ĐIỀU TRỊ UNG THƯ TIỀN LIỆT TUYẾN BẰNG XẠ TRỊ ppt

ĐIỀU TRỊ UNG THƯ TIỀN LIỆT
TUYẾN BẰNG XẠ TRỊ

Phương pháp dùng tia phóng xạ điều trị ung thư là việc sử dụng các tia X
mang năng lượng cao để tiêu diệt các tế bào ung thư, trong khi giảm thiểu
việc làm hại đến các tế bào bình thường. Xạ trị đối với ung thư tiền liệt
tuyến thường được áp dụng từ một máy chiếu bên ngoài, nhưng với những
người mắc ung thư giai đoạn đầu thì có thể điều trị bằng việc cấy một vài hạt
nhân mang chất phóng xạ vào mô, (xạ trị cô lập từ bên trong brachytherapy).
Xạ trị từ bên ngoài và xạ trị cô lập từ bên trong brachytherapy cho thấy hiệu
quả tương đương nhau trong việc điều trị ung thư tuyến tiền liệt.
Khi nào biện pháp xạ trị được sử dụng
Đối với những ung thư tuyến tiền liệt ở giai đoạn đầu các tia xạ sẽ được đưa
tới mô trong tuyến tiền liệt. Mục đích là nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư
trong khi chỉ gây hại chút ít tới các tế bào bình thường nằm xung quanh, ví
dụ như bàng quang hoặc trực tràng. Biện pháp này được gọi là xạ trị điều trị
tích cực.
Xạ trị cũng có thể áp dụng khi ung thư dã di căn sang các bộ phận khác của
cơ thể, ví dụ như xương. Trong tình huống này, việc điều trị không thể loại
bỏ toàn bộ tế bào ung thư và điều trị ung thư, mà chỉ làm giảm các triệu
chứng ví dụ như đau, và làm bạn cảm thấy dễ chịu hơn. Việc điều trị này
được gọi là xạ trị điều trị tạm thời.
Xạ trị từ bên ngoài (External radiotherapy)
Tia phóng xạ sẽ được đưa và cơ thể tại khoa điều trị phóng xạ tại bệnh viện,
thông thường là theo đợt điều trị từ thứ hai đến thứ sáu, và cuối tuần sẽ tạm
ngừng. Đối với ung thư tiền liệt tuyến ở giai đoạn đầu, quá trình điều trị có
thể kéo dài vài tuần.
Lên kế hoạch điều trị bằng xạ trị
Lên kế hoạch là một phần quan trọng của việc điều trị bằng xạ trị và có thể
phải cần một vài lần khám bệnh. Kế hoạch cần phải được lập kỹ lưỡng để
đảm bảo hiệu quả tối đa có thể. Trong lần khám bệnh đầu tiên tại khoa điều

trị xạ trị, bạn sẽ được đề nghị làm xét nghiệm chụp cắt lớp CT hoặc nằm bên
dưới một chiếc máy được gọi là máy giả lập (simulator), dùng tia x quét qua
khu vực sẽ được điều trị. Việc điều trị sẽ do chuyên gia về ung thư lên kế
hoạch.
Các điểm làm dấu thường được vẽ lên da của bạn để giúp chuyên viên xạ trị
(người thực hiện việc điều trị trên cơ thể bạn) đặt bạn đúng vị trí và cho thấy
điểm nào các tia sẽ được nhắm tới. Các điểm làm dấu này sẽ được duy trì
trong suốt quá trình điều trị, và người ta có thể làm những dấu vĩnh viễn
(như những vết xăm nhỏ). Những điểm làm dấu này rất nhỏ, và sẽ chỉ được
thực hiện nếu được bạn cho phép. Việc đánh dấu những điểm này có thể
gây một chút khó chịu.
Giai đoạn điều trị
Ơ đầu mỗi đợt điều trị, chuyên viên xạ trị sẽ đặt bạn rất cẩn thận lên một
chiếc ghế nằm, và đảm bảo là bạn cảm thấy thoải mái. Trong suốt quá trình
điều trị của bạn, bạn sẽ nằm một mình trong căn phòng nhưng bạn có thể nói
chuyện với chuyên viên xạ trị đang theo dõi bạn từ căn phòng kế bên. Điều
trị xạ trị không gây đau đớn nhưng bạn phải nằm im trong ít phút trong khi
cuộc điều trị được tiến hành.
Xạ trị có định hình tia phóng xạ (conformal radiotherapy) và IMRT
Nhiều trung tâm chuyên khoa ngày nay sử dụng một phương pháp gọi là [xạ
trị có định hình tia phóng xạ conformal radiotherapy] (CRT) hoặc [xạ trị có
tia xạ được điều chỉnh phù hợp tập trung với độ chính xác cao high-
resolution intensity modulated radiotherapy (IMRT)].
Trong điều trị bằng phương pháp xạ trị có định hình tia phóng xạ, một thiết
bị đính kèm đặc biệt vào máy chiếu xạ sẽ định hình một cách kỹ càng các
chùm tia phóng xạ phù hợp với hình dạng của tuyến tiền liệt. Định hình
chùm tia phóng xạ sẽ làm cho các tế bào khỏe mạnh xung quanh ở những bộ
phận xung quanh (như bàng quang và trực tràng) giảm việc chịu sự tác động
của tia phóng xạ. Điều này giảm thiểu các hiệu ứng phụ của phương pháp xạ
trị và cho phép sử dụng một liều lượng cao hơn với nhiều tác dụng hơn.

