Giáo trình tổng hợp lý thuyết cho quản lý doanh nghiệp phần 3 pdf

11

11



chuyển hoá ngợc trở lại t bản sản xuất, nếu nh những hàng hoá ấy cần
đợc mua vào hoặc đợc trả tiền theo những kỳ hạn khác nhau. Trong tuần
hoàn của t bản công nghiệp t bản - tiền tệ không thực hiện một chức năng
nào khác ngoài chức năng tiền, và những chức năng tiền này đồng thời có ý
nghĩa là những chức năng của t bản, chỉ là do mối liên hệ chung của chúng
với các giai đoạn khác của tuần hoàn ấy mà thôi.
Tích luỹ và tái sản xuất trên quy mô mở rộng.
Vì các tỷ lệ theo đó quá trình sản xuất cos thể mở rộng ra không phải
đợc định đoạt một cách tuỳ tiện mà là do một nền kỹ thuật nhất định quy
định, cho nên giá trị thặng d đã thực hiện, tuy đợc dành để t bản hoá,
nhng lắm lúc chỉ nhờ sự lắp đi lắp lại của một số tuần hoàn, mới có thể đạt
tới quy mô có thể thực tế làm chức năng t bản phụ thêm, hay gia nhập vào
tuần hoàn của giá trị t bản đang hoàn thành quá trình của mình.
Nếu trong các giao dịch của nhà t bản nói trên, tiền làm chức năng
phơng tiện thanh toán (thành thử ngời mua chỉ phải trả tiền cho hàng hoá
sau một kỳ hạn hoặc dài hoặc ngắn), thì sản phẩm thặng d dùng để biến
thành t bản không chuyển hoá thành tiền mà chuyển hoá thành trái vụ, thành
chứng từ về quyền sở hữu đối với một vật ngang giá mà có thể là ngời mua
đã có trong tay, hoặc hy vọng đã có. Cũng hệt nh tiền đem gửi thành các
chứng khoán có lãi sản phẩm thặng d đó không gia nhập vào quá trình tái
sản xuất của t bản thực hiện tuần hoàn ấy, mặc dù nó có thể gia nhập tuần
hoàn của những t bản công nghiệp cá biệt khác. Toàn bộ tính chất của sản
xuất t bản chủ nghĩa đợc quy định bởi việc làm tăng thêm giá trị của giá trị

ứng trớc do đó trớc hết đợc quyết định bởi việc sản xuất ra giá trị thặng d
càng nhiều càng tốt.
Trớc hết, khi xem xét tái sản xuất giản đơn, chúng ta đã giả định rằng
toàn bộ giá trị thặng d bị chi tiêu đi với t cách là thu nhập. Trên thực tế,
trong những điều kiện bình thờng, một bộ phận giá trị thặng d bao giờ cũng
phải bị tiêu với t cách là thu nhập, còn một bộ phận khác phải đợc t bản
hoá, hơn nữa số giá trị thặng d đợc sản xuất ra trong từng thời kỳ nhất định,
khi thì bị chi tiêu toàn bộ, khi thì đợc t bản hoá toàn bộ, điều đó không hoàn


12

12



toàn quan trọng. Xét trung bình và công thức chung có thể biểu hiện đợc sự
vận động trung bình mà thôi:

Sld Sx biểu thị một t bản sản xuất đợc tái sản
Sx H - T- H Tlsx xuất trên quy mô mở rộng, với t cách là t
bản có một giá trị lớn hơn, và sau đó nó bắt đầu tuần hoàn thứ hai của nó,
hoặc - điều này cũng vậy - nó lặp lại tuần hoàn thứ nhất của nó, nhng với t
cách là một t bản sản xuất đã tăng thêm. Khi tuần hoàn thứ hay này bắt đầu,
chúng ta lại thâys Sx xuất hiện ở điểm xuất phát, nhng chỉ khác có một điều
là Sx này là một t bản sản xuất có quy mô lớn hơn Sx thứ nhất. Cũng giống
nh là khi trong công thức T T, tuần hoàn thứ hai bắt đầu vơis T, thì T này
cũng làm chức năng giống chức năng của T, tức là làm chức năng của một t
bản - tiền tệ ứng trớc có một đại lợng nhất định; đó là một t bản - tiền tệ có
quy mô lớn hơn t bản - tiền tệ mở đầu tuần hoàn thứ nhất, nhng một khi t

