LỊCH SỬ CÁC NHÀ GA CỦA ĐƯỜNG SẮT VIỆT NAM - Ga Ghềnh potx

LỊCH SỬ CÁC NHÀ GA CỦA ĐƯỜNG SẮT VIỆT
NAM


Ga Ghềnh



Ga Ghềnh nằm ở phía Bắc dưới chân dốc Đồng Giao. Cái tên “Ghềnh” đủ nói lên
sự hiểm trở và hoang rậm của vùng đất này thời xa xưa.

Thời Pháp thuộc, ga Ghềnh heo hút lắm. Bà mẹ tôi có một quán cơm nấu ăn cho
“phu xe hỏa”, quán cơm ở chợ Ghềnh, cách ga Ghềnh 200 mét về phía Bắc. Nhà
ga xây tường gạch, lợp ngói, đứng đấy với bốn mùa mưa nắng, bão giông rất khắc
nghiệt của vùng rừng núi cuối cùng của quê hương Vạn Thắng Vương Đình Liên
Hoàng và danh sĩ Trương Hán Siêu.

Ga Ghềnh do ông Sếp Bảng - nghe nói ông là người huyện Xuân Trường, tỉnh
Nam Định - cầm cờ. Ông có ngôi nhà hai tầng, nhà ông sát vách với nhà tôi, ở đầu
chợ Ghềnh. Ga miền rừng núi, nhỏ nhắn nhưng đoàn tàu nào vô Nam cũng phải
dừng lại đây để lắp thêm đầu máy “đun” đằng sau đoàn tàu, leo con dốc Đồng
Giao hiểm trở nổi danh là “Đệ nhị ải quan”. Thời ấy, chạy “thông qua” Ga Ghềnh
chỉ có chuyến tàu nhanh Hà Nội - Sài Gòn. Chuyến tàu này chỉ chừng 7, 8 toa,
toàn toa xe đẹp, đèn sáng trưng, tàu chạy qua vào khoảng 9 giờ tối. Bọn trẻ chúng
tôi đứng trên đường số 1 nhìn vào các toa, có lần thấy hành khách đang ăn bánh
mì hoặc ăn hoa quả. Rất hồn nhiên, chúng tôi nhảy lò cò và reo to: “Tàu ơi, cố mà
lên dốc nhá!”.

Ga Ghềnh có những kỷ niệm rất đáng nhớ. Nhà ga đứng trên phần đất của thôn Lý
Nhân, trước đây thuộc huyện Yên Mỗ, vài chục năm nay thuộc thị xã Tam Điệp.
Năm 1930, tỉnh Ninh Bình có hai chi bộ Đảng cộng sản hoạt động khá mạnh: Chi

bộ Quỳnh Lưu, huyện Nho Quan và chi bộ huyện Yên Mô. Tại Ga Ghềnh, đã có
cuộc rải truyền đơn của cách mạng và có lần lá cờ búa liềm đã được treo ở đây.

Năm 1951, Pháp mở cuộc càn lớn ra phía tây nam tỉnh Ninh Bình. Trận đánh ở
Đền Sàng, phố Cát (chỗ Rịa đi vào) rất dữ dội. Đây là cuộc “chạm súng” giữa một
cánh quân Pháp với một đơn vị thuộc trung đoàn chủ lực của ta. Pháp muốn
“giương oai” nên đã mời Phó Tổng thống Mỹ Ních-xơn đến “chứng kiến” cuộc
càn này. Phó Tổng thống Mỹ đứng ở trước cửa Ga Ghềnh nhìn về phía đường 59 -
con đường từ ngã ba Ghềnh - chỗ Đồn Cao - đi lên Rịa và huyện lỵ Nho Quan.
Tấm ảnh chụp Phó Tổng thống Mỹ ta sưu tầm đã được in trong một tập sách của
tỉnh Hà - Nam - Ninh (cũ).

Năm 1945, sau ngày Cách mạng tháng 8 thành công, Pháp gây hấn ở Nam Bộ.
Cuộc xuất quân “Nam tiến” từ miền Bắc vô miền Nam rất rầm rộ, đầy khí thế oai
hùng. Ga Ghềnh được chứng kiến cuộc “Lên đường vô Nam đánh giặc” vào cuối
năm Ất Dậu 1945.

