CÁCH SỬ DỤNG MỠ CORTICOID BÔI NGOÀI DA doc

CÁCH SỬ DỤNG MỠ CORTICOID
BÔI NGOÀI DA

A. Đại cương.
1. Hydrocortrsone được dùng lần đầu năm 1962 và từ đó Corticoids tại chỗ
là thuốc chủ yếu dùng để điều trị các bệnh da có viêm, theo thời gian mỡ
Corticoids ngày càng chứng tỏ tính hiệu quả và nó cũng an toàn nếu sử dụng một
cách hợp lý.
2. Có nhiều dạng kem, mỡ Corticoids bôi ngoài da có sẵn trên thị trường với nhiều
tên biệt dược và độ mạnh chống viêm khác nhau.
3. Corticoids tại chỗ chia thành 7 nhóm dựa vào độ mạnh của hoạt tính chống
viêm, nhóm 1 là mạnh nhất, nhóm 7 là yếu nhất.
( Bảng tên các loại biệt dược thuộc nhóm 1- nhóm 7 ở phần cuối bài giảng).
B. Cách lựa chọn và sử dụng thuốc bôi Corticoids.
1. Thành công hay thất bại trong điều trị phụ thuộc phần lớn vào việc lựa chọn
Corticoids bôi tại chỗ có độ mạnh phù hợp với tính chất bệnh lý, vùng da tổn
thương.
2. Khi chọn lựa thuốc bôi Corticoids cần chú ý đến chẩn đoán là bệnh gì, vị trí
mắc bệnh, lứa tuổi, vùng da…để lựa chọn Corticoids có độ mạnh phù hợp.
3. Một số bệnh như vẩy nến thể mảng và Eczema ở bàn tay cần dùng loại
Corticoids bôi tại chỗ loại mạnh ( nhóm 1), vẩy nến thể đồng tiền và Lupus đỏ bôi
Corticoids nhóm mạnh ( nhóm 1,2).
Ngược lại viêm da da dầu dùng nhóm 5-7 ( loại nhẹ) viêm da quanh mi mắt cũng
dùng loại nhẹ 5-7.
4. Vị trí bàn chân bàn tay dùng nhóm loại mạnh ( nhóm 1-3) vì da dày, trái lại
vùng mặt, quanh mi mắt dùng nhóm loại nhẹ (5-7), vùng nếp kẽ nách bẹn, đáy
chậu, nếp dưới vú vì ẩm ướt và hấp thu các viêm chỉ bôi thuốc nhẹ (5-7).
5. Thông thường bôi ngày 2 lần ( có khi 3-4 lần).
Khi bôi mát xa nhẹ để thuốc ngấm vào da, thời gian bôi loại mạnh bôi trong vòng
2 tuần, loại nhẹ 5-7có thể bôi từ 2-6 tuần. Thường sau thời gian bôi 2 tuần nên
đánh giá lại xem có đáp ứng tốt hay không.

6. Loại Corticoids tại chỗ siêu mạnh ( nhóm 1) thường bôi 2 tuần sau đó cho nghỉ
bôi 1 tuần để hạn chế tác dụng phụ ( mỗi tuần không được dùng quá 45-60 giờ)
tức là kê đơn với số lượng giới hạn và theo dõi chặn chẽ.
Loại siêu mạnh này có thể dùng cho vảy nến mảng, Eczema bàn tay bôi ngày 2 lần
trong 2 tuần sau đó nghỉ thuốc 1 tuần nếu cần có thể dùng nhắc lại đến khi bệnh
được kiểm soát.
7. Nhưng nếu bệnh da cần dùng loại Corticoids bôi tại chỗ loại mạnh, và vị trí
vùng da dày ( như bàn tay bàn chân ) mà lại chỉ định loại Corticoids bôi tại chỗ
loại nhẹ thì không có kết quả, đây là lỗi thường gặp.
C. Phương pháp bôi thuốc.
1. Trước khi bôi không cần rửa vùng tổn thương nếu vùng đó không bẩn, nếu rửa
thì đợi da thật khô hãy bôi thuốc.
2. Thường bôi ngày 2 lần, sau khi bôi mỡ Corticoids mát xa nhẹ để thuốc ngấm
vào da.
3. Phương pháp bôi đơn thuần ( Simple application) là bôi một lớp mỏng mỡ , kem
Corticoids xoa miết nhẹ mà không băng kín.
4. Phương pháp bôi vùi, băng kín ( occlusive application).
Có tác dụng làm thuỷ hoá lớp sừng, làm tăng hấp thu Corticoids thường dùng có
một số bệnh ( như vẩy nến, Eczema mạn Liken hoá ….dày sừng) và một số vị trí
da dày như ( bàn tay, bàn chân ) để làm tăng hiệu quả chữa bệnh.
Cách làm : Sau khi bôi mỡ Corticoids vào vùng tổn thương che kín bằng plastic từ
1-8 giờ thường băng kín vào ban đêm, lúc đi ngủ. Băng kín 1 đợt có thể từ 7- 10
ngày hoặc cách nhật, cũng không nên băng vùi kéo dài quá vì 1 số ca có thể gây bí
hơi, nhiễm khuẩn tụ cầu vùng da đó.
D. Tai biến tác dụng phụ
Bôi Corticoids tại chỗ có thể có tác dụng phụ sau :
- Viêm da tiếp xúc dị ứng ( nhiều khi do chọn loại mỡ Corticoids có lẫn kháng
sinh Neomycin và có thể Neomycin gây nên viêm da tiếp xúc).
- Ngứa rát bỏng kích ứng, khô da ( phần lớn do tá dược).
- Rậm lông

