Bài giảng Thực hiện bảng khảo sát bằng bảng hỏi PGS,TS Nguyễn Ngọc Hùng, ThS Nguyễn Thị Hiền

1
Cách thức thực hiện khảo sát bằng
bảng hỏi
(Khảo sát xã hội học
Một cách tham vấn nhân dân)
PGS,TS. Lê Ngọc Hùng – ThS. Nguyễn Thị Hien
Viện Xã hội học
Học viện Chính trị - Hành chính
Quốc gia Hồ Chí Minh
2
Mục tiêu - Nội dung
1. Cung cấp những khái niệm cơ bản
Khảo sát,
Bảng hỏi (phiếu câu hỏi, phiếu thăm dò ý kiến)
2. Nắm bắt

Đặt câu hỏi,

Thiết kế bảng hỏi

Chọn mẫu

Tiến hành khảo sát

Thu thập, xử lý, phân tích kết quả khảo sát

Báo cáo kết quả khảo sát
3
Kịch bản
•
Đọc tài liệu: các đại biểu tự đọc

•
Thuyết trình: trình bày có chọn lọc nội dung chuyên đề
•
Thực hành:
•
Làm việc theo nhóm (xây dựng bảng hỏi)
•
Khảo sát thử: mỗi thành viên của nhóm sử dụng bảng hỏi để phỏng vấn
một người
•
Làm việc theo nhóm: từng thành viên báo cáo kết quả khảo sát và chia sẻ
kinh nghiệm
•
Làm việc theo nhóm: tập hợp các kết quả và báo cáo kết quả khảo sát của
cả nhóm
•
Thảo luận chung: từng nhóm báo cáo kết quả khảo sát tại hội trường và
trao đổi kinh nghiệm. Có thể viết trên tờ giấy A0 rồi dán lên tường và mọi
người đi xem!
•
Giảng viên nhận xét, góp ý
4
Khảo sát xã hội học
bằng bảng hỏi là gì?
•
Khảo sát xã hội học bằng bảng hỏi là một phương pháp khoa học có khả năng cung
cấp các câu trả lời khách quan, chính xác, trung thực về những vấn đề nảy sinh
trong đời sống xã hội
•
Cần chú ý: Nhiều cách gọi: khảo sát, điều tra, thăm dò ý kiến….

•
Khảo sát có nghĩa là đến tận nơi tìm được người cần tham vấn để hỏi
ý kiến.
•
Bảng hỏi = Phiếu câu hỏi = Phiếu khảo sát = một tập hợp các câu hỏi
để người dân trả lời về những chủ đề nhất định cần tham vấn
•
Nhân dân: khảo sát chỉ có thể tham vấn được một bộ phận nhân dân
(vài chục, vài trăm, vài nghìn người). Nhưng khảo sát một bộ phân
nhân dân (một mẫu nhỏ) một cách khoa học vẫn có thể giúp hiểu được
toàn bộ nhân dân.
•
Về nguyên tắc, mẫu khảo sát phải có tính đại diện cao để từ kết quả khảo sát có thể
đưa ra những nhận định đáng tin cậy về toàn bộ cộng đồng (hay toàn bộ nhân dân)
5
Ưu thế của khảo sát xã hội học bằng
bảng hỏi
•
Khảo sát được nhiều người thuộc nhiều giai tầng xã hội khác
nhau
•
Khảo sát được nhiều người trong một thời gian ngắn
•
Bảng hỏi gồm nhiều câu hỏi tập trung được vào một (số) chủ
đề nhất định
•
Khảo sát thu thập được nhiều loại câu trả lời cần thiết
•
Các câu trả lời thu được qua bảng hỏi có thể được xử lý, phân
tích định lượng và định tính

Tóm lại: khảo sát là một phương pháp tham vấn có Năng suất,
chất lượng và hiệu quả khoa học cao!

6
Tại sao cần tham vấn
bằng cách khảo sát xã hội học?
•
Đây là một phương pháp khoa học đảm bảo cung cấp
thông tin phản ánh đầy đủ, khách quan, chính xác,
trung thực các ý kiến, ý chí, nguyện vọng của nhân
dân
•
Đây là phương pháp tham vấn nhân dân có những ưu
thế nhất định để bổ sung cho những cách tham vấn
khác
Câu hỏi thảo luận :
•
Chúng ta có những cách tham vấn nào khác?
•
Mỗi cách tham vấn đó có mặt mạnh gì và mặt yếu
kém gì?
7
THỰC HIỆN MỘT CUỘC KHẢO SÁT XÃ HỘI
HỌC NHƯ THẾ NÀO? Các bước khảo sát
1.CHUẨN BỊ
KHẢO SÁT
2.THỰC HIỆN
KHẢO SÁT
3. BÁO CÁO
KẾT QUẢ

