

dư c ph m Sanofi, Ngô Th Giáng Uyên làm vi c cho t p oàn dư c ph m
Wyeth), h tìm n vi c vi t văn như m t nhu c u chia s , và nh ng trang vi t du kí
c a h là m t thôi thúc trong tâm h n mu n khám phá th gi i. Chân dung h ph n
ánh m t l p ngư i tr xông xáo, năng ng, vươn lên, hịa nh p tồn c u mà v n
không m t i b n s c, cá tính c a mình
C m t t p h p nh ng tác gi tr trên văn h c m ng h u như u bư c ra
t cu c s ng c a nh ng blogger. H ch c ch n ph i thông th o v Internet, ph i
bi t t ch v i chính nh ng l i mình vi t ra b i ch m t giây sau s có ngay nh ng
l i nh n xét, bình ph m v v n
ó. Vi c tìm cho mình m t phong cách riêng,
m t
tài úng “gu” c a mình là khơng h ơn gi n. Vì v y mà s phong phú, a
6


d ng v n i dung trên văn h c m ng cũng khá sôi n i. H vi t v nh ng v n
gì,
n i dung c a nh ng v n
ó ra sao s ư c trình bày rõ hơn ngay m c II dư i
ây.
II. KHÁI QUÁT N I DUNG VĂN H C M NG
Vi c văn h c m ng có phát tri n như hi n nay m t ph n là do nó m i l
v hình th c th hi n (qua internet), nhưng m t ph n là do nh ng n i dung trên ó
có nhi u nét khác bi t v n i dung so v i văn h c vi t th i trư c. N u th i gian
t nư c, nhân dân v i hai cu c chi n tranh kh c
trư c, văn h c ch y u hư ng v
li t c a dân t c thì bây gi , văn h c m ng ã có nhi u tài phong phú hơn, r ng
m hơn, i sâu hơn vào i s ng, tâm tư tình c m trong xã h i hi n i. Có th chia
n i dung văn h c m ng thành ba m ng tài l n: 1. Tình yêu, 2. ng tính, tình
tài trinh thám, kinh d .

d c, 3.
V m ng tài tình u, ta có th th y các tác gi tr văn h c m ng khi
vi t thư ng xây d ng các tuy n nhân v t ít, nhi u tâm s t h i chính b n thân
mình, tình c m thư ng r i ren và có quan h v i nhau gi a các nhân v t. L y ví d
các t p truy n Chuy n tình New York – Hà Kin; Ph i l y ngư i như anh - Tr n
Thu Trang, Tuy t en – Giao Chi),… ch y u xoay quanh tình u ơi l a và nh ng
c m xúc, suy tư trư c nh ng v n xã h i.
V m ng tài ng tính hay tình d c, Nh ng m l a trên v nh Tây T
(Trang H ), D b n (Keng), Cho em ư c g n em thêm chút n a (Gào) có th coi là
nh ng tác ph m tiêu bi u vi t v v n khá nh y c m này. L i văn c a nh ng câu
chuy n có ph n “hút” m t lư ng c gi l n ã gây nên nhi u s tranh cãi trên di n
àn văn h c, cũng b i nó ã quá nh y c m. G n ây, có ti u thuy t S i xích c a Lê
Ki u Như cũng vi t v
tài tình d c nhưng cu i cùng ã b thu h i l i b i m c
“phô” quá nhi u nh ng t ng nh y c m v chuy n th m kín c a v ch ng. Thư ng
khi vi t v
tài này, ví d như Nh ng m l a trên v nh Tây T (Trang H ) chính
là nh ng tr i nghi m quý báu c a cô v nh ng năm tháng s ng
ài Loan h c t p
và ti p xúc, m i ư c c gi coi như “t m ch p nh n”.
V m ng tài cu i cùng, ó là m t tài nghe có v như ã thu hút ư c
m t lư ng c gi nh t nh ó là trinh thám và kinh d . Năm 2009, s xu t hi n
ti u thuy t trinh thám - kinh d “Tr i Hoa ” dày hơn 500 trang c a Di Li ư c
chú ý. R t nhi u ý ki n ánh giá cao kh năng vi t nhanh, lao vào m t dòng văn s p
có nguy cơ “ti t ch ng” Vi t Nam. Di Li ư c coi là nhà văn Vi t Nam u tiên
t bút vi t v th lo i ti u thuy t trinh thám k t h p kinh d . Hay có nhà văn tr
Phan H n Nhiên r t “ ư c lòng” các c gi tu i teen khi xu t b n m t series
truy n theo th lo i fantasy (m t th lo i truy n kì o tư ng tư ng) như Nh ng ôi
m t l nh, The Joker, Chu i h t Azoth…N i dung i sâu vào v n tình b n, tình
7

yêu n ng sau m i con ch qua nh ng trang văn v a rùng mình l i thống chút
h i h p.

Ph n 2: S

PHÁT TRI N PHÊ BÌNH, NGHIÊN C U
VĂN H C M NG

I. NHÀ PHÊ BÌNH VĂN H C M NG
1. H là ai:
Khi nói n c m t “nhà phê bình văn h c”, ngư i ta s thư ng nghĩ n
ó là nh ng ngư i chuyên i bình lu n, bình ph m các tác ph m văn h c trong
nư c và nư c ngồi thơng qua trang vi t thư ng niên, và ó là nh ng ngư i có cái
nhìn t ng th r t r ng và l i văn s c bén. Nhưng i v i văn chương trên m ng, các
nhà phê bình văn h c b ng tr thành m i m b i s phát tri n c a dòng văn h c này
ch
lâu t n t i các ch c danh riêng cho “nhà phê bình”. Nhưng ta hãy c
nh
nghĩa “nhà phê bình văn h c” r i t ó s hi u v “nhà phê bình văn h c m ng”,
tuy r ng có th chưa ư c y cho l m. B ng cách thông qua câu chuy n hài
hư c v m t câu h i tư ng ch ng như ngây ngô c a a tr khi h i b nó v nh
nghĩa m t nhà phê bình văn h c, ta ch t gi t mình : “ nh , m t cách ơn gi n như
v y thôi sao, th t tr con!”. ây là câu chuy n ã t ng gây nhi u tranh cãi trong
gi i phê bình v n i dung l thư ng c a nó…

Chân dung tác gi c a câu chuy n bi m gây dư lu n m t th i

Bé Chích Chịe (*) h c l p hai. Ba c a Bé Chích Chịe ang

c Ba và ghé m t c ké. M i l m b m vài ch , Bé h i Ba:

c báo. Bé sà vào ôm

8


+ NHÀ PHÊ BÌNH VĂN H C là gì h Ba ?
-

…

+ Là…

h Ba ?

