y học gia đình - Chương 4: Vai trò của cộng đồng pps

Chương 4: Vai trò của cộng đồng
Salli Benedict
Hầu hết sinh viên y khoa Mỹ có rất ít cơ hội để tập trung vào cộng đồng. Điều đó
là không thể tránh được vì phần lớn việc học tập của sinh viên được thực hiện ở
các trung tâm chǎm sóc y tế tuyến ba. Nhưng các bác sĩ gia đình thì không bị tách
rời khỏi bệnh nhân trong cộng đồng. Ngược lại, vấn đề then
chốt để đạt được tính hiệu quả của bác sĩ gia đình là sự hiểu biết về mối liên hệ
giữa những điều phàn nàn của bệnh nhân và môi trường cộng đồng của họ. Trên
cơ sở hiểu biết về cộng đồng, các bác sĩ gia đình hoạt động có hiệu quả sử dụng
các nguồn lực cộng đồng để hỗ trợ việc chǎm sóc cho bệnh nhân của họ. Như vậy,
sự hiểu biết thấu đáo về vai trò của cộng đồng trong y tế là quyết định đối với
chǎm sóc sức khoẻ ban đầu (CSSKBĐ).
ĐịNH NGHĩA MộT CộNG ĐồNG
Một cộng đồng là một nhóm người có một số điểm chung và họ biết cũng như
nhận thức được những điểm chung đó. Sử dụng một khái niệm rộng như vậy thì
một cộng đồng có thể tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau. Những cộng đồng về địa
lý có thể bao gồm một vùng, một thị trấn, hoác một nhóm nông trại trải dài trên
nhiều dặm. Một cộng đồng đồng nhất là một nhóm người có những mối quan tâm
chung dựa trên tính tương tự về nghề nghiệp, vǎn hoá, hiểu biết, tôn giáo hoặc các
hoạt động giải trí.
Do tình xóm giềng truyền thống và các gia đình mở rộng không còn là trọng tâm
trong cuộc sống của con người như trước kia, những cộng đồng đồng nhất này đã
được cho là quan trọng hơn rất nhiều. Các cá thể có thể đồng thời thuộc về vài
cộng đồng tại cùng một thời điểm và số thành viên có xu hướng dễ thay đổi. Một
người bác sĩ gia đình hướng tới cộng đồng phải nhận thức được các nguồn lực hỗ
trợ sẵn có đối với bệnh nhân và chuẩn bị sử dụng chúng cho việc cung ứng chǎm
sóc tối ưu.
VAI TRò Hỗ TRợ Xã Hội ĐốI VớI SứC KHOẻ
Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và hàng xóm tạo ra một mạng lưới hỗ trợ xã hội cho
các cá thể, góp phần tạo nên sự thoải mái trong cuộc sống và sức khoẻ của họ. Mối
quan hệ chặt chẽ giữa sự hỗ trợ của xã hội và sức khoẻ của các cá thể đã được

Berkman và Syme (1) chứng minh, họ đã theo dõi 4725 đối tượng trong 9 nǎm.
Berkman và Syme thấy những người được sự hỗ trợ của môi trường xã hội thì có
xu hướng khoẻ mạnh hơn và đối phó với các stress tốt hơn so với những người
thiếu một môi trường hỗ trợ.
Có những liên quan thực tiễn giữa điều đó và các nghiên cứu tương tự dành cho
bác sĩ gia đình. Ví dụ, người bác sĩ gia đình có thể sử dụng hiểu biết về mạng lưới
hỗ trợ bệnh nhân hiện có đề động viên việc chǎm sóc tại gia đình cho những bệnh
nhân vừa được ra viện: Nếu thiếu sự hỗ trợ này thì người bác sĩ có thể giúp đỡ các
cá thể và gia đình của họ thiết lập nên những mạng lưới hỗ trợ và có thể chuyển
bệnh nhân tới những nguồn lực cộng đồng thích hợp khác khi cần.
Một phương pháp để đánh giá độ bền vững của mạng lưới hỗ trợ các cá thể là liệt
kê các mạng lưới xã hội (Sơ đồ 4.1). Một cách lý tưởng, việc liệt kê sẽ được hoàn
thiện ngay trong lần đến thǎm bệnh nhân đầu tiên, cập nhật theo từng giai đoạn và
kẹp lại trong bệnh án, nhờ vậy có thể sẵn sàng cung cấp một nguồn thông tin có
giá trị cho các bác sĩ.
Sơ đồ 4.1. Danh mục các mạng lưới xã hội
Người
Người đó có
trong cuộc
Nếu có, người
đó có còn sống
Người đó nói chung có
giúp được gì cho bạn
sống của bạn
không?
không? không?
Có Không Có Không Không giúp
đỡ gì
Giúp đỡ rất
nhiều

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Mẹ
Bố
Vợ/chồng
Người cùng sống
Con
Chị em gái
Anh em trai
Bà
Ông
Gia đình khác
Người cố vấn (trong công
việc)