KHẢO SỎT
Xây
dựng
bảng
hỏi
Xây dựng
Kế hoạch
Xỏc định
đề tài
Mục tiêu
PP
Chọn
Mẫu
Thu thập-Xử lý- Phân tích
viết báo cáo
Bỏo cỏo
Kết quả khảo sát

8
Xác định đề tài, mục tiêu
•
Cần trả lời những câu hỏi sau đây:
•
Khảo sát về chủ đề gì? Thuộc lĩnh vực gì?
•
Khảo sát nhằm mục tiêu gì? (nếu là cây mục tiêu thì cần xác định một cành
nhánh của cây để khảo sát)
•
Xác định mục tiêu khảo sát theo nguyên tắc SMART:
•

Mục tiêu cụ thể (rõ ràng)
•
Mục tiêu đo lường được (có các chỉ báo)
•
Mục tiêu khả thi (thực hiện được)
•
Mục tiêu thực tế (thiết thực)
•
Mục tiêu có thời hạn (bao giờ làm xong)
•
Ví dụ:
•
Khảo sát xã hội học về đề tài: tuổi nghỉ hưu của phụ nữ:
•
Mục tiêu khảo sát:
•
Có những phương án tuổi nghỉ hưu nào?
•
Mức độ ủng hộ đối với từng phương án tuổi nghỉ hưu
•
Những người ủng hộ là ai?
•
Vì lnhững lý do gì mà ủng hộ phương án này hay phương án kia
•
Đưa ra két luận và khuyến nghị
9
Quy trình lập kế hoạch khảo sát
Ra quyết định
thực hiện
kế hoạch

Thực hiện kế
hoạch khảo sỏt
Đánh giá
Rỳt kinh
nghiệm
Lập kế
hoạch
Trích từ Herman B. “Dutch” Leonard
Giám sát
ĐẦU
VÀO
Cỏc hoạt
động
ĐẦU RA
10
Lập kế hoạch:
Dự kiến cuộc khảo sát
•
Kế hoạch cho biết cần những đầu vào gì để thực hiện những
hoạt động nào để được đầu ra nào. NHƯNG:
•
Khi lập kế hoạch khảo sát cần lần ngược lại: xuất phát từ mục
tiêu để xác định đầu ra (kết quả), xác định hoạt động (những
việc cần phải làm) và đầu vào (những nguồn lực cần cho các
hoạt động).
•
Khi lập kế hoạch khảo sát cần dự kiến cách giám sát và đánh
giá để đảm bảo kế hoạch đạt được mục tiêu đề ra và cần liên
tục học hỏi-rút kinh nghiệm (ví dụ hội thảo để hoàn thiện kế
hoạch)

•
Lưu ý: nguyên tắc SMART!
•
Các nguyên tắc khác?
•
Tiền nào của nấy, liệu cơm gắp mắm?!
11
MỘT SỐ YẾU TỐ CẦN CHÚ Ý ĐẶC
BIỆT KHI LẬP KẾ HOẠCH KHẢO SÁT
•
Đầu vào: kinh phí (bao nhiêu?), nguồn nhân lực (có
chuyên nghiệp?), các phương tiện khác (là gì?)
•
Các hoạt động: Cần xác định rõ hoạt động nào tự làm,
hoạt động nào cần thuê khoán chuyên môn
•
Đầu ra: các bảng hỏi đã được trả lời (số lương?), bản
báo cáo kết quả khảo sát (bao nhiêu trang?)
•
Giám sát, đánh giá, rút kinh nghiệm: có sự tham gia
của các nhà chuyên môn không? có nhanh chóng, kịp
thời không?
12
Dự kiến kinh phí:
Cốt lõi của kế hoạch khảo sát
•
Kế hoạch khảo sát được trình bày bằng văn bản theo
quy định. Trong đó:
•
Quan trọng nhất, cơ bản nhất và dễ nắm bắt nhất là

