Giáo án Lịch Sử lớp 10: CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, ĐỨC, MĨ VÀ SỰ BÀNH TRƯỚNG THUỘC ĐỊA potx

CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, ĐỨC, MĨ
VÀ SỰ BÀNH TRƯỚNG THUỘC ĐỊA

I.

MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học, yêu cầu học sinh cần:
1.

Kiến thức
-Nắm được những nét khái quát về tình hình kinh tế, chính trị của
các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ hồi cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX;
những nét chung và đặc điểm riêng.
- Hiểu được đây là thời kì các nước đế quốc đẩy mạnh việc xâm
lược thuộc địa, phân chia lại thị trường thế giới làm cho mâu thuẫn
giữa các đế quốc với đế quốc và giữa đế quốc với thuộc địa ngày
càng sâu sắc.
2. Tư tưởng, tình cảm
Giúp học sinh nâng cao nhận thức về bản chất của chủ nghĩa đế
quốc, ý thức cảnh giác cách mạng; đấu tranh chống các thế lực gây
chiến, bảo vệ hoà bình.
3.Về kĩ năng
Rèn luyện kĩ năng phân tích sự kiện lịch sử để thấy được từng
đặc điểm riêng của chủ nghĩa đế quốc.
II.THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC
-Bảng thống kê biểu thị sự thay đổi về sản lượng công nghiệp
của các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ.
-Sơ đồ thay đổi vị trí kinh tế các nước đế quốc cuối thế kỉ XIX
đầu thế kỉ XX.
-Lược đồ các nước đế quốc đầu thế kỉ XX.
III.TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC

1.

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi1: Nêu những thành tựu về khoa học kĩ thuật cuối thế kỉ
XIX đầu thế kỉ XX?
Câu hỏi 2: Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa
tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa?
2.

Dẫn dắt vào bài mới
Cuối thế kỉ XI X đầu thế kỉ XX là thời kì phát triển mạnh mẽ
của các nước tư bản tiên tiến, đánh dấu bước chuyển từ giai
đoạn tự do cạnh tranh sang giai đoạn độc quyền. Cùng với đó là
chính sách mở rộng xâm lược thuộc địa để có thêm thị trường
và vơ vét nguyên liệu đưa về chính quốc. Sự tranh chấp thuộc
địa đã làm cho mâu thuẫn giữa các nước đế quốc trở nên sâu
sắc. tình hình kinh tế, chính trị và chính sách đối ngoại các
nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ như thế nào chúng ta cùng tìm hiểu
nội dung bài học hôm nay để trả lời câu hỏi nêu trên?
3.

Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp
Tiết 1: A. Anh và Pháp cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX

Hạt động của thày và trò Nội dung kiến thức cần đạt

Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
-Trước hết, GV nêu trình bày và phân
tích: Đầu thập niên 70 của thế kỉ XI X,
nền công nghiệp Anh vẫn đứng đầu

thế giới. Sản lượng than của Anh gấp
3 lần Mĩ và Đức; sản lượng gang gấp 4
lần Mĩ và gần 5 lần Đức. Về xuất khẩu
kim loại sản lượng của ba nước Pháp,
Đức, Mĩ gộp lại không bằng Anh.
-Tiếp đó GV nêu câu hỏi: Cuối thập
niên 70 tình hình kinh tế Anh ra sao?
-HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Từ cuối thập
niên 70, Anh mất dần địa vị độc quyền
công nghiệp, do vậy mất luôn cả vai
trò lũng đoạn thị trường thế giới, bị Mĩ
và Đức vượt qua.
-GV giới thiệu “Bảng thống kê biểu
thị sự thay đổi về sản lượng công
nghiệp của các nước Anh, Pháp, Đức,
Mĩ” trong SGK
GV nêu câu hỏi: Nguyên nhân của sự
giảm sút đó?
I.Nước Anh
1.

Tình hình kinh tế

-Từ cuối thập niên 70, Anh
mất dần địa vị độc quyền
công nghiệp, do vậy mất
luôn cả vai trò lũng đoạn
thị trường thế giới, bị Mĩ và
Đức vượt qua.






-HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và trình bày: Nguyên
nhân của sự giảm sút là:
+ Máy móc thiết bị xuất hiện sớn nên
đã cũ và lạc hậu, việc hiện đại hoá rất
tốn kém.
+ Một số lớn tư bản chạy sang thuộc
địa, vì ở đây lợi nhuận tư bản đẻ ra
nhiều hơn chính quốc. Mặt khác, cướp
đoạt thuộc dịa có lợi nhiều hơn so với
đầu tư cải tạo công nghiệp.
-GV nhấn mạnh: Tuy vai trò bá chủ
thế giới về công nghiệp bị giảm sút,
song Anh vẫn chiếm ưu thế về tài
chính, xuất cảng tư bản, thuương mai,

hải quân và thuộc địa.
Hoạt động 2: Nhóm
-GV chia lớp thành các nhóm và nêu
câu hỏi: Quá trình tập trung sản xuất
trong công nghiệp diễn ra như thế
nào?
-HS làm việc theo nhóm đọc SGK cửa
đại diện trả lời câu hỏi.
-GV nhân xét và chốt ý: Đây là thời kì
quá trình tập trung tư bản diễn ra mạnh
mẽ, nhiều tổ chức độc quyền ra đời chi
phối toàn bộ đời sống kinh tế nước
Anh, 5 ngân hàng ở khu Xi-ti Luân
Đôn nắm 70% số tư bản cả nước .
-GV giới thiệu cho HS biết: Nông
nghiệp nước Anh lâm vào tình trạng
khủng hoảng trầm trọng. Nguyên nhân
là do tư sản Anh không đầu tư vào sản
xuất nông nghiệp mà chủ yếu vào
buôn bán lương thực vì giá lương thực







-Tuy vậy, Anh vẫn
chiếm ưu thế về tài
chính, xuất cảng tư bản,

thương mai, hải quân và
thuộc địa.





-Công nghiệp: quá trình
tập trung tư bản diễn ra
mạnh mẽ, nhiều tổ chức
độc quyền ra đời chi phối
toàn bộ đời sống kinh tế
nước Anh.

-Nông nghiệp nước Anh
lâm vào tình trạng khủng
hoảng trầm trọng, Anh phải
nhập khẩu lương thực.

2.

Tình hình chính trị

-Anh là nước theo thể chế
chính trị quân chủ lập hiến
với việc thực hiện chế độ
hai Đảng (Đảng Tự do và
châu Âu và Mĩ rất rẻ.
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
-GV trình bày và phân tích: Anh là

nước theo thể chế chính trị quân chủ
lập hiến với việc thực hiện chế độ hai
Đảng (Đảng Tự do và Đảng Bảo thủ)
thay nhau cầm quyền. Sự khác biệt
giữa hai đảng là không đáng kể, chủ
yếu là về biện pháp cụ thể song đều
thống nhất với nhau trong việc bảo vệ
lợi ích của giai cấp tư sản, đàn áp
phong trào quần chúng và đẩy mạnh
xâm lược thuộc địa.
-GV nêu câu hỏi : Cho biết chính sách
đối ngoại của Anh?
-HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và chốt ý: Đây là thời kì
giai cấp tư sản Anh tăng cường mở
rộng hệ thống thuộc địa đặc biết ở
châu á và châu Phi. GV kết với khai
thác lược đồ để HS nhận biết được hệ
thống thuộc địa rộng lớn của đế quốc
Anh đầu thế kỉ XX trải dài từ Bắc Mĩ,
châu Phi, châu á đến châu Đại Dương.
-GV nhấn manh: Chủ nghĩa đế quốc
Anh tồn tại và phát triển dựa trên sự
bóc lột một hệ thống thuộc địa rộng
lớn ( chiếm 1/4 lãn thổ và 1/4 dân số
thế giới) do vậy được mệnh danh là
chủ nghĩa đế quốc thực dân “ Mặt trời
không bao giờ lặn” trên đất nước Anh.
Lê-nin nhận xét: “ nước Anh không
chỉ là quê hương của hệ thống công

xưởng của của chủ nghĩa tư bản, mà
còn là thuỷ tổ của chủ nghĩa đế quốc
Đảng Bảo thủ) thay nhau
cầm quyền, song đề bảo vệ
quyền lợi của giai cấp tư
sản.