Đồng nghiệp
Hàng xóm
Bạn gái
Bạn trai
Thầy tu
Cha đạo
Bác sĩ
Người giúp đỡ
Các câu lạc bộ, các tổ chức
Cộng đồng mà bạn sinh sống
Các con vật nuôi:
Khác:
Một cách khác để có khái niệm về việc hỗ trợ xã hội ảnh hưởng đến sức khoẻ của
con người như thế nào được biểu diễn trong sơ đồ 4.2.
Sơ đồ 4.2. Tầm quan trọng của hỗ trợ xã hội trong dự phòng bệnh tật
Mọi người phản ứng lại với những sự kiện gây stress tương tự như cái chết của

người thân, tai nạn hoặc bệnh tật theo những cách khác nhau. Thêm vào đó, nhiều
stress về xã hội như sự phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính, hay tình trạng bần
cùng, mà các cá nhân đơn thuần không thể loại bỏ hoặc làm giảm đi được. Do đó,
việc nhận biết được phản ứng khác nhau của cá thể đối với các stress, việc tǎng
cường các hỗ trợ xã hội của từng cá thể, kỹ nǎng đương đầu với các thách thức và
các khả nǎng khi thích hợp là rất quan trọng. Khi thiếu sự hỗ trợ của cộng đồng là
một vấn đề đối với bệnh nhân thì người thầy thuốc gia đình có trách nhiệm nói cho
bệnh nhân biết về lợi ích của hỗ trợ xã hội đối với sức khoẻ và đưa ra các hành
động nhằm tǎng cường quan hệ xã hội và cộng đồng. Ví dụ, một bệnh nhân có xu
hướng bị tách rời khỏi xã hội (như những người già cả, tàn tật, mới bị goá vợ hoặc
chồng, ly hôn ) có thể được đưa vào các chương trình hoặc tổ chức cộng đồng để
tǎng cường tiếp xúc với xã hội. Bằng cách làm như vậy, chúng ta sẽ giúp đỡ các cá
thể phát hiện được những hoạt động khiến họ có thể theo đuổi được những mối
quan tâm hoặc mục đích và làm tǎng sự phát triển của những mối quan hệ xã hội
có ý nghĩa. Việc tái lập ra các chương trình, lớp học, các nhóm tự giúp đỡ nhau và
việc cùng tổ chức các bữa ǎn với nhau tại các trung tâm cộng đồng là những ví dụ.
Việc khuyến khích những người về hưu tham gia một cách tự nguyện là có thêm
những lợi ích về thời gian và nǎng lượng cho các hoạt động tình nguyện vì cộng
đồng.
Các nhân viên y tế chuyên nghiệp khác trên thực tế có thể giúp đỡ những người có
cùng một vấn đề chung tiếp xúc với nhau và có thể tạo ra một động lực thúc đẩy
cho việc khởi đầu hoạt động của các nhóm hỗ trợ xung quanh những vấn đề này.
Ví dụ, nếu trong thực tế có một số các gia đình có trẻ em mới chuyển đến cộng
đồng, người y tá có thể gợi ý để họ có thể tiếp xúc với nhau và thành lập nên một
nhóm trông trẻ hoặc một nhóm giải trí. Điều này không chỉ cung cấp một dịch vụ
(dịch vụ chǎm sóc trẻ em) cho các bậc cha mẹ mà còn làm cho họ tiếp xúc được
với nhau thông qua những mối quan tâm giống nhau. Rất nhiều tình bạn lâu dài
giữa các ông bố bà mẹ cũng như những đứa trẻ đã được nảy sinh theo cách đó.
Trong việc này, người y tá chỉ có một nhiệm vụ là thông báo trong phòng đợi để
yêu cầu các gia đình có quan tâm ghi số điện thoại của họ và giới thiệu một gia

