CÁC TIÊU CHUẨN PHÂN BIỆT 2 LOÀI THÂN THUỘC pot

CÁC TIÊU CHUẨN PHÂN BIỆT 2 LOÀI THÂN THUỘC

Đối với những loài khác xa nhau có thể căn cứ vào những điểm sai khác
bên ngoài của chúng để phân biệt dễ dàng. Nhưng để phân biệt 2 loài thân
thuộc, rất giống nhau thì phải dựa vào một số tiêu chuẩn.

1. Tiêu chuẩn hình thái
Các cá thể cùng loài có chung một hệ tính trạng hình thái giống nhau; giữa
chúng có thể có những khác biệt nhỏ ở tính trạng này hay tính trạng khác,
với những dạng trung gian chuyển tiếp. Trái lại, giữa 2 loài khác nhau có sự
gián đoạn về hình thái, nghĩa là sự đứt quãng về một tính trạng nào đó. Ví
dụ loài sáo đen mỏ vàng, loài sáo đen mỏ trắng và loài sáo nâu; loài xương
rồng 5 cạnh và loài xương rồng 3 cạnh; loài rau dền gai và loài rau dền cơm.

2. Tiêu chuẩn địa lý – sinh thái
Trường hợp đơn giản là 2 loài thân thuộc chiếm 2 khu phân bố riêng biệt.
Loài voi châu Phi sống ở Nam Phi, Nam Arập, Mađagatxca có trán dô, tai
to, đầu vòi có một núm thịt, răng hàm có nếp men hình quả trám. Loài voi
Ấn Độ phân bố ở Ấn Độ, Malaixia, Trung Quốc, Đông Dương có trán lõm,
tai nhỏ, đầu vòi có 2 núm thịt, răng hàm có nếp men hình bầu dục.
Trường hợp phức tạp hơn là 2 loài thân thuộc có khu phân bố trùng nhau
một phần hoặc trùng nhau hoàn toàn, trong đó mỗi loài thích nghi với những
điều kiện sinh thái nhất định. Có thể phân biệt loài mao lương sống ở bãi cỏ
ẩm có chồi nách, lá vươn dài bò trên mặt đất với loài mao lương sống ở bờ
mương, bờ ao có lá hình bầu dục ít răng cưa.


3. Tiêu chuẩn sinh lý – hoá sinh
Prôtêin trong tế bào biểu bì, hồng cầu, trứng của loài ếch hồ miền nam
Liên Xô (cũ) chịu nhiệt cao hơn prôtêin của loài ếch cỏ miền bắc Liên Xô
(cũ) tới 3 – 4

o
C. Trình tự axit amin trong một đoạn của phân tử insulin ở 3
loài dưới đây được phân biệt như sau:
- Bò : xistêin – alanin – xêrin – valin -
- Lợn : xistêin – trêônin – xêrin – izôlơxin -
- Ngựa : xistêin – trêônin – glixin – izôlơxin

4. Tiêu chuẩn di truyền
Mỗi loài có một bộ nhiễm sắc thể đặc trưng về số lượng, hình thái và cách
phân bố các gen trên đó. Do sự sai khác này mà lai khác loài thường không
kết quả. Giữa 2 loài có sự cách li sinh sản, cách li di truyền, biểu hiện ở
nhiều mức độ.
Các cá thể thuộc 2 loài khác nhau thường không giao phối với nhau, hoặc
có thể giao phối nhưng không thụ tinh, hoặc có thụ tinh nhưng hợp tử không
phát triển, hoặc hợp tử phát triển thành con lai nhưng con lai chết non, hoặc
con lai sống được đến khi trưởng thành nhưng không có khả năng sinh sản.
Ngỗng thường không giao phối với vịt. Tinh trùng ngỗng vào âm đạo vịt bị
chết, trứng nhái thụ tinh bằng tinh trùng cóc thì hợp tử không phát triển. Cừu
có thể giao phối với dê, có thụ tinh nhưng hợp tử bị chết ngay. Lừa giao phối
với ngựa đẻ ra con la không có khả năng sinh sản.

CẤU TRÚC CỦA LOÀI

Ở các loài giao phối có thể xem loài là một nhóm quần thể có những tính
trạng chung về hình thái, sinh lý, có khu phân bố xác định, trong đó các cá
thể có khả năng giao phối với nhau va` được cách li sinh sản với những
nhóm quần thể khác. Cách li sinh sản trong điều kiện tự nhiên là dấu hiệu
quan trọng nhất để phân biệt loài. Sự cách li sinh sản đã làm cho mỗi loài
giao phối có một tổ chức tự nhiên, có tính toàn vẹn.
Ở các sinh vật sinh sản vô tính, đơn tính sinh, tự phối thì giữa các cá thể

không có quan hệ ràng buộc về mặt sinh sản nên khó xác định ranh giới giữa
các loài thân thuộc.
Trong một thời kỳ dài người ta xem “thứ” la` đơn vị dưới loài, nằm giữa
cấp đọ cá thể và cấp độ loài. Khái niệm “thứ” không có một nội dung xác
định về mặt phân loại học.
Theo quan niệm ngày nay, trong thiên nhiên loài tồn tại như một hệ thống
quần thể. Quần thể la` đơn vị cơ bản trong cấu trúc của loài. Các quần thể
hay nhóm quần thể có thể phân bố gián đoạn hoặc liên tục, tạo thành các nòi.
Các cá thể thuộc các nòi khác nhau trong một loài vẫn có thể giao phối với
nhau.
Nòi địa lý là nhóm quần thể phân bố trong một khu vực địa lý xác định, hai
nòi địa lý khác nhau có khu phân bố không trùm lên nhau. Nòi sinh thái là
nhóm quần thể thích nghi với những điều kiện sinh thái xác định, trong cùng
một khu vực địa lý có thể tồn tại nhiều nòi sinh thái, mỗi nòi chiếm một sinh
cảnh phù hợp. Nòi sinh học là nhóm quần thể kí sinh trên loài vật chủ xác
định hoặc trên những phần khác nhau trên cơ thể vật chủ.
Trên thực tế, loài là một hệ thống tổ chức phức tạp. Giữa cá thể với quần
thể, giữa nòi với loài, người ta còn phân biệt một số cấp độ tổ chức khác
nữa.
Mỗi tiêu chuẩn nói trên chỉ có giá trị tương đối. Tuỳ mỗi nhóm sinh vật mà
người ta vận dụng tiêu chuẩn này hay tiêu chuẩn kia là chủ yếu. Đối với vi
khuẩn, tiêu chuẩn hoá sinh có ý nghĩa hàng đầu. Ở một số nhóm thực vật,
động vật có thể dùng tiêu chuẩn hình thái là chính hoặc kết hợp tiêu chuẩn
sinh lý tế bào, hoá sinh. Đối với các loài thực vật, động vật bậc cao phải đặc
biệt chú ý tiêu chuẩn di truyền. Trong nhiều trường hợp phải phối hợp nhiều
tiêu chuẩn mới có thể xác định các loài thân thuộc một cách chính xác.