IMRT là một kỹ thuật mới hơn, phức tạp hơn của xạ trị có định hình tia
phóng xạ và cho phép chuyên viên xạ trị thay đổi liều lượng của chất phóng
xạ vào các khu vực khác nhau của khối u và các cơ xung quanh. Hiện tại vẫn
chưa biết liệu IMRT có tốt hơn xạ trị có định hình tia phóng xạ thông
thường hay không.
Các hiệu ứng phụ nhất thời
Xạ trị đối với khu vực tuyến tiền liệt có thể kích thích trực tràng, và gây khó
chịu và có thể gây hiện tượng đại tiện nhiều lần. Đôi khi nó cũng gây ra tình
trạng đau nhức ở hậu môn. Bác sĩ của bạn có thể cho thuốc để giảm bớt hiện
tượng này và khuyên bạn thay đổi chế độ dinh dưỡng.
Xạ trị cũng có thể gây viêm bàng quang, vốn làm cho bạn cạm thấy muốn
tiểu tiền nhiều hơn và gây cảm giác nóng rát khi bạn tiểu tiện. Bác sĩ của
bạn có thể kê đơn thuốc để giảm hiện tượng này. Hiện tượng này có thể
biến mất hoàn toàn vài tuần sau khi việc điều trị kết thúc. Rất ít khi xảy ra,
nhưng nếu bạn cảm thấy khó khăn trong việc tiểu tiện có thể bạn sẽ cần đặt
ống thông tiểu.
Xạ trị đối với tuyến tiền liệt có thể gây khó khăn cho việc cương cứng
dương vật. Có nhiều phương pháp điều trị để cải thiện tình trạng này.
Xạ trị cũng có thể là nguyên nhân gây ra một số hiệu ứng phụ chung như
mệt mỏi, có thể là nhẹ hoặc gây mệt nhiều, tùy thuộc vào liều lượng chất
phóng xạ được sử dụng và thời gian điều trị. Chuyên gia xạ trị có thể sẽ nói
cho bạn biết điều gì sẽ xả ra. Cố gắng giữ thăng bằng trong việc nghỉ ngơi
thường xuyên, luyện tập nhẹ, đặc biệt nếu bạn phải nếu bạn phải di chuyển
xa để điều trị mỗi ngày.
Việc xạ trị cũng có thể làm cho bạn bị rụng lông ở bộ phận sinh dục. Khi
bạn kết thúc quá trình điều trị, lông sẽ có thể mọc lại. Tuy nhiên, lông có thể
sẽ mỏng đi và sợi lông mảnh hơn trước đó.
Đa số các hiệu ứng phụ của quá trình xạ trị sẽ biến mất hoàn toàn khi kết
thúc việc điều trị. Tuy nhiên, một số hiện tượng khác sẽ tiếp tục kéo dài vài
tháng và một vài hiện tượng có thể xảy ra lâu dài. Nếu bạn có vấn đề trong