đình làm điều phối viên cho cuộc gặp gỡ đầu tiên.
CáC NGUồN LựC CủA CộNG đồng
Các nguồn cộng đồng là rất lớn bao gồm các dịch vụ, các cơ quan và các nhóm hỗ
trợ có khả nǎng giúp đỡ cho các thành viên của cộng đồng. Bảng 4.1 liệt kê các
loại nguồn cộng đồng.
Bảng 4.1. Một số nguồn cộng đồng
Loại Ví dụ
Việc sử dụng hợp lý nhiều nguồn lực cộng đồng sẵn có là một kỹ nǎng quan trọng
của người bác sĩ gia đình. Việc sử dụng những nguồn lực này đòi hỏi người bác sĩ
nhận thức được cái gì là sẵn có trong cộng đồng. Thật là không thực tế khi mong
đợi người bác sĩ gia đình biết được mọi điều về tất cả các nguồn lực khác nhau
trong cộng đồng, trách nhiệm của người bác sĩ gia đình là phải biết về những
nguồn lực thường xuyên được sử dụng và biết được làm thế nào để tìm ra những
nguồn lực mới khi họ thấy cần thiết. Không may, nhiều bệnh nhân mặc dù có thể
có được nhiều lợi ích từ các dịch vụ do các cơ quan địa phương cung ứng nhưng
lại không bao giờ nhận được các dịch vụ này vì các bác sĩ cũng không biết được
sự tồn tại của những dịch vụ này hoặc không gửi được bệnh nhân.
Có thể tìm thấy danh sách và việc mô tả các nguồn lực của cộng đồng theo nhiều
cách khác nhau. Nhiều cộng đồng đã có các hướng dẫn do các cơ quan địa phương
hoặc phòng thương mại biên soạn. Nếu trong cộng đồng không có hướng dẫn này
thì bạn có thể tham khảo danh bạ điện thoại của địa phương vì nhiều cuốn có
những mục đặc biệt liệt kê các nguồn lực của cộng đồng. Cơ quan dịch vụ xã hội,
các y tá, những người hoạt động xã hội, những người hoạt động trong các cơ quan
chǎm sóc sức khỏe gia đình và các bác sĩ khác cũng là những nguồn thông tin có
giá trị. Khi bạn phát hiện được các cơ quan và các nguồn lực, bạn nên lập ra một
quyển sổ hoặc một file gồm tên của những nơi mà bạn hay sử dụng nhất. Các loại
nguồn lực cần biết được liệt kê trong bảng 4.1.
Bảng 4.1 Một số nguồn cộng đồng
Loại Ví dụ
Các cơ quan y tế Khoa Y, bệnh viện, PKĐK, y tế tại nhà

Các dịch vụ cấp cứu Cứu hoả, cấp cứu, cảnh sát
Các dịch vụ cho phụ nữ Trung tâm nguồn lực cho phụ nữ, các dịch vụ
giúp đỡ cho phụ nữ và trẻ em bị lạm dụng
Các cơ quan thành phố và Nhà nước Các câu lạc bộ, giao thông, thư viện
Các câu lạc bộ và các chương trình tập
luyện,
Trường học, bể bơi, công viên.
Dịch vụ cho các nhóm người đặc biệt Người tàn tật, người già, vị thành niên, trẻ em
Các dịch vụ liên quan đến rượu và nghiện hút Đường dây giúp đỡ, nhóm những người
nghiện rượu ẩn danh.
Sức khỏe tâm thần và dịch vụ tư vấn Quản lý stress, trung tâm sức khỏe tâm thần,
trị liệu
Các trung tâm hòa giải, các dịch vụ cứu trợ
hợp pháp

Các dịch vụ thông tin nóng cho hộ gia đình
Các nhóm tự giúp đỡ và hỗ trợ Nhóm giúp đỡ những bệnh nhân bị Alzheimer
nhóm cha mẹ độc thân
Các dịch vụ liên quan đến kế hoạch hoá gia Kế hoạch hoá gia đình, nơi phá thai
đình và nạo thai
Trung tâm tư vấn tìm việc làm, giới thiệu việc
làm, phục hồi chức nǎng nghề nghiệp

Nhà tế bần
Nhà thờ, các câu lạc bộ, các tổ chức nhân dân
Các dịch vụ xã hội Giúp đỡ những trẻ em bị phụ thuộc, dinh
dưỡng, cấp cứu
Quản lý trọng lượng cơ thể Theo dõi cân nặng, nhóm những người ǎn quá
nhiều ẩn danh
Những nguồn cộng đồng được sử dụng thường xuyên là các dịch vụ chǎm sóc sức

