Nhân tố sinh thái và ứng dụng của nó

L/O/G/O
SEMINAR VỀ CÁC YẾU TỐ SINH THÁI VÀ ỨNG DỤNG CỦA CHÚNG.
Nhóm 3
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN
Khoa Khoa học môi trường
GVHD: ThS. Nguyễn Tuấn Hải.
www.themegallery.com
Nội dung:
1. Khái niệm-phân loại.
2. Nhân tố vô sinh-hữu sinh-mối quan hệ giữa chúng.
3. Ảnh hưởng của nhân tố vô sinh-hữu sinh.
4. Ứng dụng của nhân tố vô sinh-hữu sinh.
5. Nhân tố phụ thuộc và không phụ thuộc vào mật độ.
6. Nhóm nhân tố theo chu kì và không theo chu kì.
www.themegallery.com
-Nhân tố sinh thái: là các nhân tố vô sinh, hữu sinh có tác động trực tiếp hoặc gián
tiếp lên sinh trưởng, phát triển và sinh sản của sinh vật.
1.Khái niệm-phân loại nhân tố sinh thái:
www.themegallery.com
Phân loại các nhân tố sinh thái
Theo nguồn gốc và đặc trưng
Theo ảnh hưởng tác động
Nhân tố
vô sinh
Nhân tố
hữu sinh
Nhân tố phụ thuộc
mật độ
Nhân tố không
phụ thuộc vào mật
độ

www.themegallery.com
Ngoài ra: căn cứ vào quy luật biến đổi của các nhân tố sinh thái qua không gian, theo thời gian: ảnh
hưởng của sự biến thiên mang tính chu kì, người ta chia thành 2 nhóm:
- Nhóm các nhân tố biến đổi có chu kì (thay đổi có quy luật).
Ví dụ: sự thay đổi theo chu kì ngày đêm, chu kì mùa, chu kì năm,…
- Nhóm các nhân tố biến đổi không có chu kì (thay đổi không có quy luật).
Ví dụ: sự xuất hiện bất thường của các hiện tượng thời tiết, sự bùng phát của loài sinh vật lạ ở một
khu vực…
www.themegallery.com
NHÂN TỐ VÔ SINH
www.themegallery.com
Yếu tố vô sinh: là các nhân tố vật lí và hóa học của môi trường xung quanh sinh vật, là thành phần không sống của tự nhiên.
Gồm:
•
Các chất vô cơ tham gia vào chu trình tuần hoàn vật chất (CO
2
, N
2
, O
2
, C, H
2
O)
•
Các chất hữu cơ riêng biệt (protein, lipid, glucid, mùn)
Khí hậu (ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm,…)
•
Các yếu tố vật lý:
Nước ( biển, ao, dòng chảy,…)
Địa hình (độ cao, độ dốc, trũng,…)

***Sự phân loại các nhóm sinh thái trên, chủ yếu cho sinh vật trên cạn. Đối với các sinh vật dưới nước cũng chịu tác động tổng
hợp của nhiều yếu tố do tính chất của môi trường nước quyết định.
NHÂN TỐ VÔ SINH
Thổ nhưỡng (đất, đá, pH, thành phần cơ giới,…)
www.themegallery.com
NHÂN TỐ HỮU SINH
www.themegallery.com
Yếu tố hữu sinh: là thế giới hữu cơ của môi trường, là những mối quan hệ giữa sinh vật này và sinh vật khác sống xung quanh.
Gồm :
•
Các cá thể sống như: thực vật, động vật, nấm, vi sinh vật, con người… Mỗi sinh vật thường chịu ảnh hưởng trực tiếp hoặc
gián tiếp của các cơ chế khác nhau trong mối liên hệ cùng loài hay khác loài ở môi trường xung quanh. Các yếu tố này là thế
giới hữu cơ, một thành phần rất quan trọng của môi trường.
Ví dụ:
+ Thực vật: ảnh hưởng trực tiếp và tương hỗ của các thực vật sống cùng (cơ học, cộng sinh, kỵ khí), ảnh hưởng gián tiếp làm
thay đổi môi trường sống qua các sinh vật khác (qua động vật và vi sinh vật), qua môi trường vô sinh (cạnh tranh, cảm nhiễm
qua lại).
+ Động vật: Tác động trực tiếp (ăn, dẫm, đạp, làm tổ, truyền phấn, phát tán hạt) và gián tiếp qua môi trường sống.
NHÂN TỐ HỮU SINH
www.themegallery.com
www.themegallery.com
-
Môi trường gồm nhiều nhân tố vô sinh và hữu sinh.
-
Giữa các nhân tố thường có sự tác động qua lại với nhau, sự thay đổi của nhân tố này có thể kéo theo sự biến đổi
( lượng, chất )của các nhân tố khác Sinh vật sống trong môi trường phải chịu ảnh hưởng của những thay đổi đó.
Ví dụ:
- Chiếu sáng trong rừng thay đổi nhiệt độ, độ ẩm không khí của đất cũng thay đổi theo ảnh hưởng đến hệ động
vật không xương sống, vi sinh vật đất ảnh hưởng đến sự phân huỷ chất hữu cơ ảnh hưởng đến dinh dưỡng
khoáng của thực vật.

