Xây dựng công nghiệp đất nước tiên tiến theo kế hoạch đến 2020 và thực tiễn kinh tế từ các nước phát triển - 1 docx

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

phần i : Mở đầu
Đất nước ta bước vào thời kì quá độ lên CNXH khi mà nền sản xuất chưa vận
động theo con đường bình thường của nó. Lịch sử đã để lại cho chúng ta một nền
sản xuất nghèo nàn và lạc hậu, lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề, lực lượng sản xuất
rất thấp kém. Nhưng ngày nay khi độc lập dân tộc gắn kiền với CNXH là một xu
thế tất yếu của lịch sử, khi giai cấp cơng nhân đã nắm quyền lãnh đạo cách mạng thì
kết thúc cuộc cách mạng dân tộc dân chủ cũng là lúc bắt đầu cuộc cách mạng XHCN.
Cách mạnh XHCN ở nước ta là một quá trình biến đổi cách mạng tồn điện, sâu sắc và
triệt để. đó là một q trình vừa xố bỏ cái cũ, vừa xây dựng cái mới từ gốc đến ngọn.
Phải tạo ra cả cơ sở kinh tế lẫn kiến trúc thượng tầng mới, tạo ra của cải đời sồng vật
chất mới lẫn đời sống tinh thần và văn hố mới. Do đó, trong q trình đi lên CNXH
chúng ta phải tiến hành cơng nghiệp hố , hiện đại hoá đất nước.theo quan điểm của
ban chấp hành trung ương Đảng khố VII đã khẳng định“Cơng nghiệp hố-hiện đại
hố là q trình chuyển đổi căn bản tồn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch
vụ, quản lý kinh tế –xã hội từ sử dụng lao động thủ cơng là chính sang sử dụng một
cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến
hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công nghệ tạo ra
năng suất lao động xã hội cao”. Quan điểm này đã gắn cơng nghiệp hố với hiện đại
hố đồng thời đa xác định vai trị khoa học-cơng nghệ là then chốt đẩy mạnh cơng
nghiệp hố. Trong điều kiện giao lưu kinh tế giữa các nước chưa được mở rộng, q
trình chuyển giao cơng nghệ giữa các nước chưa phát triển mạnh mẽ phải”tự lực cánh
sinh” thì đó chính là một trình tự hợp lí để tiến hành cơng nghiệp hố. Song hiện nay
cuộc cách mạng khoa học và cơng nghệ đang tác động một cách sâu rộng trên phạm vi

1


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

toàn thế giới khoảng thời gian để phát minh mới ra đời thay thế phát minh cũ ngày
càng được rút ngắn lại, xu hướng chuyển giao công nghệ giữa các nước ngày càng trở
thành địi hỏi cấp bách, khơng chỉ đối với các nước lạc hậu, mà ngay cả đói với các
nước phát triển. Thực tế cho thấy có thể chuyển giao một cách có hiệu quả cho các
nước đi sau khi mà các nước đi sau đã có sự chuẩn bị kĩ càng để đón nhận. Vấn đề đặt
ra là các nước đi sau trong đó có nước ta cần phải làm ngững gì đẻ iếp nhận một cách
có hiệu quả nhất những thành tựu mà các nước đi trước đã đạt được. Bài học thành
cơng trong q trình cơng nghiệp hoá của các nước NIC đã chỉ ra rằng: việc xây dựng
một cơ cấu kinh tế theo hướng mở cửa với bên ngồi ngằm tiếp nhận một cách có chọn
lọc những thành tựu của các nước đi trước kết hợp với việc đẩy mạnh cuộc cách mạng
khoa học và công nghệ hiện đại, đó chính là con đường ngắn nhất, có hiệu quả nhất
quyết định sự thành cơng của q trình cơng nghiệp hố-hiện đại hố.
chương I: cở sở lý luận
1. Nội dung khoa học công nghệ
Hiện nay cuộc cách mạng khoa học- cơng nghệ có nhiều nội dung phong phú,
trong đó có thể chỉ ra những nội dung nổi bật sau:
- Cách mạng về phương pháp sản xuất: đó là tự động hố. Ngồi phạm vi tự động
như trước đây, hiện nay tự động hố cịn bao gồm cả việc sử dụng rộng rãi người máy
thay thế con người trong quá trình vận hành sản xuất.
- Cách mạng về năng lượng: bên cạnh những năng lượng truyền thống mà con
người sử dụng trước kia như nhiệt điện, thuỷ điện thì ngày nay con người càng tạo ra
nhiều năng lượng mới và sử dụng chúng rộng rãi trong sản xuất như năng lượng
nguyên tử, năng lượng mặt trời.