- Khơng. Ba ang tìm cách tr l i cho con d hi u. Ba k chuy n này xong, con s
hi u Nhà Phê Bình Văn h c là gì. Chuy n vui quê mình th i ánh M .
i óng quân trong m t nhà dân. Các chú ang ăn cơm chi u. M t
Các chú b
b n b ng tu i con ang chơi v i em còn nh . B ng nhiên b n y g i:
+ M ơi em !
-

ng m

m y chú ăn con ! M b n y tr l i.

Nghĩa là M c a b n y mu n nói: “Su t ! Các chú ang ăn cơm.
như r a mà làm các chú ăn cơm m t ngon”.

ng g i m lên

Ch ơn gi n th thôi. Nhưng m t chú trong bàn ăn nghe th thì làm toáng lên. Chú
y nghĩ là M c a b n nh y “chơi x ” các chú y b ng câu nói “ ng m m y
chú ăn”. R i chú y nói là M c a b n y thi u văn hóa, m t l ch s , q mùa. Chú
y nói “tr i ánh cịn tránh b a ăn” là. Vân vân và vân vân. ó, “Nhà Phê bình
văn h c” là th con .
+ A ! Con hi u r i. Hôm qua con nghe Ba nói v i M : “chuy n bé xé ra to”. Nhà
Phê bình văn h c là ngư i hay “xé chuy n nh thành chuy n to”. úng không Ba ?
-

. G n úng như th !

+ Sao l i “g n úng” h Ba ? Ba v a k s tích ra i c a Nhà Phê bình văn h c
mà ? Th , sau ó M b n y có gi i thích cho chú y hi u khơng?
- Khơng. “G n úng” là khơng hồn tồn úng y như r a. Cơ y khơng
b n cơng vi c.

ý vì cịn

Mà chú y cũng ch nói trong mâm cơm thơi. Cũng có chú hi u ý c a M b n ó và
gi i thích cho chú y. Chú khác thì bênh ý ki n chú kia. R i có chú b o v ý ki n
chú này. Th là các chú cãi nhau m t i cho n h t bu i t i.
+ Sao th nh ? Các chú y ph c t p nh ? Như v y,… chuy n bé tí mà xé ra to th
thì g i là gì h Ba?
9


- G i là “di n àn văn h c” con !

+ A ! Con hi u r i. Chuy n khơng có gì mà “cãi nhau m t i” g i là DI N ÀN
VĂN H C.
-Th ,… gi ra chơi th nh tho ng con và các b n chia hai phe cãi nhau m t i, có
g i là “di n àn văn h c” ư c khơng ?
- Có th . Nhưng t i con cịn nh nên ngư i ta g i là “di n àn chí chóe” c a con
nít. Hơm sau ng d y quên h t chuy n cũ và n l p l i chơi v i nhau. Nhà Phê
bình văn h c h không như t i con. H h c nhi u, c nhi u nên h nh dai và
khơng ch u thua nên c cãi nhau hồi. H cãi nhau các h i ngh chưa xong h ưa
lên báo, lên m ng cãi ti p.
…..
+ Sao ngư i l n ph c t p th h Ba ?
- Không ph c t p không ph i là ngư i l n con . Ngư i l n s g i nhau là “
con nít nhi u tu i”.

a

….
+ Th ngày nào các b n con cũng cãi nhau thì sau này có tr thành “Nhà Phê bình
văn h c”, khơng Ba ?
- Khơng ch c. Nhưng có th tr thành… th y cãi. Là Lu t sư ó. Thôi, con i chơi
i. Ba không mu n con tr thành Nhà Tri t h c s m quá !
+ Lu t sư là th y cãi. Th Nhà tri t h c là gì ?
- Thơi ! Thơi

Ba

c ã. Hôm sau ba tr l i. OK? i chơi i…

Chú thích (*): Bé Chích Chịe là tên bi m h a, không ph i là nhân v t th t
c xong câu chuy n này, ch c h n ai cũng ph i phì cư i vì hài hư c

c a nó. M t nhà phê bình văn h c l i em so sánh v i th y…cãi (lu t sư) và là m t
ngư i chuyên em “chuy n bé xé ra to”. Th nhưng khi nhìn nh n v n m t cách
nghiêm túc, ta có th t ng k t r ng: nh ng nhà phê bình văn h c là nh ng ngư i
ang ng i trên m t bàn tròn văn h c cùng bình lu n, phân tích các khía c nh
khác nhau c a m t tác ph m hay nhi u tác ph m văn h c. M i ngư i s có m t
quan i m khác nhau, m t nh n nh khác nhau, có th ơi lúc gây ra nh ng b t
ng quan i m hay ng thu n thì nó cũng tr thành m t DI N ÀN VĂN H C.
Các nhà phê bình văn h c m ng cũng v y. H cũng bình lu n, bình bàn các tác
ph m, m x các con ch , các t ng ý nghĩa mà nhà văn mu n nh n g i. H khác
các nhà phê bình gi y ch là h s d ng Internet làm công c tr c ti p cho các bài
10


bình lu n c a mình. H thư ng là nh ng ngư i còn r t tr (Tr n Ng c Hi u, Cao
Vi t Dũng, Trang H , Nhà văn Ngô Th o, Inrasara, các nhà xu t b n…) nhưng
nh ng l i bình c a h v văn h c m ng v n có nh ng ý ki n khá s c nét.
2. Nguyên nhân h có s quan tâm n văn h c m ng:
Văn h c m ng mang n hơi th c a cu c s ng hi n i. ó có th là
nh ng v n khá m i m mà các tác ph m trư c ây c a n n văn h c vi t chưa
c p t i nhi u. ôi khi ơn gi n ch là nh ng c m xúc r t riêng c a cá nhân tác gi .
S phát tri n nhanh chóng c a m ng lư i Internet ã kéo theo s phát tri n m nh
m c a văn h c m ng trong nh ng năm g n ây. Các tác ph m trên m ng ư c
ăng t i trên các di n àn văn h c hay nh ng blog cá nhân, thu hút s quan tâm c a
nhi u cư dân m ng. Vi c gây ư c ti ng vang l n trong lòng c gi ã khi n cho
các tác ph m này tr thành tài m i m cho gi i phê bình nghiên c u nhìn nh n
và ánh giá, góp ph n cho các tác ph m ra i sau này ngày càng hồn thi n hơn.
ó ch là m t trong nh u lí do mà khi n cho các nhà phê bình nghiên c u quan tâm
n văn h c m ng.
S ra i hàng lo t c a các tác ph m trên m ng khi n cho n n văn h c
m ng b bão hòa, chưa t o ư c i m nh n, b n s c cho riêng mình. Các nhà nghiên

