Báo cáo khoa học: "H-ớng tới việc thực hiện một quy trình Chuẩn cho công tác xây dựng ch-ơng trình đào tạo ở bậc đại học" ppt

Hớng tới việc thực hiện một quy trình Chuẩn
cho công tác xây dựng chơng trình
đo tạo ở bậc đại học


ThS. Nguyễn thị thu hơng
Bộ môn Anh văn - Trờng Đại học GTVT
CN. Bùi Thị giang
Cán bộ Phòng Đối ngoại - Trờng Đại học GTVT

Tóm tắt: Bi báo giới thiệu một mô hình quy trình chuẩn cho công tác xây dựng chơng
trình đo tạo ở bậc đại học, lm ti liệu tham khảo, nghiên cứu cho các nh thiết kế v cải tiến
chơng trình đo tạo.
Summary: The article introduces a model of a standard process of curriculum design at
tertiary level, which serves as a reference material for curriculum designers and revisers.
i. đặt vấn đề
Những năm gần đây, vấn đề chất lợng
giảng dạy ngày càng đợc chú trọng trong các
trờng đại học, là mục tiêu chủ yếu của dự án
Nâng cao chất lợng giảng dạy đại học của
Bộ GD và ĐT. Để đánh giá chất lợng giảng
dạy không thể không đa ra các câu hỏi nh:
Chơng trình đào tạo cho từng chuyên ngành
đã đợc thiết kế phù hợp với các yêu cầu của
ngành đó cha? Trình độ sinh viên tốt nghiệp
(sản phẩm đầu ra) có đáp ứng đợc nhu cầu
của xã hội không? Có đủ lực lợng giảng viên
có năng lực thực hiện tốt các nội dung cần
giảng dạy không? Cơ sở vật chất; trang thiết
bị và tài liệu giảng dạy có thoả mãn đợc yêu

cầu của môn học không? v.v Tất cả các câu
hỏi trên và còn nhiều câu hỏi khác nữa cần
phải đợc các nhà xây dựng chơng trình xem
xét, cân nhắc, tìm cách trả lời thoả đáng trớc
khi thể hiện chơng trình bằng văn bản, rồi
giao cho các khoa chuyên môn, các bộ môn
thực hiện.
Trong bài báo này, chúng tôi xin giới
thiệu khái quát một mô hình quy trình chuẩn
cho công tác xây dựng chơng trình đào tạo
(CTĐT) ở bậc đại học. Quy trình này là kết
quả nghiên cứu, tổng kết trong nhiều năm của
các giáo s Học viện Giáo dục Kỹ thuật (ITE)
của Xinh - ga - po và là nội dung chính của
khoá tập huấn về Thiết kế và Soạn thảo
Chơng trình Đào tạo, tổ chức tại Hà Nội mà
chúng tôi có dịp đợc tham dự gần đây.
Đây là khoá tập huấn đầu tiên dành cho
những ngời làm công tác giáo dục ở bậc đại
học, do Trung tâm Đào tạo Việt Nam - Xinh -
ga - po tổ chức, với sự hợp tác tài trợ của Bộ
Ngoại giao hai nớc.
ii. quy trình xây dựng chơng trình
đo tạo
Theo mô hình của ITE (Xinh - ga - po), bất
cứ một khoá học (course) hay một chơng trình
đào tạo (curriculum) nào cũng cần đợc thiết kế,
soạn thảo và thực hiện theo 5 bớc sau đây:

2.1. Phân tích nhu cầu đào tạo

Đây là bớc đầu tiên và thiết yếu đối với
công tác xây dựng chơng trình đào tạo. Các
thông số cần phân tích là: nhu cầu và xu
hớng sử dụng lao động trong các ngành,
nghề (tầm trung hạn và dài hạn) để định ra
đợc quy mô và chiến lợc đào tạo, nhằm bổ
xung những ngành nghề thiếu hụt hay điều
chỉnh, đào tạo lại hoặc nâng cấp những ngành
nghề đã d thừa; xác định đối tợng sẽ đợc
đào tạo để tìm hiểu năng lực và mối quan tâm
của họ nhằm định ra các kỹ năng và kiến thức
chuyên môn cần đa ra trong chơng trình
đào tạo, thu hút họ đến với các khoá học.
Để có đợc số liệu phân tích, có thể dựa
vào các nguồn thông tin sau:
- Các đề xuất về nhu cầu đào tạo từ các
đơn vị trực tiếp sử dụng nguồn nhân lực,
- Các thông số do các cơ quan của Chính
phủ cung cấp, liên quan đến nhu cầu về nhân
lực và yêu cầu về chuyên môn của các ngành
nghề khác nhau,
- Các số liệu khảo sát, điều tra do Hội
đồng xây dựng chơng trình đào tạo thu thập
đợc qua các lần đi thực tế đến các cơ sở sử
dụng lao động, ít nhất mỗi năm 2 lần,
- Các dự tính sơ bộ về các ngành nghề
mà đối tợng đầu vào có thể quan tâm thông
qua việc nghiên cứu các hồ sơ, học bạ của họ
trớc đây,
- Các thông tin chi tiết về mỗi ngành