2


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

- Cách mạng về vật liệu mới : ngày nay ngoài việc sử dụng các vật liệu tự nhiên, con

người ngày càng tạo ra nhiều vật liệu tự nhiên, con người ngày càng tạo ra nhiều vật
liệu nhân tạo mới thay thế có hiệu quả cho các vật tự nhiên khi mà các vật liệu tự
nhiên đang có xu hướng ngày càng cạn dần .
- Cách mạng về công nghệ sinh học, các thành tựu của cuộc cách mạng này đang
được áp dụng rông rãi trong lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, y tế, hố chất, bảo vệ
mơi trường sinh thái.
- Cách mạng về điện tử và tin học : đây là lĩnh vực hiện nay loài người đang đặc
biệt quan tâm trong đó phải kể đến lĩnh vực máy tính điện tử.
Như vậy, khoa học công nghệ ngày nay bao gồm một phạm vi rộng, nó khơng chỉ
là các phương tiện, thiết bị do con người sáng tạo ra mà còn là các bí quyết biến các
nguồn lực có sẵn thành sản phẩm. Với ý nghĩ đó khi mói tới cơng nghệ thì sẽ cũng bao
hàm cả kỹ thuật. đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khoa học, kĩ thuật ln nắn bó
chặt chẽ với nhau : khoa học là tiền đề trực tiếp của công nghệ và công nghệ lại là kết
quả của khoa học.
2. Vai trò của khoa học cơng nghệ
Trong thời đại ngày nay, có lẽ khơng cịn ai khơng nhận thức được rằng khoa học
và cơng nghệ có vai trị rất quan trọng về nhiều mặt đối với sự phát triển. Khoa học và
công nghệ là cái không thể thiếu được trông đời sống kinh tế – văn hố của một quốc
gia. Vai trị này của khoa học và công nghệ càng trở lên đặc biệt quan trọng đối với
nước ta đang trên con đường rút ngắn giai đoạn phát triển để sớm trở thành một xã hội
hiện đại. Ngay từ khi bắt đầu tiến hành công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta đã xác
định khoa học và cơng nghệ là cái giữ vai trị quan trọng trong sự phát triển lực lượng

3


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

sản xuất và nâng cao trình độ quản lý, bản đảm chất lượng và tốc độ phát triển của nền
kinh tế. Công nghiệp hố, hiện đại hố đất nước vì mục tiêu dân giàu nước mạnh xã

hội công bằng, văn minh, khoa học và công nghệ phải trở thành “quốc sánh hàng đầu”.
Nước ta đang bước vào một thời kỳ phát triển mới- thời kỳ đẩy mạnh CNH- HĐH.
Nghị quyết Trung ương hai của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII đã xác
định rõ :”CNH- HĐH đất nước phải bằng và dựa vào khoa học và công nghệ” “khoa
học và công nghệ phải trở thành nền tảng và động lực cho CNH- HĐH”. Chỉ bằng con
đường CNH- HĐH, phát triển khoa học và cơng nghệ mới có thể đưa nước ta từ nghèo
nàn lạc hậu trở thành một nước giàu mạnh văn minh. Việc đưa khoa học và công nghệ,
trước hết là phổ cập những tri thức khoa học và công nghê cần thiết vào sản xuất và
đời sống xã hội là một nhu cầu cấp thiết của xa hội ta hiện nay. Nghị quyết trung ương
II cũng đã nhấn mạnh phải thật sự coi “Sự phát triển khoa học và cơng nghệ là sự
nghiệp cách mạng của tồn dân, phát huy cao độ khả năng sáng tạo của quần chúng.
Bởi lẽ dù chúng ta có tiến hành cuộc cách mạng khoa học và cơng nghệ, có đưa trang
thiết bị kỹ thuật tân tiến nhất, những quy trình cơng nghệ hiện đại nhất vào nước ta thì
cũng khơng có gì để có thể bảo đảm đẩy mạnh được CNH- HĐH. Nếu khơng có được
những con người am hiểu và sử dụng chúng. Do đó, xã hội hố tri thức khoa học và
công nghệ là một trong những nhu cầu thiết thực và cấp bách nhất để đẩy mạnh sự
nghiệp CNH- HĐH đất nước.
Phát triển cơng nghiệp hố hiện đại hố là q trình phát triển và nâng cao trình độ
cơng nghiệp. Việc nâng cao trình độ cơng nghệ được thực hiện trong q trình điện khí
hố, cơ giới hố, tự động hoá, tin học hoá, hoá học hoá và sinh học hoá. Trong các
ngành lĩnh vực kinh tế quốc dân, các thành phần kinh tế, các vùng kinh tế của đát nước

