Kết cấu chương trình phát thanh ở Đài truyền thanh truyền hình Tương Dương

Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
A - MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Một chương trình có kết cấu chặt chẽ giữa các phần, mục sẽ tạo ra được tính hấp dẫn lôi
cuốn người nghe. Trong chương trình phát thanh muốn tạo được sự cuốn hút khán giả thì phải
có sự sắp xếp hợp lý giữa các tin, bài, chuyên mục, kết hợp giữa lời nói, tiếng động và âm nhạc.
Xuất phát từ tầm quan trọng trên cùng với những kiến thức đã học. Tôi đã chọn đề tài “ Kết
cấu chương trình phát thanh ở Đài truyền thanh truyền hình Tương Dương” để nghiên cứu và
làm đề tài tiểu luận tốt nghiệp cho mình.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài:
Đề tài “ Kết cấu chương trình phát thanh” là một trong những đề tài đã được nhà
trường triển khai cho những khoá trước làm luận văn tốt nghiệp và đã phần nào mang lại hiệu
quả. Tuy nhiên do số lượng sinh viên thực tập ở nhiều đài khác nhau. Cơ chế, kết cấu tổ chức ở
mỗi đài lại khác nhau. Cùng với thời gian nghiên cứu còn hạn chế và trình độ chuyên môn
nghiệp vụ, điều kiện vật chất còn thiếu nên mức độ nghiên cứu còn chưa sâu.
3. Mục đích, phạm vi nghiên cứu:
Mục đích:
Nghiên cứu đề tài “ Kết cấu chương trình phát thanh” nhằm hiểu rõ kết cấu của một
chương trình phát thanh, cũng như cách thức xây dựng một chương trình phát thanh hoàn hảo.
Tôi đã chọn nghiên cứu kết cấu chương trình phát thanh ở Đài truyền thanh truyền hình
Tương Dương, tìm hiểu làm rõ ưu và nhược điểm kết cấu chương trìnhphát thanh tại đài, . để từ
đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hơn nữa chất lượng chương trình phát thanh ở Đài truyền
thanh truyền hình Tương Dương .
Phạm vi nghiên cứu:
Nghiên cứu chương trình phát thanh ở Đài truyền thanh truyền hình Tương Dương trong
thời gian từ ngày 10 tháng 10 năm 2011 đến ngày 02 tháng 12 năm 2011.
Họ và tên sinh viên: Lớp
1
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
4. Phương pháp nghiên cứu:
Trong cuộc sống hiện nay, vai trò của đài phát thanh rất quan trọng trong việc tiếp nhận

thông tin đồng thời thẩm định lại thông tin. Nghiên cứu đề tài từ nhiều góc độ, nhiều khía cạnh
để có các nhìn toàn diện hơn về chương trình phát thanh
Các phương pháp chủ yếu sử dụng để làm tiểu luận của tôi gồm: phương pháp tổng hợp,
so sánh, phân tích đối chiếu, nghiên cứu tài liệu, thống kê, phân loại…. Ngoài ra còn sử dụng
các phương pháp kiểm chứng, khảo sát hiệu quả của chương trình phát thanh ở đài địa phương.
5.Kết cấu tiểu luận :
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung tiểu luận gồm:
Phần 1:Lý luận chung về đề tài
Phần 2: Thực trạng kết cấu chương trình phát thanh tại Đài truyền thanh truyền hình Tương
Dương
Phần 3: Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng chương trình phát thanh ở Đài truyền
thanh truyền hình Tương Dương
Họ và tên sinh viên: Lớp
2
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
B- NỘI DUNG
CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾT CẤU CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH
1.1 .Khái niệm báo phát thanh
Báo phát thanh là một kênh truyền thông, một loại hình báo chí mà đặc trưng cơ bản của nó
là dùng thế giới quan âm thanh phong phú, sinh động ( lời nói, tiếng động, âm nhạc ) để truyền
tải thông điệp nhờ sử dụng sóng điện từ và hệ thống truyền thanh tác động vào thính giác công
chúng.
1.2. Khái niệm chương trình phát thanh
Chương trình phát thanh là sự liên kết, sắp xếp hợp lý tin bài, băng tư liệu, âm nhạc trong
thời lượng nhất định được mở đầu bằng nhạc hiệu, kết thúc với lời chào tạm biệt nhằm đáp ứng
yêu cầu tuyên truyền của cơ quan báo phát thanh. Đồng thời mang lại hiệu quả cao nhất với
người nghe.
1.3 . Đặc điểm của chương trình phát thanh
Dù bất kỳ một chương trình phát thanh hay truyền hình của Đài Trung ương hay Đài địa
phương nào, ngoài những đặc điểm chung của loại hình báo phát thanh hay truyền hình, thì