Bản dự kiến kinh phí khảo sát!
•
Quý vị có kinh nghiệm gì về dự kiến kinh phí khảo
sát? Cần lưu ý điều gì?
•
Cần lưu ý: dành tỉ lệ nhiều hơn (so với cách chi tiêu
hiện nay) cho những hoạt động tốn nhiều chất xám!
Ví dụ lập kế hoạch, xây dựng bảng hỏi, chọn mẫu
khảo sát, phân tích dữ liệu và viết báo cáo! Bởi vì
những hoạt động này quyết định chất lượng cuộc
khảo sát
13
Xây dựng bảng hỏi
•
Quý vị nào đã từng trả lời phiếu điều tra? Quý
vị có nhận xét gì?
•
Bảng hỏi là tập hợp các câu hỏi được trình bày
theo một trật tự nhất định để người dân trả lời
dễ dàng và chính xác.
•
Trật tự (hay cấu trúc) của bảng hỏi
•
Phần mở đầu: tự giới thiệu tổ chức và mục tiêu
cuộc khảo sát, đảm bảo
14
Cấu trúc của bảng hỏi: 3 phần
•
Phần mở đầu: giới thiệu tổ chức và mục tiêu cuộc
khảo sát, chỉ dẫn cách trả lời, nêu quy tắc đảm bảo

khuyết danh, bảo mật, tự nguyện
•
Phần nội dung:
•
- Một (số) câu hỏi chung
•
- Các câu hỏi cụ thể tập trung vào đề tài
•
- Các câu hỏi về cá nhân người trả lời (tuổi, giới
tính, học vấn…)
•
Phần kết thúc:
•
- Câu hỏi kết thúc: ví dụ, quý vị có ý kiến gì khác
không?
•
- Ghi nhận sự hợp tác: Cảm ơn quý vị
15
- Bắt đầu bằng những câu hỏi gây hứng thú
•
- Đặt những câu hỏi có liên quan vào vị trí gần nhau để tạo
mạch trả lời
•
Nếu phải hỏi những câu khó, câu nhạy cảm thì cần
xếp những câu hỏi này vào cuối bảng hỏi
•
Chú ý:
•
Để tham vấn nhân dân, bảng hỏi cần ngắn gọn, đơn
giản (không tham nhiều, không phức tạp)

•
Tốt nhất bảng hỏi dài 1 trang, 2 trang, 3 trang….
không quá 7 trang!)
Cấu trúc của bảng hỏi:
Một số kinh nghiệm
16
Một số loại câu hỏi
có thể sử dụng
•
Câu hỏi đóng: nêu sẵn phương án trả lời để lựa chọn
•
Câu hỏi mở: không nêu phương án trả lời mà người
được hỏi tự nêu ra câu trả lời
•
Câu hỏi định lượng: hỏi về số lượng, ví dụ quý vị
sinh năm nào?
•
Câu hỏi định tính: hỏi về định danh, ví dụ quý vị ở
nông thôn hay thành thị? Quý vị làm nghề gì?
•
Câu hỏi về sự kiện thực tế: hỏi về những gì xảy ra
trên thực tế. Ví dụ, quý vị làm nghề gì?
•
Câu hỏi về thái độ: hỏi về quan điểm. Ví dụ, quý vị
có hài lòng với nghề nghiệp của mình không?
•
Các loại câu hỏi khác???
17
Các nguyên tắc đặt câu hỏi
•

Nguyên tắc SMART và một số nguyên tắc khác như sau…
•
Ngắn gọn (câu hỏi không dài dòng)
•
Dễ hiểu (không lập lờ nước đôi!)
•
Đơn giản
•
Vô tư (không thiên vị, không mớm lời)
•
Bí quyết đặt câu hỏi:
•
Chỉ đặt những câu hỏi để đạt mục tiêu đã xác định (không
tranh thủ hỏi thêm, hỏi thừa)
•
Tự đặt mình vào người được hỏi để xem có trả lời được không
18
Cách đặt câu hỏi: Hãy nhận xét hai câu
hỏi sau đây
•
Câu 1: Ông bà có ủng hộ dự án xây dựng khách sạn A trong
công viên Thống nhất ở Hà Nội không?
•
Có  1
•
Không  2
•
Khó trả lời  3
•
Câu 2: Ông bà có ủng hộ dự án xây dựng khách sạn A trong

công viên Thống nhất ở Hà Nội không?
•
1. Rất ủng hộ  1
•
2. ủng hộ  2
•
3. Vừa có vừa không ủng hộ  3
•
4. Không ủng hộ  4
•
5. Khó trả lời  5