c u phê bình nên vào cu c, óng góp ý ki n c a gi i chuyên môn các tác gi tr
l a ch n cho mình ư c con ư ng i úng n và phù h p nh t.
Cũng có th m nh t màu m này còn ti m n bao i u m i m chưa
ư c khám phá. Nó có nh ng góc c nh r t m i và r t riêng òi h i ngư i c ph i
t suy ng m và nhìn nh n v n theo nhi u chi u hư ng khác nhau. Nghiên c u
m t tác ph m tìm th y nh ng giá tr quý báu mà tác gi mu n g i g m. Phê bình
làm n i b t rõ nh ng m t m nh và m t y u c a m t tác ph m. T ó góp
ph n cho các tác ph m ra i sau này ngày càng hoàn thi n hơn.
Xã h i luôn không ng ng v n ng và phát tri n. Và văn h c cũng không
n m ngồi quy lu t ó. Văn h c cũng chuy n mình i m i, ti p thu nh ng giá tr
m i m c a cu c s ng hi n i. Các nhà nghiên c u phê bình chun mơn hãy tìm
cho mình m t m nh t m i ki m tìm thêm nh ng giá tr văn h c ích th c, làm
giàu có thêm truy n th ng văn h c lâu i.

II. N I DUNG CHÍNH C A S
M NG

NGHIÊN C U, LÍ LU N VĂN H C

1. Nh n xét v nh ng cây bút tr hi n nay trên văn h c m ng
M t c i m chung c a nh ng nhà văn trên m ng là h dư ng như r t
thích b c l nh ng quan i m riêng và nh ng suy nghĩ c a mình v các s vi c
11


trong cu c s ng. M t chi c lá thu rơi cu i mùa, m t ánh m t i ngang qua cũng
làm cho h vi t nên câu chuy n tình m ch t cái tơi cá nhân. Nhưng tuy v y,
dư ng như m i ngư i v n có m t cái tơi riêng, m t nh ki n riêng v công vi c
vi t văn trên m ng c a mình. Tác gi Dỗn Dũng n u ngày trư c r t thích g i các
truy n c a mình lên báo t p chí, b t k bài hay hay không hay và l i r t ghét s ch

i bài mình vì khơng th y ư c ăng thì tác gi c a D B n (Keng) l i khơng ưa
hình th c y. Cơ ịi h i s tồn v n trong con ch , nhi u ngư i nói tác ph m c a
cô ch là s phù phi m nhưng nó l i chính là nh ng gì bư c ra t cu c s ng th t c a
chính cô. Trang H i lên t nh ng trang b n d ch c a Trung Qu c (Xin l i em ch
là con ĩ, M iên…) và 4 tri u lư t ngư i c trên blog ã ch ng t s c hút c a
các tác ph m n t văn h c m ng ã cu n hút n th nào. Phan An v i t nh n
mình là nhà lãng m n qu nh qu ã tun b khơng thích vi c PR truy n
c a…chính mình, mà ch có th PR cho truy n c a ngư i khác!. Nhưng dù anh có
nhi u b n bè c trên m ng l n ngoài i nhưng sao v n th y qu nh qu bên i!. Và
m t nhân v t khác cũng t ng “làm mưa làm gío” khơng ch Vi t Nam mà còn
ư c d ch ra b n ti ng Anh và t ng kèm ĩa CD thì y ch có th là Hà Kin v i
Chuy n tình New York th m m nư c m t bi t bao c gi tr . Ch có th bi n m t
dòng c m xúc i thư ng thành m t s i dây tình c m nh nhàng kéo c gi
n
v i mình qua câu chuy n c a m t cơ gái có ng ai hình c bi t v i m t chàng trai
mang trong mình ba dịng máu Brazil - Phillipines - Nh t B n. Gi i tr “mê” gi ng
văn c a ch cũng ch b i ch th u hi u ư c tâm tư c a chính nh ng chuy n tình
c a ngư i tr hi n nay, d t nên b i màu c m xúc t chính cái tơi cá nhân ch ch
không ph i là m t ai khác…
Các nhà nghiên c u, phê bình, lí lu n văn h c dành ph n l n nh ng trang
vi t c a mình vào các tác ph m tiêu bi u trên m ng. Nh ng bài vi t ó thư ng
hư ng t i nh ng cây bút tr như: Trang H v i b n d ch Xin l i, em ch là con ĩ
c a Tào ình, Keng v i D b n hay như Hà Kin v i Chuy n tình New York, Tr n
Thu Trang v i Ph i l y ngư i như anh. Dư i góc nhìn c a nh ng nhà phê bình, các
tác ph m này mang nhi u màu s c khác nhau c a cu c s ng hi n i, ph n ánh
nh ng góc khu t, tâm tư tình c m sâu l ng nh t c a tâm h n con ngư i. Có nh ng
bài nh n xét ánh giá ng tình nhưng bên c nh ó cũng có nh ng ý ki n cho r ng
nh ng khía c nh mà tác ph m c p t i còn quá m i m và l l m, cách vi t còn
non, chưa l i d u n gì sâu s c c . Nhi u lúc câu chuy n mơ h , tr u tư ng,
mơng lung m t cách khó hi u. Cách nhìn nh n, ánh giá và suy lu n c a m i ngư i

theo nhi u chi u hư ng khác nhau. Nhưng suy cho cùng, t t c nh ng i u ó góp
ph n làm cho n n văn h c m ng ngày càng hoàn thi n và phát tri n hơn n a.
2. Các nhà phê bình, nghiên c u lí lu n văn h c m ng chuyên nghi p
Hi n nay m c dù văn h c m ng còn khá non tr và ang “loay hoay i tìm
ch
ng” trên di n àn văn h c nhưng khơng vì th mà thi u i nh ng nhà phê
12