-Đây là thời kì giai cấp tư
sản Anh tăng cường mở
rộng hệ thống thuộc địa đặc
biệt ở châu á và châu Phi.



-Đặc điểm đế quốcAnh: là
chủ nghĩa đế quốc thực
dân.

II.Nước Pháp
hiện đại.
Chủ nghĩa thực dân Anh đã trở thành
đặc trưng riêng của chủ nghĩa đế quốc
Anh Việc xuất khẩu tư bản của Anh
mang những qui mô to lớn. Nước Anh
là một cường quốc thuộc địa chính.”

Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
-GV trình bày: Trước 1870, công
nghiệp Pháp đứng hàngthứ hai thế
giới, cuối thập niên 70 trở đi công
nghiệp Pháp bắt đầu chậm lại.
-GV nêu câu hỏi: nguyên nhân tại sao
công nghiệp Pháp phát triển chậm lại?

-HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và chốt ý:
+ Pháp thất bại trong cuộc chiến tranh
Pháp –Phổ do đó phải bồi thường
chiến tranh.
+ Nghèo tài nguyên và nhiên liệu,
đạec biệt là than đá.
+ Giai cấp tư sản chỉ chú trọng đến

xuất cảng tư bản sang những nước
chậm phát triểm để thu lợi nhuận cao
chứ không chú trọng phát triển công
nghiệp trong nước.
-GV kết luận: Hậu quả là cuối thế kỉ
XIX sản xuất công nghiệp của Pháp
tụt hàng thứ tư sau Đức, Mĩ, Anh , kĩ
thuật lạc hậu rõ rệt so với những nước
công nghiệp trẻ .
-GV nêu câu hỏi: Bên cạnh những yếu
kém đó công nghiệp Pháp có những
tiến bộ gì?

1.

Tình hình kinh tế
-Cuối thập niên 70 trở đi
công nghiệp Pháp bắt đầu
chậm lại.





-Nguyên nhân:
+ Pháp thất bại trong cuộc
chiến tranh Pháp –Phổ do
đó phải bồi thường chiến
tranh.
+ Nghèo tài nguyên và

nhiên liệu, đạec biệt là than
đá.
+ Giai cấp tư sản chỉ chú
trọng đến xuất cảng tư bản,
không chú trọng phát triển
công nghiệp trong nước.














-HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
-GV trình bày và phân tích: Mặc dù có
sự sút kém, song công nghiệp Pháp
cũng có tiến bộ đáng kể. Hệ thống
đường sắt lan rộng khắp cả nước đã
đẩy nhanh sự phát triển của ngành
khai mỏ, luyện kim và thương nghiệp.
Việc cơ khí hoá sản xuất được tăng
cường. Từ năm 1852-1900, số xí
nghiệp sử dụng máy móc tăng lên 9

lần, số động cơ chạy bằng hơi nước
tăng lên 12 lần.
Nông nghiệp Pháp vẫn giữ vai trò
quan trọng trong nền kinh tế Pháp vì
phần đông dân cư sống bằng nghề
nông. Tình trạng đất đai phân tán,
mạnh mún không cho phép sử dụng
máy móc và kĩ thuật canh tác mới.
-GV chốt ý: Những biểu hiện của tình
hình nông nghiệp trên chứng tỏ sự
thâm nhập của phương thức sản xuất
tư bản chủ nghĩa trong nông nghiệp ở
Pháp diễn ra chập chạp.
Hoạt động 2: Cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Quá trình tập trung
sản xuất hình thành các công ty độc
quyền diễn ra như thế nào?
-HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi?
-GV nhận xét, bổ sung và chốt ý: Đầu
thế kỉ XX quá trình tập trung sản xuất
cũng diễn ra trong lĩnh vực công
nghiệp, dẫn đến việc hình thành các
công ty độc quyền, từng bước chi phối
nền kinh tế Pháp, đặc biệt trong lĩnh
vực ngân hàng. (GV nhấn mạnh ở

-Sự thâm nhập của phương
thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa trong nông nghiệp ở
Pháp diễn ra chập chạp do
đất đai bị chia nhỏ.