nghề thu đợc qua quan sát trực tiếp, phỏng
vấn, điều tra, ý kiến của các chuyên gia, thợ
lâu năm.
2.2. Thiết kế Chơng trình đào tạo
Bớc thứ hai này rất quan trọng ở chỗ nó
sẽ quyết định cấu trúc của chơng trình đào
tạo. Vì thế, cần phân định rõ các yêu cầu đầu
vào đối với đối tợng học viên và những mục
tiêu đào tạo, trên cơ sở đó đề ra phơng thức
đào tạo.
- Xác định phơng thức đào tạo theo
hớng đào tạo chính quy tại trờng, đào tạo
tại chỗ (nơi làm việc) hay là kết hợp cả hai. Từ
đó đa ra cấu trúc đào tạo có ghi chi tiết số
tiết cho từng kỳ, từng năm; số giờ thực hành,
lý thuyết; số đơn vị học trình (tín chỉ) cần đạt
đợc cho mỗi ngành nghề, môn học.
- Cần lập ra đợc bản Thông số đo tạo
trong đó nêu chi tiết các mục tiêu đào tạo
chung cho mỗi ngành, nhóm nghề và mục tiêu
cụ thể cho từng nghề, có xem xét đến khả
năng nhận thức, yếu tố tâm sinh lý của học
viên, tính ứng dụng của mỗi nghề.
- Kế hoạch kiểm tra, đánh giá và soạn đề
thi cũng cần đợc vạch ra cụ thể; các bài kiểm
tra lý thuyết, thực hành, có kèm theo thang
điểm rõ ràng. Đối với mỗi bài kiểm tra lý
thuyết, chỉ nên đa vào 3 dạng bài tập để
tránh ảnh hởng đến sự tập trung của ngời
dự thi. Nên soạn dạng bài kiểm tra khách

quan thay cho dạng bài mà khâu cho điểm,
đánh giá phụ thuộc vào chủ quan ngời chấm.
Thời gian tối đa cho bài kiểm tra lý thuyết
không nên quá 150 phút. Bài kiểm tra đợc
soạn phải đảm bảo các yêu cầu về tính giá trị
(Validity), độ tin cậy (Reliability) và tính khả thi
(Usability). Tiêu chí đánh giá phân loại học
viên phải đợc đề ra rõ ràng. Sẽ không chính
xác nếu chỉ dựa vào bài thi cuối kỳ/ khoá để
đánh giá. Kết quả phân loại phải đợc tổng
hợp từ kết quả các bài kiểm tra lý thuyết, thực
hành trong suốt kỳ/ khoá học.
- Khi đã có Chơng trình đo tạo, để thực
hiện nó, cần vạch ra Kế hoạch đo tạo một
cách kỹ lỡng, chi tiết, trong đó có nêu các
yêu cầu về trang thiết bị giảng dạy, phân công
giáo viên cho từng môn. Và nếu cần, cũng
phải đề ra kế hoạch tập huấn cho giáo viên
trớc khi giảng dạy các môn học mới.
2.3. Soạn thảo giáo trình
Sau khi đã xác định rõ yêu cầu, mục đích
đào tạo, các phơng tiện hỗ trợ cần có, bớc

tiếp theo là biên soạn các giáo trình môn học
dành cho học viên, tài liệu hớng dẫn giảng
dạy dành cho giáo viên, kể cả việc chuẩn bị
các giáo cụ trực quan, trang thiết bị thực hành
cho môn học đó. Việc biên soạn giáo trình
nhất thiết phải do những giáo viên đã có kiến
thức, kinh nghiệm chuyên môn về ngành nghề