4


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

trong đó cần ưu tiên đưa ngành cơng nghệ hiện đại thích hợp vào các ngành, các lĩnh
vực, các thành phần kinh tế, các vùng lãnh thổ mũi nhọn trọng điểm, đạt hiệu quả kinh
tế cao, tích luỹ nhanh và lớn. Có như vậy mới tạo khả năng thu hút và thúc đẩy CNHHĐH các ngành, các lĩnh vực và các thành phần kinh tế.

chươngII: cơ sở thực tiễn
1.Sự cần thiết phải phát triển KH- CN
Cách mạng KH- CN đã và đang diễn ra mạnh mẽ ở các nước phát triển, tức là ở
những nước đã trải qua thời kì cách mạng cơng nghệ, đã xác lập được nền sản xuất cơ
khí hố đã có nền KH và CN tiên tiến. Tuy nhiên, nó khơng chỉ hạn chế trong ranh
giới của các nước phát triển mà ảnh hưởng của nó đang lan ra tất cả các nước trên thế
giới . Có thể nói cách mạng KH- CN là một hiện tượng tồn cầu, hiện tượng quốc tế
sớm hay muộn nó sẽ đến với tất cả dân tộc và các quốc gia trên trái đất
Là một hiện tượng toàn cầu, cuộc mạng KH- CN mang trong bản thân nó những
qui luật chung, phổ biến, chúng tác động vào tất cả các loại hình cách mạng KH- KT.
Nhưng mặt khác, mỗi nước tiến hành cuộc cách mạng này trong những điều kiện riêng
của đất nước mình cho nên cách mạng KH- KT ở những nước khác nhau cũng mang
những màu sắc, những đặc điểm khác nhau. Do đó, khi xem xét cuộc cách mạng KHKT ở nước ta cần phải đặt nó trong bối cảnh chung của cách mạng KH- KT trên thê
giới.
Sau khi giành được độc lập về chính trị, nước ta có nguyện vọng sử dụng những
thành tựu của cuộc cách mạng KT- CN hiện đại, muốn tiến hành cuộc cách mạng đó
để phát triển kinh tế, văn hố, khoa học và kỹ thuật để đưa đất nước ta khỏi tình trạng
nghèo nàn và lạc hậu. Nguyện vọng đó là hồn tồn chính đáng. Tuy nhiên, việc tiến

5


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

hành cách mạng KH- CN ở nước ta gặp phải những khó khăn lớn, do nhiều nguyên
nhân
Trước hết, nước ta còn ở tình trạng lạc hậu về mặt kinh tế, khoa học và công nghệ.
Nông nghiệp và công nghiệp chưa hết hợp thành một cơ cấu thống nhất, sự mất cân
đối trong các ngành kinh tế quốc dân trở nên trầm trọng
Về mặt văn hố, khoa học và cơng nghệ thì số đơng dân cư nước ta vẫn ở tình

trạng mù chữ, thiếu lực lượng lao động có trình độ chun mơn cao, thiếu cán bộ văn
hoá và kỹ thuật. Thêm vào đó, sự tăng dân số quá nhanh đã gây ra những khó khăn cho
việc bảo đảm lương thực, giải quyết cơng ăn việc làm cho những người lao động
Ngồi những khó khăn trong nước, nước ta cịn phải chịu những di sản nặng nề do
sự nô dịch của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân để kại, đồng thời các cường
đế quốc lại đang thực hiện chính sách kìm hãm sự phát triển khoa học và kỹ thuật
nhằm duy trì tình trạng bất bình đẳng của họ trong sự phân công lao động quốc tế
Nếu nước ta sau khi đã được giải phóng khỏi sự nơ dịch của chủ nghĩa đế quốc, lại
chọn con đường phát triển tư bản chủ nghĩa hoặc đứng giữa ngã ba đường trong việc
lựa chọn phương hương phát triển xã hội dù chúng ta có sự cố gắng như thế nào đi
nữa trong việc sử dụng những thành tựu KH- CN hiện đại thì chúng ta cũng khơng
thốt khỏi địa vị phụ thuộc vào các nước đế quốc về mặt KH- CN và do đó phụ thuộc
về mặt kinh tế, khơng thể khắc phục được những mâu thuẫn xã hội do tiến bộ khoa học
và kỹ thuật gây ra, không thể tiến hành thành cơng cuộc cách mạng KH- CN
Do đó, điều kiện kiên quyết để tiến hành cách mạng KH- CN ở nước ta là phải tiến
hành cải tạo xã hội sâu sắc, chống chủ nghĩa đế quốc, chống chủ nghĩa thực dân mới
và các thế lực phản động để đi lên CNXH.