quá trình điều trị, hãy trò chuyện với chuyên viên xạ trị là những người có
thể giúp bạn.
Việc điều trị bằng xạ trị không làm bạn trở thành chủ thể phát xạ và hoàn
toàn an toàn khi sống chung với người khác, kể cả con cái của bạn, trong
suốt quá trình điều trị.
Mặc dù xạ trị có thể loại bỏ được các tế bào ung thư hoàn toàn cho nhiều
người, cứ trong 3 người thì có 1 người (30%), tế bào ung thư xuất hiện trở
lại ở khu vực tuyến tiền liệt một thời gian sau khi điều trị. Trong trường hợp
này, hiếm khi người ta tiến hành tiếp phẫu thuật để loại bỏ tuyến tiền liệt.
Kiểu phẫu thuật này được gọi là [phẫu thuật ứng phó salvage surgery.]
Các hiệu ứng phụ lâu dài có thể xảy ra
Điều trạ bằng tia phóng xạ đối với khu vực tuyến tiền liệt đôi khi dẫn đến
những vấn đề mang tính chất lâu dài.
Xạ trị đối với ung thư tuyến tiền liệt có thể là nguyên nhân gây ra việc mất
khả năng cương cứng (bất lực) đối với khoảng 1/3 nam giới điều trị bằng
phương pháp này; hiện tượng này có thể kéo dài trong khoảng từ 2 - 5 năm.
Rất khó để giải quyết hiệu ứng phụ này và có thể ảnh hưởng đến cuộc sống
tình dục của bạn và mối quan hệ của bạn với bạn tình.
Ơ một số nam giới, ruột và bàng quang có thể bị ảnh hưởng lâu dài từ quá
trình xạ trị. Các mạch máu ở ruột và bàng quang có thể trở nên mỏng manh
hơn và dễ bị xuất huyết trong nước tiểu khi có chuyển động ở ruột. Hiện
tượng này có thể xảy ra trong nhiều năm. Nếu bạn nhận thấy có sự xuất
huyết, bạn cần phải báo cho bác sĩ của mình và bạn sẽ được xét nghiệm và
điều trị thích hợp. Đôi khi việc đại tiện diễn ra thường xuyên sau khi điều trị
bằng phóng xạ, và hiếm khi có xảy ra tình trạng khó khăn trong việc điều
khiển việc đại tiện.
Thông thường, xạ trị có thể giúp cải thiện những vấn đề về tiểu tiện, nhưng
đối với một số người, việc xạ trị có thể làm rò rỉ nước tiểu vì những tổn thất
tế bào thần kinh điều khiển các cơ ở bàng quang (mất kiểm soát tiểu tiện).
Điều này hiếm khi xảy ra trừ phi bạn làm phẫu thuật TURP hoặc phẫu thuật

tuyến tiền liệt. Nếu có hiện tượng này xảy ra, bạn cần phải thảo luận điều
này với bác sĩ của mình.
Nếu các tia phóng xạ bị đưa tới các hạch bạch huyết trong khu vực xương
chậu cũng như tới tuyến tiền liệt, điều này có thể làm cho chân bị phù, gọi là
chứng [lymphoedema].
Xạ trị cô lập bên trong cơ thể Brachytherapy
Cách thức xạ trị này hiện giờ đã có tại một số bệnh viện trên thế giới. Đôi
khi, nó được gọi là xạ trị trong cơ thể (internal radiotherapy), phương pháp
cấy ghép (implant therapy) hoặc cấy ghép hạt nhân (seed implantation). Nó
có thể được thực hiện khi được gây mê tổng quát hoặc gây tê cột sống (gây
tê ngoài màng cứng). Các "hạt nhân" bằng kim loại mang chất phóng xạ sẽ
được cấy vào khối u để chất phóng xạ được đưa từ từ vào khối u trong một
khoảng thời gian. Các hạt nhân này sẽ không được lấy ra, nhưng chất phóng
xạ từ từ yếu dần trong vòng một năm và không có nguy cơ gây ảnh hưởng gì
đối với những người khác.
Khoảng một tuần trước khi hạt nhân được cấy vào trong tuyến tiền liệt, việc
nghiên cứu tuyến tiền liệt sẽ được thực hiện (được gọi là nghiên cứu chuyên
sâu). Việc làm này giúp xác định kích thước và vị trí chính xác của tuyến
tiền liệt. Việc nghiên cứu này được thực hiện tại phòng phẫu thuật và bạn sẽ
được gây tê trong một thời gian ngắn.
Người ta dùng siêu âm thông qua trực tràng để chụp ảnh tuyến tiền liệt. Nó
sẽ cung cấp hình ảnh ba chiều của tuyến tiền liệt và hình ảnh này sẽ giúp
quyết định bao nhiêu hạt nhân cần cho việc điều trị, và vị trí chính xác mà
các hạt nhân này sẽ được cấy vào. Trong vòng 24 giờ trước lúc nghiên cứu
chuyên sâu được tiến hành, bạn sẽ cần phải tuân thủ chế độ ăn uống đặc biệt
để đảm bảo trực tràng trống không. Bạn sẽ được cung cấp dụng cụ để súc
sạch trực tràng, và như thế hình ảnh siêu âm có thể rõ ràng đến mức cao
nhất.
Vào ngày trước khi các hạt nhân được cấy vào cơ thể, bạn cũng sẽ cần phải
ăn uống theo chế độ đặc biệt và súc ruột để làm sạch trực tràng. Việc cấy