đó đảm nhận. Cần có sự cộng tác, hỗ trợ của
các chuyên gia trong ngành, kỹ s lâu năm,
công nhân lành nghề để giáo trình có giá trị
cao cả về nội dung và tính ứng dụng.
2.4. Thực hiện chơng trình
Chơng trình đào tạo cần đợc áp dụng
cho một khoá thí điểm. Toàn bộ quy trình đào
tạo đợc triển khai từ khâu tuyển sinh, phân
loại ngành nghề, lập tiến độ giảng dạy, lựa
chọn và phân công giáo viên giảng dạy, kiểm
tra đánh giá cuối kỳ cần có sự phối hợp nhịp
nhàng của phòng Đào tạo, các bộ môn và các
phòng, ban chức năng.
Cuối khoá cần tiến hành đánh giá sơ bộ
để phân định ra những thiếu sót, bất hợp lý
nhằm chỉnh sửa, cải tiến chơng trình đào tạo,
các giáo trình, tài liệu kèm theo và quy trình
đào tạo cho đợc hoàn chỉnh hơn. Công việc
này nếu đợc từng đơn vị chức năng, bộ môn
thực hiện ngay sau khi làm xong từng phần
việc thì hiệu quả hơn là sơ kết vào cuối kỳ.
2.5. Đánh giá tổng thể
Trong bớc cuối cùng này cần tổng kết,
đánh giá cả khoá học để xác định xem các
mục tiêu đào tạo đã đạt đợc cha. Đặc biệt
chú ý xem xét đến việc học viên đã thu hoạch
đợc những gì mà họ cần phải học cha, và
họ có thể thực hiện những công việc đợc
giao ở mức khả dĩ có thể làm hài lòng đơn vị
tuyển dụng hay không. Công việc này phải do

một nhóm chuyên trách đảm nhiệm, có sự
tham gia đại diện của các phòng ban liên
quan. Việc đánh giá tổng thể sẽ dẫn đến một
trong bốn quyết định chính: duy trì khoá học,
mở rộng khoá học, chỉnh sửa lại chơng trình,
hay xoá bỏ chơng trình đào tạo. Cụ thể, cần
đánh giá những khía cạnh sau:
- Công tác đào tạo có đạt đợc mục tiêu đề
ra; sản phẩm đầu ra (sinh viên tốt nghiệp, công
nhân đợc đào tạo) có làm đợc nghề, làm tốt,
làm một cách an toàn và có hiệu suất cao?
- Cần chú ý tới cả quá trình đào tạo và
kết quả đào tạo sau từng giai đoạn,
- Chỉ ra đợc những điểm yếu kém trong
khâu đào tạo,
- Học viên, sau khi đợc đào tạo, có nâng
cao tay nghề? Quá trình đào tạo có đóng góp
trực tiếp vào tay nghề đã đợc cải thiện đó?
- Xác định xem cả quá trình đào tạo đó có
xứng đáng với số tiền bạc, công sức bỏ ra không?
Việc đánh giá tổng thể có thể dựa vào
các tiêu chí sau:
- Nhận xét phản hồi của học viên và giáo viên,
- Kết quả học tập của học viên tại nơi đào tạo,
- ý kiến đánh giá của đơn vị sử dụng lao
động dựa trên kết quả công việc thực tế; chất
lợng công việc, khả năng sử dụng thiết bị,
máy móc, kỹ năng, năng lực thể hiện,
- Số liệu thu thập đợc về tỉ lệ tuyển sinh
vào ngành đó, chi phí đào tạo, tỉ lệ có việc làm

sau khi tốt nghiệp, mức lơng khởi điểm, v.v. và
những cải thiện, thành quả đạt đợc có ích lợi
cho đơn vị cử ngời đi đào tạo, cộng đồng hay
cho chính bản thân ngời đợc đào tạo không?
Để việc đánh giá đạt đợc sự khách
quan, trung thực thì công cụ đánh giá (phiếu
điều tra, nguồn số liệu, phỏng vấn, khảo sát)
phải đáng tin cậy và đợc chỉ đạo nhất quán,
những đánh giá, nhận xét phải dựa trên các
số liệu thực tế.
Báo cáo đánh giá đợc trình bày cô
đọng, chính xác, bao gồm những nội dung:
Mục tiêu đánh giá, phơng pháp, quy trình
đánh giá, đối tợng đợc đánh giá, những điều