6


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Sau 20 năm tiến hành công cuộc đổi mới, khoa học và cơng nghệ nước ta bước đầu
có sự chuyển biến tích cực. Tuy nhiên cho đến nay, nền khoa học và kỹ thuật nước ta
vẫn đang trong tình trạng lạc hậu, chậm phát triển chưa đáp ứng được yêu cầu của đất
nước
Về trình độ kỹ thuật- cơng nghệ, so với các nước tiên tiến nhất trên thế giới, chúng
ta lạc hậu từ 50 đến 100 năm, so với các nước tiên tiến ở mức trung bình ta lạc hậu từ
1 đến 2 thế hệ

Với thực trạng đó, việc tiến hành cuộc cách mạng khoa học – công nghệ ở nước ta
không chỉ được coi là tất yếu khách quan, mà còn là một đòi hỏi bức xúc để đáp ứng
yêu cầu đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước.
Mục tiêu của cơng nghiệp hố, hiện đại hố là đến năm 2020 về cơ bản nước ta trở
thành nước công nghiệp. Khác với các nước đi đàu, cơng nghiệp hố nước ta địi hỏi
phải thực hiện rút ngắn. chỉ có như thế, chúng ta mới có thể sớm rút ngắn được khoảng
cách và tiến tới đuổi kịp các nước phát triển. Cơng nghiệp hố phải gắn liền với hiện
đại hố
Cùng với đó, yêu cầu đẩy mạnh phát triển kinh tế thị trường cũng đòi hỏi chúng ta
phải phát triển khoa học và công nghệ. Để chuyển sang nền kinh tế thị trường hiện đại
từ điểm xuất phát thấp, nước ta không thể đi theo các bước tuần tự như các nước đi
trước đã làm, mà phải phát triển theo kiểu “nhảy vọt”,”rút ngắn”. Đây vừa là cơ hội để
tận dụng lợi thế của nước phát triển sau, vừa là thách thức đòi hỏi phải vượt qua.
Muốn phát triển nhanh kinh tế thị trường theo cách thức như vậy, nhất thiết phải đẩy
mạnh phát triển khoa học- công nghệ.

7


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ đối với nước ta khơng chỉ bắt nguồn
từ địi hỏi bức xúc của q trình đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố và q trình
phát triển kinh tế thị trường, mà cịn bắt nguồn từ yêu cầu phát triển đất nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa. Phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa, về bản chất, là
một kiểu định hướng tổ chức nền kinh tế- xã hội vừa dựa trên nguyên tắc và quy luật
của kinh tế thị trường, vừa dựa trên nguyên tắc và mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Định
hướng này khơng chỉ địi hỏi nền kinh tế tăng trưởng ở mức cao mà còn đòi hỏi phải
xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.ở đó, phát triển con người và
phát triển xã hội bền vững được coi là trung tâm. Đâu là con đường phát triển chưacó

tiền lệ. Muốn đạt tới đó, chúng ta phải có nỗ lực và sáng tạo rất cao, phải biết vận dụng
những thành tựu mới nhất của nhân loại, tránh những sai lầm mà các nước khác đã vấp
phải. Nếu khơng đủ trình độ trí tuệ, khơng đủ năng lực nội sinh thì khó có thể thành
công. Do vậy, đẩy mạnh phát triển khoa học và kỹ thuật càng trở nên rất quan trọng và
bức thiết.
2.Về hướng tác động của KH- CN
a. Tập trung nỗ lực tiến hành cải tạo, đồng bộ, hoá và hiện đại hố có chọn lọc các cơ
sở sản xuất hiện có
Tuy cơ sở vật chất- kỹ thuật có của nước ta cịn nhỏ bé, trình độ cơng nghệ, kỹ
thuật vào loại lạc hậu, hệ số sử dụng thiết bị và công suất còn thấp. Bởi vậy, nguồn dự
trữ còn khá lớn và dưới nhiều góc độ, đây thật sự đang là nguồn vốn quý của đất nước
và phải bắt đầu từ đây để đi lên

8


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

b. Chủ động sử dụng có chọn lọc một số hướng cơng nghệ tiên tiến phù hợp với thế
mạnh của đất nước nhằm chuẩn bị điều kiện phát triển các ngành có hàm lượng công
nghệ cao
ở nước ta, cùng với việc tập trung nỗ lực KH- CN khai thác có hiệu quả cơ sở vật
chất- kỹ thuật hiện có, cũng cần phải chăm lo, dành một số phần tiềm lực dư lớn cho
việc thử nghiệm, lựa chọn một sồ hướng công nghệ cao phù hợp để một mặt, hỗ trợ
cho việc giải quyết có hiệu quả hơn, mặt khác thúc đẩy việc hình thành một số lĩnh
vực sản xuất cơng nghệ cao với quy mô phù hợp để tạo ta các sản phẩm thay thế nhập
và tạo chỗ đứng trên thị trường quốc tế.
Trong số những hướng công nghệ cao, cần quan tâm đầy đủ tới khâu tin học hoá
một số lĩnh vực hoạt động kinh tế xã hội. Cần có quyết tâm trong việc đầu tư phát triển
một số lĩnh vực sản xuất gắn với các hương ưu tiên của chương trình tổng hợp tiến bộ