-
Khi mật độ vật chủ tăng số lượng vật ký sinh tăng.
- Để sống, cây xanh cần đủ nước, chất dinh dưỡng… quang hợp, hô hấp, cây xanh đã điều hòa lượng CO2, O2…lọc
bụi, tăng độ che phủ và tăng độ ẩm đất, chống xói mòn, rửa trôi đất…
MỐI QUAN HỆ GIỮA NHÂN TỐ VÔ SINH VÀ HỮU
SINH
www.themegallery.com
a. Nhiệt độ: ảnh hưởng thường xuyên tới các hoạt động sống của sinh vật.
- Thực vật và các động vật biến nhiệt (ếch nhái, bò sát,…) phụ thuộc trực tiếp vào nhiệt độ môi trường.
-
Động vật đẳng nhiệt (chim, thú) có khả năng điều hòa, giữ được thân nhiệt ổn định nên có thể phát tán và sinh sống khắp nơi.
Ví dụ: Cực Bắc (- 40
o
C): có loài cáo cực (thân nhiệt 38
o
C) và gà gô trắng (thân nhiệt 43
o
C) sinh sống.
-
Các loài sinh vật phản ứng khác nhau với nhiệt độ.
Ví dụ, cá rô phi ở nước ta chết ở nhiệt độ dưới 5,6
o
C và trên 42
o
C và phát triển thuận lợi nhất ở 30
o
C.
-
Nhiệt độ môi trường tăng lên làm tăng tốc độ của các quá trình sinh lí trong cơ thể sinh vật. Ở động vật biến nhiệt, nhiệt độ môi trường càng
cao chu kì sống của chúng càng ngắn.

Ví dụ, ruồi giấm có chu kì sống (từ trứng đến ruồi trưởng thành) ở 25
o
C là 10 ngày đêm còn ở 18
o
C là 17 ngày đêm.
- Ảnh hưởng tới các đặc điểm hình thái (nóng quá cây sẽ bị cằn) và sinh thái (chim di trú vào mùa đông, gậm nhấm ở sa mạc ngủ hè vào mùa
khô nóng).
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
www.themegallery.com
b. Độ ẩm và nước:
-
Nước là thành phần quan trọng của cơ thể sinh vật : chiếm 50% đến 98% khối lượng cây, từ 50% (ở Thú) đến 99% (ở Ruột
khoang) khối lượng cơ thể động vật.
-
Mỗi động vật và thực vật ở cạn đều có một giới hạn chịu đựng về độ ẩm.
VD: + Loại châu chấu di cư có tốc độ phát triển nhanh nhất ở độ ẩm 70%.
+ Có sinh vật ưa ẩm (thài lài, ráy, muỗi, ếch nhái ), có sinh vật ưa khô (cỏ lạc đa`, xương rồng, nhiều loại thằn lằn, chuột
thảo nguyên).
- Nước ảnh hưởng lớn tới sự phân bố của sinh vật. Trên sa mạc có rất ít sinh vật, còn ở vùng nhiệt đới ẩm và nhiều nước thì sinh vật
rất đông đúc.
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
www.themegallery.com
c. Ánh sáng:
-Ánh sáng Mặt Trời là nguồn năng lượng cơ bản của mọi hoạt động sống của sinh vật.
VD: NL ánh sáng Mặt Trời Thực vật Động vật Con người.
-
Ánh sáng tác động rõ rệt lên sự sinh trưởng, phát triển của sinh vật.
VD: Cây đậu xanh đặt trong ánh sáng liên tục thì lớn nhanh nhưng ra hoa muộn tới 60 ngày.
- Mỗi sinh vật cũng có một giới hạn chịu đựng về ánh sáng.
VD: có cây ưa bóng (Nhãn, xoài, mít, dưa hấu, dừa, rau cải…), có cây ưa sáng (Cây cà phê, gừng, lá lốt, nghệ,