tìm hiểu đ
ợ
c, kết lu
ậ
n, nh
ậ
n xét rút ra t
ừ
nhữn
g
phát hiện trên, và cuối cùn
g
, các đề
xuất và các công việc tiếp theo.
Năm bớc hoàn chỉnh cho một quy trình

xâ
y
d
ự
n
g
chơn
g
trình đào t
ạ
o có quan hệ
m
ậ
t thiết với nhau, cần đ
ợ
c th
ự
c hiện lần
lợt, bớc này làm tiền đề cho bớc kia. Có
thể tóm tắt lại các bớc đó nh sau:
)

Các bớc Các hoạt động chính trong từng bớc Sản phẩm chính thu đợc


1. Phân tích
- Tiến hành phân tích nhu cầu
+ Xác định nhu cầu về ngành nghề
+ Xác định nhu cầu của nhà tuyển dụng
+ Xác định nhu cầu của học viên
- Tiến hành phân tích ngành nghề
+ Phân định ngành nghề, công việc, nhiệm vụ cụ
thể cho mỗi ngành nghề đang/ sắp đợc đào tạo
+ Mô tả chính xác từng nhóm việc, phần việc chi
tiết của mỗi ngành nghề
- Lựa chọn các bài tập, bài giảng thích hợp với mỗi
ngành nghề, công việc
- Phân tích các loại bài tập, bài giảng này
+ Xác định từng thao tác nghề nghiệp
+ Xác định các kiến thức chuyên môn cần có

+ Định ra các yếu tố tác động đến sự an toàn, thái
độ làm việc
+ Tiêu chí đánh giá kết quả công việc
+ Xác định các trang thiết bị cần có
+ Xác định các kỹ năng cơ bản và phẩm chất cần
có của ngời đợc tuyển dụng
- Lập ra tiêu chuẩn đánh giá các kỹ năng của mỗi
ngành nghề đợc đào tạo
+ Xác định rõ giới hạn khả năng chuyên môn cần
đợc đào tạo trong các điều kiện cơ bản
+ Lập ra tiêu chí đánh giá chất lợng, kết quả việc
làm nghề này
+ Xác định kiến thức chuyên môn của nghề
+ Xác định các kỹ năng, phẩm chất cần có ở ngời
đợc tuyển dụng cho nghề này
- Bảng kê cụ thể các nhiệm vụ,
công việc phải thực hiện đợc đối
với mỗi ngành nghề.
- Bảng mô tả chi tiết yêu cầu về kỹ
năng của một ngành nghề nhất
định mà ngời đợc đào tạo nghề
đó phải có, kèm theo là phần liệt kê
các dụng cụ, máy móc, nhà xởng,
nguyên vật liệu cần thiết cho ngành
nghề đó.


2. thiết kế
- Xác định phơng thức đào tạo
+ Phân định các yêu cầu đầu vào

+ Lập ra cấu trúc đào tạo
- Xây dựng các thông số đào tạo nêu rõ cấu trúc khoá
học, mục tiêu khoá học, mục tiêu môn học/ phân môn
và các mục tiêu giảng dạy để hớng dẫn giáo viên
giảng dạy môn/ phân môn đó.
- Lập kế hoạch kiểm tra đánh giá
+ Kiểm tra kỹ năng chuyên môn
+ Kiểm tra kiến thức chuyên môn
- Lập kế hoạch đào tạo
+ Các nhu cầu về trang thiết bị
+ Nhu cầu về đội ngũ giảng dạy
- Bảng thông số đào tạo
- Hồ sơ theo dõi đào tạo tại chỗ (nơi
công tác)
- Kế hoạch kiểm tra
- Các bài kiểm tra thực hành
- Danh mục các thiết bị chuẩn cần
cho đào tạo
- Tiêu chí cho cơ sở vật chất
- Kế hoạch phát triển đội ngũ giáo
viên
- Bản Kế hoạch đo tạo


3. Soạn thảo
- Biên soạn giáo trình giảng dạy
- Chuẩn bị các giáo cụ trực quan hỗ trợ
- Soạn các bài kiểm tra thực tập
- Chỉnh sửa các giáo trình, tài liệu
- Bài kiểm tra thực hành, có thang