bình chun nghi p. Như ã nói ph n trên, nh ng nhà phê bình chuyên nghi p
cũng ch là m t nh nghĩa mang t m khái quát và chưa rõ ràng. Nhưng m t n n
văn chương m i m ra i thì h n nhiên là khơng th thi u nh ng lu ng ý ki n trái
chi u và bình ph m v nó, t t nhiên trong ó khơng thi u nh ng ngư i có chun
mơn cao và có óc th m nh rõ ràng. Hi n t i ta có th coi Tr n Ng c Hi u, Nguy n
ăng i p, Nguy n Chí Hoan, Trang H … là nh ng nhà phê bình chuyên nghi p
như th , xét theo m t bình di n n i b t nào ó c a h .
Tr n Ng c Hi u là m t nhà phê bình khá n i ti ng trên di n àn văn h c
m ng v i nh ng cái nhìn khách quan và n i b t, thu hút ư c nhi u s chú ý. Anh
ã có m t bài lu n khá dài v “Nh n di n văn h c Vi t Nam”, trong ó có các nh n
xét v văn h c m ng như m t hình th c văn hóa c thù, là m t không gian m ,
m t hi n tư ng giao ti p c bi t, tác ph m c a công ngh … N u các tác ph m văn
h c m ng ăn khách Trung Qu c có v như a d ng hơn v th tài (di m tình, trinh
thám, ki m hi p) thì các ti u thuy t m ng “ ình ám” Vi t Nam v cơ b n ch i
theo m t m ch. Nh ng Ph i l y ngư i như anh, Cock-tail cho tình yêu (Tr n Thu
Trang), Chuy n tình New York (Hà Kin), Tuy t en (Giao Chi), nhìn chung, có th
xem như là s ti p n i c a dòng văn h c tình c m ch nghĩa, hay theo cách di n t
nơm na, nó i theo m ch “s n” v n luôn m à trong văn ngh Vi t Nam. Có th
th y nh ng tác gi này khi vi t dư ng như không t quá nhi u nh ng m c tiêu
nghiêm tr ng. H k chuy n m t cách t nhiên v i l i vi t bi n th t nh t ký, c
bi t là th lo i t n văn. Anh cũng nh n xét v

tài ng tính, m t tài ư c
văn h c m ng khai thác m nh, xu t hi n trong khá nhi u nh ng tác ph m ăn
khách nh t, gây xôn xao nh t như Chuy n tình New York (Hà Kin), Nh ng m l a
trên v nh Tây T (Trang H ), D b n (Keng)…- r ng có l khơng nên ch nhìn nh n
như m t cách “tìm c a l ” khơi g i s tò mò c a công chúng. Văn h c m ng
không ph i là lĩnh v c u tiên th hi n hình tư ng ngư i ng tính nhưng trư c
ó,
ư c hi n di n trong ngh thu t i chúng không ph i như m t hi n tư ng
b nh ho n, ngư i ng tính a ph n ch có th len vào sân kh u hài k ch, tr thành
nhân v t gây cư i b ng cách phóng i, cư ng i u hóa s l ch chu n c a mình.
PGS - TS Nguy n ăng i p - Phó Vi n trư ng Vi n Văn h c ã trình
bày quan i m c a mình v lo i hình văn h c m ng “ ã t n t i như m t th c t . Nó
là lo i hình văn h c m i bên c nh văn h c truy n mi ng và văn h c vi t v n ã quá
quen thu c. Hi n nay có hai hư ng g n như ngư c nhau: th nh t, t p h p các bài
vi t, sáng tác trên m ng r i xu t b n (in); th hai, tung nh ng tác ph m ã in
(gi y) lên m ng. Theo tơi, i u này có l i cho ngư i c vì lư ng ngư i truy c p
internet hi n nay khá l n, l i nhanh và r . Tuy nhiên, công b ng mà nói, nhi u tác
ph m vi t trên m ng ch t lư ng chưa cao, th m chí, ó ch m i là nh ng suy nghĩ
thoáng qua, nh ng c m xúc c a các bloger tìm cách chia s tâm tr ng c a
mình...Vì th , n u tìm trong văn h c m ng nh ng tác ph m t ch t lư ng ngh
thu t cao thì r t khó. Nhưng r t có th , khi t t c m i ngư i c m bút u quen v i
13


internet, coi vi t văn trên m ng là m t thói quen và m t ni m thích thú thì lúc y
tình hình s khác”

Nguy n ăng i p

Nguy n Chí Hoan – nhà phê bình văn h c v i thư ng b g n v i phong

cách phê bình "r i r m, khó hi u" l i ưa ra nh n nh v văn h c tr ngày nay g n
li n v i m ng Internet nhưng các sáng tác văn chương ưa lên không gian m ng
không ph i là “ o”. N u có cái “ o” nào áng nói thì chính là nh ng kỳ v ng r ng
m t “n n văn chương internet” s có th
o l n, thay m i h giá tr truy n th ng
c a văn h c. Tuy v y ơng cũng d ốn tương lai “văn tr ” s i vào kh ng ho ng,
trong ó có văn h c m ng, b i thư ng ch g p m t s nh ng bi u hi n làm l trên
m t ch , mà không th y ư c các xúc c m và cách suy nghĩ m i.

Nguy n Chí hoan

Ngư c l i v i nhà phê bình Nguy n Chí Hoan, Trang H ã kh ng nh
n n văn h c này có s tương tác r t cao v i b n c “Văn h c m ng xu t hi n mà
không c n ai công nh n. Nó t xây d ng các tiêu chí cho nó. Nó bu c ngư i c
ph i ch p nh n, th m chí nó có ma l c h p d n l n t i m c, cu n r t nhi u b n
c văn h c m ng tr thành ngư i vi t văn h c m ng, trong ó có tơi.”
Cơ cũng nêu lên quan i m c a mình khi ư c t câu h i: “Có ph i văn
h c m ng luôn c n n các ch S (SEX, SHOCK) thu hút ngư i xem hay
khơng?” m t cách bình th n: “Văn h c m ng nư c ngồi ơng ngư i c nh t là
truy n tình, có chút sex ho c có chút n i lo n…Vì th , có clickview cao, t t nhiên
14


không tránh ư c các y u t trên. M t so sánh …ti u thuy t văn h c m ng “Xin l i,
em ch là con ĩ” có hơn v n l i bình, tranh lu n c a c gi , còn tác ph m k bên
là “Totem Sói” ch có 5 l i bình lu n ng n ng n…câu view là th thách b t bu c
m t tác ph m văn h c m ng ph i vư t qua, n u khơng, nó s trơi xu ng thùng
rác…khơng ph i khuy n khích các tác gi vi t thiên v sex, câu khách, mà
các tác ph m c nh tranh và ch u th thách trên m ng trư c khi thành hình. Bên
c nh ó, cơ nh n xét v các trang web v văn h c Vi t Nam như phongdiep.net,

evan, lucbat.com... chưa ph i là văn h c m ng, b i: “Nó khơng h s n sinh ra b t kỳ
tác ph m văn h c m ng nào…tác ph m ư c g i là văn h c m ng khi ư c sáng
tác t ng ph n trên m ng, quan tr ng hơn, ph i ư c c gi tham gia vào quá
trình sáng tác, th m chí thay i c k t c u và n i dung, c văn phong c a tác
ó, nhà văn xây d ng ư c nhóm cơng chúng c a riêng mình, nh n nh ng
ph m,
ph n h i t
c gi
thay i tác ph m c a mình”.

