Rối loạn tâm thần do glucocorticoid pdf

Rối loạn tâm thần do
glucocorticoid

Các biến chứng tâm thần kinh do glucocorticoid xảy ra khá phổ
biến trong thực tế với biểu hiện hết sức phức tạp, đa dạng và khó dự
đoán.
Mặc dù đem lại những lợi ích lớn lao trong điều trị nhưng các thuốc
nhóm corticoid thường có khá nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như gây viêm
loét dạ dày - tá tràng, suy giảm miễn dịch, loãng xương, đục thủy tinh thể,
rối loạn tâm thần Theo nghiên cứu của nhiều tác giả, 20-63% số người
trưởng thành và 50% số trẻ em có sử dụng glucocorticoid đường uống hoặc
tiêm truyền gặp phải các bất thường về tâm lý, hành vi hoặc rối loạn tâm
thần thực sự, 6% trong đó là các biểu hiện loạn thần mức độ nặng. Khoảng
10-30% số bệnh nhân loạn thần do glucocorticoid có ý tưởng tự sát. Hiện
nay, cơ chế gây tổn thương não dẫn đến các rối loạn tâm thần kinh của
glucocorticoid còn chưa được hiểu một cách đầy đủ mặc dù khá nhiều cơ
chế khác nhau đã được đề xuất.
Các rối loạn tâm thần kinh do glucocorticoid có 2 dạng cơ bản là rối
loạn tâm thần và rối loạn nhận thức. Các biểu hiện rối loạn tâm thần thường
gặp nhất là thay đổi tính tình, lo lắng, sợ hãi, kích thích, cáu bẳn, hưng phấn
hoặc lãnh đạm, thờ ơ, mất ngủ, li bì, trầm cảm. Các biểu hiện này có thể xuất
hiện đơn lẻ hoặc phối hợp và dễ xảy ra hơn ở những người có nhân cách tiền
bệnh lý. Ở trẻ em, biểu hiện thường gặp nhất là các rối loạn hành vi như nói
lắp hoặc quấy khóc. Nói chung, những bệnh nhân dùng glucocorticoid ngắn
ngày thường có biểu hiện hưng cảm, kích thích, trong khi đó, những bệnh
nhân điều trị kéo dài thường có xu hướng bị các triệu chứng trầm cảm. Bên
cạnh các rối loạn tâm thần, các rối loạn về nhận thức được ghi nhận trong cả
điều trị ngắn hạn và dài hạn với glucocorticoid.
Biểu hiện thường gặp nhất là các thiếu hụt trí nhớ về ngôn ngữ hoặc
lời nói, có thể xuất hiện chỉ sau dùng thuốc 4-5 ngày, phụ thuộc vào liều
dùng và thường hồi phục sau khi ngưng thuốc. Các biểu hiện nặng hơn như

mất trí nhớ liên tục hoặc cách quãng, sảng, hôn mê cũng đã được ghi nhận
trong một số trường hợp. Các rối loạn nhận thức do dùng glucocorticoid
được cho là có liên quan đến các tổn thương ở hồi Hải mã.
Một số loại thuốc đã được thử nghiệm tương đối thành công trong
việc dự phòng các tai biến tâm thần kinh do việc sử dụng glucocorticoid kéo
dài như chlorpromazin, valproic acid, gabapentin, lamotrigin và muối
lithium carbonat. Để hạn chế những biến chứng nặng, thầy thuốc điều trị cần
giải thích cho người bệnh và gia đình họ hiểu về các tai biến tâm thần kinh
có thể xảy ra trong quá trình sử dụng glucocorticoid và khuyên họ nên thông
báo cho thầy thuốc ngay khi có những biểu hiện ban đầu để có thể có những
biện pháp can thiệp sớm. Môi trường sống ồn ào, căng thẳng cũng có thể
làm tăng nguy cơ và mức độ của các tai biến này nên người bệnh cũng cần
tránh.
Loạn thần do glucocorticoid thường giảm dần và hết sau khi ngưng
dùng glucocorticoid. Những bệnh nhân có sảng cấp thường hồi phục sau vài
ngày, trong khi đó những bệnh nhân loạn thần thực sự thường mất một vài
tuần. Các biểu hiện nặng như trầm cảm, hoang tưởng hoặc rối loạn cảm xúc
hỗn hợp thường mất ít nhất 6 tuần để hồi phục.
Biện pháp đầu tiên trong điều trị các rối loạn tâm thần kinh do
glucocorticoid là ngưng dùng hoặc giảm liều glucocorticoid đến mức thấp
nhất có thể. Cần lưu ý là việc ngưng dùng glucocorticoid đột ngột hoặc giảm
liều quá nhanh có thể gây suy tuyến thượng thận cấp tính hoặc làm cho bệnh
chính nặng lên, nhất là ở những bệnh nhân đang dùng glucocorticoid liều
cao và kéo dài. Trong những trường hợp bệnh nhân có biểu hiện loạn thần
nặng do glucocorticoid nhưng không thể ngưng dùng hoặc giảm liều
glucocorticoid, cần phối hợp điều trị với các thuốc tâm thần, việc lựa chọn
thuốc tùy thuộc vào biểu hiện của loạn thần. Ví dụ, nên sử dụng các thuốc an
thần không đặc hiệu như risperidon trong những trường hợp loạn thần cấp
có kích động, hưng cảm, thuốc chống trầm cảm trong những trường hợp
trầm cảm do dùng glucocorticoid kéo dài