ghép sẽ diễn ra trong khoảng 1 giờ đồng hồ. Một đầu dò siêu âm sẽ được
đưa vào trực tràng để hiện rõ tuyến tiền liệt. Sau đó, khoảng 80 - 100 hạt
nhân mang chất phóng xạ sẽ được đưa vào cơ thể qua lớp da ở vị trí giữa
tuyến tiền liệt và hậu môn và được dẫn vào tuyến tiền liệt. Tiến trình này có
thể dẫn tới việc bị phù trong tuyến tiền liệt có thể làm tắc nghẽn niệu đạo, vì
vây có thể phải đặt ống thông tiểu vào bàng quang để dẫn tiểu. Ống thông
tiểu có thể được tháo ra khoảng 2 giờ hoặc để qua đêm.
Sau khi cấy ghép, bạn sẽ được cho uống kháng sinh để tránh bị nhiễm trùng.
Đa số bệnh nhân có thể về nhà một ngày sau khi cấy ghép, nhưng một vài
trường hợp cần phải ở lại bệnh viện cho đến khi họ bình phục từ việc bị gây
mê/ gây tê và có thể tiểu tiện bình thường. Sau khi cấy ghép, tránh mang
vác nặng hoặc những hoạt động thể chất tích cực trong vòng hai cho đến ba
ngày.
Toàn bộ chất phóng xạ đều đi vào tuyến tiền liệt và vì vậy, nó hoàn toàn an
toàn cho bạn cũng như những người xung quanh bạn. Tuy nhiên, phụ nữ
mang thai hoặc trẻ em không nên ở sát cạnh bạn quá lâu. Bạn không nên để
trẻ em ngồi trong lòng mình, nhưng có thể ôm hoặc bế chúng trong vài phút
mỗi ngày và trẻ em có thể an toàn khi ở cùng trong phòng với bạn.
Các hạt nhân nằm ổn định tại tuyến tiền liệt, nhưng cũng có một chút xíu
nguy cơ là một hạt nhân có thể sẽ thoát ra cùng với tinh dịch trong khi có
hoạt động tình dục. Vì vậy, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng bao cao su
cho một vài tuần đầu sau khi cấy ghép. Trong thời gian này, tinh dịch có thể
sẽ có màu đen hoặc nâu, điều này là bình thường và xảy ra do việc có thể có
sự chảy máu trong quá trình cấy ghép. Bao cao su cần phải được vứt trong
sọt rác và phải được gói bọc 2 lần.
Hiệu ứng phụ của xạ trị cô lập bên trong (brachytherapy)
Xạ trị cô lập bên trong Brachytherapy cũng là nguyên nhân gây ra các hiệu
ứng phụ tương tự như với tia chiếu phóng xạ từ bên ngoài (như được nêu ở
phần trên). Thông thường, bạn có thể cảm thấy đau nhẹ, một vài vết bầm
hoặc thâm ở vùng giữa hai chân một vài ngày sau khi tiến hành xạ trị này.