khỏe tại nhà, các nhóm theo tuổi, bữa ǎn trên xe lǎn, Ban dịch vụ xã hội, nhà điều
dưỡng. Thường thì các tổ chức này cùng cộng tác với nhau để phối hợp các dịch
vụ chǎm sóc cho các bệnh nhân tại nhà. Cùng với sự có mặt của nhóm chẩn đoán
(DRG), các tổ chức chǎm sóc sức khỏe tại nhà chǎm sóc cho những bệnh nhân
nặng hơn là họ đã từng làm trước đây. Như vậy, đó là một cách tốt hơn để phối
hợp các dịch vụ. Việc tiêm truyền tĩnh mạch, thay bǎng, liệu pháp tập thể dục hiện
đang được các nhân viên y tế làm hàng ngày tại nhà. Thông thường, những bệnh
nhân được các tổ chức này giúp đỡ là những người không có đủ bạn bè, hàng xóm
và những người thân thuộc trong gia đình ở xung quanh khi họ cần.
Những ưu điểm của việc sử dụng thích hợp các nguồn lực cộng đồng bao gồm:
Hỗ trợ cho chǎm sóc tại nhà, do đó rút ngắn thời gian nằm viện hoặc dự phòng
được vấn đề lập quá nhiều bệnh viện. Ví dụ, một người già tàn tật có thể sống tại
nhà với sự giúp đỡ của các y tá gia đình, các bà nội trợ và chương trình "Bữa ǎn
trên xe lǎn" dành cho người tàn tật. Các nhà điều dưỡng và phong trào đỡ đẻ tại
nhà là những ví dụ về việc đưa các dịch vụ y tế cơ sở thay thế cho nằm viện.
Tránh các can thiệp kỹ thuật không cần thiết, đó là kết quả của việc giữ bệnh nhân
ở ngoài bệnh viện.
Kiềm chế chi phí, vì các tổ chức cộng đồng thường thuê những nhân viên y tế
không phải bác sĩ hoặc những người tình nguyện và có tiền thù lao thấp hoặc có
trợ cấp của chính phủ nên cung ứng dịch vụ với phí tổn thấp hơn.
Củng cố các màng lưới cộng đồng và xã hội .
Cung ứng các dịch vụ như giáo dục hoặc tư vấn, đó là những việc thường làm mất
nhiều thời gian của các bác sĩ. Các dịch vụ phòng bệnh và khuyến khích nâng cao
sức khoẻ do các cơ quan y tế cung ứng là những ví dụ.
Cùng làm việc với nhau, các cơ sở trong một cộng đồng có thể nâng cao sức khoẻ
của toàn bộ cộng đồng. Ví dụ sau đây sẽ cho thấy việc gửi đi của cơ sở có thể tạo
ra được những tác động có ý nghĩa đến sức khoẻ và cuộc sống tốt đẹp cho một
bệnh nhân và gia đình như thế nào.
Một trường hợp ví dụ: Một người đầu bếp với bệnh viêm xương khớp
Judy Leigh - một phụ nữ 35 tuổi có 2 con là bệnh nhân của bác sĩ Jones đã được 3

nǎm nay. Cô kiếm sống bằng nghề đầu bếp, hàng ngày phải đứng làm việc trong 8
giờ và thường xuyên phải nâng nhấc những nồi, chảo rất nặng. 15 nǎm trước đây,
cô đã bị một tai nạn ô tô và phải nằm viện điều trị vài tuần. Ngay từ hồi đó, bác sĩ
phẫu thuật đã nói với cô rằng cô có thể bị viêm khớp háng. Từ khi bị tai nạn, cô
vẫn rất hoạt động như: đạp xe, cắm trại, mang vác. Vài nǎm gần đây, cô phàn nàn
là thấy khó chịu tǎng dần ở vùng hông và cẳng chân, bác sĩ Jones đã đề nghị cô
nên thực hiện phương pháp vật lý trị liệu và các bài tập thể dục. Việc chụp phim
XQ hàng nǎm đã cho thấy sự thoái hoá tǎng dần ở vùng hông và khi cô đến gặp
bác sĩ Jones với biểu hiện đau rất trầm trọng sau một chuyến du lịch "ba lô" cuối
tuần, người ta đã chụp lại phim XQ. Một chuyên gia về chỉnh hình đã đề nghị nên
mổ thay khớp. Bác sĩ Jones đã nói với Judy là phải để đôi chân được nghỉ ngơi và
chuẩn bị mổ càng sớm càng tốt. Cả Judy và chồng của cô cũng là một đầu bếp đều
không có bảo hiểm y tế. Tổng thu nhập chung của họ ước tính khoảng 18.000
USD một nǎm và mặc dù thu nhập này của họ là thấp dưới mức nghèo khổ cho
một gia đình 4 người thì họ vẫn không đủ tiêu chuẩn để được nhận bất kỳ một sự
trợ giúp nào từ chương trình Medicaid. Cả gia đình sống nhờ vào thu nhập của
Judy nhưng cô lại chưa bao giờ được học tập để có thể tìm được một công việc
bàn giấy.
Khi gia đình cô đã xác định là không thể có được sự hỗ trợ từ chương trình
Medicaid thì họ phải tìm ra những nguồn giúp đỡ về tài chính và chuyên môn khác.
Bác sĩ Jones bắt đầu kêu gọi Ban dịch vụ xã hội giúp đỡ tài chính trực tiếp nhưng
họ lại thấy rằng thu nhập của gia đình cô là quá cao so với mức bảo trợ xã hội. Sau
đó, Judy lại trông chờ vào những chính sách của bệnh viện bang là cung cấp các
dịch vụ y tế cho người nghèo. Bác sĩ Jones đã hỏi ý kiến một cán bộ công tác xã
hội của bệnh viện. Khi được nghe nói về trường hợp của cô Judy thì họ gửi cô đến
Khoa phục hồi chức nǎng bệnh nghề nghiệp của bang. Với sự giúp đỡ của một cố
vấn về phục hồi chức nǎng, Judy đã ghi tên vào một khoá học 2 nǎm về máy tính
tại một trường kỹ thuật địa phương và sẽ bắt đầu học sau khi được phẫu thuật thay
khớp. Thu nhập trong thời gian cô hồi phục sau mổ sẽ đủ cung cấp cho gia đình.
BàN LUậN