chúng cũng mang những đặc điểm riêng nhất định giúp khán, thính giả phân biệt được chương
trình này với chương trình khác. Nắm bắt giờ phát sóng các chương trình mà mình yêu thích và
chủ động trong việc đón nghe chương trình. Yếu tố đầu tiên và dễ dàng nhất để phân biệt
chương trình phát thanh này với chương trình phát thanh khác của Đài. Chính là nhờ sự phân
biệt nhạc hiệu của chương trình này với nhạc hiệu của chương trình khác. Tất cả các chương
trình phát thanh đều có sự bắt đầu bằng nhạc hiệu. Đó có thể là những bản nhạc không lời, có
tiết tấu nhanh, sôi nổi cũng có khi nhạc hiệu được sử dụng là những đoạn nhạc nhẹ nhàng êm ái.
Thông thường, người nghe nhận diện chương trình phát thanh ngay từ phút đầu tiên thông qua
nhạc hiệu, nhạc chương trình.
Ngay những phút đầu tiên khi chương trình mới bắt đầu, chỉ cần nghe những khúc nhạc hiệu
dạo đầu nhạc chương trình, người nghe đài sẽ phân biệt được chương trình này với chương trình
khác, Đài này với Đài khác, tạo nên thói quen tiếp nhận thông tin cho công chúng. Trong thời
đại bùng nổ thông tin như hiện nay, trên thế giới có hàng ngàn đài phát thanh với hàng vạn
chương trình, nhạc hiệu càng trở nên cần thiết. Nó được sử dụng như một thông báo chính thức
và nhạc hiệu được lựa chọn phù hợp với nội dung mỗi chương trình, dễ nghe dễ nhớ, gây ấn
Họ và tên sinh viên: Lớp
3
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
tượng mạnh và ngắn để tạo nên tâm lý thoải mái tích cực trong quá trình nghe, cảm nhận thông
tin của công chúng.

Lời xướng
Lời xướng được dùng như một tên gọi ngắn gọn cho tên gọi của một chương tình phát
thanh. Mỗi Đài phát thanh có cách lựa chọn lời xướng riêng, trong đó lời xướng có bao gồm các
yếu tố như: Tên chương trình, địa chỉ đài, tần số phát sóng…
Cấu trúc của chương trình phát thanh: Mỗi chương trình phát thanh đều ổn định về cấu
trúc. Với chương trình thời sự thường có 3 phần: Trang tin, bài, tiết mục được phân chia bằng
những đoạn nhạc cắt. Với chương trình có thời lượng lớn, số tiết mục có thể tăng vì vậy số
lượng nhạc cắt cũng tăng lên.
Thời lượng của chương trình phát thanh ổn định và có thời hạn, vì vậy, khi phản ánh những vấn

đề lớn các chương trình phát thanh thường lựa chọn hình thức bài viết nhiều phần để dùng cho
chương trình kế tiếp nhau. Như vậy, kết thúc buổi phát thanh cách chào và hen gặp lại tạo sự
gắn kết thính giả với chương trình và duy chì sự chú ý của người nghe với vấn đề mà họ quan
tâm.

Lời nói – phương tiện cơ bản của báo phát thanh
Lời nói là ký hiệu ngôn ngữ thực hiện chức năng giao tiếp sinh động nhất, là ký hiệu
“đặc biệt người” bởi vì nó không chỉ có tính chất thông tin, mà còn bộc lộ những sắc thái nhất
định nào đó. Lới nói chiếm một tỉ lệ lớn trong âm thanh tổng hợp. Đây là dạng ký hiệu đặc
trưng nhất tạo sự khác biệt cơ bản giữa báo phát thanh với các loại hình báo chí khác.
Lời nói trong báo phát thanh có thể được thực hiện bởi nhiều đối tượng khác nhau như:
Lời nói của phát thanh viên ( là những người chứng kiến, lựa chọn và thẩm định sự kiện
).
Lời nói của các nhân chứng ( ý kiến phát biểu của những người có liên quan trực tiếp và
gián tiếp tới những vấn đề, sự kiện mà tác giả đề cập ).
Phân chia phương thức biểu hiện của lời nói trong báo phát thanh ra hai dạng:
Độc thoại ( được hiểu là cách nói một chiều do một hay nhiều người thực hiện ).
Đối thoại ( được hiểu với nghĩa là có sự đối đáp tương tác giữa hai người trở lên ).
Tiếng động là những âm thanh của cuộc sống được thu giữ và phát trong các chương trình phát
thanh. Chia tiếng động phát thanh ra làm hai biểu hiện:
Họ và tên sinh viên: Lớp
4
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
Tiếng động tự nhiên ( như tiếng xe cộ, người qua lai, công trường…) thường thu kèm ý
kiến phát biểu của các nhân chứng hoặc lời dẫn của phóng viên, biên tập viên thực hiện tại hiện
trường.
Tiếng động nhân tạo ( là tiếng động do con người tạo ra bằng cách mô phỏng tiếng
động tự nhiên ).
Dù thuộc dạng nào thì tiếng động trong phát thanh cũng phải tạo nên hơi thở và nhịp điệu cuộc
sống. Tiếng động còn có giá trị thông tin trực tiếp, làm tăng thêm tính hiện thực, xác thực để