điểm kèm theo
- Các bài kiểm tra định kỳ
- Tài liệu sử dụng giáo cụ trực quan


4. thực hiện
- Thực hiện kế hoạch đào tạo
+ Tuyển sinh
+ Lựa chọn và đào tạo giáo viên
+ Bảo đảm có đủ các trang thiết bị cần thiết
+ Lập tiến độ giảng dạy
- Tiến hành đào tạo
- Đánh giá sơ bộ kết quả đào tạo
- Lập hồ sơ, văn bản về kết quả đào tạo
- Các kỹ s tốt nghiệp, công nhân
đợc đào tạo có đủ năng lực làm
nghề
5. đánh giá
- Tiến hành đánh giá tổng thể
- Phân tích số liệu tổng hợp đợc
- Đề xuất các bớc chỉnh sửa
- Báo cáo đánh giá quy trình đào
tạo
Nh vậy, sản phẩm cuối cùng của cả quy
trình xây dựng chơng trình đào tạo sẽ bao gồm:
Chơng trình đo tạo: liệt kê ngành nghề,
mã số, mục đích, yêu cầu, các môn cần học,
thời gian đào tạo phân chia cho từng học kỳ,
từng năm, số đơn vị học trình.
Kế hoạch đo tạo: liệt kê số tiết thực

hành, trang thiết bị (chủng loại, số lợng, giá
thành ) cần có, giáo viên phụ trách.
Thông số đo tạo: ghi chi tiết mục tiêu đào
tạo (kiến thức, kỹ năng chuyên môn) cho từng
ngành nghề để hớng dẫn giáo viên thực hiện.
Tiêu chuẩn đo tạo: bao gồm các tiêu
chuẩn đánh giá từng kỹ năng chuyên môn, kế
hoạch kiểm tra, đánh giá trình độ học viên.
Giáo trình và tài liệu hớng dẫn sử dụng
giáo trình cho từng môn học.
Tài liệu hớng dẫn thực tập: gồm các bài
thực hành và kiểm tra thực hành kỹ năng
chuyên môn.
Tài liệu kiểm tra định kỳ: gồm các bài tập,
bài kiểm tra để đánh giá quá trình tiếp thu kiến
thức của học viên, song không dùng cho mục
đích phân loại đánh giá để cấp bằng cuối khoá.
Danh mục các công cụ nghe - nhìn (tài liệu
thông tin đại chúng) để hỗ trợ cho việc dạy và học.
Ngoài ra, để thuận tiện cho việc triển khai
chơng trình đào tạo cũng cần soạn thảo một
số văn bản sau:
Danh mục các yêu cầu tối thiểu về trang
thiết bị cần cho việc giảng dạy trong một lớp học
Tiêu chí về phòng học, phòng thí nghiệm,
nhà xởng, sự bố trí sắp đặt trang thiết bị theo
yêu cầu từng khoá học,
Nhu cầu tập huấn đội ngũ giáo viên cho
các lĩnh vực, ngành nghề mới về công nghệ,
kỹ năng, nội dung kiến thức.

III. Kết luận
Xây dựng chơng trình đào tạo là công
việc đầu tiên mà tất cả các cơ sở đào tạo phải
làm, và trên thực tế, công việc này đã đợc
làm rất nhiều năm nay. Tuy nhiên, đây là công
việc làm thờng xuyên, đôi khi đợc thực hiện
một cách máy móc, thụ động, nên không
tránh khỏi sự bất cập, thiếu tính cập nhật cho
kịp với bớc phát triển của xã hội trong việc
đào tạo ngành nghề này hay môn học kia.
Với bài báo giới thiệu mô hình quy trình
xây dựng chơng trình đào tạo của ITE, chúng
tôi hy vọng đây sẽ là một trong những nguồn
tham khảo hữu ích cho các nhà lập chơng
trình để điều chỉnh, cải tiến các bớc xây dựng
chơng trình ở mỗi cơ sở đào tạo của mình
cho phù hợp với từng ngành nghề hơn, đáp
ứng tốt nhu cầu phát triển các ngành nghề
của xã hội.
Tài liệu tham khảo
[1]. ITE. Curriculum Design and Development. Tài
liệu hội thảo. Hà Nội. Tháng 11, 2003.
[2]. Munby, J. Communicative Syllabus Design.
C.U.P. 1987.
[3]. Nunan, D. Syllabus Design. O.U.P. 1988

)