THAY ĐỔI THÓI QUEN TRONG NUÔI DƯỠNG GÓP PHẦN CẢI THIỆN HIỆU QUẢ CHĂN NUÔI BÒ pdf

THAY ĐỔI THÓI QUEN TRONG NUÔI DƯỠNG
GÓP PHẦN CẢI THIỆN HIỆU QUẢ CHĂN NUÔI BÒ
SỮA

Chăn nuôi bò sữa là nghề mang lại thu nhập khá cho bà
con nông dân thành phố Hồ Chí
Minh, với tổng đàn lớn nhất nước
với hơn 70.000 con (năm 2008)
và được phát triển khá sớm từ
những năm 80 của thế kỹ trước
song qui mô chăn nuôi vẫn phổ
biến ở dạng nhỏ lẻ. Vì vậy, bên cạnh những tiến bộ đạt
được trong chọn lọc giống năng suất sữa được cải thiện
(đạt 4.200- 4.500kg/CK), thị trường tiêu thụ sữa tươi phát
triển, dịch vụ trong chăm sóc phòng trị bệnh đáp ứng cho
phát triển đàn, kiểm soát tốt dịch bệnh thì một số thói quen
trong nuôi dưỡng của một bộ phận nông dân làm hạn chế
đến kết quả, đó là:
1/ Cỏ voi có phải là tốt nhất cho nuôi bò sữa:
Khởi sự cho chăn nuôi bò sữa nông dân thường trồng cỏ
voi (King grass). Cỏ voi dể trồng, thích hợp với vùng đất
không ngập úng, nếu được chăm sóc tốt cỏ voi cho năng
suất khá cao, >200 tấn/ ha, đáp ứng lượng cỏ cần cho đàn
bò. Tuy vậy cỏ voi có nhược điểm là hàm lượng dinh
dưỡng nhất là chất đạm không cao (khoảng 7-9%) và tỷ lệ
phần thân nhiều (chiếm tới 70% khối lượng cỏ) dễ bị bò bỏ
lại khi ăn.
Trong giai đoạn đầu của nghề nuôi bò sữa, năng suất của
đàn bò lai F1, F2 khoảng 10 – 12 kg sữa/ ngày thì dinh
dưỡng cỏ Voi có thể đáp ứng được nhu cầu của bò. Song,
hiện nay năng suất của bò đã tăng 15 -20 kg/ ngày thì lượng

dinh dưỡng đó là không đủ; vì thế, nông dân hoặc phải bổ
sung nhiều thức ăn tinh hoặc thay thế loại cỏ có hàm lượng
dinh dưỡng (chất đạm) cao hơn và tỷ lệ các phần sử dụng
được của cỏ nhiều hơn như: cỏ sả, cỏ Superdan, Sweet
jumbo, cỏ hỗn hợp, cỏ VA06, … nhóm cỏ họ đậu như cỏ
stylo.
2/ Cỏ lùng, cỏ mồm có đáp ứng được nhu cầu:
Cỏ lùng , cỏ mồm được nông dân trồng trên diện tích đất
ngập nước hoặc ruộng lúa năng suất thấp như Đông Thạnh,
Nhị Bình Hóc Môn; Bình Mỹ, Tân Thạnh Đông Củ Chi,
nếu có đầu tư bón phân cũng cho năng suất khá cao 200-
300T/ha (7 tuần tuổi). Giống như cỏ tự nhiên được cắt trên
bờ các kênh rạch, nói chung hàm lượng nước trong cỏ rất
cao (>81-89%), hàm lượng đạm thấp, và nguy cơ nhiễm ký
sinh trùng do nguồn nước mang đến không kiểm soát được.
Sẽ không cung cấp đủ dinh dưỡng cho bò nếu sử dung
chúng mà không có biện pháp bổ sung dinh dưỡng khác
3/ Cỏ tươi bò ăn có tốt hơn:
Lượng nước trong cỏ tươi thường cao >80%, nếu dùng cỏ
tươi cho bò ăn thì bò mau no, cỏ choán hết dung tích chứa
của dạ cỏ mà lượng dinh dưỡng bò nhận được không đủ
cho nhu cầu của cơ thể hay nói một cách khác là “no mà
không đủ”, chưa nói nếu là cỏ non chứa nhiều nước còn dễ
làm bò mắc chứng chướng hơi dạ cỏ có thể gây nguy hiểm.
Vì vậy, các loại cỏ sau khi cắt về cần để ráo, phơi héo để
giảm lượng nước trước khi cho bò ăn sự tiêu hóa sẽ tốt hơn.
4/ Trong máng lúc nào cũng còn thừa cỏ, có phải bò ăn
đủ:
Một cách cảm tính, khi quan sát máng ăn còn thừa cỏ
nông dân lầm tưởng rằng: bò đã ăn đủ, hoặc dư song bà con

