Quá trình hình thành và phương pháp đấu tranh cho quy luật thống nhất của các mặt đối lập trong việc phân tích hệ thống các mâu thuẫn biện chứng của nền kinh tế p2 ppt

6

sự vật . Kể cả trong trạng thái ổn định , cũng nh khi chuyển hoá nhảy vọt về
chất . Lênin viết :sự thống nhất (phù hợp , đồng nhất ,tác dụng ngang nhau
)của các mặt đối lập là có điều kiên , tạm thời , thoang qua trong tơng đối .
Sự đấu tranh của các mặt đối lập bài trừ lẫn nhau là tuyệt đối cũng nh sự phát
triển , sự vận động tuyệt đối.
*Chuyển hóa của các mặt đối lập .
Không phải bất kỳ sự đấu tranh nào của các mặt đối lập đều dẫn tới sự
chuyển hoá giữa chúng . Chỉ có sự đấu tranh của các mặt đối lập phát triển
đến một trình độ nhất định , hội đủ các điều kiện cần thiết mới dẫn đến
chuyển hoá , bài trừ , phủ định lẫn nhau . Trong giới tự nhiên , chuyển hoá của
các mặt đối lập thờng diễn ra một cách tự phát , còn trong xã hội chuyển hoá
của các mặt đối lập diễn ra nhất thiết phải thông qua hoạt động có ý thức của
con ngời
Do đó , không nên hiểu sự chuyển hoá của các mặt đối lập chỉ là sự
hoán đổi vị trí một cách đơn giản , máy móc . Thông thờng thì mâu thuẫn
chuyển hoá theo hai phơng thức :
+Phơng thức thứ nhất :Mặt đối lập này chuyển hoá thành mặt đối lập
kia nhng ở một trình độ cao hơn xét về phơng diện chất của sự vật .
Ví dụ :Lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất trong xã hội phong
kiến đấu tranh chuyển hoá lẫn nhau để hình thành quan hệ sản xuất mới ở
trình độ cao hơn.
+Phơng thức thứ hai:Cả hai mặt đối lập đều chuyển hoá lẫn nhau để
tạo thành hai mặt đối lập hoàn toàn mới .
Ví dụ :Nền kinh tế Việt Nam chuyển hoá từ nền kinh tế kế hoạch hoá
tập trung , quan liêu , bao cấp sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lý của
nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa .
7

Từ mâu thuẫn trên cho ta thấy trong thế giới thực , bất kỳ sự vật , hiện

tợng nào cũng chứa đựng trong nó những mặt những thuộc tính có khuynh
hớng phát triển ngợc chiều nhau. Sự đấu tranh chuyển hoá của các mặt đối
lập trong điều kiện cụ thể tạo thành mâu thuẫn . Mâu thuẫn là hiện tợng
khách quan , phổ biến của thế giới . Mâu thuẫn đợc giải quyết , sự vật cũ mất
đi , sự vật mới hình thành . Sự vật mới lại nảy sinh các mặt đối lập và mâu
thuẫn mới .
Các mặt đối lập này đấu tranh chuyển hoá và phủ định lẫn nhau dể tạo
thành sự vật mới hơn . Cứ nh vậy các sự vật , hiên tợng trong thế giới khách
quan thờng xuyên biến đổi và phát triển không ngừng . Vì vậy mâu thuẫn là
nguồn gốc và động lực phát triển của mọi quá trình phát triển.
8

II.Tính tất yếu và mâu thuẫn bản chất của nền kinh tế thị trờng ở Việt
Nam.
II.1.tính tất yếu của quá trĩnh xây dựng nền kinh tế thị trờng ở Việt
Nam.
* Chuyển sang nền kinh tế thị trờng là một tất yếu khách quan trong quắ
trình phát triển nền kinh tế đất nớc .
Nh đã biết ,kinh tế thị trờng là một kiểu tổ chức kinh tế phản ánh
trình độ phát triển nhất của văn minh nhân loại .Từ trớc đến nay nó tồn tại và
phát triển chủ yếu dới chủ nghĩa t bản. Ngày nay , kinh tế thị trờng t bản
chủ nghĩa đã phát triển tới trình độ khá cao và phồn thịnh ở các nớc t bản
phát triển
Tuy nhiên, kinh tế thị trờng t bản chủ nghĩa không phải là vạn năng.
Bên cạnh mặt tích cực nó còn có mặt trái , có khuyết tật từ trong bản chất của
nó do chế độ sở hữu t bản t nhân về t liệu sản xuất chi phối. Cùng với sự
phát triển của lực lợng sản xuất , càng ngày mâu thuẫn của chủ nghĩa t bản
càng bộc lộ sâu sắc , không giải quyết đợc các vấn đề xã hội , làm tăng thêm
bất công và bất ổn của xã hội , đào sâu thên hố ngăn cách giữa ngời giàu và
ngời nghèo. Chính vì thế mà , nh C.Mác đã phân tích và dự báo , chủ nghĩa

t bản tất yếu phải đợc thay thế bởi một phơng thức sản xuất và chế độ mới
văn minh hơn , nhân đạo hơn. Chủ nghĩa t bản , mặc dù đã và đang tìm mọi
cách để tự điều chỉnh và tự thích nghi, nhng do mâu thuẫn từ trong bản chất
của nó , chủ nghĩa t bản không thể tự giải quyết đợc , có chăng nó chỉ tạm
thời xoa dịu đợc chừng nào mâu thuẫn mà thôi . Nền kinh tế thị trờng t bản
chủ nghĩa hiện đại đang ngày càng thể hiện xu hớng tự phủ định và tự tiến
hoá để chuyển sang một giai đoạn hậu công nghiệp , theo xu hớng xã hội
hoá . Đây là tất yếu khách quan , là quy luật phát triển của xã hội . Nhân loại
9