KH- CN. Đó là dịp tốt để VN tham gia vào phân công lao động quốc tế về một số sản
phẩm có hàm lượng khoa học cao
c. Thúc đẩy việc nâng cao trình độ kỹ thuật và cơng nghệ của các xí nghiệp nhỏ, của
khu vực tiểu thủ công nghệp cả ở thành thị và nông thơn.
Kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra rằng để có thể thực hiện có hiệu quả chiếm lược này,
việc nhanh chóng khắc phục sự lạc hậu về công nghệ, sự yêú kém về năng lực quản lý,
sự thiếu hụt về lực lượng lao động có kỹ thuật là yêu cầu bức bách phải giải quyết .Bởi
vậy việc giành một phần nỗ lực đủ mạnh hướng vào việc giải quyết các nhu cầu khoa
học và công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp nơng thơn có tầm quan trọng đặc
biệt

9


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Những phân tích nêu trên đã tới gợi ý quan trọng là chiến lược phát triển khoa học
và kỹ thuật không thể khơng quan tâm đến việc nâng cao trình độ kỹ thuật và công
nghệ ,cải tiến .. và nên coi đây là một hướng có ý nghĩa chiến lược cả trước mắt và lâu
dài .
d.Kết hợp hữu cơ việc tập trung nỗ lực giải quyết các vấn đề trước mắt và tiếp tục tăng
cường tiềm lực khoa học và kỹ thuật nhằm đáp ứng những yêu cầu mới của giai đoạn
phát triển tiếp theo
3. Vai trò của KH- CN đối với một số lĩnh vực
a. Với sự nghiệp cơng nghiệp hố - hiện đại hố nơng thơn và phát triển nơng thôn
Gần 20 năm qua sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn đã đạt được những
thành tựu to lớn góp phần quan trọng ổn định và phát triển kinh tế xã hội đưa nước ta
bước sang giai đoạn mới đẩy mạnh cơng nghiệp hố hiện đại hố đất nước.Tuy nhiên
cho đến nay với gần 80% dân số của cả nước sống ở nơng thơn, trong đó tỷ lệ đói
nghèo vẫn cịn trên 22%, có nơi như ở một số huyện miền núi cịn trên 42%(theo

chn ngh mơí). Mặt khác cũng do nền kinh tế nước ta mới bước đầu chuyển từ nền
sản xuất theo cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN nên năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nơng sản, hàng hố cịn
rất thấp so với nhiều nước trong khu vực và thế giới. Điều đó làm cho thu nhập và tích
luỹ của đại bộ phận dân cư nơng thơn cịn bấp bênh, sức mua có khả năng thanh toán
về tư liệu sản xuất và tư liệu tiêu dùng đều rất hạn chế, gây ảnh hưởng lớn đến sự
chuyển dịch cơ cấu của toàn bộ nền kinh tế, đồng thời gây cản trở việc, phát triển công
nghiệp và dịch vụ trên địa bàn nông thôn

10


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

So với các giải pháp khác, thì giải pháp về khoa học và công nghệ yêu cầu vốn đầu
tư không quá lớn mà đem lại hiệu quả cao. Theo đánh giá chung, trong nơng nghiệp
ước tính 1/3 giá trị tăng của sản xuất lương thực thời gian vừa qua là do người dân tiếp
thu, ứng dụng các tiến bộ khoa học và kỹ thuật mới vào sản xuất
Tuy nhiên, tiềm lực về KH- CN của nước ta chưa được phát huy đầy đủ cho sự
nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn nhiều vấn đề bức xúc của sản xuất nông
nghiệp và kinh tế nông thôn đặt ra đối với các lực lượng KH- CN đến nay chưa giải
quyết được, trong đó đáng lưu ý hơn cả là :
- Việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn là nội dung quan trọng
trong q trình thực hiên CNH, HĐH nơng nghiệp, nơng thơn, mà sự chuyển đổi đó
phụ thuộc vào việc tổ chức áp dụng thành tựu KH- CN vào sản xuất và các chính sách
thúc đẩy phát triển sản xuất. Chỉ trên cơ sở có đủ giống tốt và các tiến bộ kỹ thuật
khác, kết hợp với việc phát triển các quan hệ thị trường đúng hướng mới có thể chuyển
cơ cấu sản xuất nông nghiệp từ thuần nông, độc canh sang đa dạng hoá cây trồng. Hiện
nay việc chuyển đổi kinh tế nông thôn từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ mới
chỉ xuất hiện ở một số ven vùng có cơ sở hạ tầng kỹ thuật, có trình độ dân trí cao, có

khả năng tiếp thu các tiến bộ kỹ thuật
-Giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản hàng năm tuy chiếm gần
40% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của cả nước, nhưng nhìn chung, năng suất, chất
lượng và sức cạnh tranh của nông sản hàng hố cịn thấp so với các nước trong khu
vực và trên thế giới, khiến cho các sản phẩm làm ra tiêu thụ khó khăn, ảnh hưởng bất
lợi đến thu nhập của người sản xuất. KH-CN chưa có sự tác động cần thiết và hiệu quả

11


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

bản đảm tính ổn định, bền vững của nơng sản hàng hố khi gặp phải rủi ro của thiên tai
và thị trường
- Phát triển công nghệ chế biến là nhiệm vụ hàng đầu trong q trình thực hiện
CNH- HĐH nơng nghiệp, nơng thôn, nhưng phát triển công nghiệp, chế biến như thế
nào lại là vấn đề bức xúc đang đòi hỏi nghiên cứu và làm rõ
- Gần đây, Nhà nước tiếp tục tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật
cho nơng nghiệp, nơng thơn. Hiện có rất nhiều vấn đề về kỹ thuật để bảo đảm hiệu quả
vốn đầu tư của nhà nước chưa được giải quyết tốt. Do đó, nơng nghiệp, nơng thơn
đang rất cần có sự tác động của lực lượng KH- CN
Tình hình trên khẳng định vai trị của KH- CN trong q trình thực hiện CNHHĐH nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay và đó cũng chính là những u cầu
bức xúc đặt ra đối với các nhà khoa học vì sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn.
Tuy nhiên, để huy động được các lực lượng KH- CN phục vụ nông nghiệp, nông thôn,
chú ý các vấn đề về tổ chức bộ máy, cơ chế vận hành và các chính sách tác động, trong
đó cốt lõi là giải quyết hợp lý lợi ích cho người làm nghiên cứu, triển khai các thành
tựu của KH- CN.
Việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật, công nghệ, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật phục
vụ kinh tế nông nghiệp và nông thôn là một việc làm hiệu quả, đã khẳng định vai trò,
động lực chủ đạo phát triển kinh tế nông nghiệp và chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông

thôn, cần tổ chức, vận động thành phong trào rộng lớn đưa KH- CN về phục vụ CNH,
HĐH nông nghiệp và nông thôn nhằm tạo ra bước chuyển biến rõ rệt về năng suất chất
lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông sản hàng hoá, chủ động hội nhập cới khu
vực và quốc tế, góp phần chuyển đổi nhanh cơ cấu kinh tế nơng nghiệp, nông thôn

12


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

thực hiện đa dạng hố cây trồng vật ni để có cơ sở lựa chọn, nhân giống các sản
phẩm có ưu thế ở từng vùng, từng địa phương, phát triển công nghiệp, công nghệ chế
biến, ứng dụng các công nghệ sau thu hoạch nhằm hạn chế tổn thất, duy trì chất lượng
nơng sản, khai thác các tiềm năng chưa phát huy hết, tăng cường luận cứ khoa học để
bảo đảm hiệu quả đầu tư cho khu vực nông nghiệp và nông thôn.
b. Mối quan hệ giữa KH- CN với sản xuất vật chất
Khoa học có nguồn gốc, bản chất, chức năng sứ mạng từ đời sống thực tiễn của xã
hội, con người. Nó khơng phải là bản thân cơng cụ lao động và sức lao động, nhưng
cũng khơng nằm ngồi thành tố quan trọng nhất là lực lượng sản xuất. Nó khơng thay
thế, nhưng nó có thể làm thay đổi mạnh mẽ, nhanh chóng tính năng hiệu lực của cơng
cụ lao động, sức lao động và do đó, phương thức con người tác động đến giới tự nhiên
theo chiều hướng ngày càng tăng cường sức mạnh, vai trò và tự do của con người
trước thiên nhiên. Tuy nhiên, với tính cách là sản phẩm, giá trị đã được sáng tạo ra, đã
có sẵn, thì khoa học khơng cịn là kết quả, mà lại dóng vai trị như một trong những
ngun nhân, động lực bên trong, trực tiếp thúc đẩy mạnh nhất sự phát triển lực lượng
sản xuất
Trong điều kiện “ thông tin hố “, “tồn cầu hố” của đời sống xã hội và kinh tế thế
giới ngày nay, nhiều thành tựu của cuộc cách mạng KH- CN có thể được chuyển giao
tiếp nhận tương đối nhanh chóng, dễ dàng, tạo ra cơ hội khách quan thuận lợi cho sự
phát triển đột biến, nhảy vọt và bứt phá về kinh tế ở những dân tộc, quốc gia, hay khu