bản - tiền tệ lớn hơn đó bắt đầu làm chức năng t bản - tiền tệ ứng trớc, thì
tất cả mọi sự liên tởng đến việc nó đã tăng thêm nhờ t bản hoá giá trị thặng
d đến biến mất. Tình hình nh vậy cũng diễn ra đối với Sx khi nó làm điểm
xuất phát của một tuần hoàn mới.
Nếu so sánh Sx Sx với T T hay với tuần hoàn thứ nhất, thì thấy rằng
hai tuần hoàn đó hoàn toàn không có ý nghĩa giống nhau. Bản thân T T với
t cách là một tuần hoàn cô lập, chỉ nói lên rằng T tức là tiền tệ (hay t bản
công nghiệp đang thực hiện tuần hoàn của nó dới hình thái t bản - tiền tệ).
Trái lại trong tuần hoàn của Sx khi gian đoạn thứ nhất, tức là giai đoạn quá
trình sản xuất chấm dứt, thì quá trình làm tăng giá trị đã hoàn thành rồi, còn
khi giai đoạn thứ hai. H - T kết thúc, thì giá trị - t bản + giá trị thặng d đã
tồn tại thành t bản - tiền tệ đã đợc thực hiện, thành T, là các xuất hiện
thành cái cực cuối cùng trong tuần hoàn thứ nhất. Điều này nói nên rằng giá
trị thặng d đã đợc sản xuất ra.
Trong Sx Sx, Sx không nói nên đợc việc giá trị thặng d đã đợc sản
xuất ra, mà nói nên việct bản hoá giá trị thặng d đã sản xuất ra, do đó nói
nên rằng tích luỹ t bản đã xảy ra, khác với Sx, Sx gồm có giá trị - t bản


13

13



ban đầu cộng thêm giá trị của một t bản cho sự vận động của giá trị - t bản
ban đầu tích luỹ lại. T và H, dới hình thức mà nó xuất hiện trong tất cả các
tuần hoàn ấy, tự bản thân chúng không biểu thị sự vận động, mà biểu hiện kết
quả của cuộc vận động: việc làm tăng giá trị - t bản đợc thực hiện dới hình
thái hàng hoá hay dới hình thái tiền; vì vậy chúng biểu hiện giá trị - t bản

thành T + t, hoặc thành H +h.
Một khi T hoặc H cố định thành T +t hoặc H + h, tức là cố định lại dới
dạng quan hệ giữa giá trị - t bản với giá trị thặng d, con đẻ của giá trị - t
bản, thì mối quan hệ ấy biểu thị một lần dới hình thái tiền, lần kia dới hình
thái hàng hoá. Trong cả hai trờng hợp ấy, thuộc tính đặc trng của t bản, tức
là thuộc tính làm một giá trị đẻ ra giá trị. H bao giờ cũng chỉ là sản vật của
chức năng sản xuất, và T bao giờ cũng chỉ là sản vật của chức năng sản xuất,
và T bao giờ cũng chỉ là hình thái của H đã trải qua một sự chuyển hoá trong
tuần hoàn của t bản công nghiệp. Vì thế, khi t bản - tiền tệ đã thực hiện làm
trở lại chức năng đặc thù của nó là t bản - tiền tệ, thì nó không còn biểu hiện
mối quan hệ t bản chứa đựng trong T = T+t nữa. Một khi T T đã tiến hành
xong rồi, và một khi bắt đầu trở lại tuần hoàn, thì T không còn biểu hiện ra
thành T nữa, mà biểu hiện ra thành T, ngay cả trong trờng hợp ngời ta t
bản hoá toàn bộ giá trị thặng d chứa đựng trong T cũng vậy. Đối với tuần
hoàn của t bản sản xuất, số Sx đã lớn lên, khi bắt đầu trở lại tuần hoàn của
nó, cũng chỉ xuất hiện với t cách là Sx, giống nh Sx trong tái sản xuất giản
đơn Sx Sx nh vậy.
Slđ
Trong giai đoạn T - H Tlsx , sự tăng thêm đại lợng giá trị chỉ
là do H biểu hiện ra, chứ không phải do Slđ và Tlsx biểu thị ra. Vì H là tổng
số của Slđ cộng với Tlsx, cho nên H cũng đã nói lên rằng tổng số của Slđ
cộng với Tlsx bao gồm ở trong nó lớn hơn Sx ban đầu.
Việc tích luỹ tiền
Việc t tức giá trị thặng d đã biến thành tiền, có thể lập tức đợc bỏ thêm
vào giá trị - t bản đang ở trong quá trình vận động của nó hay không, và do
đó có thể gia nhập quá trình tuần hoàn bằng cách nhập làm một với t bản T