Trang h

Các nhà phê bình chuyên nghi p – t t nhiên m i ngư i s có cái nhìn khác
nhau v văn h c m ng, có k khen, ngư i chê nhưng chính nh ng ý ki n tham gia
c a h m i giúp cho n n văn h c m ng nh n ư c s quan tâm c a ông o c
gi . M t n n văn h c m i ra i không ch là m t v t ph m trưng bày mà còn
ph i nh n nhi u ý ki n khác nhau giúp mình thêm hồn thi n và có ư c ch
ng trên văn àn Vi t Nam.
3. Các nhà phê bình, nghiên c u lí lu n văn h c m ng không chuyên
Di n àn văn h c m ng không ch là nơi nh ng cây bút tr t kh ng nh giá
tr c a b n thân mà nó cịn là nơi thu hút s quan tâm c a nhi u c gi , gi i phê
bình và nhà xu t b n. Có nh ng nhà phê bình, nghiên c u mà tên tu i h ã ư c
kh ng nh qua nh ng c ng hi n, óng góp cho n n văn h c m ng ngày m t phát
tri n m nh m hơn. Nhưng bên c nh ó cịn nh ng tên tu i chưa ư c công chúng
bi t n, cho dù nh ng óng góp c a h h t s c to l n. Nh ng bài nh n xét, ánh
giá tuy chưa th t s c s o nhưng cũng ít nhi u l i m t chút d u n gì ó.
15


H có th chưa ư c g i là nhà phê bình hay nghiên c u nhưng nh ng óng

góp c a h trong lĩnh v c phê bình, nghiên c u thì khơng th ph nh n ư c.
Nh ng i tư ng này làm vi c nhi u nghành ngh khác nhau, ó có th là: ngư i
làm trong ngành xu t b n, nhà thơ, nhà báo... hay th m chí ch là nh ng ngư i quan
tâm n văn h c m ng. h quy t chung l i m t i m ó là yêu văn h c và mu n
óng góp cho n n văn h c m ng ngày m t phát tri n hơn n a. M c dù không ư c
ào t o bài b n, song có l chính nh i m ó mà góc nhìn ánh giá m i tác ph m
c a h l i tr nên phong phú hơn. Khơng b gị bó b i nh ng quan i m lí lu n,
cách nhìn nh n c a m i ngư i vì th cũng có ph n thống hơn. H nhìn nh n và
ánh giá v n dư i m t góc nhìn m i m nh t. H em n cho n n văn h c s
tr trung và s táo b o. Phê bình, nghiên c u và lí lu n văn h c là m t công vi c
ch ng h d dàng gì và khơng ph i ai cũng có năng l c mà nh n xét v m t
tác ph m. H ph i là nh ng ngư i am hi u văn h c, n m v ng c trưng c a các
lo i hình ngh thu t, và có m t v n ki n th c uyên thâm. M t tác ph m phê bình, lí
lu n văn h c ch th c s i vào lòng khán gi khi nó h i t
các y u t sau: tinh
t , s c s o, y lí lu n góc c nh thuy t ph c ngư i c. Khơng ph i là nh ng lí
lu n khơ khan, c ng nh c, phê bình cũng c n n y u t văn h c vì nó giúp cho bài
văn thêm nhi u s c màu, thu hút và lơi cu n hơn.
Có l khi nh c t i phê bình, nghiên c u, lí lu n văn h c m ng, thư ng ngư i ta
ch nghĩ n nh ng tên tu i l n như là: Nguy n ăng i p, Tr n Ng c Hi u, Phong
i p... ó qu là m t thi u sót l n n u chúng ta chưa quan tâm t i nh ng nh n xét,
ánh giá c a nh ng ngư i khác n a như: Lê Thi u Nhơn (nhà thơ, nhà báo, thư kí
tịa so n t p chí ki n th c gia ình), Nguy n
c Bình (giám c nhà xu t b n văn
ngh ), Lê Thanh Huy (giám c công ty sách Bách Vi t)... L y ví d như câu h i
li u nh ng ngư i vi t văn trên m ng có th ư c g i là nhà văn hay khơng, ơng
Nguy n
c Bình – Giám c NXB Văn Ngh nh n nh : “ i v i nh ng tác gi
vi t sách trên m ng hay m i in sách chưa nh hình, chúng ta nên g i chung là tác
gi , như th d ư c xã h i ch p nh n hơn”. Nhưng cũng có th như ông Lê Thanh

Huy – Giám c Công ty Sách Bách Vi t nói: “Vi c m t ngư i vi t văn trên m ng
ư c g i hay t xưng là nhà văn m ng cũng không quan tr ng b ng vi c c gi và
gi i chun mơn có coi h là nhà văn hay không”. H cũng quan tâm t i s phát
tri n c a văn h c m ng nên m i nhìn nh n các tác ph m dư i con m t c a m t nhà
phê bình.
Cũng xin trích ăng m t cu c trò chuy n gi a phóng viên và nhà văn
Nguy n Vĩnh Nguyên v v n ti p nh n văn h c m ng v i thái
sòng ph ng

16


"M t tác ph m giá tr khơng c gì ph i câu n vào vi c ngư i
ta ánh giá nó qua nhãn mác, ư c óng chu n “trong lu ng”
hay “ngồi lu ng” mà ph i thơng qua giá tr c a nó - ph m ch t
ích th c c a văn h c" - nhà văn Nguy n Vĩnh Nguyên trò
chuy n v văn chương trên m ng
* Anh nh n xét gì v văn chương trên m ng?
− Tôi th y xu t b n m ng khá hào h ng. Th i gian u, các
a ch website ư c nh ng ngư i vi t tr chúng tôi chuy n
tay nhau và c p nh t t ng ngày, m t ph n vì hi u kỳ, ph n
Nguy n Vĩnh
áp ng ư c “nhu c u th c t ” là c n t do, c i m trong
Nguyên
gi i thi u tác ph m, quan i m văn h c, cái mà cơ ch xu t
b n (báo chí và sách) chính th ng chưa áp ng ư c.
*

tin c y c a văn b n trên báo gi y/sách in so v i trên m ng?