qua đó người nghe có thể xác định không gian và hình dung ra bối cảnh của vấn đề, sự kiện.
Khai thác và sử dụng tiếng động là một nghệ thuật của người làm báo phát thanh.

Âm nhạc
Báo phát thanh là loại hình mà người nghe chỉ có một con đường tiếp nhận thông tin qua
thính giác. Bên cạnh đó thông tin được bố trí dày đặc, liên tiếp với nhau nên dễ tạo ra sự ức chế
trong quá trình tiếp nhận thông tin. Vì vậy thính giả cần phải được giải trí một cách hợp lý để
tạo thoải mái và hiệu quả khi nghe. Điều đó cho thấy các chương trình phát thanh, âm nhạc có
một vai trò đặc biệt quan trọng. Nó giúp người nghe làm dịu bớt căng thẳng, tạo sự hưng phấn
và sự thư giãn để tiếp nhận thông tin đạt hiệu quả lớn.
Âm nhạc trong phát thanh được sử dụng dưới dạng sau:
Nhạc hiệu: xuất hiện đầu chương trình tạo ấn tượng cho người nghe.
Nhạc xen, nhạc cắt: thực hiện chức năng phân cách chương trình thành các phần độc lập
với chức năng giống như những đường Philê trên mặt báo in nó còn có ý nghĩa tạo nên sự nghỉ
ngơi tích cực với người nghe.
Nhạc nền: là những bản nhạc không lời có chủ đề liên quan đến vấn đề nội dung tác
phẩm. Nhạc nền có tác dụng hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng của bài viết.
Nói tóm lại: lời nói, tiếng động, âm nhạc là ba mầu cơ bản của những bức tranh âm
thanh và phát thanh tạo ra. Nhằm khơi thức, tạo ra bản năng liên tưởng cho thính giả.
1.4. Các dạng chương trình phát thanh cơ bản
Trong thực tế đang tồn tại nhiều cách phân dạng các chương trình phát thanh. Nếu lấy
tiêu chí là lĩnh vực phản ánh sẽ có: ( Chương trình kinh tế, văn hoá, an ninh quốc phòng…).
Theo tiêu chí lứa tuổi sẽ có: ( Chương trình thiếu nhi, thanh niên, câu lạc bộ người cao
tuổi…).
Phân chia theo giới có: ( Chương trình thanh niên, phụ nữ ).
Họ và tên sinh viên: Lớp
5
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
Theo nhu cầu thính giả thì lại có: ( Câu lạc bộ bạn yêu âm nhạc, câu lạc bộ bạn yêu sân
khấu ).