Bang nào cũng có Khoa phục hồi chức nǎng bệnh nghề nghiệp, các dịch vụ này là
khác nhau giữa các bang, nhưng mục đích là đều được sự ủy thác của Chính phủ
Liên bang để cung cấp các hướng dẫn, tư vấn và các dịch vụ thích hợp cho việc
phục hồi chức nǎng nghề nghiệp và để tham gia, duy trì việc phục hồi lao động.
Trong trường hợp của Judy, các dịch vụ này bao gồm cả giúp đỡ về tài chính cho
ca mổ của cô và tiền trả cho khoá đào tạo về máy tính của cô. Một cố vấn phục hồi
chức nǎng sẽ tư vấn, đánh giá và kê ra được các dịch vụ thích hợp cho mỗi cá nhân.
Giải pháp cho những trường hợp phức tạp khác không thường xuyên đơn giản như
vậy, nhưng việc quan trọng là nhận thức rằng được những nguồn lực giúp đỡ cụ
thể là có trong cộng đồng. Mặc dù trong trường hợp này chỉ cần một tổ chức đã có
thể giải quyết được tất cả mọi khó khǎn của gia đình Judy nhưng thường thì không
phải chỉ có một tổ chức được kêu gọi giúp đỡ mà phải có nhiều dịch vụ phối hợp.
Những gia đình không cầu kỳ trong việc sử dụng các dịch vụ chǎm sóc sức khoẻ
cần được giúp đỡ, nếu những người cung ứng dịch vụ y tế cho họ không nhận biết
được các nguồn để gửi đi này thì hậu quả có thể trầm trọng. Do vậy, một người
bác sĩ nên thường xuyên cân nhắc xem người bệnh và gia đình họ sẽ vượt qua
những hậu quả của bệnh tật như thế nào sau khi họ xuất viện.
NHóM Tự GIúP Đỡ
Một loại nguồn lực quan trọng nữa nhưng thường bị các cán bộ y tế bỏ qua khi
hướng dẫn cho bệnh nhân là nhóm tự giúp đỡ. Các nhóm tự giúp đỡ này hình
thành nên từ những vấn đề hay bệnh như những người cha, người mẹ cô đơn, bệnh
viêm khớp hay nghiện rượu. Các nhóm này tìm cách để giúp đỡ các thành viên
trong nhóm thông qua trao đổi thông tin thảo luận về cách vượt qua những khó
khǎn và giúp đỡ lẫn nhau. Các nhóm này thường không có sự tham gia của các
nhân viên y tế trừ phi nhân viên y tế là nguồn lực hoặc thỉnh thoảng có thể là
người khởi xướng cho hoạt động của nhóm. Người lãnh đạo là người trong nhóm
và các kiến thức của họ chủ yếu dựa trên kinh nghiệm. Phong trào các nhóm tự
giúp đỡ là một phong trào xã hội mạnh mẽ và phát triển. Nó nuôi dưỡng tinh thần
trách nhiệm đối với bản thân và đưa lại tính tự chủ và quyền lực đối với con người,
cố gắng cải biến những con người có các vấn đề thành các nguồn để giải quyết các

vấn đề đó.
Các nhóm này là những công cụ mạnh mẽ để giúp đỡ các cá nhân đương đầu với
các vấn đề của họ và nó cũng rẻ hơn rất nhiều so với các dịch vụ chuyên môn. Có
thể sử dụng các nhóm này xen kẽ với việc chǎm sóc và điều trị bằng y học truyền
thống, nhưng cũng có thể có thêm tác dụng đối với việc quản lý và do vậy các bác
sĩ gia đình cũng nên khuyến khích bệnh nhân sử dụng. Các bác sĩ gia đình có thể
giúp đỡ các bệnh nhân có những vấn đề giống nhau tiếp xúc với nhau để thành lập
nhóm hoặc cũng có thể giới thiệu bệnh nhân đến với những nhóm đang hoạt động.
Người bác sĩ cũng có thể là nguồn cho hoạt động của nhóm hoặc cũng có thể tham
gia vào việc thành lập nhóm bằng cách thông báo tại cơ sở cũng như qua các
phương tiện thông tin đại chúng tại địa phương. Những nhóm tự giúp đỡ này
không chỉ mang lại lợi ích cho bệnh nhân bằng việc cung cấp cho họ các kỹ nǎng
và kiến thức để vượt qua các khó khǎn mà còn đóng vai trò như là những nhóm hỗ
trợ.
CHǍM SóC SứC KHOẻ BAN Đầu HƯớNG CộNG ĐồNG: NGƯờI THầY
THUốC Là NGƯờI hoạt ĐộNG CHO SứC KHỏe CộNG Đồng
Quan điểm triết học y học gia đình thừa nhận 3 mức chǎm sóc: cá thể, gia đình và
cộng đồng (xem sơ đồ 4.3).
Sơ đồ 4.3. Ba mặt của việc chǎm sóc toàn diện (Theo tài liệu của: Medlie, JH
(ed): Family Medicine Principles and Applications, Baltimore, Williams &
Wilkins, 1978, trang 18)
Chǎm sóc cho cộng đồng sử dụng các kỹ nǎng của y tế công cộng về chẩn đoán
cộng đồng, dịch tễ học, thống kê sinh học và giáo dục sức khoẻ. Các yếu tố ảnh
hưởng liên quan đến cộng đồng (môi trường, kinh tế xã hội, giáo dục, vǎn hoá) có
ảnh hưởng đến sức khoẻ và bệnh tật hơn là các can thiệp y tế đặc hiệu, do vậy,
những người cung ứng các dịch vụ chǎm sóc sức khoẻ ban đầu phải lưu tâm đến
các khía cạnh này của cộng đồng và coi đó là những yếu tố ảnh hưởng.
Về mặt lịch sử, các thầy thuốc được coi như là những người lãnh đạo của cộng
đồng và họ thường rất được kính trọng như những nhân vật lãnh đạo ví dụ như các
số liệu của nhà nước. Nhiều người cho rằng là nhân viên y tế bác sĩ có trách nhiệm

thực hiện vai trò xã hội của mình trong các vấn đề y tế. Có nhiều cách để người
bác sĩ có thể tham gia vào việc chǎm sóc sức khoẻ trong cộng đồng của mình:
Làm người cố vấn hoặc thành viên trong các tổ chức cộng đồng hay trường học.
Đóng vai trò tích cực trong các hoạt động chính trị của cộng đồng gồm các việc
tuyên truyền về sức khoẻ tại các cuộc họp Hội đồng, viết báo như là một người
tham gia tranh cử hoặc về các vấn đề hỗ trợ sức khoẻ cộng đồng.
Giám sát và báo cáo về các thay đổi trong sức khoẻ cộng đồng, bao gồm việc báo
cáo về những bệnh truyền nhiễm (xem sơ đồ 4.4) và nâng cao nhận thức của cộng
đồng về các nguy cơ với sức khoẻ.
Đề nghị điền số code vào ô ở mặt trước của phiếu
Chung Bệnh lao
Bệ
nh lây qua
đườ
ng tình d
Báo cáo trong 24
giờ
Báo cáo trong 7 ngày Báo cáo trong 24 giờ
Báo cáo trong 24
giờ
Bệnh than bì 3 Bệnh suy
giảm miễn
dịch mắc phải
(AIDS)
1 Sốt rét 21
Tình trạng vi khuẩn
Nguyên
phát
(có t
thương

Ngộ độc
clostridium
10

Bệnh nhiễm
amip
2 Viêm
màng não
do virus
26

Phết
kính
dương
tính
Nuôi
cấy
dương
tính
Âm
tính

Không
làm
hoặc
không
Giang
mai
Th
phát

(có t
thương
ở
da
ho
ặ
cơ)
Nhiễm
camplylobacter

50

Bệnh
Blastomycosis

4 Quai bị 28
Giai
đo
ạ
tiề
m
tàng
sớ
m
(<1
n
ǎm)
Bệnh tả 6 Bệnh brucella

5 Bệnh sốt

vẹt
31
Bệnh bạch hầu

8 Sốt xuất huyế
t
Dengue
7 Sốt Q 32
Giai
đo
ạ
tiề
m
tàng
mu
(>1
n
ǎm)
Bệnh foodborn

C. perfringens
Bệnh tụ cầu
Khác hoặc
không biết

11

12

13

Viêm màng
não mủ
9 Hội chứ
ng
Reye
34
biết
Mu
Bệnh
hemophilus
ingluenzae
(cúm) lan tràn
23

Mang virus
viêm gan B
115

Bệnh sốt
miền núi
đá
35 Bệnh
phổi
Màng
601
602
701
702
801

802

901
902
B
ẩ
sinh
Viêm gan A 14

Viêm gan,
không A,
không B
16 Hội chứ
ng
Rubbela
bẩm sinh
37
Viêm gan B
cấp tính
15

Nhiễm HIV
1. Phảnứng
nhắc lại EIA
& test xác
định dương
tính
2. Nuôi cấy
virus (+)

101

Uốn ván 40
Dị
ch
Bệnh sởi 22

Hội chứng
Kanasaki
52 Hội chứ
ng
shock ngộ
độc
41 H
ệ
dụ
c ti
ni
ệ
(Không
ph
ả
PID)
Bệnh viêm
màng não do
não mô cầu
27