19
Phương phỏp chọn mẫu
A.I.
1. Tổng thể
Bao gồm toàn bộ các phần tử có chứa những dấu hiệu cÇn nghiên cứu.
2. Khảo sát tổng thể
Là dạng điều tra được tiến hành trên tất cả những khách thể của điểm
nghiên cứu
3. Mẫu
Là tập hợp các phần tử được chọn ra từ tổng thể để khảo sát.
3. Khảo sát chọn mẫu là gì?
Là khảo sát trên một tập hợp các phần tử (mẫu) của tổng
thể để từ đó rút ra các nhận định khái quát cho tổng thể cần
nghiên cứu.
20
Chọn mẫu
Tại sao phải chọn mẫu?
A.I

V×
Không có điều kiện điều tra tổng thể
Tiết kiệm thời gian & kinh phí
Có điều kiện để khảo sát chi tiết
Sử dụng nhiều cán bộ có kinh nghiệm
Hạn chế sai số,
21
Chọn mẫu
Phân loại mẫu
A.I
•
Mẫu xác suất (ngẫu nhiên): Là tập hợp những phần tử được chọn ra từ
tổng thể, có tính đại diện cho tổng thể.
•
Thế nào là tính đại diện của mẫu?
•
- Mọi phần tử đều có cơ hội được chọn vào mẫu
- Cho phép khái quát kết quả tõ mẫu cho tổng thể nghiên cứu.
•
Mẫu phi xác suất: Khó có thể khái quát kết quả nghiên cứu (chỉ khái
quát về mặt lý thuyết).
•
Cơ sở để lựa chọn loại mẫu nghiên cứu:
- Thông tin về các đơn vị của tổng thể
- Mục đích nghiên cứu
- Nguồn lực nghiên cứu
22
Chọn mẫu
Dung lượng mẫu
A.I.

•
Dung lượng mẫu (còn gọi là quy mô mẫu, kích cỡ
mẫu) là Số lượng phần tử được chọn để khảo sát
•
Ví dụ số lượng người, số lượng hộ gia đình
•
Cơ sở xác định dung lượng mẫu
•
Dung lượng mẫu to hay nhỏ, nhiều hay ít phụ thuộc
vào mục tiêu khảo sát, mức độ phức tạp của tổng thể,
đầu vào (nguồn lực)
23
Chọn mẫu
A.I
Cách chọn mẫu xác suất
•
Mẫu ngẫu nhiên đơn giản (bốc thăm)
•
Mẫu ngẫu nhiên hệ thống
•
Mẫu phân tầng
•
Các cách chọn mẫu phi xác suất
•
Chọn mẫu phân tầng
•
Chọn mẫu phân cụm
•
Chọn mẫu bắc cầu
•

Mẫu thuận tiện
•
Mẫu phán đoán
•
Mẫu định mức
•
Mẫu hướng đích
24
Thực hiện cuộc điều tra
A.I
I
•
Thực hiện kế hoạch điều tra, trong đó quan trọng nhất là sử dụng
bảng hỏi để thu thập dữ liệu từ mẫu khảo sát,
•
Thực hiện khảo sát bằng bảng hỏi là đưa bảng hỏi đến từng
người được chọn vào mẫu khảo sát
•
Để làm điều này cần:
•
Thực hiện các công việc hậu cần (liên hệ với địa phương, đào
tạo-tập huấn cộng tác viên…)
•
Tiếp cận người dân, đề nghị từng người dân trả lời bảng hỏi, thu
bảng hỏi về)
–
Giám sát và đánh giá: xem bảng hỏi có được trả lời đúng cách không,
có sai sót gì không, hỏi có đúng người được chọn vào mẫu khảo sát
không
25

Xử lý, phân tích và viết báo cáo (1)
A.II
I
1 Xử lý dữ liệu tõ b¶ng hái
•
Các bước xử lý: thu thập bảng hỏi, kiểm tra và làm sạch bảng
hỏi (xem có sai sót gì không), mã hoá, nhập số liệu vào máy vi
tính, sử dụng toán thống kê để tính các hệ số, tỉ lệ cần thiết, xây
dựng các bảng, biểu, sơ đồ, đồ thị cần thiết, giải thích, rút ra
nhận xét, kết luận
•
2. Hai cách phân tích dữ liệu dữ liệu từ bảng hỏi:
Phân tích định tính Phân tích định lượng
Mô tả, tóm tắt ý tưởng, lập sơ đồ,
nhận xét, bình luận, trích dẫn
Có thể sử dụng một số phần mềm
chuyên dụng như: Nvivo;
Ethnograph
Sử dụng các phép toán thống kê mô
tả, thống kê phân tích để tính toán các
con số, hệ số, tỉ lệ, mô hình hồi quy,
lập các bảng tương quan. Có thể sử
dụng các phần mềm nhý STATA;
SPSS; FOXPRO