-Đầu thế kỉ XX quá trình
tập trung sản xuất cũng
diễn ra trong lĩnh vực công
nghiệp, dẫn đến việc hình
thành các công ty độc
quyền, từng bước chi phối
nền kinh tế Pháp, đặc biệt
trong lĩnh vực ngân hàng.









-Đặc điểm: tư bản Pháp
phần lớn đưa vốn ra nước

Pháp quá trình diễn ra chậm hơn các
nước khác)
-GV nêu câu hỏi: Đặc điểm nổi bật
của các tổ chức độc quyền ở Pháp?
-HS dựa vào SGK và v
ốn hiểu biết của
mình trả lời câu hỏi.
-GV viên nhận xét và chốt ý:
+ Sự tập trung ngân hàng đạt đến mức
cao: 5 ngân hàng lớn ở Pa-ri nắm 2/3
tư bản của các ngân hàng trong cả
nước.
+ Khác với Anh tư bản chủ yếu đầu tư
vào thuộc địa còn ở Pháp tư bản phần
lớn đưa vốn ra nước ngoài, cho các
nước chậm tiến vay với lãi xuất lớn.
-GV cho HS đọc đoạn chữ nhỏ trong
SGK để thấy được số vốm mà tư bản
Pháp đầu tư ở nước ngoài nhiều như
thế nào.
-GV nêu câu hỏi: Hãy nêu đặc điểm cơ
bản của chủ nghĩa đế quốc Pháp?
-HS trả lời câu hỏi.
-GV kết luận: Chủ nghĩa đế quốc Pháp
là chủ nghĩa đế quốc cho vay nặng lãi.
Hoạt động 1: cả lớp và cá nhân
-GV trình bày và phân tích:
+ Sau cách mạng 9-1870, nước Pháp
thành lập nền cộng hoà thứ ba, song
phái cộng hoà đã sớm chia thành hai

nhóm: Ôn hoà và Cấp tiến thay nhau
cầm quyền.
Đặc điểm của nền cộng hoà là tình
trạng thường xuyên khủng hoảng nội
các. Trong vòng 40 (1875-1914)năm ở
Pháp diễn ra 50 lần thay đổi chính
ngoài, cho các nước chậm
tiến vay với lãi xuất lớn-
Chủ nghĩa đế quốc Pháp là
chủ nghĩa đế quốc cho vay
nặng lãi.





2.

Tình hình chính trị


- Sau cách mạng 9-1870,
nước Pháp thành lập nền
cộng hoà thứ ba, song phái
cộng hoà đã sớm chia thành
hai nhóm: Ôn hoà và Cấp
tiến thay nhau cầm quyền.
-Đặc điểm của nền cộng
hoà là tình trạng thường
xuyên khủng hoảng nội

các.

-Pháp tăng cường chay đua
vũ trang để trả mối thù với
Đức; tiến hành những cuộc
chiến tranh xâm lược thuộc
địa chủ yếu ở khu vực châu
á và châu Phi.





phủ.
-Gv nêu câu hỏi: Nêu chính sách đối
ngoại của Pháp?
-HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và chốt ý:
Pháp tăng cường chay đua vũ trang để
trả mối thù với Đức; tiến hành những
cuộc chiến tranh xâm lược thuộc địa
chủ yếu ở khu vực châu á và châu Phi.
-HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK để
thấy được chính sách xâm lược thuộc
địa của Pháp, qua đó thấy được hệ
thống thuộc địa của Pháp rất rộng lớn
chỉ sau Anh.

4.Sơ kết bài học
Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi: Tình hình kinh tế, chính trị nổi bật

của Anh và Pháp cuối thế kỉ XI X đầu thế kỉ XX? Nêu đặc điểm của
chủ nghĩa đế quốc Anh và Pháp.
5.Dặn dò, bài tập
-Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK .
-Nguyên nhân dẫn đến việc hình thành các đặc điểm của đế
quốc Anh và Pháp?