− Tôi chưa t ng tin vào văn chương trên m t báo. Vì hi n nay c nư c có hơn 600
t báo, h u h t u có trang dành cho văn chương, nhưng ngư i c m bút tr ,
nh ng ngư i say mê th nghi m v n chưa có t gi i thi u sáng tác c a mình
n b n c. N u có xu t hi n trên báo thì tác ph m c a h cũng ư c mài giũa,
c t xén m t cách... “ úng ch trương”. Nh ng nhà văn danh ti ng ng i các gh
biên t p bây gi th h i m y ngư i ch u c, ch u h c ti p nh n hay ng h
cái m i, cái “khác gu” v i mình?
G n ây, trong môi trư ng xu t b n, s xu t hi n c a nhi u công ty sách tư nhân
khá m nh tay, c ng v i nh ng c a qu y v cơ ch in n, ang cho th y nh ng
d u hi u kh quan trong vi c xu t b n sách (c văn h c d ch l n văn h c trong
nư c). Nhưng m t khi s c i m c a môi trư ng xu t b n sách báo chính th ng
chưa áp ng ư c mong i thì tôi v n ch n văn chương trên m ng
t hy
v ng. Hy v ng món “hàng c” trong nh ng c ng c a các nhà văn máu mê
cách tân s xu t hi n trên m ng trư c khi nó ư c ch p nh n trong mơi trư ng
xu t b n chính/ truy n th ng.
* Anh g i tác ph m

n các trang web văn h c hay báo gi y? T i sao?

− Tôi nghĩ trư c h t là s t do và s ch p nh n tính phong phú, a phong cách,
a chi u quan i m, th hi n khá rõ trên h u h t trang web văn h c m ng. Trư c
ây, khi văn h c m ng m i xu t hi n, khu y ng môi trư ng vi t và c, tôi
cũng g i cho vài trang web văn h c m ng trong và ngồi nư c. Sau này thì tơi...
lư i công b hơn trư c, c báo l n m ng. Tơi thích nh ng tác ph m riêng l
trong máy tính, khi th y c n thì gom l i in thành nh ng cu n sách m i hoàn
toàn.
17

* Anh có cho r ng văn chương trên m ng ang có nh ng cây bút th c s
ý nhưng n m ngồi “vùng ph sóng” c a gi i phê bình?

áng chú

− Tơi dám ch c là có. Vì tơi ã c h , nh ng nhóm vi t, nh ng cây bút r t
áng chú ý; tuy nhiên gi i phê bình “chính th ng” ho c mang thiên ki n, m c
ch ng ch m c m, ho c b tê li t b i quan ni m, lý lu n cũ k , thi u trang b
ti p nh n và s ng chung v i cái m i, thi u can m nhìn nh n và b o v
cái m i; thi u s d c m và tiên ốn; ho c có khi ơn gi n ch là… không
bi t lên m ng tìm c, nên khơng bi t n h . Tuy nhiên, khơng có các
nhà phê bình, các tác gi ó v n làm công vi c c a h là vi t. M t tác ph m
hay ích th c không ph i ch s ng, ư c bi t n nh có s quan tâm c a các
nhà phê bình.
* Theo anh, nh ng như c i m và m t trái ch y u c a văn h c trên m ng, n u có,
là gì?
− Chính s t do v a là m t ph i v a là m t trái c a văn chương m ng. M t
ph i là, anh ch p nh n m i n l c tìm ki m, khơng thiên ki n. Nhưng m t
trái là, khi ch p nh n t t c , ng th i anh cũng s ch p nh n nh ng th ph
ph m, nh ng “ a con t t nguy n”... Chính vì th , góc b n c, tơi ln
c và ti p nh n văn h c m ng v i thái sòng ph ng, khá “l nh u”, ti p
nh n nh ng th c n cho mình và bi t lo i b nh ng gì khơng quan tâm.
Khơng ph i th gì trên nh ng website văn h c cũng là sáng tác văn h c.
* Theo anh, li u có chăng m t xu hư ng coi văn h c trên m ng là “khơng chính
th ng”, “ngồi lu ng”, t ó có m t thái
dè d t, nghi k
i v i văn h c trên
m ng?
− C m và không c m trong cơ ch chúng ta xưa nay ã làm n y sinh bi k ch:
tác ph m chính th c và khơng chính th c, trong lu ng và ngoài lu ng... N u

chúng ta ch loay hoay v i nh ng “nhãn mác” ki u xã h i h c như v y thì có
l văn h c Vi t khơng l n, không h i nh p n i là chuy n d hi u. Tơi th y rõ
ràng có s phân bi t và nghi k . M t tác ph m giá tr khơng c gì ph i câu n
vào vi c ngư i ta ánh giá nó qua nhãn mác, ư c óng chu n “trong lu ng”
hay “ngồi lu ng” mà ph i thơng qua giá tr c a nó - ph m ch t ích th c c a
văn h c. Kh n n i, bây gi trong gi i sáng tác có nhi u ngư i mư n danh cái
“ngoài lu ng” t hào vênh váo, l i cũng có nh ng k ch ng t s “ úng
ư ng l i” c a mình b ng nh ng cách r t “trong lu ng” ki m cái danh.
Chung quy u xu t phát t não tr ng h p hòi và s m c c m, t ti c a m t
i s ng văn h c ơn i u, ít s ki n l i nhi u quy nh; t hoài nghi ng
th i hay ch p mũ. Nó c qu n qu i trong nh ng n th i không âu.

