Dùng thuốc điều trị huyết áp ở người mang thai? ppt

Dùng thuốc điều trị huyết áp ở
người mang thai?

Bệnh tăng huyết áp gặp nhiều ở người cao tuổi nhưng cũng có
người bị bệnh ngay trong độ tuổi sinh đẻ. Cần dùng thuốc như thế nào?
Tác hại của thuốc hạ huyết áp cho người có thai
Hầu hết các thuốc chống tăng huyết áp đều có hại cho thai phụ, thai
nhi với các cách khác nhau:
Nhóm ức chế men chuyển (captopril, lisinopril, enalaprin): Dùng
trong 6 tháng cuối thai kỳ đi liền với sự hạ huyết áp, suy thận, tăng kali máu
của thai dẫn đến teo chân tay, biến dạng mặt, giảm sản sự phát triển phôi
và/hoặc giảm sản sọ trẻ sơ sinh. Sự giảm nước ối mẹ biểu thị gần đúng sự
giảm chức năng thận của thai. Cũng có khi sự giảm nước ối không thể hiện
cho đến khi có những thương tổn thai không thể đảo ngược được. Vì thế,
không dùng nhóm thuốc này trong 6 tháng cuối thai kỳ. Nếu buộc phải dùng
thì cần siêu âm định kỳ để đánh giá môi trường âm đạo. Khi phát hiện sự
giảm nước ối phải ngừng dùng ngay, trừ trường hợp cần cứu mạng sống của
người mẹ. Gần đây một nghiên cứu trên 29.507 trẻ sơ sinh ra đời từ 1995-
2000 (công bố trên New England Journal of Medicine) cho biết: bà mẹ có
thai dùng trong 3 tháng đầu thai kỳ làm tăng nguy cơ dị dạng tim mạch, hệ
thần kinh trung ương trẻ. Vì vậy, nay khuyến cáo thêm: nên tránh dùng trong
3 tháng đầu thai kỳ.
Nhóm đối kháng với angiotensin II (telmisartan): Tác hại cho thai
giống như nhóm ức chế men chuyển nhưng vì có tác dụng mạnh có nguy cơ
gây hạ huyết áp đột ngột nhiều hơn nên không dùng trong 6 tháng cuối thai
kỳ, còn khi cần thiết dùng cho 3 tháng đầu thai kỳ thì phải thăm dò, hiệu
chỉnh liều thích hợp.
Nhóm thuốc chẹn calci (nifedipin, amlodipin): Làm hạ huyết áp mạnh,
nên giảm tưới máu tử cung gây thiếu ôxy cho thai.
Trên súc vật: do làm rối loạn tưới máu tử cung gây quái thai (bất
thường đầu chi ở chuột, thỏ), chết phôi và thai (ở chuột lang, chuột nhắt,

thỏ), kích thước rau thai nhỏ lại, nhung mao kém phát triển (ở khỉ), thời gian
mang thai kéo dài, thú sơ sinh giảm khả năng sống sót (ở chuột). Tuy nhiên,
liều gây quái thai và độc ở thú vật nếu quy ra liều cho người thì cao gấp
nhiều lần liều thường dùng.
Trên người: Chưa có nghiên cứu, kiểm chứng đầy đủ. Trong vài
trường hợp riêng lẻ thụ tinh trong ống nghiệm, các chất chẹn calci (như
nifedipin) gây nên những biến đổi sinh hóa có hồi phục ở phần đầu của tinh
trùng, có thể làm suy giảm chức năng tinh trùng. Không chỉ định nifedipin
trong suốt thai kỳ trừ trường hợp đặc biệt (sẽ nói ở dưới).
Nhóm chẹn beta (atenolol): Có thể hủy phôi và thai (nhưng với liều
bằng hay lớn hơn 25 lần liều tối đa), làm chậm nhịp tim ở thai nhi, trẻ sơ
sinh. Chưa có nghiên cứu kiểm chứng đầy đủ trên người có thai, chỉ mới có
thông tin về ảnh hưởng không có lợi của thuốc (atenolol) với thai trên một
vài người dùng thuốc trong 3 tháng cuối thai kỳ. Trên người, thuốc đi qua
nhau thai, nồng độ thuốc trong máu ở nhau thai bằng ở máu mẹ. Bởi vậy
không nên dùng trong 3 tháng cuối thai kỳ hoặc khi sắp sinh. Trong một số
trường hợp, chỉ dùng cho người có thai khi lợi ích cao hơn nguy cơ.
Nhóm thuốc lợi tiểu (hydrochlorothiazid): Trên súc vật : nghiên cứu
nhiều lần trên thỏ, chuột nhận thấy thuốc không gây hại thai hay suy yếu
sinh sản. Trên súc vật dùng liều cao (quy ra liều cho người xấp xỉ hay nhỏ
hơn 5 lần liều tối đa mỗi ngày), nhận thấy có một vài độc tính trên chuột, thỏ
đã trưởng thành và có sự giảm đẻ, giảm tăng trưởng ở chuột.
Trên người: gây vàng da thai và trẻ sơ sinh, giảm tiểu cầu, có thể có
các tác dụng phụ khác xảy ra khi lớn. Trên người, nghiên cứu kiểm chứng
chưa đầy đủ, kinh nghiệm lâm sàng có giới hạn. Không nên dùng thuốc này
trong thời kỳ mang thai. Chỉ dùng cho người có thai khi cân nhắc thấy lợi
ích chắc chắn cao hơn nguy cơ cho thai.
Dùng cho người có thai như thế nào?
Người còn trẻ mà bị tăng huyết áp thì nên tranh thủ có thai sớm (nếu
có thể được) khi bệnh tăng huyết áp chưa nặng. Khi nhẹ, có nhiều cách đưa

huyết áp trở lại mức chấp nhận được mà không cần phải dùng thuốc: như cải
thiện chế độ ăn uống, luyện tập, tránh các căng thẳng trong sinh hoạt gia
đình, xã hội.
Nếu người có thai bị tăng huyết áp mà phải dùng thuốc thì nhất thiết
phải có sự chỉ định của thầy thuốc (dù trước đó có thể quen dùng một loại
thuốc theo đơn cũ). Trong các giai đoạn của thai kỳ, có loại dùng được cho
một giai đoạn nào đó, có loại lại không dùng cho mọi giai đoạn, ngay khi
buộc phải dùng cũng cân nhắc liều lượng và theo dõi cẩn trọng. Trong
trường hợp bất đắc dĩ này, thầy thuốc cần thông báo cho người bệnh biết
những rủi ro có thể xảy ra với thai.
Cũng cần hiểu với người có thai cần cân nhắc nhưng không cấm tuyệt
đối. Chẳng hạn trong trường hợp cần chống co thắt tử cung (để chống dọa
sẩy thai) nhiều nước vẫn cho phép dùng nifedipin và coi là một chỉ định
chính. Nifedipin chống co thắt tử cung sớm hơn, tăng đáng kể thời gian lưu
thai so với thuốc chống co thắt tử cung cũ (bd: ritodine) và vì dùng trong
thời gian ngắn nên hầu như không có ảnh hưởng xấu gì đến thai.
Như vậy, việc dùng thuốc chữa tăng huyết áp cho người có thai vừa
phải thận trọng (không tự ý) nhưng cũng rất mềm dẻo (khi thầy thuốc chỉ
định, cần hiểu và tuân thủ đầy đủ).