vực nhất định trong những thời điểm, thời kỳ hay giai đoạn nhất định. Nhưng để tranh
thủ tân dụng và phát huy được hết tiềm năng của cơ hội bên ngồi này thì điều kiện tất
yếu và tối thiểu là ở bên trong phải chuẩn bị xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và bồi

13


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

dưỡng nhân tố con người lao động ở một nức độ tương ứng, thích đáng. Kinh nghiệm
thế giới về việc giải quyết mối quan hệ “ con người- tư kiệu sản xuất- khoa học” một
cách cân đối, hài hoà để tạo ra hiệu quả tổng hợp tối đa và tối ưu về kỹ thuật là khá
toàn diện và
phong phú
Việc xây dựng rõ vị trí tương quan vai trị và ảnh hưởng của KH- CN trong hệ
thống các thành tố lực lượng sản xuất như trên đã đồng thời làm sáng tỏ giới hạn tác
động của nó về mặt xã hội. Sự phát triển của khoa học không trực tiếp dẫn tới sự thay
đổi quan hệ sản xuất và chế độ sở hữu. Trái lại, vai trị “ cách mạng hố “ của khoa
học đối với việc thúc đẩy sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất lại bị chế ước bởi một
quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng xã hội nhất định. Nói cách khác, tiềm năng
thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển của khoa học là vô tận, nhưng mức độ, giới hạn
hiện thực hoá tiềm năng này lại phụ thuộc “ khuôn khổ “ của quan hệ sản xuất thống
trị
Tuy nhiên, sự phát triển như vũ bão của cách mạng KH- CN hiện đại đang diễn ra
từng ngày, từng giờ ở khắp mọi nơi trên thế giới đã có tác dụng cụ thể. Sức tiến cơng
vũ bão của phong trào giải phong dân tộc, giai cấp tư sản đã chủ động ra sức đẩy mạnh
cuộc cách mạng KH- KT, sử dụng các thành quả của nó để phát triển lực lượng sản
xuất, phát triển kinh tế một cách thành công
Tuy không lạc quan đến mức vội vã và ngộ nhận mà cho rằng, cuộc cách mạng
KH- CN hiện đại sẽ tự động và trực tiếp đưa ngay đến một xã hội thực sự là “ hậu

TBCN “, nhưng chúng ta vẫn có thể ghi nhận những thành tựu lớn lao của cuộc cách
mạng này và có đủ cơ sở để tin tưởng rằng, những thành tựu ấy trong hôm qua, hôm

14


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

nay và ngày mai đều góp phần thiết thực thúc đẩy CNTB đi nhanh hơn tới điểm kết
thúc không thể tránh khỏi.
c. Khoa học – cơng nghệ đã nhanh chóng trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp ở nước
ta
Việc khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp là dự đốn thiên tài của
C.Mác. Dựa trên cơ sở phân tích rõ vai trò của khoa học trong sự phát triển của công
nghiêp, ông đã kết luận : Việc biến khoa học thành lực lượng sản xuất trực tiếp là một
quy luật khách quan của sự phát triển xã hội. Ngày nay dự đoán ấy đang trở thành hiện
thực trong nhiều nước công nghiệp phát triển
Khoa học là một hệ thống tri thức được tích luỹ trong q trình lịch sử và được
thực tiễn kiểm nghiệm, phản ánh những quy kuật khách quan của thế giới bên ngoài
cũng như hoạt động tinh thần của con người, giúp con người có năng lực cải tạo thế
giới
Như vậy, khoa học là” văn hoá biết”, cịn sản xuất, kỹ thuật, cơng nghệ là “ văn hóa
làm “. Từ “biết” đến “ làm “ có một khoảng nhất định nhưng khơng hề có bức tường
nào ngăn cản tuyệt đối cả. Khoảng cách ấy có thể bị rút ngắn và được rút ngắn đến đâu
là tuỳ thuộc ở trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, của kỹ thuật, công nghệ và
khoa học
Khoa học là kết quả nghiên cứu của quá trình hoạt động thực tiễn, nhưng đến lượt
mình nó lại có vai trị to lớn tác động mạnh mẽ trở lại hoạt động sản xuất. Do đó con
người hồn tồn có khả năng biến khoa học thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
Trong thực tế, sự phát triển của khoa học đã giúp con người tăng cường sức mạnh

trong quá trình chinh phục tự nhiên, sử dụng có hiệu quả những sức mạnh của nó. Nếu