18


* Li u văn h c xu t b n chính th c và văn h c m ng có th cùng t n t i không?
− Tôi nghĩ chúng ta nên nhìn nh n bình ng và th y ư c ph n óng góp c a nó
vào vi c thúc y, kích thích mơi trư ng t do sáng t o trong b i c nh nư c ta.
Xu t b n m ng hay trên gi y truy n th ng ch ng qua ch khác nhau v phương
ti n, kênh truy n t i tác ph m. Khơng nên có s phân bi t văn h c xu t b n
chính th c và văn h c m ng.
n khi nào chúng ta coi t t c
u chính th c và t do thì s khuy n khích cho
s minh b ch, cơng khai. T ó, chúng ta không ph i b n tâm n nh ng h i
ch ng nhãn mác n a mà s có thì gi , tâm huy t u tư cho nh ng giá tr m i
ích th c c a m t n n văn h c ang ng trư c nhi u i u c n t v n h i
nh p.
M ng Internet là công c h u ích giúp nhà văn ưa tác ph m c a mình n g n
cơng chúng hơn. Cơng chúng có th c m nh n tác ph m và tr c ti p chia s ý ki n
c a mình v i tác gi , có th

ng tình ho c ph n i, th m chí ch là nh ng suy
nghĩ ch quan c a m i cá nhân. Có r t nhi u ý ki n ph n h i ch ng t dư lu n có
nhi u ngư i th c s mu n văn h c m ng phát tri n hơn n a. H ch ra nh ng thi u
xót c a nh ng nhà văn tr , h i sâu vào t ng góc c nh c a tác ph m. H ưa ra ý
ki n nh n xét ch vì mu n các tác ph m ra i sau có th kh c ph c ư c nh ng
như c i m và phát huy ư c nh ng th m nh s n có.
B n có th
c m t tác ph m nhưng chưa ch c ã có th nh n xét ư c chính
xác v tác ph m ó. Và nh ng nhà phê bình khơng chun cũng khơng n m ngồi
s ó. Có nh ng ý ki n c a h ưa ra là nh ng phát hi n m i m , áng ư c ghi
nh n. Nhưng bên c nh ó cũng còn nh ng ý ki n chưa th t s thuy t ph c, chưa
xác áng v i nh ng gì mà tác ph m th hi n. Nh ng ngư i tu i i còn r t tr ,
không ư c ào t o bài b n trong lĩnh v c nghiên c u, phê bình, lí lu n, h ch y u
ch nhìn nh n tác ph m dư i lăng kính c a cu c s ng hi n i. H ào sâu tìm tịi,
tìm ra ư c cái h n c a m i tác ph m, ánh giá và nhìn nh n nó theo hư ng tích
c c nh t.
r i m c ích cu i cùng là góp ph n hồn thi n tác ph m ó hơn mà
thơi. Nói m t cách khác, h ln mu n khai phá tìm ki m nh ng giá tr t t p c a
cu c s ng ư c g i g m trong m i tác ph m.
Nh ng nhà phê bình chuyên mơn có quan i m lí lu n riêng c a h . H tuân
theo m t chu n m c nh t nh nào ó. Cịn nh ng nhà phê bình khơng chun, h
nh n xét ánh giá m t tác ph m theo quan i m và suy nghĩ riêng c a b n thân. ó
khơng h n là nh ng nh n xét xác áng. Nhưng v i nh ng gì h óng góp, chúng ta
cũng nên công nh n công s c c a h trong vi c giúp cho n n văn h c m ng ngày
m t phát tri n m nh m hơn n a.
gi i v m t lĩnh v c nào cũng c n ịi h i có
th i gian tìm tòi, nghiên c u và sáng t o. Th i gian s là thư c o
ánh giá năng
19

l c c a m i ngư i. Không th xu t s c ngay khi m i ch p ch ng vào ngh , nhưng
v i nh ng gì ã làm ư c trong th i gian này, chúng ta có th
t ni m tin vào th
h tr s mang m t màu s c m i cho phê bình, nghiên c u, lí lu n văn h c trong
tương lai. Nh ng óng góp c a h áng cơng chúng nhìn nh n và có nh ng cái
nhìn m i m hơn v lĩnh v c mà nhi u ngư i v n nghĩ là khô khan này.
Phê bình nghiên c u trên m ng th c s v n còn là m t lĩnh v c r t m i.
ó
chưa th c s thu hút s quan tâm c a nhi u nhà phê bình tên tu i, uy tín mà ch
y u là nh ng ngư i tr ln mu n th s c mình trong nhi u lĩnh v c. H
nv i
văn h c vì tình yêu, s am mê và ham mu n ư c c ng hi n, ư c góp s c mình
cho s nghi p phát tri n c a văn h c nư c nhà. S chuy n mình i m i c a n n
văn h c c n n nh ng con ngư i như v y. H chính là l c lư ng ch
o trên các
di n àn văn h c. H óng góp ý ki n, xây d ng các quan i m d a trên n i dung
ch y u c a m i tác ph m. H làm công vi c nh t s n m i tác ph m. H tìm ra
nh ng giá tr t t p áng ư c trân tr ng mà m i tác gi mu n g i g m. Khen có,
chê có, khơng kiêng dè hay xu n nh, h i sâu vào nh ng v n mà mình mu n
khai thác. H th a s c cho cái tơi c a mình có cơ h i ư c th hi n, m c s c nói
ra nh ng i u mà mình suy nghĩ khi nghi n ng m v tác ph m.
Nh ng nhà phê bình khơng chun v n ang loay hoay trên con ư ng tìm
ư c ch
ng v ng chãi trong lịng c gi . H v n chưa ư c công nh n như
nh ng nhà phê bình th c th song h ã nhen nhóm nh ng t ch t có th làm
ư c i u ó. Chúng ta hãy ti p thêm ni m tin h có th phát huy hơn n a th
m nh c a mình. Hãy h ư c c ng hi n, ư c kh ng nh cái tơi cá nhân, ư c
góp s c mình cho s nghi p phát tri n văn h c.
N n văn h c m ng là m nh t màu m thu hút s quan tâm c a gi i phê bình.

ó s là nơi các nhà phê bình văn h c khơng chun th s c vì văn h c m ng
khác v i văn h c dân gian và văn h c vi t. Nó có tính tương tác cao gi a nhà văn
và c gi . B t kì ai cũng có th ánh giá, nh n xét và góp ý cho tác ph m mà mình
ã c. Nh ng ý ki n phù h p nh t s ư c chính tác gi ti p thu và rút kinh
nghi m cho các tác ph m sau này. Nh ng ý ki n bình thư ng, h i h t r t d b lãng
quên. Ngư c l i nh ng ý ki n ánh giá, góp ý có n i dung sâu s c s ư c công
chúng ti p nh n như m t bài phê bình, nghiên c u lí lu n th c s . Công chúng s là
nh ng ngư i công tâm nh t trong vi c ánh giá năng l c c a nh ng nhà phê bình
khơng chun ó.
Nh ng ngư i làm cơng vi c phê bình, nghiên c u, lí lu n văn h c khơng
chun th c s s cịn g p nhi u khó khăn trong lĩnh v c mà mình theo u i. H
c n trang b cho mình v n hi u bi t v văn h c có ư c nh ng cái nhìn sâu s c
hơn n a. Và quan tr ng nh t là h hãy gi v ng ni m tin có th theo u i ư c
con ư ng gian nan và y tr c tr mà mình ã ch n l a.

