Đọc hiểu Rừng xà nu - Nguyễn Trung Thành pptx

Đọc hiểu Rừng xà nu - Nguyễn Trung Thành
Chuyên đề này nhằm giúp học sinh củng cố những kiến
thức cơ bản xung quanh tác phẩm “Rừng xà nu”:

- Hình tượng rừng xà nu - biểu tượng của vẻ đẹp nên thơ
và sức sống bất diệt trong đau thương.

- Hình tượng Tnú – tiêu biểu cho các thế hệ người Tây
Nguyên vùng lên chống Mĩ.

- Chất sử thi trong tác phẩm – in đậm dấu ấn thi pháp và
mĩ học của văn thơ kháng chiến

KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Giới thiệu chung:

a. Tác giả

+ Tiểu sử:

- 2 bút danh: Nguyên Ngọc, Nguyễn Trung Thành.

- Có mặt và hoạt động cách mạng ở Tây Nguyên trong 2
cuộc kháng chiến > vùng đất vốn còn xa lạ với nhiều
người lại trở thành miền kí ức, miền nhớ thân thương của
Nguyên Ngọc.

+ Con người:

- Vốn sống phong phú, giàu có trong những năm tháng

chiến tranh.

- Gắn bó sâu sắc với thiên nhiên và con người Tây
Nguyên.

- Tận mắt chứng kiến, thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên
Tây Nguyên, những trang sử hào hùng mang màu sắc
huyền thoại của Tây Nguyên về những thế hệ người Tây
Nguyên đứng lên chống kẻ thù: Kơpachơlơng, Tnú…>
niềm tự hào, ngưỡng mộ với đât nước, con người Tây
Nguyên

+ Sáng tác:

- Tác phẩm tiêu biểu: Đất nước đứng lên, Rẻo cao, Rừng
xà nu,Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc, Đất
Quảng…

- Đặc sắc:

• Tác phẩm dù ra đời ở thời điểm nào cũng đậm chất sử
thi

Đề tài: đậm chất sử thi

Hình tượng trung tâm: cá nhân kết tinh số phận, vẻ đẹp
cộng đồng.

Cảm hứng chủ đạo: tôn vinh, ngợi ca

Hệ thống nghệ thuật:

o Bút pháp tương phản

o Giọng văn trang trọng

o Cấu trúc trùng điệp.

• Nét riêng của chất sử thi trong sáng tác Nguyễn Trung
Thành: dấu ấn Tây Nguyên, không khí Tây Nguyên, gợi
liên tưởng về những pho sử thi đồ sộ xa xưa của người
miền núi

+ Vị trí văn học sử:

- Người đầu tiên đưa Tây Nguyên vào văn học.

- Cho đến nay vẫn là nhà văn viết hay nhất về Tây
Nguyên.

b. Tác phẩm

+ Sự ra đời:

- Mùa hè năm 1965, Mĩ ào ạt đổ quân vào miền Nam Việt
Nam để đánh nhanh, diệt gọn > khơi dậy chủ nghĩa anh
hùng cách mạng đã được hun đúc từ kháng chiến chống
Pháp ở miền Nam nói chung, Tây Nguyên nói riêng.

Nguyễn Trung Thành tận mắt chứng kiến quá trình thức

tỉnh và đứng lên của người dân Tây Nguyên yêu nước.

+ Cốt truyện:

- Theo sự đan xen 2 chiều: quá khứ - hiện tại > gắn với
hai câu chuyện lồng ghép:

• Cuộc đời đau thương mà anh dũng của Tnú > tuyến
chính, phần cốt lõi.

• Sự vùng lên của dân làng Xô man.

Thể hiện bằng con đường nghệ thuật sự gắn bó giữa số
phận cá nhân và vận mệnh chung của cộng đồng dân
tộc.

+ Hệ thống hình tượng:

- Hình tượng thiên nhiên: Rừng xà nu.

- Hình tượng con người: Tnú, cụ Mết, Mai, Dít

2. Phân tích

a. Rừng xà nu

+ Biểu tượng của đau thương:

- Mở đầu tác phẩm: đồi xà nu, ở trong tầm đại bác > ngay
từ những dòng đầu tiên, xà nu đã được đặt trong cảnh

liên quan đến sự huỷ diệt dữ dội, tàn bạo > thử thách lớn,
nghiệt ngã với rừng xà nu.

- Hàng vạn cây, không cây nào không bị thương:

• Có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình, đổ ào
ào như một trận bão.

• Ở chỗ vết thương: dần dần bầm lại, đen và đặc quyện
thành từng cục máu lớn > thương tích bầm tụ > vết
thương lớn.

• Có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người lại bị
đại bác chặt làm đôi > vết thương không lành được, cứ
loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết > tả hình ảnh
những cây non bị huỷ diệt tạo cảm giác xa xót.

+ Biểu tượng của vẻ đẹp nên thơ và sức sống bất diệt:

- Ở chỗ vết thương: nhựa ứa ra, thơm ngào ngạt, long
lanh nắng hè gay gắt > huy động ấn tượng khứu giác
(thơm ngào ngạt) và ấn tượng thị giác (long lanh) để miêu
tả chất nhựa xà nu > đẹp thi vị.

- Trong rừng ít loại cây sinh sôi nảy nở khoẻ như vậy > so
sánh làm nổi bật sức sống hiếm có của xà nu.

- Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây
con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng
lên bầu trời > nguồn sống bền bỉ, ngạo nghễ, ngang tàng,

như cỏ dại, như suối nguồn ào ạt.

- Ham ánh sáng măt trời, phóng lên rất nhanh để đón lấy
ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ trên cao xuống
từng luồng thẳng tắp, long lanh vô số hạt bụi vàng từ
nhựa cây bay ra, thơm mỡ màng > câu văn có sự thăng
hoa của hai vẻ đẹp: vẻ nên thơ và sức mạnh cường tráng,
bất khuất.

• Ham ánh sáng mặt trời > bản năng tồn sinh dẻo dai, luôn
hướng về phía ánh sáng, hướng về sự sống.

• Động từ mạnh: ham, phóng, đón > tư thế chủ động
chiếm lĩnh > khao khát sống, khả năng sống tiềm tàng
mãnh liệt.

• Hương thơm của nhựa cây tiếp tục được đan chiếu ánh
xạ trong hai chiều cảm nhận: thị giác, khứu giác.

o Hạt bụi vàng: những hạt bụi dưới ánh sáng mặt trời từ
trên cao rọi xuống giống như những hạt bụi long lanh >
thơ hoá một hình ảnh bình thường.

o Thơm mỡ màng: không phải “thơm ngào ngạt” (cùng
sắc độ đậm đặc, mạnh), không phải “thơm dìu dịu” (sắc
độ nhẹ) mà là thơm mỡ màng > mùi hương ngậm một
nguồn sống dồi dào.

• Có những cây: vượt lên được, cao hơn đầu người, cành
lá sum sê như những con chim đã đủ lông mao, lông vũ.

• Đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của
chúng chóng lành như trên một thân thể cường tráng.

• Chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã…

• Cứ thế hai ba năm nay, rừng xà nu đã ưỡn tấm ngực lớn
ra, che chở cho làng > rào chắn, điểm tựa, áo giáp che
chở cho cuộc sống dân làng Tây Nguyên > thái độ trân
trọng, hàm ơn.

(Liên hệ: “Tre Việt Nam” - Nguyễn Duy)

Nhận xét:

- Nhà văn xoay ống kính từ ngoài vào trong, từ nhìn ngắm
tổng quát đồi xà nu hàng vạn cây đến thâm nhập vào từng
tế bào xà nu, khám phá chất nhựa thơm ngào ngạt – cái
mùi thơm của sự sống bất tử.

- Biện pháp nhân hoá khiến xà nu không chỉ hiện lên ở
phương diện sinh vật học với đặc tính dẻo dai, sức chịu
đựng tốt mà còn trở thành sinh thể sống, đang chịu những
đau đớn về thể xác nhưng bất khuất, kiên cường, gan dạ,
bản lĩnh, ẩn tàng một sức sống bất diệt, một tâm hồn giàu
chất thơ.

- Hai cảm hứng: đau thương và bất tử đan xen nhưng âm
hưởng chủ đạo là bài ca bất tận về sự sống .

+ Sự xuất hiện của xà nu

- Trong cấu trúc văn bản:

• Mở ra: đồi xà nu

• Khép lại: những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời.

Tác dụng:

o Không gian mở rộng > Sức sinh sôi, sự sống mạnh hơn
cái chết và sự huỷ diệt.

o Tạo cấu trúc điệp vòng tròn > hình tượng xuyên suốt,
mang tầm vóc sử thi.

- Ở hệ thống các tình tiết: xuất hiện rải rác trong thiên
truyện:

• Trong đời sống sinh hoạt: khói xà nu xông bảng nứa để
Tnú và Mai học,…

• Gắn với các sự kiện quan trọng của dân làng Xô man:
sự vùng dậy, cả làng bí mật mài vũ khí, Tnú bị tra tấn…

 Hình tượng xuyên suốt, trở thành một bộ phận không
thể thiếu trong đời sống sinh hoạt và cuộc kháng chiến
chống Mĩ của người Tây Nguyên.

+ Biểu tượng cho vẻ đẹp và sức sống con người Tây

Nguyên:

- Bút pháp nhân hoá > xà nu giống như một thân thể vừa
mang thương tích vừa tiềm ẩn sức sống dồi dào.

- Các thế hệ xà nu nối tiếp nhau > gợi sự liên tưởng các
thế hệ dân làng Xô man chống giặc bất khuất.

- Tả con người trong quan hệ liên tưởng so sánh với xà
nu: cụ Mết ngực căng như một cây xà nu lớn (rừng xà nu
uỡn tấm ngực lớn), Tnú bị chém ngang lưng, vết thương
tím thẫm như nhựa xà nu (những vết thương đen, đặc
quyện thành cục máu lớn)

Nhận xét:

- Sự chuyển hoá nhuần nhuyễn giữa hình tượng thiên
nhiên và con người, hướng về tư tưởng nghệ thuật chủ
đạo: sự vùng lên và sức sống bất diệt của con người Tây
Nguyên trong đau thương.

- Bút pháp hiện thực kết hợp với bút pháp lãng mạn > xây
dựng rừng xà nu thành biểu tượng nghệ thuật độc đáo >
“linh mộc” của người Tây Nguyên, mang tinh thần, sức
mạnh, vẻ đẹp Tây Nguyên.

b. Hình tượng con người Tây Nguyên

+ Tnú:

- Tình huống nhân vật xuất hiện: