LỄ HỘI VIỆT NAMCÁC LỄ HỘI CHÍNH 5 docx

LỄ HỘI VIỆT NAM
CÁC LỄ HỘI CHÍNH
5
* Tống cự nghênh tân:
Cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác rưởi, cùng
làng xóm dọn dẹp nhà thờ, lau giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới, trang trí bàn
thờ, lau chùi bàn ghế ấm chén và mọi thứ thức ăn vật dụng.
Con cháu trong nhà từ phút giao thừa trở đi được nhắc nhở không được nghịch
nghợm, cãi cọ nhau, không nói tục chửi bậy anh chị, cha mẹ cũng không quở
mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở, chúc
nhau những điều tốt lành
* Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi:
Ai cũng hy vọng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khoẻ,
thành đạt hơn năm cũ. Nhiều nhà tự đi hái lộc ở chốn đình chùa, nơi tôn nghiêm
và nhà cửa, tự xông nhà hay dặn trước người "nhẹ vía" mà mình thích đến xông
nhà. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng dè dặt, chưa dám đến nhà ai
sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay lại đổ tại
mình "nặng vía". Chính vì vậy, sáng mùng Một lại ít khách. Sau giao thừa ca tục
mong tuổi chúc Tết. Trước hết con cháu mừng tuổi ông bà cha mẹ. Ông bà cũng
chuẩn bị ít tiền để mừng tuổi con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng
giềng, bạn bè thân thích. Lời chúc tết thường là sức khoẻ, phát tài phát lộc, những
người năm cũ gặp rủi ro thì động viên nhau "tai qua nạn khỏi"hay "của đi thay
người" nghĩa là trong cái hoạ cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành. Nhưng
nhìn chung trong những ngày đầu năm, người ta thường kiêng không nói tới điều
rủi ro hoặc xấu xa.
Phong tục ta ngày Tết việc biếu quà Tết, tỏ ân nghĩa tình cảm, học trò mừng
tuổi thầy giáo, bệnh nhân cám ơn thầy thuốc, con rể chúc tết bố mẹ vợ quà biếu,
quà tết không nên đánh giá theo giá cả thị trường. Nhưng cũng đừng nên gò bó câu
nệ sẽ hạn chế tình cảm, không có quà ngại không đến ở nước ta, vào dịp đầu
xuân thường tổ chức mừng thọ lục tuần, thất tuần, bát tuần, cửu tuần tính theo
tuổi âm lịch. Ngày tết ngày Xuân cũng là dịp mọi người đang rãnh rỗi, con cháu tụ

tập đông vui. Cũng vào dịp đầu Xuân, người có chức tước khai ấn, học trò, sĩ phu
khai bút, nhà nông khai canh, người buôn bán mở hàng lấy ngày. Sĩ, Nông, Công,
Thương "Tứ dân bách nghệ" của dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận
hội hành thông, làm ăn suông sẻ. Sau ngày mùng Một tết, dù có mải vui tết cũng
chọn ngày "Khai nghề", "Làm lấy ngày". Nếu như mùng Một tốt thì chiều mùng
Một bắt đầu. Riêng khai bút thì giao thừa xong, chọn giờ Hoàng đạo không kể
mùng Một là ngày tốt hay xấu. Người thợ thủ công nếu chưa ai thuê nướn đầu năm
thì cũng tự làm cho gia đình một sản phẩm, một dụng cụ gì đó. Người buôn bán, vì
ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu người bán chỉ
bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn là đi chơi xuân.
* Cờ bạc:
Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm đoán con cháu không được cờ
bạc rượu chè nhưng trong dịp tết, nhất là tối 28, 29, gia đình quây quần bên nồi
bánh chưng thì người bố cho phép vui chơi. Tam cúc, cờ gánh, cờ nhảy, cờ tướng,
kiệu, chắn, tổ tôm ai thích trò nào chơi trò ấy. Ðến lễ khai hạ, tiễn đưa gia tiên,
coi như hết Tết thì xé bộ tam cúc, thu bàn cờ tướng, cất bộ tổ tôm hoặc đốt luôn
hoá vàng.
* Vì sao có tục kiêng hốt rác đổ đi trong ba ngày Tết:
Trong "Sưu thần kỳ" có chuyện người lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ Thanh
Thảo được thuỷ thần cho một con hầu tên là Như Nguyên, đem về nhà được vài
năm thì giàu to. Một hôm, nhân ngày mùng Một Tết, Âu Minh đánh nó, nó chui
vào đống rác mà biến mất, từ đó nhà Âu Minh lại nghèo đi. Kể từ đó kiêng không
hốt rác ngày Tết.
Tết Thanh Minh
* Thanh Minh:
Trong năm có 24 tiết, và tiết thứ năm của "Nhị thập tứ khí" được gọi là tiết
Thanh Minh, và đã được người phương Ðông coi là một lễ tết hàng năm. Tiết
Thanh Minh đến sau ngày Lập Xuân 45 ngày. Theo nghĩa đen, thanh là khí trong,
còn minh là sáng sủa. Khi tiết Xuân Phân qua, những cơn mưa bụi của trời xuân
đã hết, bầu trời trở nên quang đãng, sáng sủa là sang tiết Thanh Minh (thường bắt

đầu trong tháng ba hoặc muộn lắm là đầu tháng tư âm lịch tuỳ từng năm).
* Tết Thanh Minh
Nhân ngày Thanh Minh, cũng như nhiều dân tộc á Ðông khác dân ta cũng có
tục đi viếng mộ gia tiên và làm lễ cúng gia tiên sau cuộc tảo mộ. Cho nên ngày tết
Thanh Minh còn là ngày thăm mộ.
* Lễ tảo mộ:
Tảo mộ chính là sửa sang ngôi mộ cho được sạch sẽ. Nhân ngày lễ Thanh Minh
người ta mang theo cuốc xẻng để đắp lại nấm mồ cho to, rẫy hết cỏ dại và những
cây hoang mọc trèo lên mộ có thể phạm tới hài cốt của người thân đã khuất. Sau
đó cắm mấy nén hương, đốt vàng mã hoặc đặt thêm bó hoa dâng cho vong hồn
người quá vãng. Bên cạnh những ngôi mộ được trông nom, săn sóc, còn có những
ngôi mộ vô chủ, không người thăm viếng. Những người có lòng nhân đức không
khỏi mủi lòng thường cắm một nén hương, đốt nắm vàng mã cho những ngôi mộ
này. Tại các nơi tha ma mộ địa còn có lập một cái am để thờ chung những mồ mả
vô chủ gọi là Am chúng sinh và mỗi cửa am có một bà đồng sớm tối đến đốt
hương thờ phụng.Trong ngày tảo mộ, bãi tha ma vốn vắng lặng bỗng trở nên sầm
uất. Mọi người đi tảo mộ đều vui vẻ và ăn vận rất chỉnh tề. Các ông già bà cả thì lo
khấn vái nơi phần mộ. Thanh niên nam nữ cũng nhân dịp này mà phô sắc phô tài.
Cả trẻ em cũng theo cha mẹ đi tảo mộ, trước là để biết dần những ngôi mộ của gia
tiên, sau là bố mẹ muốn tập cho chúng sự kính trọng tổ tiên qua tục víêng mộ.
Những người quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này để tảo mộ
gia tiên và xum họp với đại gia đình. Thường người ta đi tảo mộ từ sáng sớm cho
đến gần trưa.
* Tục lệ tảo mộ:
Thường người ta đi tảo mộ vào tiết Thanh Minh trời quang mây tĩnh, và sau đó
kính mời hương hồn tổ tiên về hưởng cỗ con cháu cúng trong dịp này. Nhưng
cũng có nhiều nơi người ta tảo mộ vào dịp trước và sau ngày Tết. Nhiều làng
thuộc tỉnh Hà Ðông ở vào vùng đất thấp, tới vụ nước, ruộng nương và cả bãi tha
ma đều ngập nước, thì người ta đi tảo mộ vào đầu tháng chín, sau khi nước đã rút.
Dù đi tảo mộ vào ngày nào thì việc thăm nom mồ mả tổ tiên cũng là việc hay.