14

14



thành đại lợng T hay không - việc đó phụ thuộc vào những tình hình không
có quan hệ gì với sự tồn tại đơnthuần của t. Chức năng riêng của t là nằm dới
hình thái tiền, cho đến khi nó nhận thức của những tuần hoàn lắp đi lắp lại, -
tuần hoàn làm tăng thêm giá trị - tức là nhận thức đợc từ bên ngoài, những
khoản tăng thêm đủ để đạt tới đại lợng tối thiểu cần thiết cho sự hoạt động
tích cực của nó, chỉ với đại lợng ấy thì nó mới có thể tham gia vào việc hoạt
động của t bản - tiền tệ T, tham gia với t cách là t bản tiền tệ. Vậy ở đây
việc tích luỹ tiền, tích luỹ tiền là một quá trình tạm thời kèm theo việc tích luỹ
hiện thực, tức là việc mở rộng quy mô hoạt động của t bản công nghiệp.
Hình thái tiền tích trữ chỉ là hình thái tiền không nằm trong lu thông, là
hình thái của số tiền mà lu thông của nó bị gián đoạn và vì lẽ đó mà đợc giữ
lại dới hình thái tiền. Còn nh bản thân quá trình hình thành tiền tích trữ, thì
nó là chung cho bất cứ nền sản xuất hàng hoá nào, và chỉ trong các hình thái
cha phát triển của sản xuất hàng hoá trớc chủ nghĩa t bản thì quá trình tích
luỹ tiền ấy mới đóng một vai trò nào đó với t cách là mục đích tự thân.
Quỹ dự trữ.
Bản thân tiền tích trữ là điều kiện tích luỹ. Nhng quỹ tích luỹ cũng có
thể đảm nhiệm những công việc đặc thù, có tính chất phụ, tức là có thể gia
nhập quá trình tuần hoàn của t bản mà không cần phải mang hình thái Sx
Sx và do đó không cần mở rộng quy mô tái sản xuất t bản chủ nghĩa. Quỹ
tích luỹ đợc dùng làm quỹ dự trữ khác với quỹ dùng làm phơng tiện mua và
phơng tiện thanh toán đã đợc nghiên cứu trong tuần hoàn Sx Sx. Quỹ dự
trữ là một bộ phận cấu thành của t bản nằm trong giai đoạn chuẩn bị của sự
tích luỹ của nó, tức là một bộ phận cấu thành của giá trị thặng d cha chuyển
hoá thành t bản tích cực.
Quỹ tích luỹ bằng tiền vốn đã là sự tồn tại của t bản - tiền tệ tiềm năng,

do đó nó đã là sự chuyển hoá của tiền thành t bản - tiền tệ. Công thức chung
của tuần hoàn của t bản sản xuất. Slđ
Sx H - T. T - H Sx (Sx)
Tlsx


15

15



2.3. Tuần hoàn của t bản - hàng hoá.
Công thức chung của tuần hoàn của t bản hàng hoá là:
H - T - H Sx H
H không những là sản phẩm mà còn là tiền đề của hai tuần hoàn đã nói
ở trên, bởi vì cái là T - H của một t bản thì đã bao hàm H - T của một t
bản khác, ít ra là trong chừng mực bản thân một bộ phận t liệu sản xuất là
sản phẩm hàng hoá của những t bản cá biệt khác đang thực hiện tuần hoàn
của chúng.
Tuần hoàn của t bản - hàng hoá không phải bắt đầu đơn thuần bằng
một giá trị - t bản, mà bằng một giá trị - t bản đã đợc tăng lên và nằm dới
hình thái hàng hoá, do đó ngay từ đầu nó đã bao hàm tuần hoàn không những
của giá trị - t bản dới hình thái hàng hoá mà còn bao hàm cả tuần hoàn của
cả giá trị thặng d nữa. Trong mọi trờng hợp H thờng xuyên mở đầu tuần
hoàn với t cách là một t bản hàng hoá ngang với giá trị - t bản cộng với giá
trị thặng d. H với t cách là H xuất hiện trong tuần hoàn của một t bản
công nghiệp cá biệt, dới hình thái một t bản công nghiệp khác, chừng nào t
liệu sản xuất là sản phẩm của t bản công nghiệp này.
H không bao giờ có thể mở đầu tuần hoàn với t cách là H đơn thuần,

với t cách là hình thái hàng hoá đơn thuần của giá trị - t bản. Là t bản -
hàng hoá, nó bao giờ cũng có hai mặt. Đứng trên quan điểm giá trị sử dụng
mà nói nó là sản phẩm hoạt động của Sx, mà những yếu tố Slđ và Tlsx xuất
hiện với t cách là hàng hoá từ lĩnh vực lu thông, chỉ hoạt động với t cách là
nhân tố hình thành sản phẩm đó. Hai là, đứng trên quan điểm giá trị mà nói;
H là giá trị - t bản Sx + giá trị thặng d m, sản sinh ra trong thời gian hoạt
động của sản xuất. Chỉ có ở trong tuần hoàn của bản thân H thì bộ phận H
của nó = Sx = giá trị - t bản, mới có thể và phải phân tách ra khỏi bộ phận
của H chứa đựng giá trị thặng d, khỏi sản phẩm thặng d chứa đựng giá trị
thặng d, không kể là hai bộ phận này có thực sự tách rời nhau hay không tách
rời nhau. Một khi H đã chuyển hoá thành T, thì hai bộ phận đó trở thành có
thể tách rời nhau.