- Giảm sắc tố
- Hạt kê, viêm nang lông.
- Rạn da (Vergeture).
- Thiên đầu thống, đục thuỷ tinh thể ( bôi vùng gần mắt chú ý bôi loại thật nhẹ
tránh dây vào mắt và thời gian bôi ngắn ).
- Hiện tượng bật bóng ( Rebound phenomenon )
Ví dụ vảy nến bôi Corticoid giảm đỡ một thời gian sau lại tái phát nặng hơn
- Trứng cá, trứng cá đỏ ,viêm da quanh miệng .
- Vết trắng da do co mạch
- Teo da và giân mao mạch xuất huyết , giả sẹo hình sao , đường vạch rạn da.
- Nấm ghẻ biến dạng dễ nhiễm khuẩn
Hấp thu hệ thống : Bôi Corticoid diện rộng và không kiểm soát có thể gây hấp
thu hệ thống vào cơ thể sinh tác dụng phụ .
Trẻ em dùng kem mỡ Corticoid chữa bệnh đã được dùng từ nhiều năm nay, trẻ em
thường nhạy cảm hơn nên chú ý chỉ định loại nhẹ và tránh bôi diện rộng hoặc dài
ngày gây hấp thu hệ thống, ức chế trục tuyến yên dưới đồi .
E. Lựa chọn loại Corticoid bôi tại chỗ theo bệnh.
Nhóm 1-2.
Vảy nến
Liken phẳng
Lupus đỏ dạng đĩa
Eczema bàn tay nặng
Viêm da thần kinh
Eczema dày sừng
Liken xơ và teo
Rụng tóc Pelade
Eczema thể đồng tiền nặng
Viêm da cơ địa người lớn dai dẳng Liken hoá
Nhóm 3-5
Viêm da cơ địa

Eczema thể đồng tiền
Eczema khô
Viêm da ứ trệ
Viêm da da dầu
Liken xơ teo âm đạo
Loét kẽ ( đợt ngắn)
Nấm ( đợt ngắn )
Ghẻ ( sau khi diệt ghẻ )
Loét kẽ ( nặng )
Viêm quanh hậu môn( nặng )
Viêm da mặt nặngíc
Nhóm 6-7
Viêm da quanh mắt
Viêm da vùng tã lót
Viêm da mặt nhẹ
Viêm quanh hậu môn nhẹ
Loét kẽ nhẹ
G.Cách tính số lượng mỡ kem corticoid tại chỗ
Vị trí bôi 1lần bôi 2 lần bôi/ngày
1 tuần
3 lần /ngày
trong 1 tuần
Mặt 3 1 15 20
Đầu 6 2 30 45
1tay, bàn tay 3 1 15 20
1 cánh tay 7 3 45 60
thân trước 14 4 60 90
Thân sau 16 4 60 90
1 cẳng bàn chân 20 5 70 100
Vùng hậu môn sinh dục 1 1 15 20

Toàn bộ thân thể 100 30- 40g 450-500g 600-1000g
Nhóm 1 cực mạnh
Nhóm 2-3 mạnh
Nhóm 4-5 vừa
Nhóm 6-7 nhẹ
BS.CK2. Bùi Khánh Duy