Bệnh
Legionellosis

18 Bệnh giun
xoắn
42 Lậ
u
cầ
u
PID
Dịch hạch 29

Bệnh phong 19 Nhiễm vi
khuẩn
thương
hàn
144

Lậ
u
m
ắ
Bại liệt, liệt 30

Nhiễm
Leptospirose
20 Dịch
thươnghàn

46
phổi
Hệ
Lympho

Hệ
xương-
khớp
G.U
Miliary
Màng
não
Màng
bụng
Khác*
603
604

605
606
607
608
609
703
704

705
706
707
708
709
803

804

805

806

807

808

809

903
904

905
906
907
809
909
Lậu
Khai
Bệnh dại ở
người
33

51 Dị
ch
Bệnh Rubeon 36

Bệnh
Salmonella
38


48

Bệnh nhiễm
Shigela
39

Các bệnh lây qua đường tình dục khác-
báo cáo trong 7
ngày
Bệnh
Tularemia
43


Thương hàn
cấp
44


Chalamydia
- Đã xác định trong phòng
thí nghiệm: 500
- Dịch: 515
Ho gà 47

Bệnh Lyme

Sốt vàng

Các biểu hiệ
n khác ngoài
xét nghiệ
m: Chalamydia
- Viêm niệu đạ
o không do
lậu: 365
- Dịch: 400
Sơ đồ 4.4. Báo cáo về bệnh truyền nhiễm: một dịch vụ y tế sống còn của cộng
đồng. Người bác sỹ được yêu cầu báo cáo các bệnh truyền nhiễm tới các cơ
quan y tế địa phương và sau đó các cơ quan này sẽ chuyển thông tin tới các
Trung tâm kiểm soát bệnh tật liên bang ở Atlanta. Mỗi một bang sẽ cung cấp
các phiếu báo cáo cho các bác sỹ sử dụng.
Hoạt động như là những tác nhân thay đổi với các tổ chức cơ sở nhằm nâng cao
các điều kiện sức khoẻ.
Về mặt truyền thống, y tế công cộng tập trung vào những nhóm người và những
cộng đồng mà họ sống ở đó, trong khi y học quan tâm đến việc chǎm sóc cho từng
cá thể. Y tế gia đình đã mở rộng sự tập trung truyền thống của y học vào chǎm sóc
cho các gia đình.
Việc phát triển của lý thuyết, thực hành và nghiên cứu dựa trên những bài viết của
Sydney Kark (2), Fitzhugh Mullen (3), Paul Nutting (4), và những người khác đã
kết hợp được chặt chẽ những nguyên lý của y tế cộng đồng vào lý thuyết và thực
hành chǎm sóc sức khoẻ ban đầu Chǎm sóc sức khỏe ban đầu hướng cộng đồng
(COPC), như tên gọi của nó nhấn mạnh vào việc áp dụng điều tra cộng đồng, chẩn
đoán cộng đồng, và nỗ lực điều trị rộng rãi cho cộng đồng hướng tới thực hành

của các bác sĩ cộng đồng.
Nhưng không may, người ta đã chứng minh được là rất khó khǎn cho hầu hết các
bác sĩ gia đình khi chuyển từ việc chấp nhận lý thuyết trừu tượng của COPC sang
thực tiễn. Một ví dụ rất thành công là chương trình giáo dục và khoá sức khoẻ ban
đầu cho các cư dân tại Trung tâm y tế Montefiore, ở Bronx, NY. Chương trình của
Trung tâm Y tế Montefiore có sự tập trung mạnh vào Chǎm sóc sức khỏe hướng
cộng đồng (COPC). Các cư dân được tiếp xúc với những người làm việc trong
cộng đồng khi họ định hướng phân tích hành động thực tiễn của họ theo đặc điểm
của cộng đồng, và làm việc trong các dự án y tế xã hội cho bản thân họ. Một dự án
thành công dính líu đến một dãy nhà xây dựng trực tiếp cắt ngang từ Trung tâm y
tế gia đình Montefiore đã thành công trong việc hạ giá tiền thuê do toà án nhà cửa
tiến hành và đã cải thiện rõ ràng việc chủ nhà đất phải bảo dưỡng ngôi nhà và cải
thiện sự giao lưu giữa những người Cam pu chia và người Mỹ gốc Tây Ban Nha
thuê nhà. Những dự án khác đã được bắt đầu bởi những người bác sĩ gia đình sống
tại Montefiore, đó là chương trình phòng chống ngộ độc than chì, mạng lưới tự
giúp đỡ và hỗ trợ lẫn nhau của những người phụ nữ trung niên người gốc Tây Ban
Nha, và nhóm chǎm sóc sức khoẻ cho những người vô gia cư ở Bronx. Ba tình
huống đặc biệt đã khiến cho Montefiore trở thành một nơi huấn luyện COPC một
cách rất tự nhiên, đó là: phòng khám lâm sàng là một trung tâm y tế có nguồn ngân
quỹ của Liên bang và phục vụ cho người dân khu vực nội thành; các chương trình
thường tập trung vào việc phục vụ cho cộng đồng: và các nhà chuyên môn đã cam
kết thực hiện công việc này.
Trong công tác thực hành, COPC đã lôi cuốn được các cơ hội sẵn có để tác động
đến sức khỏe của cộng đồng. Trong cộng đồng thực hành của bạn, các dữ liệu về
nhân khẩu học và các dữ liệu khác là rất sẵn để có thể tìm hiểu được những vấn đề
chính của cộng đồng là gì và xảy ra khi nào. Ví dụ, cao huyết áp và nghiện rượu
có tỉ lệ hiện mắc rất cao, khi đó công việc thực hành của bạn là phải đặt ra mục
đích thay đổi cộng đồng thông qua trường học, nhà thờ, và các cơ quan của nhà
nước. Bằng cách đó, việc thực hành đã hướng tới việc quản lý có hiệu quả và tạo
ra sức khoẻ cộng đồng.