Nếu phân chia theo tính chất của thông tin và năng lực phản ánh sẽ có chương trình thời
sự, chương trình chuyên đề.
Việc phân chia chỉ mang tính chất tương đối vì mục đích của tất cả những người làm
phát thanh đều cố gắng mang đến cho công chúng những chương trình bổ ích, hấp dẫn.
Chương trình thời sự tổng hợp hàng ngày
Với khả năng cung cấp thông tin nhanh, toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, an
ninh quốc phòng, chương trình đem đến cho thính giả một lượng thông tin tổng hợp, bao quát
giúp thính giả có cái nhìn khái quát về bức tranh toàn diện, toàn cảnh của đời sống xã hội với
những điểm nóng hoặc biến cố nổi trội. Kết cấu chương trình thường bao gồm:
- Phần tin thời sự ( tin trong nước + tin thế giới ).
- Phóng sự từ hiện trường hoặc phóng sự từ hậu kỳ.
- Phỏng vấn trực tiếp tại phòng thu hoặc ghi âm.
- Những thông tin về thời tiết, dân số, tình hình giao thông, giá cả thị trường, giờ tầu xe
chạy….
Chương trình thời sự đặc biệt
Khi có sự kiện đặc biệt quan trọng như khai mạc Đại hội Đảng toàn quốc, khai mạc kỳ
họp Quốc hội, mít tinh kỷ niệm Quốc Khánh… các Đài phát thanh quyết định mở chương trình
thời sự đặc biệt. Dạng chương trình này có thời điểm và thời lượng phát sóng đồng thời với quá
trình diễn ra sự kiện đó. Cấu trúc chương trình có các phần sau:
- Thông tin tư liệu (Có tác dụng dạo sóng, cung cấp những tư liệu bối cảnh, tư liệu cần
thiết giúp thính giả hiểu đầy đủ và sâu sắc hơn về sự kiện sắp diễn ra).
- Bình luận – khẳng định tầm cỡ, ý nghĩa của sự kiện.
- Tường thuật trực tiếp đầy đủ sự kịên. Đây là phần nội dung cơ bản của chương trình,
quyết định sức hấp dẫn của chương trình với người nghe.
- Phỏng vấn nhân chứng hoặc người trực tiếp tham gia sự kiện, giúp người nghe nhận
thức về ý nghĩa và tầm quan trọng cũng như thái độ, quan điểm, tình cảm của những người có
liên quan. Một số ca khúc minh hoạ làm tăng tính phong phú, hấp dẫn của chương trình.
Chương trình chuyên đề
Chương trình phát thanh chuyên đề thực hiện chức năng thông tin đầy đủ, sâu sắc, có
trọng tâm, trọng điểm.

Họ và tên sinh viên: Lớp
6
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
1.5 . Giới thiệu kết cấu một số chương trình phát thanh
Hàng ngày, các Đài phát thanh phát sóng hàng trăm chương trình khác nhau. Khối lượng
thông tin khổng lồ này được chuyển đến hàng triệu người trên khắp hành tinh. Nguồn cung cấp
thông tin cho Đài cũng phong phú đa dạng. Công việc của các biên tập là chọn lọc, cắt gọt, tổ
chức sắp xếp hợp lý tin, bài trong những chương trình cụ thể cho phù hợp với thời lượng và chủ
đề cần đạt tới. Biên tập chương trình phát thanh là một khâu quan trọng trong quy trình sản xuất
chương trình phát thanh. Nhu cầu của thính giả, sự ưu tiên cho những vấn đề được nhiều người
quan tâm, cung cấp thông tin, đồng thời nâng cao nhận thức chỉ đạo hành động… là những yêu
cầu quan trọng mà mỗi chương trình phát thanh cần đạt tới và nó quyết định sức hấp dẫn của
chương trình.
a. Quán triệt các nguyên tắc của hoạt động báo chí XHCN.
Tại lễ kỉ niệm 50 năm thành lập Đài tiếng nói Việt Nam, đồng chí Bí thư Đỗ Mười đã
khẳng định: “ Trên mặt trận rộng lớn, phát thanh vẫn là một công cụ cực kỳ quan trọng góp
phần giữ vững ổn định chính trị, định hướng dư luận xã hội, đập tan những luận điệu thù địch,
tuyên truyền xuyên tạc. Phổ cập pháp luật, chính sách và nâng cao dân trí, cổ vũ hoàn thành
những nhiệm vụ kinh tế, xã hội, thúc đẩy công cuộc đổi mới, hiện đại hoá đất nước ”. Mỗi tin,
bài, chương trình phát thanh là cụ thể hoá đường lối chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật
của Nhà nước qua thực tiễn sinh động. Cung cấp thông tin nhanh chóng, đầy đủ, chính xác sẽ
góp phần nâng cao dân trí, cải thiện chất lượng cuộc sống của nhân dân.
b. Bám sát đặc trưng phát thanh và tôn chỉ mục đích của tờ báo nói.
Trong quá trình biên tập tác phẩm, biên tập chương trình phát thanh, biên tập viên luôn
nhớ rằng chương trình dành cho người nghe chứ không phải cho người đọc. Các phương pháp
viết cho phát thanh: Dùng văn nói, chọn cái nóng hổi, người nghe chỉ nghe một lần, phải thân
mật. Toàn bộ ý nghĩa tư tưởng của văn bản phải được thể hiện một cách đầy đủ trong công tác
biên tập.
Biên tập chương trình phát thanh là sáng tạo lần thứ hai các tác phẩm phát thanh. Quá
trình này thể hiện ở 4 đặc điểm sau.

