Phân bào giảm nhiễm (giảm phân) potx

Phân bào giảm nhiễm (giảm phân)
Phân bào giảm nhiễm xảy ra ở các tế bào sinh dục
trong quá trình hình thành
các giao tử và các bào tử.
Phân bào giảm nhiễm ở tế bào thực vật lần đầu tiên
được nhà bác học người
Đức Strasburger quan sát (1889) và sau đó (1894)
Beliaev cũng quan sát và mô
tả sự hình thành hạt phấn của cây Tùng (Larix).Theo
những tác giả này, sự phân
bào giảm nhiễm gồm 2 lần phân chia nối tiếp nhau:
Hình 1.9. Sơ đồ phân bào giảm nhiễm
(Nguồn: W.D.Phillips và T.J.Chilton, 1998)
28
a. Lần phân chia 1 (giảm phân 1) (phân chia dị hình)
Trong lần phân chia này, từ tế bào mẹ tạo ra các tế
bào con có số lượng thể
nhiễm sắc bằng 1/2 số lượng thể nhiễm sắc ở tế bào
mẹ. Có thể chia lần phân chia 1
thành các kỳ (giai đoạn) chính sau đây:
- Kỳ đầu: các thể nhiễm sắc xuất hiện nhưng không
tách đôi mà lại kết hợp lại
thành từng cặp, nghĩa là nếu có 2n thể nhiễm sắc thì
có n cặp. Sự kết hợp này rất quan
trọng bởi vì trong cặp thể nhiễm sắc kép tương đồng
xảy ra sự trao đổi chéo giữa các
cromatit cùng loại của chúng, điều này giải thích một
số hiện tượng di truyền, ở kỳ
này màng nhân và nhân con bị biến mất.
- Kỳ giữa: các thể nhiễm sắc kép tập trung ở mặt
phẳng xích đạo và xếp

tthành 2 hàng, thoi vô sắc bắt đầu xuất hiện.
- Kỳ sau: mỗi thể nhiễm sắc kép của từng cặp tách rời
nhau, trượt theo thoi vô
sắc tiến về 2 cực của tế bào.
- Kỳ cuối: ở mỗi cực của tế bào có số thể nhiễm sắc
bằng 1/2 số lượng ban
đầu của nó trong tế bào mẹ. Đồng thời phiến tế bào
được hình thành phân cách tế
bào mẹ thành 2 tế bào con, nhưng ở đây kỳ cuối
thường không diễn ra chọn vẹn:
nhân trong các tế bào con chưa hình thành và chuyển
luôn lần phân chia thứ 2.
b. Lần phân chia thứ 2 (giảm phân 2) ( phân chia
đồng hình)
Lần phân chia thứ 2 tiếp tục xảy ra ngay sau kỳ cuối
của giảm phân1, sau lần
phân chia này từ một tế bào ban đầu sẽ tạo ra 2 tế bào
con, có số lượng nhiễm sắc
thể vẫn giữ nguyên. Lần phân chia này về bản chất
giống sự phân bào nguyên phân,
nhưng kỳ đầu của lần phân chia thứ 2 trùng với kỳ
cuối của lần phân chia thứ 1, vì
trong mỗi tế bào con mới sinh ra đã có n thể nhiễm
sắc; mỗi thể nhiễm sắc sẽ tách
đôi thành hai cromatit và các kỳ tiếp theo xảy ra
giống như sự phân bào nguyên
nhiễm.
Như vậy, trong quá trình phân bào giảm nhiễm: từ 1
tế bào mẹ với 2n thể
nhiễm sắc, qua 2 lần phân chia liên tiếp sẽ tạo ra 4 tế

bào con với n thể nhiễm sắc.
Phân bào giảm nhiễm là một quá trình sinh học rất
quan trọng, nhờ vậy mà số
lượng thể nhiễm sắc cố định đối với mọi thế hệ của
loài, vì từ 2 tế bào sinh sản đơn
bội (n thể nhiễm sắc) kết hợp thành hợp tử lưỡng bội
(2n) mở đầu cho sự phát triển
cá thể.
29