Một trường hợp ví dụ: Bác sĩ gia đình hướng cộng đồng
Để biết được người bác sĩ gia đình sống và làm việc như thế nào trong cộng đồng,
chúng ta sẽ đi theo bác sĩ Ann Paxton trong một ngày bình thường. Bác sĩ Paxton
là một bác sĩ gia đình trẻ ở một thị trấn nhỏ thuộc Bắc Caroline. Nhiều người trong
thị trấn làm việc tại 2 nhà máy ở đây, một nhà máy dệt và một nhà máy sản xuất
đồ gỗ nhỏ. Cô đã chuyển đến thị trấn khi tham gia vào trung tâm thực hành bác sĩ
gia đình đang phát triển 4 nǎm trước đây, sau khi cô học nội trú bác sĩ gia đình.
Bác sĩ Paxton rời khỏi cơ quan sớm 30 phút vì có một bệnh nhân gọi cô. Bệnh
nhân là Mary Kraft, một người nghiện rượu sống độc thân và nhiều lần đến khám
bác sĩ Paxton hơn 4 nǎm nay vì liên quan rượu. Dù sao thì mới đây bà cũng đã đến
bệnh viện để làm một số xét nghiệm và đã được phát hiện là bị ung thư đại tràng.
Khi trở về nhà, bà bắt đầu uống rượu trở lại, ǎn uống rất kém và thậm chí không
uống thuốc. Bác sĩ Paxton đã sắp xếp với tổ chức "Bữa ǎn trên xe lǎn", để cho bà
có các bữa ǎn trưa nóng và bố trí một y tá gia đình đến chǎm sóc bà 3 lần một tuần
để giám sát việc điều trị bằng hoá trị liệu của bà. Việc sử dụng các nguồn lực của
cộng đồng này đã giúp bà Mary có thể được nghỉ ngơi tại nhà mà vẫn được đảm
bảo các chǎm sóc y tế cần thiết. Các chuyến thǎm bệnh của bác sĩ Paxton tuy ngắn
ngủi nhưng tình trạng của bà Mary tốt và bà đã đồng ý tham gia vào cuộc họp sinh
hoạt của nhóm ''Những người nghiện rượu ẩn danh".
Trong ngày thǎm bệnh nhân, bác sĩ Paxton có thêm những cơ hội khác để kêu gọi
được các nguồn lực cộng đồng. Tại bệnh viện, cô đã sắp xếp được việc điều trị
phóng xạ cho một trẻ sơ sinh bị bệnh vàng da tan huyết do bất đồng nhóm máu
ABO. Tại cơ quan, cô đã gửi một bệnh nhân đến trung tâm sức khỏe tâm thần, tư
vấn cho một bà mẹ biết về trung tâm thông tin chǎm sóc sức khoẻ cho trẻ em, và
khuyến khích một đôi vợ chồng già tham gia vào nhóm hỗ trợ cho những gia đình
có bệnh nhân bị bệnh Alzheimer.
Bác sĩ Paxton còn giúp đỡ cho Ban Giám đốc của trung tâm sức khoẻ tâm thần địa
phương và cô còn là một thành viên hoạt động của nhóm bảo vệ môi trường. Bác
sĩ Paxton cảm thấy rằng điều chủ yếu là cô được sống ngay ở thị trấn nơi cô làm
việc và chính vì vậy cô thấy rất quen thuộc với những nơi làm việc của bệnh nhân,

với cách sống của những người hàng xóm, những trường học của bọn trẻ. Cô cảm
thấy sự khác biệt rất lớn với những bệnh nhân của cô khi họ nhìn thấy cô trong
siêu thị hoặc trong bệnh viện hoặc khi cô đang làm việc trong vườn. Sự hiểu biết
và lòng tin giữa bệnh nhân và bác sĩ không chỉ là điều cốt yếu đối với các bệnh
nhân của bác sĩ Paxton mà còn làm tǎng thêm sự hài lòng và thoải mái cho bác sĩ
Paxton khi cô chǎm sóc cho những bệnh nhân của mình tại cộng đồng của họ.
HƯớNG DẫN CHO CáC SINH VIÊN Y KHOA ĐếN THǍM Và PHÂN tích
CáC Tổ CHứC CủA CộNG ĐồNG
Trong thời gian học tại trường y, bạn có thể sẽ được yêu cầu đến thǎm một trụ sở
nào đó của cộng đồng. Đó có thể là một cơ hội rất thú vị cho bạn