 Thu ngắn đến độ cần thiết các tác phẩm, đảm bảo các yêu cầu về đặc điểm của hoạt
động Nói – Nghe. Biên tập có mục đích làm sáng tỏ những chỗ chưa rõ, làm cho việc trình bày
trở nên mạch lạc, giúp thính giả dễ nhớ, dễ hiểu, dễ làm theo.
Họ và tên sinh viên: Lớp
7
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
 Sắp xếp tin bài theo chủ đề hay phạm vi phản ánh. Căn cứ vào khung chương trình đã
được xác định để lựa chọn tác phẩm phù hợp, đảm bảo hai yêu cầu: “ Bám sát nhiệm vụ chính
trị của Đài, đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng trong hoàn cảnh cụ thể ”.
 Hình thành đường dây thông tin liên mạng thông qua một kịch bản có tính chất phác
thảo. Lời chào thính giả, nghệ thuật tạo sự chú ý qua giới thiệu tin quan trọng, trình bày chi tiết,
sự việc, nhắc lại qua hình thức tóm tin, duy trì sự chú ý của thính giả từ phút đầu tới phút cuối.
Lời dẫn là những điểm nối quan trọng, thể hiện tài năng của biên tập viên.
 Khai thác tiếng động, xác định phẩm chất tiếng động và lựa chọn có chủ ý các đoạn
nhạc cắt, nhạc xen, nhạc nền, các ca khúc,… vừa là thao tác, vừa là yêu cầu và cao hơn nữa là
bộc lộ đặc điểm, tính chất nghề nghiệp của biên tập viên.
 Biên tập viên phát thanh làm việc cẩn trọng theo phương châm: “ phải kiểm tra
những gì có thể, trước khi phát sóng tới hàng triệu người nghe ”.
Tóm lại : Kết cấu chương trình phát thanh là sự tổng hợp của nhiều yếu tố và sự phối
hợp nhịp nhàng của tất cả các thành viên tham gia Êkíp sản xuất chương trình. Để có một
chương trình phát thanh hay, hấp dẫn công chúng thì Êkíp sản xuất chương trình cần xây dựng
một kết cấu chương trình ổn định về thời gian và phong phú về nội dung thông tin. Đây là một
yếu tố cần thiết đối với bất kỳ một chương trình phát thanh hay một Đài phát thanh nào từ Đài
Trung ương đến Đài địa phương.
Họ và tên sinh viên: Lớp
8
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
Kết cấu một số chương trình phát thanh
Khung chương trình thời sự tổng hợp thường có kết cấu như sau:
Trong quá trình biên tập phần tin, biên tập viên cần chú ý các yêu cầu sau:

Tin phải mới, nóng hổi, cố gắng đưa tin khi sự kiện đang hoặc vừa xảy ra. Sắp xếp các
tin trong bản tin phải rõ ràng, mạch lạc. Có thể theo thứ tự tầm quan trọng, hoặc nhóm tin theo
chủ đề, theo vùng địa lý. Tránh nhảy cóc từ chủ đề này sang chủ đề khác làm cho thính giả khó
theo dõi dòng tin tức.
Giữa các trang tin có lời dẫn hoặc chuyển tiếp phù hợp, sử dụng nhạc cắt để phân cách
các trang tin, tạo sự nghỉ ngơi tích cực cho thính giả.
Với chương trình thời sự phát trực tiếp, biên tập viên cần nhạy cảm, biên tập nhanh, xác
định thời lượng chính xác để bổ sung, thay thế hoặc loại bỏ tin… Bảo đảm sự ưu tiên, phong
phú toàn diện.
Với các bài viết như phóng sự, điều tra, bài thông tấn… cần viết lời giới thiệu làm nổi
bật chủ đề, ý nghĩa thực tiễn của bài viết, tạo sự chú ý ngay từ đầu với thính giả.
Phần tiết mục được biên tập ngắn gọn, có khả năng góp phần làm nổi bật chủ đề của
chương trình phát thanh.
Thông tin dự báo thời tiết được đưa ngắn gọn, rõ ràng, giúp thính giả nắm bắt và điều
chỉnh các hoạt động lao động sản xuất phù hợp.
Họ và tên sinh viên: Lớp
9
Báo cáo thực tập tốt nghiệp Hệ CĐLTBC khóa 6
Sau khi chuẩn bị các phần nội dung cho chương trình phát thanh, biên tập viên nêu lên
vỏ chương trình để chính thức hoá về mặt văn bản và xin lệnh duyệt, phát.
Khung chương trình phát thanh chuyên đề thường có kết cấu như sau:
Thời lượng dành cho dạng chương trình này có thể 30 phút (với Đài Quốc gia ) 15 phút
(với Đài địa phương).
Đặc điểm của chương trình chuyên đề là mỗi chương trình có một chủ đề riêng.
Họ và tên sinh viên: Lớp
10