muốn tiến lên , xã hội muốn phát triển thì dứt khoát không thể dừng lại ở kinh
tế thị trờng t bản chủ nghĩa .
Mô hình chủ nghĩa xã hội kiểu Xô Viết là một kiểu tổ chức xã hội , tổ
chức kinh tế muốn sớm khắc phục khuyết tật của chủ nghĩa t bản, muốn
nhanh chóng xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn , một phơng thức sản xuất văn
minh hiện đại hơn chủ nghĩa t bản . Nhng có lẽ , do nôn nóng , làm trái quy
luật , không năng động , kịp thời điều chỉnh khi cần thiết cho nên rút cục đã
không thành công . Liên Xô khắc phục sự nóng vội bằn cách đa ra thực hiện
chính sách kinh tế mới (NEP) mà nội dung cơ bản của nó là khuyến khích
phát triển kinh tế hàng hoá, chấp nhận ở mức độ nhất định cơ chế thị trờng
Muốn thế , Nga cần phải sử dụng quan hệ tiền tệ hàng hoá và phát triển
kinh tế hàng hoá nhiều thành phần , đặc biệt là sử dụng chủ nghĩa t bản nhà
nớc để phát triển lực lợng sản xuất . Tuy chỉ mới thực hiện trong một thời
gian ngắn nhng NEP đã đem lại những kế quả tích cực cho nớc Nga:hồi
phục và phát triển kinh tế bị chiến tranh tàn phá, nhiều nghành kinh tế hoạt
động năng động , nhộn nhịp hơn . Tiếc rằng , t tuởng của V.I.Lênin về xây
dựng chủ nghĩa xã hội với chính sách NEP đã không đợc tiếp tục thực hiện
sau đó .
Vào cuối những năm 70 của thế kỷ XX, những khuyết tật của mô hình
kinh tế Xô Viết bộc lộ ra rất rõ cộng với sự yếu kém trong công tác lãnh đạo ,

quản lý lúc bấy giờ đã làm cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên
Xô và các nớc Đông Âu rơi vào tình trạng khủng hoảng trì trệ . Một số nhà
lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nớc Liên Xô lúc đó muốn thay đổi tình
hình bằng công cuộc cải cách , cải tổ nhng với một t duy chính trị mới ,
họ đã mắc sai lầm nghiêm trọng cực đoan , phiến diện đãn tới sự tan rã của
Liên Xô và sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới , đã làm lộ rõ
những khuyết tật của mô hình kinh tế cứng nhắc , phi thị trờng , mặc dù
những khuyết tật đó không phải là nguyên nhân tất yếu dẫn tới sự sụp đổ .
10

Việt nam là một nớc nghèo , kinh tế kỹ thuật lạc hâu , trình độ xã hội
còn thấp , bị chiến tranh tàn phá nặng nề , di lên chủ nghĩa xã hội là mục tiêu
lý tởng của những ngời cộng sản và nhân dân Việt Nam , là khát vọng
thiêng liêng ngàn đời của nhân dân Việt Nam . Nhng đi lên chủ nghĩa xã hội
bằng cách nào? Đó là câu hỏi lớn và cực kỳ hệ trọng , muốn trả lời thật không
đơn giản . Chúng ta đã áp dụng mô hình chủ nghĩa xã hội kiểu Xô Viết , mô
hình kinh tế kế hoạch tập trung mang tính bao cấp . Mô hình này đã thu đợc
những kết quả quan trọng , nhất là đáp ứng đợc yêu cầu của thời kỳ đất nớc
có chiến tranh. Nhng về sau mô hình này bộc lộ những khuyết điểm ;và trong
công tác chỉ đạo cũng phạm phải một số sai lầm mà nguyên nhân sâu xa của
những sai lầm đó là bệnh giáo điều , chủ quan , duy ý chí . Lối suy nghĩ và
hành động đơn giản , nóng vội không tôn trong quy luật khách quan, nhận
thức về chủ nghĩa xã hội không đúng với thực tế ở Việt Nam .
Trên cơ sở nhận thức đúng đắn hơn và đầy đủ hơn về chủ nghĩa xã hội
và con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam , Đại hội VI của Đảng cộng
sản Việt Nam(tháng 12 năm 1986) đã đề ra đờng lối đổi mới toàn diện đất
nớc nhằm thực hiện có hiệu quả hơn công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội .
Đại hội đa ra những quan niệm mới về con đờng , phơng pháp xây dựng
chủ nghĩa xã hội , đặc biệt là quan niệm về công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa
trong thời kỳ quá độ , về cơ cấu kinh tế , thừa nhận sự tồn tại khách quan của

sản xuất hành hoá và thị trờng . Phê phán triệt để cơ chế tập trung , quan liêu
, bao cấp và khẳng định chuyển hẳn sang hạch toán kinh doanh. Đại hội VI là
một mốc đánh dấu bớc chuyển quan trọng trong nhận thức của Đảng cộng
sản Việt Nam về chủ nghĩa xã hội và con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam .
*.Bản chất và những đặc trng của kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam
Nói kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa có nghĩa đây