Bác sĩ có thể sẽ cho bạn uống thuốc giảm đau nhẹ để điều trị triệu chứng
này.
Bạn cũng có thể thấy có máu trong nước tiểu. Điều này thường xảy ra, tuy
nhiên vấn đề sẽ nghiêm trọng nếu như có những cục máu lớn xuất hiện trong
nước tiểu và bạn phải thông báo cho bác sĩ ngay lập tức. Điều quan trọng là
bạn phải uống nhiều nước để ngăn chặn hiện tượng máu cục và rửa sạch
bàng quang.
Brachytherapy có thể ít gây ra các hiệu ứng đối với đường ruột hơn là xạ trị
từ bên ngoài, mặc dù, những rủi ro về việc tiểu tiện (ví dụ như làm thu hẹp
niệu đạo) lại cao hơn. Khoảng gần 1/7 số nam giới không thể tiểu tiện được
ngay sau khi thực hiện việc xạ trị này và cần phải đặt ống thông tiểu trong
một thời gian. Một số người gặp hiện tượng niệu đạo bị thu hẹp một thời
gian sau đó dẫn tới việc khó khăn trong tiểu tiện.
Cũng như xảy ra với việc điều trị phóng xạ từ bên ngoài, chứng bất lực có
thể ảnh hưởng khoảng 50% số bệnh nhân trong vài năm sau khi điều trị.
Một vài người cảm thấy đau hoặc khó chịu khi đi tiểu, muốn đi tiểu nhiều
hơn bình thường và dòng nước tiểu yếu hơn. Điều này thường là do chất
phóng xạ trong các hạt nhân nằm trong tuyến tiền liệt và tình trạng sẽ được
cải thiện trong vòng từ 3 - 12 tháng sau đó vì các hạt nhân mật dần tính chất
phóng xạ. Uống nhiều nước và tránh dùng các chất caffeine có thể giúp
giảm các hiệu ứng này.
Xạ trị để điều trị triệu chứng
Nếu khối ung thư trong tuyến tiền liệt đã lan ra đến xương, người ta vẫn điều
trị bằng tia phóng xạ để giảm đau. Việc điều trị này được áp dụng cho các
vùng xương bị ảnh hưởng. Đây có thể là một liều điều trị duy nhất, hoặc có
thể là một chuỗi các cuộc điều trị nhỏ hơn. Nhiều người nhận thấy là các
cơn đau dịu lại trong vòng một vài ngày, trong khi những người khác phải
mất đến ba hoặc bốn tuần. Các loại thuốc giảm đau có thể được cấp để uống
thường xuyên nếu cần thiết.
Nhân viên chiếu xạ sẽ giải thích cho bạn về quá trình điều trị và các hiệu

ứng phụ mà bạn có thể gặp trước khi điều trị.
Nếu các tế bào ung thư nằm rải rác nhiều nơi trong cơ thể, bạn có thể được
điều trị bằng cách thức được gọi là chiếu xạ bán thân (semibody
irradiation). Việc chiếu xạ sẽ được thực hiện trên diện rộng, từ đầu cho đến
hết nửa thân trên của cơ thể. Kiểu điều trị này có thể làm giảm đau hiệu quả
trong vòng vài ngày sau khi điều trị. Tuy nhiên, hiệu ứng phụ của cách điều
trị này có thể lớn hơn so với điều trị tại từng khu vực. Bác sĩ của bạn sẽ kê
toa để bạn uống thuốc chống mệt và bạn sẽ cần phải nằm lại bệnh viện trong
thời gian ngắn. Nếu cần thiết, phần nửa cơ thể còn lại của bạn cũng sẽ được
điều trị sau đó, một khi các hiệu ứng phụ đã giảm bớt.
Điều trị với Strontium 89
Việc điều trị này áp dụng cho ung thư thứ cấp ở xương trong đó sử dụng
nguyên liệu phóng xạ (đồng vị phóng xạ) gọi là Strontium 89, được các khu
vực bị ung thư trong xương thẩm thấu. Nó đặc biệt hữu hiệu nếu có nhiều
khu vực của xương bị ảnh hưởng và gây đau. Chất đồng vị được đưa vào cơ
thể bằng cách tiêm vào ven ở cánh tay; việc này thường được thực hiện tại
khu khám bệnh ngoại trú. Sau khi tiêm/chích, trong nước tiểu sẽ xuất hiện
một lượng nhỏ chất phóng xạ, vì vậy, bệnh nhân được khuyên sử dụng toilet
có thể xả nước thay vì dùng bô để giảm thiểu nguy cơ cho bất kỳ người nào
khác bị ảnh hưởng bởi hiện tượng phóng xạ.
Các nhân viên bệnh viện sẽ thảo luận kỹ các điều cần đặc biệt thận trọng
trước khi bạn về nhà. Lượng chất phóng xạ được đưa vào cơ thể rất nhỏ và
an toàn cho bạn cũng như những người khác, bao gồm cả trẻ em. Đa số
bệnh nhân cảm thấy một số hiệu quả từ việc điều trị này trong vòng vài tuần,
mặc dù đôi khi các cơn đau có thể gia tăng chút ít trước khi nó giảm đi.