Chợ phiên Thăng Long - Hà Nội xưa và nay ppt

Chợ phiên Thăng Long - Hà Nội xưa và nay
Thứ Ba, 20/07/2010, 10:40 SA | Lượt xem: 474
Chợ là trung tâm giao lưu kinh tế, văn hóa, xã hội,
nơi hiển thị đầy đủ, rõ ràng và sâu sắc nhất đời sống
của một vùng, miền.
Chợ Hà Nội xưa
Hà Nội xưa gọi là Kẻ Chợ, có nghĩa là vào thời đó Hà
Nội - chính tên là Thăng Long, là nơi hội tụ các
ngành nghề, là nơi họp chợ, là thị trường lớn nhất
Việt Nam ngày ấy. Mà chợ Thăng Long thì bao gồm
một mạng lưới thương nghiệp lớn nhỏ rải rác khắp đô
thành. Mật độ chợ dày đặc nhất là chốn mà nay ta gọi
“khu phố cổ."

Một phiên chợ Bưởi xưa
Chợ ở Hà Nội cổ đã xuất hiện từ rất sớm. Năm 1035,
Vua nhà Lý “mở chợ Tây nhai với hành lang dài” (ở
vào quãng chợ Ngọc Hà). Cũng thời gian này, Vua
Thái Tông cho mở chợ về Cửa Đông (quãng phố
Hàng Buồm ngày nay), hàng quán chen chúc sát đến
bên đền Bạch Mã, rất huyên náo. Trong thế kỷ 17-18,
mạng lưới chợ ở Thăng Long đã phát triển mạnh mẽ.
Vì là nơi đô hội, tụ tập đông người, có nhiều phố xá
nên mật độ các chợ ở đây dày đặc hơn ở các nơi
khác, nhất là tại khu 36 phố phường buôn bán tập
trung. Riêng ở khu buôn bán trung tâm, theo “Lịch
triều hiến chương loại chí” của Phan Huy Chú đã kể
ra tám chợ lớn, đó là chợ Cửa Đông, chợ Cửa Nam,
chợ Huyện, chợ Đình Ngang, chợ Bà Đá, chợ Văn
Cử, chợ Bác Cử và chợ Ông Nước. Đến thế kỷ 19,
theo “Đại Nam thống nhất chí," Thăng Long có thêm

chợ Mới (quãng phố Hàng Chiếu), chợ Đông Thành
(quãng phố Hàng Vải-hàng Gà), chợ Yên Thọ (Ô Cầu
Dền), chợ Yên Thái (Bưởi).
Địa điểm họp chợ
Cũng như ở các địa phương khác, các chợ ở Thăng
Long - Hà Nội thường được lập nên ở những nơi
công cộng, thuận tiện cho việc giao thông đi lại, trao
đổi buôn bán, nhìn chung chợ thường được họp ở các
cửa ô, cửa thành và bờ sông, bờ kênh.
Cửa ô là nơi dân chúng thuộc các làng xã phụ cận
mang hàng hóa vào Kinh thành trao đổi với khối dân
chúng nội thị. Trong đó có một số chợ đặt địa điểm
tại các cửa ô như các chợ Yên Thái (Bưởi); chợ Dịch
Vọng (Ô Cầu Giấy); chợ Cầu Dừa (Ô Chợ Dừa); chợ
Yên Thọ (Ô Cầu Dền).
Cửa thành là nơi ra vào, trao đổi thường xuyên giữa
khối quan lại - quân sĩ trong Hoàng thành và khối
bình dân ngoài phố xá. Hàng ngày, các gia nhân, nha
lại của vua quan đã ra ngoài thành mua sắm một khối
lượng lớn các thức ăn, vật phẩm cần thiết. Vì thế
chính ở cạnh các của thành, đã sớm xuất hiện các khu
chợ đông đúc, sầm uất. Chợ Cửa thành xưa nhất của
Thăng Long có khả năng là chợ Cửa Tây, thành lập
từ đời Lý. Chợ Cửa Đông cũng là một chợ cổ và sầm
uất, vì cửa Đông Môn (thời Lý Trần là của Đông
Hoa) trực tiếp ăn thông ra khu vực buôn bán của
Kinh thành (ở vào quãng Hàng Đường-Hàng Buồm
bấy giờ). Thời nhà Nguyễn, Hàng Vải, Hàng Gà có
chợ bán thực phẩm có tên là Hàng Gà. Chợ Cửa Nam
là một chợ lớn của Thăng Long - Hà Nội, vì Cửa