15


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

khơng có sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, làm sao con người có thể tạo ta năng
lượng hạt nhân, phóng tàu vũ trụ lên thám hiểm các hành tinh, hay sản xuất ra máy
tính điện tử và người máy cơng nghiệp thay thế nhiều hoạt động phức tạp của mình.
Khi cịn ở trình độ thấp, khoa học tác động tới kỹ thuật và sản xuất còn rất yếu,
nhưng đã phát triển đến trình độ cao như ngày nay thì nó tác động mạnh mẽ và trực
tiếp tới sản xuất. Kỹ thuật và công nghệ là kết quả sự vận dụng những hiểu biết, tri
thức khoa học của con người để sáng tạo, cải biến các công cụ, phương tiện phục vụ
cho hoạt động sản xuất và các hoạt động khác của xã hội. Khoa học trở thành lực
lượng sản xuất trực tiếp thì dứt khốt phải gắn liền với kỹ thuật và công nghệ. Song
như thế chưa đủ. Khoa học còn phải được người lai động tiếp thu vận dụng để nâng
cao kỹ năng, kỹ xảo lao động, phát triển tư duy kinh tế nhanh nhạy, trau dồi đạo đức,
lối sống, v..v, mới có thể trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp và mạnh mẽ. Người lao
động là chủ thể sử dụng các phương tiện kỹ thuật. Do đó họ không thể sử dụng được
các phương tiện hiện đại để lao động tốt nếu có trình độ học vấn thấp và khơng được
đào tạo, hay đào tạo kém.
Có thể nói, khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp vì mấy lẽ sau:
1. Nền sản xuất hiện nay đang phát triển mạnh mẽ, ngày càng có tính chất quốc tế
cao, biến động mau lẹ, phức tạp đang đặt ra nhiều vần đề, mà thiếu khoa học thì khơng
thể giải quyết và phát triển nhanh chóng được. Đồng thời bản thân nền khoa học hiện
đại cũng đã phát tiển đến mức có đủ điều kiện để có thể giải quyết được những vấn đề
của sản xuất.
2.Ngày nay các máy móc kỹ thuật, cơng nghệ ngày càng hiện đại, tinh vi và có hàm
lượng trí tuệ cao, thị trường mở rộng, phong phú, phức tạp và đầu biến động, hợp tác

16


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

giao lưu nhưng cạnh tranh giữa các quốc gia cũng gay gắt. Muốn sản xuất đạt chất
lượng và hiệu quả cao, người lao dộng không thể chỉ dừng lại ở những kinh nghiệm
cảm tính, mà cịn rất cần có nhiều tri thức khoa học, kỹ thuật và kinh tế. Mặt khác,
khoa học phải được con người vận dụng vào hoạt đông thực tiễn sản xuất, hình thành
nên những thao tác cơng nghệ, kỹ năng,… hợp thành năng lực sáng tạo mới trở thành
một lực lượng vật chất.
3. Kỹ thuật công nghệ hiện đại phải có khoa học định hướng, dẫn đường và làm cơ
sở lý thuyết mới có thể phát triển nhanh. Đồng thời các lý thuyết khoa học phải được
vật chất hóa thành các phương tiện kỹ thuật, cơng nghệ hiện đại mới tác động trực tiếp
tới lực lượng sản xuất.
4.Trong điều kiện của cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật- công nghệ hiện đại,
thời gian để một lý thuyết khoa học đi vào thực tế sản xuất, trực tiếp tạo tra sản phẩm
hàng hoá đang ngày càng được rút ngắn
4. Các nguồn lực để phát triển KH- CN
a. Chăm lo phát triển nguồn nhân lực KH- CN
Nhân tố con người
Nhân tố con người, đã và đang là điều kiện quyết định trong sự nghiệp phát triển
KH- CN của nước ta. Thành công của chúng ta là ở chỗ đã tạo ta một lực lượng cán bộ
KH- CN ban đầu tương đối đơng đảo. Mặt khác, chính lĩnh vực này cũng là nơi đang
đặt ta những vấn đề bức thiết, mà việc giải quyết chúng, về thực chất, sẽ quyết định
tính hiện thực của những bước tiếp theo
Đối với KH- CN vấn đề không chỉ là những nhà khoa học, các kỹ sư, kỹ thuật viên
với nghề nghiệp chính thức của họ là làm công tác KH- CN, mà trước hết phải nói đến

17