Nghĩ đến gia tiên tức là nghĩ đến gốc, tưởng đến nguồn.
* Cúng lễ trong ngày Tết Thanh Minh:
Tết Thanh Minh cũng là dịp để con cháu sửa soạn lễ cúng gia tiên sau khi viếng
mộ về. Cũng có nhà mang lễ ra mộ cúng, nhưng đó chỉ là cúng riêng một ngôi mộ.
Còn sau đó người ta vẫn cúng ở bàn thờ tổ tiên và khấn tất cả gia tiên nội ngoại về
phối hưởng. Người ta thường cúng mặn trong ngày Thanh Minh, nghĩa là có làm
cỗ, hoặc không làm cỗ thì cũng có đĩa xôi, con gà cùng với hương hoa, trà rượu,
vàng mã. Và đồng thời với việc cúng tổ tiên cũng có cúng Thổ Công như trong
mọi dịp.
* Tết Ðoan Ngọ:
ở nước ta, Tết Ðoan Ngọ được coi rất trọng, xếp vào hàng thứ hai sau Tết
Nguyên Ðán. Vì vậy các cụ thường nói "Mồng 5 ngày Tết". Học trò tết thầy, con
rể tết bố mẹ vợ quanh năm cũng chỉ nhằm vào hai ngày lễ Tết này. Tết Ðoan
Ngọ còn gọi là Ðoan Dương, tết còn nhiều tục truyền đến nay. Sáng sớm ngày tết
Ðoan Ngọ các gia đình cho con trẻ ăn hoa quả, rượu nếp, trứng luộc, bôi hồng
hoàng vào thóp đầu, vào ngực, vào rốn để giết sâu bọ. Người lớn thì giết sâu bọ
bằng uống rượu hoặc ăn rượu nếp. Trẻ em giết sâu bọ xong khi còn ngồi trên
giường, rồi rửa mặt mũi, chân tay xong bắt đầu nhuộm móng tay, móng chân, đeo
chỉ ngũ sắc. Em gái đến độ tuổi xâu lỗ tai cũng chọn ngày này mà xâu. Vì là đoan
ngọ nên cúng gia tiên phải cúng vào giờ ngọ. Tục hái thuốc mùng năm cũng bắt
đầu vào giờ ngọ, đó là giờ có dương khí tốt nhất trong cả năm, lá cây có thu hái
được trong giờ đó có tác dụng chữa bệnh tốt, nhất là các chứng ngoại cảm, các
chứng âm hư. Người ta hái bất kỳ loại lá gì có sẵn trong vườn, trong vùng, miễn
sao đủ trăm loại, nhưng các loại có độc chẳng hạn: lá ngan, cà độc dược, lá sắn
chẳng dám hái.
Tết Trung Thu
Trung thu là giữa mùa thu, Tết Trung Thu như tên gọi đến với chúng ta vào
đúng giữa mùa thu tức là vào rằm tháng Tám âm lịch. Tết Trung Thu là tết của trẻ
em. Ngay từ đầu tháng, Tết đã được sửa soạn với những cỗ đèn muôn mầu sắc,
muôn hình thù, với những bánh dẻo, bánh nướng mà ta gọi gồm là bánh trung thu,

với những đồ chơi của trẻ em muôn hình vạn trạng được hình thành, trong số đó
đáng kể nhất của thời xưa là ông Tiến sĩ giấy. Trẻ em đón tết có đèn xếp, đèn lồng,
đèn ông sao, đèn con giống sặc sỡ muôn màu thắp sáng kéo nhau đi tong đoàn ca
hát vui vẻ, tối tối cùng nhau đi nhởn nhơ ngoài đường, ngoài ngõ. Và khi rằm tới,
có những đám múa sư tử với tiếng trống, tiếng thanh la thật náo nhiệt. Trong dịp
này, để thưởng trăng có rất nhiều cuộc vui được bày ra. Người lớn có cuộc vui của
người lớn, trẻ em có cuộc vui của trẻ em.
* Thi cỗ và thi đèn:
Trong ngày Tết Trung Thu người ta bày cỗ với bánh trái hình mặt trăng, treo
đèn kết hoa, nhảy múa ca hát, múa lân rất tưng bừng. Nhiều nơi có những cuộc thi
cỗ, thi làm bánh của các bà các cô. Trẻ em có những cuộc rước đèn và nhiều nơi
có mở cuộc thi đèn. Nhiều gia đình bày cỗ riêng cho trẻ em và trong mâm cỗ xưa
thường có ông tiến sĩ giấy đặt ở nơi cao đẹp nhất, xung quanh là bánh trái hoa quả.
Sau khi chơi cỗ trông trăng, các em cùng nhau phá cỗ, tức là ăn mâm cỗ lúc đã
khuya.
* Hát Trống quân
Tết Trung Thu ở mièn Bắc còn có tục hát trống quân. Ðôi bên nam nữ vừa hát
đối đáp với nhau, vừa đánh nhịp vào một sợi dây gai hoặc dây thép căng trên một
chiếc thùng rỗng, bật ra những tiếng "thình thùng thình" làm nhịp cho câu hát.
Những câu hát vận (hát theo vần, theo ý) hoặc hát đố có khi có sẵn, có khi lúc hát
mới ứng khẩu đặt ra. Cuộc đối đáp trong những buổi hát trống quân rất vui và
nhiều khi gay go vì những câu đố hiểm hóc.
* Múa Sư tử (múa lân)
Vào dịp Tết Trung Thu có tục lệ múa Sư tử còn gọi là múa Lân. Người ta
thường múa Lân vào hai đêm 14 và 15. Ðám múa Lân thường gồm có một người
đội chiếc đầu lân bằng giấy và múa những điệu bộ của con vật này theo nhịp
trống. Ðầu lân có một đuôi dài bằng vải màu do một người cầm phất phất theo
nhịp múa của lân. Ngoài ra còn có thanh la, não bạt, đèn màu, cờ ngũ sắc, có
người cầm côn đi hộ vệ đầu lân
Ðám múa Lân đi trước, người lớn trẻ con đi theo sau. Trong những ngày này,

tại các tư gia thường có treo giải thưởng bằng tiền ở trên cao cho con lân leo lên
lấy. Trẻ em thì thường rủ nhau múa Lân sớm hơn, ngay từ mùng 7 mùng 8 và để
mua vui chứ không có mục đích lĩnh giải. Tuy nhiên ca người yêu mến vẫn gọi các
em thưởng cho tiền.