Tư liệu cho hay: “Chi đội Độc Lập hội quân tại thị xã Ninh Bình để chuẩn bị Nam
tiến. Đơn vị được phát quân phục mới may bằng vải kaki vàng, mũ ca-lô. Được
trang bị súng trường, súng máy. Hạ tuần tháng Chạp, Bộ Giao thông công chính
điều đoàn xe lửa chở đội quân này”. Ga Ghềnh được đón chi đội Độc Lập lên tàu.
Rất đông bà con: trẻ già, trai gái đến nhà ga để tiễn đưa những chiến sĩ Nam tiến.
Một ông cụ đọc to câu đối mừng:

Nhất nhung đại định hà thần tốc
Giáp tẩy cung mang lạc thái bình
(Một cuộc động binh dẹp loạn thần tốc
Khi bỏ giáp treo cũng sẽ vui thái bình)

Ga Ghềnh, chợ Ghềnh - nơi tôi sinh ra và cất tiếng khóc chào đời, gần 80 năm rồi

vẫn còn in dấu ấn rất sâu sắc trong tâm hồn tôi - một cựu chiến binh.

Ga quê ơi! Ga quê ơi!
Một thời đáng nhớ. Một thời không quên.

Ga Hải Phòng
Tuyến đường sắt Hà Nội - Hải Phòng dài 102 km được thực dân Pháp khởi công
xây dựng từ năm 1901 nhằm mục tiêu biến con đường huyết mạch này thành
phương tiện chủ yếu phục vụ cho cuộc chiến tranh xâm lược tại vùng Bắc Bộ.
Ngày 16-6-1902, toàn tuyến được chính thức đưa vào khai thác. Và cái tên ga Hải
Phòng ra đời từ đó.

Đối với cán bộ công nhân viên (CBCNV) ngành ĐS, cái tên ga Hải Phòng còn
mang đậm một dấu ấn riêng: đó là nơi Bác Hồ bắt đầu chuyến khởi hành bằng tàu
hỏa từ Hải Phòng về Thủ đô Hà Nội vào ngày 21-10-1946, sau khi dự hội nghị
Phông-ten-nơ-blô. Nhận thức rõ vinh dự to lớn, trách nhiệm nặng nề của mình,
CBCNV ga Hải Phòng đã góp phần cùng với các cán bộ nhân viên Nha Hỏa xa lúc
đó và những nhân viên làm việc trên các nhà ga, các đoàn tàu, các ngành địa
phương liên quan, đưa Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhiều vị lãnh đạo cao cấp khác
của Đảng, Nhà nước về Thủ đô tuyệt đối an toàn, đúng kế hoạch. Tại ga Hải
Phòng, Hải Dương, qua cửa sổ con tàu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tươi cười vẫy
tay chào cán bộ, nhân viên đến đón và tiễn Người. Đây là kỷ niệm sâu sắc mà
những CBCNV ga Hải Phòng còn ghi nhớ mãi.

Sau ngày toàn quốc kháng chiến thắng lợi, Hải Phòng là điểm sau cùng của đường
sắt miền Bắc còn bị thực Pháp chiếm đóng. Cùng với nhân dân, công nhân khu
đường sắt Hải Phòng, công nhân nhà ga đã có 12 cuộc đấu tranh quan trọng bảo vệ
máy móc, vật liệu. Ngày 13-5, bộ đội ta tiếp quản ga Hải Phòng. Sáng ngày 15-5-
1955, nhà ga hoạt động bình thường, đón tiếp tàu chở bộ đội và cán bộ tiếp quản
vào thành phố; tuyến Hà Nội - Hải Phòng hoạt động trở lại như thường lệ.

Bây giờ, ga Hải Phòng đã là ga loại 1 của ngành đường sắt Việt Nam, trực thuộc
Công ty Vận tải hàng hoá đường sắt. Trụ sở chính của nhà ga đặt tại trung tâm
thành phố Hải Phòng, số 75 đường Lương Khánh Thiện. Ga cũng đã có các văn
phòng đại diện và trạm công tác tại thị xã Lào Cai, thành phố Thái Nguyên, thành
phố Việt trì, thị xã Yên Bái, thị xã Phủ Lý. Hàng ngày có 6 đến 8 đôi tàu nhanh,
nối liền Hà Nội - Hải Phòng, thời gian đi về chỉ 2 giờ.

Ga Hải Phòng khai thác hệ thống đường sắt tại nhà ga và hệ thống đường sắt trong
cảng Hải Phòng, cảng Chùa Vẽ, cảng Viconsip. Ga có khả năng đáp ứng thường
xuyên khối lượng hàng hóa từ 3000 đến 4000 tấn xếp, 2000 đến 3000 tấn dỡ/ngày
với hệ thống hóa trường diện tích 6000 m2, kho kín diện tích 500 m2 và trang thiết
bị phục vụ xếp dỡ hiện đại.

Cùng với thành phố biển Hải Phòng, ga Hải Phòng đang từng bước vươn lên
khẳng định tiềm năng và nội lực, trở thành một ga hàng hóa có tầm cỡ của ngành
và khu vực.