cần biết rằng đáp ứng nhu cầu cho bò không chỉ ở số lượng
mà còn ở chất lượng nghĩa là lượng chất dinh dưỡng (VCK,
chất đạm, năng lượng…) bò thu nhận được có đáp ứng nhu
cầu cho bò không. Ví dụ: Cùng một lượng cỏ ăn được
nhưng nếu là Cỏ Sả thì lượng VCK bò nhận được gấp đôi
cỏ voi; lượng chất đạm bò nhận được cũng cao hơn khoảng
20% so với cỏ voi, nên trong máng ăn vẫn còn thừa thân
gốc cỏ Voi chưa hẳn bò đã thỏa mãn nhu cầu dinh dưỡng.
5/ Ủ chua cỏ, các loại phụ phẩm nông nghiệp như thân
cây bắp, phơi khô dự trử thân dây đậu, cỏ khô một thói
quen tốt cần tạo lập:
Miền Nam nước ta nói chung và thành phố Hồ Chi Minh
nói riêng có khí hậu phân rõ làm 2 mùa: mưa và nắng. Mùa
mưa cây cỏ phát triển nên lượng chất xanh cung cấp cho
ngành chăn nuôi bò dồi dào hơn, mùa nắng (thường kéo dài
từ thánh 11 năm trước đến tháng 4 năm sau) lượng nước
mưa ít đồng cỏ kém phát triển nếu không có nước tưới,
đàn bò vì thế thường bị thiếu thức ăn thô xanh.
Trong mùa mưa bà con cần chủ động trồng thêm cỏ, cây
bắp và tận thu thân cây bắp sau thu hoạch trái… để ủ chua
(có thể trong túi nylon, trong hố đào, hố xây); tận thu thân
dây đậu phơi khô, đánh đống che phủ bạt để dành cho mùa
khô
6/ Ủ rơm ure dễ làm, mang lại hiệu quả cao:
Ure là chất đạm vô cơ có hàm lượng Nitơ (N) cao thường
được dùng làm phân bón cung cấp Nitơ cho quá trình sinh
trưởng của cây trồng. Động vật có dạ dày đơn nếu sử dung
ure như chất bổ sung sẽ gây ngộ độc có thể gây chết. Tuy
nhiên, trâu bò là động vật nhai lại có dạ dày 4 túi, trong đó
có dạ cỏ là một bể lên men sinh học, lượng vi sinh vật cộng

sinh trong dạ cỏ có khả năng dùng ure như một dưỡng chất
cho sự phát triển cơ thể vi sinh vật và chính xác của vi sinh
vật khi chết đi sẽ là nguồn đạm hữu cơ cung cấp cho bản
thân trâu bò.
Rơm sau thu hoạch thường được nông dân phơi khô dự trử
cho chăn nuôi trâu bò nếu được bổ sung ure với hàm lượng
4% (hòa tan 4kg ure với 100 lít nước tưới đều 100kg rơm
khô hoặc 100kg rơm tươi trộn đều với 4 kg ure rồi nén
chặt, đóng kín – trong bao nylon, hố xây, hố đào…) sau 7
ngày dùng cho bò ăn. Cách làm đơn giản song sẽ mang lại
hiệu quả cao trong nuôi dưỡng trâu bò.
7/ Cần thay đổi cách cho ăn:
Theo thói quen nhiều bà con nông dân cho bò ăn từng
loại thức ăn riêng biệt : cỏ cho ăn riêng, cám hỗ hợp, phụ
phẩm (hèm ,xác mì) cho ăn riêng, rơm cho ăn riêng sau.
Với các tiến bộ khoa học được nghiên cứu trong nuôi
dưỡng vật nuôi, các nhà khoa học đã chứng minh dạ dày
kép của trâu bò có dạ cỏ là một bể lên men sinh học tinh
tế, hệ vi sinh vật phong phú của dạ cỏ cần có sự ổn định
pH, nhiệt độ … thì hoạt đông lên men mới ổn dịnh nhờ thế
hiệu quả tiêu hóa của trâu bò mới cao
Thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh TMR (Total mixed ration)
đã sử dụng phổ biến tại các nước tiên tiến trên thế giới khi
ngành bò sữa bắt đầu phát triển theo hướng thâm canh,
công nghiệp, nhất là các trang trại lớn nuôi bò năng suất
cao. Các loại nguyên liệu thức ăn được phối hợp đầy đủ
chất dinh dưỡng: xơ, đạm, béo, khoáng, vitamin,…và trộn
sẵn theo khẩu phần đáp ứng nhu cầu của từng nhóm bò để
khai thác tối ưu tiềm năng của chúng. Ở các nước đã có hệ
thống máy móc tự động phối trộn và công nghệ chế biến dự