…);một số cây trung tính( Cây họ đậu như đậu lạc,đậu xanh,…,rau muống…); có động vật ưa hoạt động ngày,
có động vật ưa hoạt động đêm.
-Ngoài ra ánh sáng còn ảnh hưởng tới quá trình sinh sản của thực vật,dựa vào đó mà thực vật được chia thành
cây ngày dài (Cây lúa mì, cà rốt,…) và cây ngày ngắn (Cây tía tô, cúc ).
Ngoài ba nhân tố trên còn có nhiều nhân tố vô sinh khác ảnh hưởng tới đời sống của sinh vật như gió, độ mặn
của nước, nguyên tố vi lượng
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
c. Ánh sáng (tt):
-Ánh sáng tác động mạnh mẽ đến toàn bộ đời sống của cây,từ khi hạt nảy mầm đến khi ra hoa,kết
quả,đặc biệt trong quá trình quang hợp của cây.
-Ánh sáng còn cần cho sự định hướng thị giác trong không gian của động vật
Ví dụ:nhiều loài chim trú đông bay hàng ngàn km trên biển để đến chỗ có khí hậu ấm áp hơn nhưng
không bị lệch hướng.
www.themegallery.com
Ánh sáng ảnh hưởng tới đời sống thực vật
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
d.Thổ nhưỡng:
-Thổ nhưỡng (đất) là lớp vật chất tươi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì,là điểm tựa
cho con người và sinh vật và môi trường nuôi dưỡng đa số các loài thực vật.
-Nhân tố thổ nhưỡng ảnh hưởng tới sinh vật thông qua tác động của độ pH, thành phần cơ giới
www.themegallery.com
Đất, đá là một trong các thành phần của thổ nhưỡng
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘ PH ĐẾN SINH VẬT
-Mỗi loài thích hợp với một độ pH thích hợp:
+Ở đất đầm chua, pH trong khoảng 3-4,có các loài thuộc họ Lác (Cyperaceae), họ Cỏ dùi trống
(Eriocolaceae)…,pH trong khoảng 6-7 có cây ngô ,6.5-7.5 có cây mía Đất lầy mặn ven biển có

pH=7,8 thích hợp cho cây ngập mặn.
+Ở đất đá vôi pH > 8, có các cây ưa kiềm như cây Trai (họ Tiliaceae), Lát hoa, Gội nước (họ
Meliaceae)
+Khi pH thấp, lượng Ca và P trong đất giảm, lượng Al và Mn tăng thì số lượng vi sinh vật trong đất
cũng giảm. Khi pH trong khoảng 4-8, rất nhiều vi sinh vật thích hợp sống trong khoảng này.
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA ĐỘ PH ĐẾN SINH VẬT
•
Độ pH của đất thay đổi  làm tính thấm của vỏ bọc động vật thay đổi 
ảnh hưởng đến sự trao đổi ,hô hấp của động vật; làm thay đổi màu sắc
của hoa,ảnh hưởng tới quá trình trao đổi chất của cây.
www.themegallery.com
Loài tú cầu vài loài có màu hoa thay đổi phụ thuộc vào độ pH của đất, lúc đầu hoa màu trắng
sau biến dần thành màu lam hay màu hồng
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
e. thủy sinh:
-Nước là một nhân tố sinh thái vô cùng quan trọng.
-Nước chiếm tỉ lệ rất cao trong cơ thể sinh vật,ví dụ trong cơ thể một số cây mọng nước hoặc ruột
khoang,nước chiếm đến 98% cơ thể.

nước chiếm 95% cơ thể
thủy tức
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
-Nước là nguyên liệu cho cây trong quá trình quang hợp tạo ra các chất hữu
cơ.
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
-Nước là môi trường hoà tan chất vô cơ và phương tiện vận chuyển chất vô cơ và hữu

cơ trong cây, vận chuyển máu và các chất dinh dưỡng ở động vật.

-Nước tham gia vào quá trình trao đổi năng lượng và điều hòa nhiệt độ cơ thể.
www.themegallery.com
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VÔ SINH
-Nước giữ vai trò tích cực trong việc phát tán nòi giống của các sinh vật.
-Nước còn là môi trường sống của nhiều loài sinh vật giúp hình thành nên các hệ sinh thái khác nhau.