Ga Hà Nội
Ga Hà Nội được khánh thành vào năm 1902 - cùng năm với chiếc cầu Long Biên
lịch sử. Trong khi người Hà Nội và cả những du khách nước ngoài đều biết tới cầu
Long Biên như là một chứng tích lịch sử, văn hóa quý giá và độc đáo của riêng Hà
Nội thì tiếc thay, ga Hà Nội lại ít được nhắc tới, hoặc chỉ được biết tới như một
nhà ga bình thường của ngành đường sắt.

Là nhà ga xuất phát của con đường sắt Hà Nội - Lạng Sơn thuở ban đầu, rồi đường
Hà Nội - Hải Phòng (1903), Hà Nội - Lào Cai (1905) và 36 năm sau là con đường
sắt xuyên Việt (1936), ga Hà Nội là một trong những địa danh từng chứng kiến

biết bao thăng trầm lịch sử của Thủ đô hào hoa và kiêu hãnh. Đặc biệt nơi đây đã
từng diễn ra một trong những trận đánh lớn mở đầu cuộc kháng chiến toàn quốc vĩ
đại của dân tộc.

Ngay sau khi Cách mạng Tháng 8 thành công, ga Hà Nội đã cùng cả nước tích cực
phục vụ cuộc đấu tranh chống thù trong giặc ngoài, chi viện nhân dân Nam Bộ
kháng chiến. Cuối năm 1945 đầu 1946, từ Ga Hà Nội, ngày đêm các đoàn tàu hối
hả đưa các đoàn quân Nam tiến từ các địa phương vào Nam chống quân xâm lược
Pháp, mang trên mình những lá cờ đỏ sao vàng, ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, những
biểu ngữ, khẩu hiệu “ủng hộ Nam Bộ kháng chiến”, “Việt Nam độc lập”, “Đả đảo
thực dân Pháp”, “Nam Bộ là đất của Việt Nam”. Nam tiến là hình ảnh cả nước ra
trận và các nhà ga, các đoàn tàu hỏa tuyến Hà Nội - Nha Trang là nơi biểu hiện
sinh động, hào hùng hình ảnh đó.

Tháng 12-1946, kháng chiến chống Pháp bùng nổ. Cùng với cả nước, đêm 19 rạng
ngày 20-12-1946, cuộc kháng chiến của công nhân đường sắt Việt Nam đã bắt đầu
trên mọi tuyến đường với khí thế hết sức hào hùng, quyết liệt, nhất là ở các khu ga
đầu mối, thành phố lớn. Tại khu Hàng Cỏ và Sở Hỏa xa Việt Nam, trung tâm đầu
mối của toàn ngành đường sắt, cuộc chiến đấu đã diễn ra ác liệt, gay go ngay từ
những giờ phút đầu của cuộc kháng chiến.
Với thế chủ động ban đầu, Vệ quốc đoàn và tự vệ ga đã kiên quyết tiến công, tìm
cách đánh bật quân Pháp ra khỏi nhà ga và lật đổ các toa tàu làm vật cản không
cho quân Pháp từ hai phía bắc, nam lọt vào ga. Vùng Ga Hàng Cỏ, khu Đấu Xảo
và dọc đường Hàng Lọng (đường Lê Duẩn ngày nay), quân ta được nhân dân giúp
đỡ lập nhiều chướng ngại vật bằng toa tàu, giường tủ, cột điện để chặn xe tăng, xe
cơ giới địch. Tuy vũ khí thô sơ nhưng với tinh thần dũng cảm, bộ đội, tự vệ ta đã
bắn cháy một xe tăng và 2 xe quân sự địch ở đầu đường Hàng Lọng, làm chủ tình
hình vùng ga suốt đêm 19.