Nam (thời Lê là Cửa Đại Hưng) là nơi ra vào chính
của vua chúa, quan lại và “tất cả những ai có việc
phải đi đến Hoàng Thành."
Bến sông, bờ kênh cũng là nơi tập trung của các loại
chợ. Sông Hồng là một trục buôn bán, chính yếu của
Thăng Long - Hà Nội. Ngoài những hoạt động buôn
chuyến đường dài, những hoạt động buôn bán tại chỗ
ngay trên sông và bến người ta còn dựng nên những
chợ họp tại hai bên bờ sông để trao đổi hàng hóa.
Chợ Bát Tràng là một chợ lớn họp bên bờ sông tả
ngạn, thuộc làng Bát Tràng. Hai bên bờ sông Tô Lịch
cũng là nơi họp chợ đông đúc, buôn bán tấp nập. Các
chợ mọc lên hai bên bờ sông Tô, trong đó có một số
là chợ đặc sản, như chợ Gạo (đầu cửa sông Tô), chợ
Hàng Cá. Chợ cầu Đông (quãng ngã tư Hàng Đường-
Chợ Gạo ngày nay) là một chợ bên bờ sông Tô, nổi
tiếng của kinh thành, đã đi vào nhiều câu ca dao. Chợ
Bạch Mã (tên gọi khác của chợ Cửa Đông) liền sát đó
(quãng phố Hàng Buồm ngày nay), họp sát bờ sông
Tô, trên bến dưới thuyền, hoạt động buôn bán rất tấp
nập.
Ngoài những nơi kể trên (cửa ô, cửa thành, bờ sông)
còn phải kể đến một số lượng lớn các chợ lưu động,
không tên của Thăng Long - Hà Nội, ở đó những
người buôn bán rong, đã dọc theo các đường phố,
những ngã ba, ngã tư, những khoảng đất trống, tóm
lại là ở tất cả mọi nơi có người qua lại, ngồi bán hàng
không cần hàng quán.
Các mặt hàng buôn bán
Chợ ở Thăng Long - Hà Nội là một loại chợ lớn trong

toàn quốc, cho nên số lượng các mặt hàng buôn bán
cũng rất lớn và phong phú. Hầu như tất cả mặt hàng
trong và ngoài nước đều bầy bán ở đây.
- Hàng nông sản: Do vị trí thuận lợi, đầu mối của các
trục giao thông thủy bộ, do mật độ dân cư đông đảo
và sự có mặt thường trực của một bộ máy hành chính
- quân sự to lớn với những nhu cầu tiêu thụ hàng
ngày của nó, một khối lượng nông sản khổng lồ từ
các địa phương lân cận đã đổ về các chợ ở Thăng
Long - Hà Nội để rồi được bán buôn bán lẻ trực tiếp
cho người tiêu thụ. Đó là gạo, nông hải sản, thực
phẩm, rau quả.
- Hàng thủ công nghiệp: So với các mặt hàng nông
sản thì hàng thủ công nghiệp không chỉ bày bán tại
các chợ mà còn bán nhiều tại các phố dành riêng cho
từng mặt hàng, như các phố Hàng Đào bán tơ lụa,
Hàng Ngang bán xiêm áo, Hàng Bạc bán đồ trang sức
và kim hoàn, Hàng Đồng bán đồ đồng, phố Hài
Tượng bán giầy dép, phố Bát Sứ bán đồ sứ. Tuy
nhiên, đối với quảng đại quần chúng, nhất là đối với
những người nông dân, các vùng phụ cận kéo về Kẻ
Chợ - Hà Nội trong các ngày phiên chợ thì họ vẫn
thích mua trực tiếp các loại hàng đó ở ngay tại chợ,
nó tiện lợi và cũng có thể giá rẻ hơn. Trước hết đó là
các dụng cụ hàng ngày của người nông dân như cày
cuốc, nối niêu bát đĩa, các loại hàng vải vóc thông
dụng mà quần chúng gọi là hàng tấm, các loại thuốc
men cần dùng. Một số chợ buôn bán tập trung các
mặt hàng đặc sản như chợ Hàng Tơ ở Hàng Đào buôn
bán tơ lụa, chợ Bưởi chuyên bán các loại giấy sản

xuất ở Yên Thái, Hồ Khẩu.
Phương thức mua bán
Ở Việt Nam thời phong kiến, từ lâu chợ vẫn là một
nơi trao đổi tiếp xúc toàn diện giữa các cộng đồng
người của các vùng lân cận, về các mặt kinh tê, văn
hóa, lối sống và thông tin đại chúng. Ở Thăng Long -
Hà Nội, chợ không những là một nơi trao đổi và tiếp
xúc giữa các tầng lớp người trong phạm vi nội bộ đô
thị và chủ yếu là một trung tâm trao đổi tiếp xúc giữa
Kẻ Chợ và các vùng phụ cận. Nó là một sự đối ngoại
thường trực, toàn diện giữa thành thị và nông thôn.
Nông dân các vùng phụ cận mang sản vật nông
nghiệp hoặc thủ công nghiệp của mình vào bán tại
các chợ, rồi dùng tiền đó mua sắm một ít các vật
dụng cần thiết cho công việc sản xuất vào đời sống
hàng ngày.
Ở chợ Thăng Long - Hà Nội còn có một loại người
buôn bán chuyên nghiệp, bán hàng trong các lều quán
dựng sẵn, nhưng phần lớn cũng chỉ là những người
buôn bán nhỏ hoặc trung bình. Đa số những người đi
chợ mua bán tại các chợ ở Thăng Long - Hà Nội là
giới phụ nữ. Các lái buôn và giáo sĩ phương Tây khi
đến Việt Nam đều nhận xét là phụ nữ Việt nam nói
chung và phụ nữ Kẻ Chợ nói riêng đã có một “năng
khiếu đặc biệt” về buôn bán. Đến thời Pháp thuộc,
các chợ vẫn được duy trì, xây dựng cầu chợ hẳn hoi,
để gom các chợ nhỏ vào thành một chợ lớn. Như chợ
Đồng Xuân làm năm 1896 là gồm các chợ Bạch Mã,
chợ Cầu Đông. Chợ Hàng Da và là gom các chợ
Hàng Gà, chợ Đông Thành Thị. Chợ Mơ là gom các