20


4. Xu hư ng phát tri n c a phê bình văn h c m ng
Th i gian g n ây, nh t là trong nh ng ngày này, phê bình văn h c m ng
nư c ta dư ng như ang vươn lên t nh n th c chính xác v mình. y là d u
hi u áng m ng c a s trư ng thành. Nhìn l i n n văn h c 1930-1945 hay qua hai
cu c chi n tranh ch ng qu c Pháp và M c a dân t c ta, ch y u gi i phê bình
văn chương trong nư c i theo m t “khuôn m u” nh t nh, y là s phê bình các
tác ph m ch y u v ca ng i ch ít khi c p n các m ng t i trong i s ng.
i u ó có l cũng ph n ánh thái nhân như ng nói trên v ch t lư ng ngh
thu t trong hoàn c nh văn h c trư c h t ph i làm nhi m v tuyên truy n k p th i
chăng? (Theo Nguy n ăng M nh).
Tr l i v i n n văn h c hi n i, trong ó có văn h c m ng, nh ng cái tên
như Hoài Nam, oàn Ánh Dương, Nhã Thuyên, oàn Minh Tâm, Tr n Thi n

Khanh, Tr n Văn Toàn… xu t hi n v i t n su t khá d y các bài phê bình trên báo
chí, cũng như trên các di n àn văn h c khác; th hi n thái
“nh p cu c” và ng
hành cùng văn h c tr . Qua nh ng gương m t tiêu bi u này ã ph n nào cho chúng
ta th y di n m o v m t th h phê bình tr c a ngày hơm nay .
i m chung c a l c lư ng phê bình tr hi n nay ó là h
u có trình
h c v n cao, có ý th c làm vi c chuyên nghi p và s tâm huy t v i văn chương.
PGS, TS Văn Giá bình lu n: Th h trư c chúng tôi, tr m t vài gương
m t, còn i a s ch u nh hư ng khá n ng n cái quan ni m phê bình “làm roi
qu t ng a” m t th i. Nên v tâm th là t cho mình ng cao hơn ngư i sáng tác,
cho phép lên l p, d y d ngư i sáng tác. Thành ra, m i quan h gi a gi i phê bình
và sáng tác nhi u lúc cơm ch ng lành canh ch ng ng t. Th h chúng tơi, v cơ b n
ã có ý th c kh c ph c, và trên th c t ã kh c ph c ư c tình tr ng trên. Cái quan
ni m “phê bình văn h c cũng là văn h c”, r i n a, phê bình ch ng qua là “trình bày
m t cách c văn b n ngh thu t ngôn t ” trên m t tinh th n i tho i lành m nh v
cơ b n ã ư c quán tri t. Nh ó, phê bình th h này o n tuy t v i vai trò “phán
quan”, mà c g ng hư ng t i chia s , hi u ư c nông n i c a ngư i sáng tác, và
khơng ng n ng i, th m chí nhi t thành trình bày con- ngư i- phê bình v i t t c cái
hay cái d c a mình ra trư c b n c. Phê bình văn h c th c ch t cũng là ki u sáng
tác c bi t. Nh ng ngư i c m bút phê bình và nh ng ngu i sáng tác ch ng qua
cũng là nh ng k “ ng b nh”. Nh v y, ngư i làm phê bình cũng có m t tư th
àng hoàng gi a ch n trư ng văn tr n bút. Tuy nhiên, ch trong vai trị hồ gi i như
th h chúng tơi ã và ang làm, th c ra chưa . Phê bình cịn ph i có kh năng
nh n bi t, g i ý, thúc y, khích l sáng tác, và th m chí cao hơn, có kh năng t
ch c i s ng văn h c theo m t cách nào ó. Chưa m t th h nào làm ư c n
nơi n ch n vai trò sáng giá này. Văn h c m i th i có phê bình c a chính nó.

21

Nhà phê bình Văn Giá kỳ v ng: Tơi nghĩ, v i m t tâm th
ng hành, phê
bình th h hơm nay s có m t thái
ng x m i, m t tâm th ti p c n m i vào i
s ng văn h c ương i.
Có th khơng lâu sau n a, khi văn h c m ng ã có ư c ch
ng trên
văn àn Vi t Nam thì m t i ngũ các nhà phê bình, lí lu n văn h c chuyên nghi p
v i các bu i th o lu n theo úng khuôn m u c a các bu i phê bình văn h c vi t
quen thu c s ư c phát tri n. Nhưng làm ư c i u ó thì khơng ch c n nh ng
tác ph m gây shock c a các tác gi văn h c m ng mà quan tr ng hơn là c n nhìn v
phía c gi
xem h s quy t nh m t n n văn h c m ng phát tri n ra sao. ó
có th m i là i u ki n tiên quy t nh t cho m t n n văn chương m i cịn nhi u
chơng gai và ph c t p này.

22


TÀI LI U THAM KH O
Nguy n ăng M nh Báo Văn ngh , Hà N i, s 35 (29-8-1987)
Văn chương m ng và nh ng o tư ng c a ngư i vi t. Ngu n:Tu i tr Online
Nh n di n văn h c m ng Vi t Nam - Tr n Ng c Hi u
Inrasara: “Văn h c m ng”. Ngu n: www.tienve.org
Chuyên
văn h c m ng (kỳ 2): Khi gi i xu t b n và phê bình c t ti ng Ngu n:
www.vanhocmang.net
Nơi g p g c a nh ng ngư i yêu thơ Bích Khê. Ngu n: www.bichkhe.org
Văn h c m ng: m t cách l p l

www.phongdiep.net
Văn h c m ng - cơ h i

h ng c a

i s ng văn h c. Ngu n:

y thách th c c a nhà văn. Ngu n: evan.vnexpress.net

Gi i xu t b n và gi i phê bình nghĩ gì v
www.lethieunhon.com

văn h c m ng?. Ngu n:

Văn tr hay cu c ua v cá tính?. Ngu n:www.dilivn.com

----------- H t ----------

23