Với ý đồ chiếm giữ bằng được ga Hàng Cỏ, sáng 20-12, Pháp đã tăng cường lực

lượng đánh chiếm khu vực ga. Bị chặn đánh ở đầu phố Hàng Lọng, quân Pháp trở
lại Cửa Nam, xuống Hỏa Lò rồi lên khu Đấu Xảo để lên Ga Hàng Cỏ. Tự vệ ta ra
sức chặn đánh nhưng do vũ khí cạn dần nên phải rút lui khỏi khu vực nhà ga sau
khi đã tháo dỡ, di chuyển thêm một số thiết bị cần thiết đưa ra ngoài vòng vây.
Phải rút lui nhưng bộ đội, tự vệ ta vẫn bám sát tình hình địch, vận động công nhân
không đi làm việc cho chúng và tìm cách đánh phá không cho ga hoạt động trở lại.
Đêm 28-12, Vệ quốc đoàn và tự vệ ga đã tập kích khu vực ga, đánh phá nhà dầu
Sen ở Khâm Thiên lần thứ 3 trong vòng hơn 1 tuần. Đạn pháo 75 ly của ta đã bắn
trúng các vị trí địch làm hỏng một số xe quân sự của chúng. Đồng chí Vũ Giáp và
đồng chí Quang, công nhân tự vệ ga đã dũng cảm tiếp cận 1 xe địch rồi dùng khẩu
đại liên trên xe khống chế quân Pháp, tạo điều kiện cho đồng đội xung phong vào
nhà ga. Ta làm chủ Ga Hàng Cỏ suốt đêm, thu nhiều súng đạn của địch rồi rút ra
an toàn. Đêm 15-1-1947, 3 tiểu đoàn cùng tự vệ Ga Hàng Cỏ, trong đó có tự vệ
hỏa xa mở cuộc tập kích mạnh vào vùng Ô Chợ Dừa, Ga Hàng Cỏ, diệt nhiều sinh
lực địch.

Từ tháng 7-1954, hòa bình được lập lại ở Việt Nam. Ngày 17-9-1954, Chính phủ
thành lập ủy ban quân quản Hà Nội. Ngày 20-9-1954, bộ máy tiếp quản hình
thành, trong đó có cán bộ của ngành đường sắt. Đồng chí Trương Quang Hy là
trưởng đoàn tiếp quản Ga Hà Nội, đồng thời là Giám đốc Sở Hỏa xa Hà Nội.
Trung tuần tháng 8, đầu tháng 9-1954, nội thành đã lập được 20 đội tự vệ với 934
đội viên, trong đó ga Hà Nội có 46 người. Đêm 20-9-1954, hàng ngàn công nhân
Sở hỏa xa và nhân dân quanh ga đã đấu tranh chống lại âm mưu của địch là dụ dỗ
cưỡng ép đồng bào di cư vào Nam và mang theo máy móc, thiết bị, tài liệu. Tự vệ
và công nhân đã tổ chức canh gác suốt ngày đêm. Ta còn chú ý vận động một số
lính Âu Phi ở ga Hàng Cỏ mở cửa kho để ta đưa vật liệu, phụ tùng đi cất giấu,
trong đó có 8 chiếc kích đầu máy xe lửa còn mới nguyên. Sáng ngày 6-10 ta tiếp
quản khu ga Văn Điển. Sáng 9-10, ta tiếp quản ga Hàng Cỏ. Buổi chiều đã có ngay
chuyến tàu đầu tiên với cờ đỏ sao vàng, biểu ngữ chạy xuống Văn Điển đón bộ
đội, cán bộ, nhân dân vào nội thành. Ngày 10-10, thủ đô Hà Nội được giải phóng.

Chiều 10-10, tàu hỏa của ta chạy sang Gia Lâm chỉ sau 2 giờ quân Pháp rút chạy.

Lịch sử đã sang một trang mới. Hôm nay, bước chân đến Ga Hà Nội, hành khách
sẽ thấy một nhà ga hiện đại, văn minh với hệ thống phòng đợi tàu, phòng đợi
khách liên vận quốc tế khang trang, lịch sự, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị như bảng
chỉ dẫn điện tử, hệ thống internet không dây phục vụ hành khách đi tàu hiện đại
Hệ thống quản lý đặt chỗ bán vé tự động ngày càng phát huy hiệu quả, đặc biệt
trong công tác bán vé. Trong những năm đổi mới, ga Hà Nội đã được nhận nhiều
danh hiệu cao quý do Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải, ngành ĐS và các đoàn
thể trao tặng: Huân chương Lao động hạng Ba, Bằng khen, Cờ luân lưu của Chính
phủ, Cờ thi đua xuất sắc nhất của Bộ Giao thông vận tải, đơn vị dẫn đầu thi đua
ngành đường sắt.

Nếu còn sống, hẳn Paul Doumer, viên toàn quyền Đông Dương lúc bấy giờ, người
đã khởi xướng thiết lập các tuyến đường sắt ở Đông Dương và tuyến đường sắt
thâm nhập vào Trung Quốc, hẳn sẽ không ngờ rằng, Ga Hàng Cỏ được xây dựng
với mục đích ban đầu là một trong những địa điểm tập kết hàng hóa, tài nguyên
giặc Pháp bóc lột được của xứ An Nam để nuôi béo bè lũ thực dân, ngày nay đã và
đang trở thành một điểm sáng trong ngành giao thông vận tải, là một đầu mối giao
thông quan trọng của ngành đường sắt, đang từng ngày, từng giờ đổi mới, đóng
góp sức mình vào công cuộc hiện đại hóa của Thủ đô Hà Nội anh hùng.