chợ Yên Thọ (Ô Cầu Dền) chợ Trung Hiện, Chợ Cửa
Nam là gom các chợ Cửa Nam, Đình Ngang, Ong
Nước… cũng thời này có thêm loại chợ Đuổi. Số là
các chợ lớn cứ sẩm tối, là Khán chợ đuổi hết người ra
khỏi khuôn viên chợ để khóa cổng. Những người bị
đuổi này liền tụ tập ở gần đó. Vả lại dân nghèo nhiều
người lúc ấy mới đi làm về, cũng tìm tới chợ Đuổi để
mua hàng. Ban đầu họ họp ở đầu Chợ Đuổi (tức phố
Tuệ Tĩnh nay) sau do thành phố mở mang, lính cấm
đã dồn chợ về ngoại ô Vân Hồ.
Ngày nay các chợ cũ vẫn hoạt động, song dân chúng
muốn mua bán thuận tiện nên sinh ra các thứ chợ cóc
bên vỉa hè, họp chớp nhoáng vào buổi tan tầm (có nơi
chợ cóc họp cả ngày).
Chợ Hà Nội nay và trong tương lai
Hiện nay, trên địa bàn Hà Nội có hơn 400 cơ sở
thương mại gồm chợ, siêu thị và trung tâm thương
mại phân bổ trên tất cả các quận, huyện, trong đó tập
trung nhiều nhất tại các khu vực đô thị.

Chợ Đồng Xuân
Đáng chú ý là mạng lưới siêu thị và trung tâm thương
mại đang từng bước hình thành, góp phần nâng cao
chất lượng hoạt động thương mại, chỉnh trang và
nâng cấp mức độ văn minh đô thị trên địa bàn. Trước
thực tiễn quy mô, không gian và cơ hội phát triển mới
của thành phố, ngành công thương Hà Nội đang xây
dựng một quy hoạch hoàn chỉnh và đáp ứng yêu cầu
phát triển lâu dài, bền vững để khẳng định vai trò, vị
thế Thủ đô - trung tâm thương mại, dịch vụ của cả

nước cũng như mang tầm khu vực.
Theo dự án đang được xây dựng thì mạng lưới bán
buôn, bán lẻ trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm
2020, tầm nhìn đến năm 2030 sẽ có 489 chợ, 162 các
loại trung tâm thương mại, 178 đại siêu thị và siêu
thị. Hà Nội sẽ không xây dựng chợ ở bốn quận nội
thành cũ, hạn chế xây dựng mới các chợ ở các quận,
lựa chọn nâng cấp chợ quy mô lớn thành trung tâm
mua sắm kết hợp chợ dân sinh. Sẽ hình thành hai chợ
đầu mối bán buôn nông sản - thực phẩm tổng hợp cấp
vùng thuộc hai huyện Gia Lâm và Thường Tín, một
số chợ đầu mối nông sản tổng hợp và chuyên doanh ở
quận Hoàng Mai và các huyện Từ Liêm, Ứng Hòa,
Ba Vì, Mê Linh. Dự án cũng đề xuất xây dựng hai
trung tâm mua sắm cấp quốc gia tại huyện Đan
Phượng và huyện Thạch Thất với quy mô khoảng
500.000m2; xây dựng năm trung tâm bán buôn tổng
hợp tại các huyện Gia Lâm, Sóc sơn, Chương Mỹ,
Thạch Thất và Thường Tín với quy mô từ 150-200ha.
Dự án này nhằm mục tiêu đáp ứng yêu cầu sản xuất,
tiêu dùng của thành phố nói chung và tăng trưởng của
ngành nói riêng, trong đó có tính đến vai trò dẫn
hướng, lan tỏa của Hà Nội với vùng Thủ đô và các
tỉnh lân cận. Bảo đảm các hệ thống phân phối bao
gồm nhiều kênh, nhiều phương thức kinh doanh,
nhiều thành phần tham gia, huy động được nhiều
nguồn lực; xây dựng năng lực cạnh tranh cao và có
tác động tích cực trong quan hệ với những ngành,
lĩnh vực khác.
(TTXVN/Vietnam+)

khanhcuc_95