trử thức ăn phù hợp cho phối trộn ổn định theo kế hoạch
chăn nuôi.
Trong điều kiện chăn nuôi bò sữa của ta ( chăn nuôi nhỏ
lẻ, nguồn thức ăn thiếu chủ động , thiếu ổn định …) chưa
thể áp dụng ngay công nghệ trên thì cải tiến phương thức
cho ăn cũng góp phần cải thiện khả năng tiêu hóa cho bò.
Đó là trên cơ sở các khẩu phần đã cân đối cho từng nhóm
bò, bà con chặt nhỏ, làm dập thức ăn thô (cỏ, thân bắp…)
trộn đều với các thực liệu khác (hèm bia, xác mì, cám hỗn
hợp, bả đậu nành …) trong các lần cho ăn. Ổn định công
thức thức ăn theo từng nhóm bò, cho ăn thức ăn đã được
phối trộn đều là việc nông dân chúng ta có thể thưc hiện
được, việc này sẽ cải thiện tốt tình trạng sức khỏe và năng
suất sữa , độ bền tiết sữa
8/ Hòa cám hỗn hợp với nước cho bò, tại sao không nên
làm:
Nhiều bà con cho rằng hòa cám hỗn hợp vào nước cho bò
uống bò sẽ cho nhiều sữa hơn do uống được nhiều nước.
Đây là suy nghĩ sai vì làm như thế không có lợi mà còn gây
hại cho bò.
Cám hỗn hợp là loại thức ăn tinh có hàm lượng dinh
dưỡng cao, trong đó có nhiều khoáng chất (vi lượng, đa
lượng), những chất này có khối lượng riêng lớn dễ chìm
xuống đáy máng mà bò không thu nhận được, bị mất đi khi
rữa máng khiến bò bị thiếu khoáng. Việc cho uống nước
hòa thức ăn hỗn hợp làm cho dạ cỏ tiếp nhận các loại thức
ăn không giống nhau lúc thì đậm đặc dinh dưỡng dể tiêu
(cám HH) lúc thì thức ăn nhiều thô (cỏ, rơm). Độ pH ở dạ
cỏ thay đổi lúc cao, lúc thấp làm hệ vi sinh vật phát triển
lúc nhanh lúc chậm nên sự tiêu hóa không ổn định, kém

hiệu quả dễ gây rối loạn tiêu hóa. Hòa cám vào nước khiến
bò uống nhiều nước trong lúc ăn làm cho độ choán dạ cỏ bị
chiếm dụng bò ăn được ít thức ăn hơn.
Nên cho ăn thức ăn đã được phối trộn đều và cho uống
nước theo nhu cầu của bò, bao giờ trong chuồng cũng có
sẵn máng nước sạch, mát bò cần uống lúc nào, bao nhiêu
cũng có sẵn.
9/ Đá liếm có cần thiết không?
Cũng như các động vật khác chất dinh dưỡng cần cho bò
cũng đa dạng và cân đối, từ chất cung đạm, cung năng
lượng (chất xơ, chất béo, bột đường), vitamin, chất
khoáng… Với phương thức nuôi tại chuồng, không chăn
thả lai sản xuất một lượng lớn sữa bò trong đời nên bò sữa
dễ thiếu môt số chất khoáng.
Tảng đá liếm hỗn hợp nhiều loại chất khoáng cho nhu cầu
của bò nên bà con nên treo ở trong chuồng và bò liếm khi
có nhu cầu.
Ths Võ Ngọc Anh